Page -10 of 272
PDF/HTML Page 2 of 284
single page version
Page -9 of 272
PDF/HTML Page 3 of 284
single page version
Page -7 of 272
PDF/HTML Page 5 of 284
single page version
gnānī sukānī maḷyā vinā e nāv paṇ tāre nahīn;
ā kāḷamān shuddhātmagnānī sukānī bahu bahu dohyalo,
muj puṇyarāshi phaḷyo aho
ane gnaptimānhī darav-guṇ-paryāy vilase;
nijālambībhāve pariṇati svarūpe jaī bhaḷe,
nimitto vahevāro chidaghan viṣhe kāī na maḷe.
je vajre sumumukṣhu sattva jhaḷake; paradravya nāto tūṭe;
vāṇī chinmūrti
khoyelun ratna pāmun,
Page -6 of 272
PDF/HTML Page 6 of 284
single page version
adhikāromān vyavahār ane nishchay
karavāmān āvyun chhe. saiddhāntik gnān māṭe tattvārthasūtranī jem dravyasaṅgrah paṇ atyant upayogī grantha
chhe, ane shrī samayasār ādi adhyātma-grantho māṭe praveshikā samān chhe. ā granthanā rachayitā shrī
nemichandra siddhāntadev mahān āchārya hatā ane siddhānt tem ja adhyātmanā-granthonā pāragāmī hatā.
ane manan karyun hatun. temane nayonun uchchakoṭinun gnān hatun
teoshrīno ati ati upakār mānīe chhīe.
rāṣhṭrabhāṣhāratna chhe. teo ati namra, vairāgyashīl, bāl brahmachārī, uttam dhārmikavr̥uttivāḷā, niḥspr̥uhī
sajjan chhe, vaḍhavāṇ shaheranī hāīskūlamān pratiṣhṭhāprāpta shikṣhak chhe. teo dar varṣhe banne vekeshanamān
sonagaḍh āvīne pūjya gurudevashrīnā kalyāṇapathapradarshak pravachanono tathā adhyātmacharchāno lābh lye chhe,
grīṣhmāvakāshamān sonagaḍhamān chālatā shikṣhaṇavargamān vidyārthīone temanī sachoṭ shailīthī shikṣhaṇ āpe chhe.
temaṇe ghaṇā granthono gujarātī anuvād karyo chhe. ā shāstrano gujarātī anuvād paṇ jinavāṇī pratyenī
bhaktivash atyant ullāsapūrvak, taddan niḥspr̥uhabhāve karī āpyo chhe te māṭe ā sansthā temanī atyant
r̥̄uṇī chhe ane dhanyavād āpavā sāthe antaḥkaraṇapūrvak temano ābhār māne chhe.
Page -5 of 272
PDF/HTML Page 7 of 284
single page version
abhyāsakramamān rākhavāmān āve chhe. te badal temano atyant ābhār mānīe chhīe.
chhe. vaḷī shrī bra. shrī chandubhāī tathā shrī bra. gulābachandabhāīe anuvād tapāsī āpavā uparānt prūph
sanshodhanādi kārya paṇ karī āpyun chhe. ā rīte temaṇe je amūlya sahāy āpī chhe te badal temano
sauno ābhār mānīe chhīe.
ātmahitārthe khūb ja upayogī lāgavāthī ā sansthā dvārā tenī pratham āvr̥utti prakāshit thaī rahī
chhe. āshā chhe ke mumukṣhu samāj tenā svādhyāyathī lābhāānvit thashe.
jīvo gnāyakasvabhāvanā āshraye nijātmahit sādho e bhāvanā.
