Page -12 of 565
PDF/HTML Page 2 of 579
single page version
Page -11 of 565
PDF/HTML Page 3 of 579
single page version
Page -9 of 565
PDF/HTML Page 5 of 579
single page version
gnānī sukānī maḷyā vinā e nāv paṇ tāre nahīn;
ā kāḷamān shuddhātmagnānī sukānī bahu bahu dohyalo,
muj puṇyarāshi phaḷyo aho
ane gnaptimānhī darav-guṇ-paryāy vilase;
nijālambībhāve pariṇati svarūpe jaī bhaḷe,
nimitto vahevāro chidaghan viṣhe kāī na maḷe.
je vajre sumumukṣhu sattva jhaḷake; paradravya nāto tūṭe;
vāṇī chinmūrti
khoyelun ratna pāmun,
Page -8 of 565
PDF/HTML Page 6 of 579
single page version
temanā samayanī prachalit deshabhāṣhā(ḍhuṇḍhārī)mān subodh ṭīkā rachel chhe. ā sarvene sāmel karī ā granthanun
prakāshan ‘‘shrīmad rāyachandra jain shāstramāḷā’’ dvārā karavāmān āvyun hatun.
atyant saraḷ rīte samajāvyun hatun. jenā paripākarūpe adhyātmarasik mumukṣhuomān ā mahān shāstrano
abhyās karavānī ruchi jāgr̥ut thaī. ā granth paranī shrī brahmadevajī rachit sanskr̥it ṭīkāno gujarātī
anuvād vidvān bhāīshrī amr̥utalāl māṇekalāl jhāṭakiyā dvārā karavāmān āvyo hato ane gujarātī
anuvād sahit ā granthanun ā pahelān prakāshan karavāmān āvel.
te samaye temanī samakṣha paṇḍit daulatarāmajīnī hindī ṭīkāvāḷī āvr̥utti hovāthī pūjya gurudevashrīnān
pravachano
chhe. ā āvr̥uttimān sāmel karavāmān āvel hindī ṭīkā māṭe amo shrīmad rāyachandra granthamāḷānā prakāshakono
paṇ antaḥkaraṇapūrvak ābhār mānīe chhīe.
taduparānt ā kāryamān madadarūp thanārā sarve mumukṣhuono paṇ ābhār mānīe chhīe.
vīr samvat 2533
tā. 30-7-2007
Page -7 of 565
PDF/HTML Page 7 of 579
single page version
enī kundakund gūnthe māḷ re,
jemān sār-samay shiratāj re,
gūnthyun pravachanasār re