119mo janma-jayantī mahotsav
vaishākh sud 2
tā. 7-5-2008
Page -4 of 272
PDF/HTML Page 8 of 284
single page version
granthakartānun maṅgalācharaṇ ................................................................... 1 -------------------- 4
maṅgalāchaṇanun phaḷ.......................................................................... 1 -------------------- 6
shāstranun nimitta kāraṇ, prayojan, parimāṇ ......................................... 1 -------------------- 7
nām ane kartā
jīvadravyanā sambandhamān nav adhikāronun saṅkṣhep kathan ................................ 2 -------------------- 8
jīvanun svarūp (chetanā) .................................................................. 3 ------------------ 11
upayoganun svarūp ......................................................................... 4 ------------------ 14
gnānopayoganā bhed tathā svarūp ....................................................... 5 ------------------ 16
gnān-darshan upayoganā vyākhyānano nay vibhāgathī upasanhār ...................6 ------------------ 20
jīv vyavahārathī mūrta chhe paṇ nishchayathī amūrta chhe ............................... 7 ------------------ 22
jīv nishchayathī karmādinā kartāpaṇāthī rahit hovā chhatān
vyavahāranayathī karmano kartā thāy chhe ....................................... 8 ------------------ 24
sansārī jīvanun svarūp nayavibhāgathī ............................................... 11 ------------------ 33
tras ane sthāvaranā bhed, tras ane sthāvaranun chaud jīvasamās
guṇasthānonān nām ane lakṣhaṇ ...................................................... 13 ------------------ 37
shrāvakanī agīyār pratimāo........................................................ 13 ------------------ 40
Page -3 of 272
PDF/HTML Page 9 of 284
single page version
mārgaṇāonun kathan...................................................................... 13 ------------------ 43
siddhonun svarūp tathā urdhvagaman svabhāv........................................... 14 ------------------ 47
heyarūp ajīvadravyanā kathananī sharūāt tathā bhed .............................. 15 ------------------ 56
pudgalanun svarūp ........................................................................ 15 ------------------ 57
pudgal dravyanā vibhāvavyañjan paryāyonun pratipādan .............................. 16 ------------------ 58
dharmadravyanun vyākhyān .................................................................... 17 ------------------ 62
adharmadravyanun vyākhyān.................................................................. 18 ------------------ 63
ākāshadravyanun kathan ..................................................................... 19 ------------------ 64
lokākāshanā svarūpanun kathan ........................................................... 20 ------------------ 66
nishchayakāḷ ane vyavahārakāḷanun svarūp............................................. 21 ------------------ 67
kāḷadravyanā abhāvarūp mānyatānun khaṇḍan,
samay ādi kāḷanā paryāyonun upādān kāraṇ kāḷadravya nathī
lokākāshanī bahāranān kāḷāṇuono abhāv hovāthī
chha dravyonā vyākhyānano upasanhār,
pudgal dravyane paṇ kāyatva hovānun kathan ......................................... 26 ------------------ 81
pradeshanun lakṣhaṇ ........................................................................... 27 ------------------ 83
chha dravyonun chūlikārūpe visheṣh vyākhyān ....................................................................... 85
hey-upādey svarūpano visheṣh vichār .......................................................................... 88
Page -2 of 272
PDF/HTML Page 10 of 284
single page version
kyā padārthono kartā koṇ tathā kartr̥utvanā viṣhayamān nayavibhāganun kathan ................................. 93
shuddha pāriṇāmik bhāv dhyeyarūp chhe dhyān ke bhāvanārūp nathī tenī charchā ............................ 94
sāt tattvono nirdesh ................................................................... 28 ------------------ 95
āsravanun svarūp (bhāvāsrav ane dravyāsravanun svarūp) ......................... 29 ------------------ 97
bhāvāsravanun visheṣhapaṇe kathan ......................................................... 30 ------------------ 98
dravyāsravanun visheṣhapaṇe kathan .......................................................... 31 ---------------- 101
bandh padārthanun kathan (bhāvabandh ane dravyabandhanun svarūp) ........................ 32 ---------------- 102
bandhanā prakr̥iti ādi chār bhedonun kathan ........................................... 33 ---------------- 103
samvar padārthanā svarūpanun kathan (bhāvasamvar ane dravyasamvaranun kathan) ......... 34 ---------------- 107
samvaranā viṣhayamān nayavibhāganun kathan .............................................. 34 ---------------- 108
kṣhayopashamanun lakṣhaṇ...................................................................... 34 ---------------- 111
samvaranā kāraṇonā bhedanun kathan ...................................................... 35 ---------------- 112
vrat ane guptinun svarūp .............................................................. 35 ---------------- 113
uttam kṣhamādi dasadharmanun svarūp...................................................... 35 ---------------- 114
bār anuprekṣhānun kathan
adhruv anuprekṣhā ..................................................................... 35 ---------------- 117
asharaṇ anuprekṣhā ................................................................... 35 ---------------- 118
sansār anuprekṣhā..................................................................... 35 ---------------- 119
ekatva anuprekṣhā .................................................................... 35 ---------------- 122
anyatva anuprekṣhā ................................................................... 35 ---------------- 124
ashuchi anuprekṣhā .................................................................... 35 ---------------- 125
āsrav anuprekṣhā.................................................................... 35 ---------------- 126
samvar anuprekṣhā ...................................................................... 35 ---------------- 127
nijarā anuprekṣhā .................................................................... 35 ---------------- 128
lok anuprekṣhā ....................................................................... 35 ---------------- 129
(adho-madhya-urdhvalokanun varṇan)
bodhidurlabh anuprekṣhā ............................................................... 35 ---------------- 160
Page -1 of 272
PDF/HTML Page 11 of 284
single page version
pariṣhahajayanun kathan ..................................................................... 35 ---------------- 163
chāritranun kathan .......................................................................... 35 ---------------- 163
samvarapūrvak nirjarātattvanun svarūp ...................................................... 36 ---------------- 167
mokṣha tattvanun kathan ...................................................................... 37 ---------------- 171
puṇya-pāpanā svarūpanun kathan .......................................................... 38 ---------------- 175
abhedapaṇe ātmā ja mokṣhamārga chhe ................................................ 40 ---------------- 181
samyagdarshananun kathan ..................................................................... 41 ---------------- 183
pachīs doṣh rahit samyaktvanun kathan ............................................... 41 ---------------- 186
samyaktvanā āṭh aṅganun svarūp..................................................... 41 ---------------- 191
samyaktvano mahimā .................................................................... 41 ---------------- 198
samyakgnānanun svarūp .................................................................... 42 ---------------- 201
samyakgnānanā bhed ...................................................................... 42 ---------------- 202
chār anuyoganun svarūp................................................................ 42 ---------------- 203
vikalpa rahit sattānun grahaṇ karanār darshananun kathan ............................. 43 ---------------- 206
mukta jīvone darshan ane gnān ek sāthe ja thāy chhe ........................ 44 ---------------- 208
darshan ane gnānanā svarūp sambandhī shaṅkā samādhān .............................. 44 ---------------- 210
sarāg chāritranun svarūp ............................................................... 45 ---------------- 214
vyavahārachāritrathī sādhya nishchay chāritranun nirūpaṇ .............................. 46 ---------------- 217
nishchay ane vyavahār mokṣhamārgane anurūp ........................................ 47 ---------------- 219
dhyānanā abhyāsano upadesh, dhyātā puruṣhanun lakṣhaṇ ............................. 48 ---------------- 221
āgam bhāṣhāe dhyānanā bhedonun kathan............................................ 48 ---------------- 222
adhyātmabhāṣhāe dhyānanun svarūp ..................................................... 48 ---------------- 226
dhyānanā pratibandhak moh-rāg-dveṣhanun svarūp ........................................ 48 ---------------- 226
mantravākyamān sthit padastha dhyānanun vivaraṇ ....................................... 49 ---------------- 228
Page 0 of 272
PDF/HTML Page 12 of 284
single page version
arahant parameṣhṭhīnun svarūp............................................................. 50 ---------------- 231
sarvagnanī siddhi aṅge charchā ........................................................... 50 ---------------- 232
siddha parameṣhṭhīnun svarūp ................................................................ 51 ---------------- 237
āchārya parameṣhṭhīnun svarūp ............................................................ 52 ---------------- 239
upādhyāy parameṣhṭhīnun svarūp .......................................................... 53 ---------------- 242
sādhu parameṣhṭhīnun svarūp ................................................................ 54 ---------------- 243
dhyey-dhyātā-dhyānanun lakṣhaṇ tathā nay vibhāg ..................................... 55 ---------------- 246
shubhāshubh man-vachan-kāyānā nirodharūp param dhyānanun svarūp ................. 56 ---------------- 247
chūlikā athavā upasanhārarūpe dhyātā puruṣhanān lakṣhaṇ
ā kāḷe mokṣha nathī māṭe ā kāḷe dhyān niṣhprayojan chhe
adhyātma shabdano artha................................................................. 57 ---------------- 261
granthakāranā abhimānanā parihāranun kathan ......................................... 58 ---------------- 262
laghudravyasaṅgrah ................................................................ gāthā 1-25 ----------265-269
akārādikrameṇ br̥uhadadravya gāthāsūchi ......................................................................... 270
Page 1 of 272
PDF/HTML Page 13 of 284
single page version
jineshvarabhagavānane praṇām karīne, hun (
Page 2 of 272
PDF/HTML Page 14 of 284
single page version
शुद्धात्मद्रव्यसंवित्तिसमुत्पन्नसुखामृतरसास्वादविपरीतनारकादिदुःखभयभीतस्य परमात्म-
भावनोत्पन्नसुखसुधारसपिपासितस्य भेदाभेदरत्नत्रयभावनाप्रियस्य भव्यवरपुण्डरीकस्य
भाण्डागाराद्यनेकनियोगाधिकारिसोमाभिधानराजश्रेष्ठिनो निमित्तं श्रीनेमिचन्द्रसिद्धान्तदेवैः पूर्वं
षड्विंशतिगाथाभिर्लघुद्रव्यसंग्रहं कृत्वा पश्चाद्विशेषतत्त्वपरिज्ञानार्थं विरचितस्य बृहद्द्रव्य-
संग्रहस्याधिकारशुद्धिपूर्वकत्वेन व्याख्या वृत्तिः प्रारभ्यते
महाधिकारः
chaityālayamān, shuddhātmadravyanān samvedanathī utpanna thayel sukhāmr̥utanā rasāsvādathī viparīt
nārakādi duḥkhothī bhayabhīt, paramātmabhāvanāthī utpanna thayel sukharūpī sudhārasanā pipāsu,
bhedābhed ratnatrayanī bhāvanānā premī, bhavyavarapuṇḍarīk, rājakoṣhanā koṣhādhyakṣha vagere anek
rājyakāryanā adhikārī ‘som’ nāmanā rājasheṭhanā nimitte shrī nemichandra siddhāntideve pahelān
chhavvīs gāthāothī
pachhī
Page 3 of 272
PDF/HTML Page 15 of 284
single page version
परममूर्त्तत्वकथनेन ‘‘वण्णरसपंच’’ इत्यादिसूत्रमेकम्, ततोऽपि कर्मकर्तृत्वप्रतिपादनरूपेण
‘‘पुग्गलकम्मादीणं’’ इतिप्रभृतिसूत्रमेकम्, तदन्तरं भोक्तृत्वनिरूपणार्थं ‘‘ववहारा सुहदुक्खं’’
इत्यादिसूत्रमेकम्, ततः परं स्वदेहप्रमिति सिद्धयर्थं ‘‘अणुगुरुदेहपमाणो’’ इतिप्रभृतिसूत्रमेकम्,
ततोऽपि संसारिजीवस्वरूपकथनेन ‘‘पुढविजलतेउवाऊ’’ इत्यादिगाथात्रयम्, तदनन्तरं
‘‘णिक्कम्मा अट्ठगुणा’’ इति प्रभृतिगाथापूर्वार्धेन सिद्धस्वरूपकथनम्, उत्तरार्धेन
पुनरूर्ध्वगतिस्वभावः
namaskāranī mukhyatāthī chhe, bījī gāthā
(bār gāthāsūtro)mān paṇ sharūmān jīvanī siddhi arthe
pratham adhikāramān samudāyapātanikā chhe.
Page 4 of 272
PDF/HTML Page 16 of 284
single page version
नयेन तत्प्रतिपादकवचनरूपद्रव्यस्तवनेन च वन्दे नमस्करोमि
(shrī nemichandra siddhāntidev) ā gāthāsūtra kahe chheḥ
chhun.
vyavahāranayathī tenā pratipādak vachanarūp dravyastavan vaḍe namaskār karun chhun. param-
shuddhanishchayanayathī to vandyavandakabhāv nathī. te namaskār karanār koṇ chhe? hun nemichandra-
Page 5 of 272
PDF/HTML Page 17 of 284
single page version
तिरिओ
परमचिज्ज्योतिःस्वरूपशुद्धजीवादिसप्ततत्त्वानां निर्दोषपरमात्मादिनवपदार्थानां च स्वरूपमुपदिष्टम्
असंयतसम्यग्दृष्टयादयस्तेषां वराः गणधरदेवास्तेषां जिनवराणां वृषभः प्रधानो
जिनवरवृषभस्तीर्थंकरपरमदेवस्तेन जिनवरवृषभेणेति
manuṣhyono 1 indra chakravartī ane tiryañchano 1 indra sinh
shuddhajīvāstikāyādi pāñch astikāyonun, paramachitjyotisvarūp shuddhajīvādi sāt tattvonun
ane nirdoṣh paramātmādi nav padārthonun svarūp upadeshyun chhe. vaḷī te bhagavān kevā chhe?
(gaṇadharonā) paṇ je vr̥uṣhabh arthāt pradhān chhe te jinavaravr̥uṣhabh arthāt tīrthaṅkar
Page 6 of 272
PDF/HTML Page 18 of 284
single page version
मर्हत्परमेष्ठिनमस्कार एव कृतः
कुर्वन्ति
shāstrakār shāstranā ārambhamān traṇ prakāranā devane traṇ prakāre namaskār kare chhe.
2. shrī pañchāstikāy gāthā 1nī tātparyavr̥utti ṭīkāmān ādhārarūpe shrī jayasenāchārye līdhel chhe.
Page 7 of 272
PDF/HTML Page 19 of 284
single page version
vyākhyān chhe ane tenun pratipādan karanār je gāthāsūtra te vyākhyey chhe. e rīte vyākhyān
te abhidhey
Page 8 of 272
PDF/HTML Page 20 of 284
single page version
निर्विकारपरमानन्दैकलक्षणसुखामृतरसास्वादरूपं स्वसंवेदनज्ञानम्
utpanna nirvikār paramānand jenun ek lakṣhaṇ chhe evā sukhāmr̥utanā rasāsvādarūp
svasamvedanagnān te ā granthanun prayojan chhe. paramanishchayathī te svasamvedanagnānanā phaḷarūp,
kevaḷagnānādi anantaguṇ sāthe avinābhāvī, nijātmaupādānasiddha anant sukhanī prāpti te
ā granthanun prayojan chhe.
have namaskār
karanār sūtranun (shrī nemichandra siddhāntidev) nirūpaṇ kare chheḥ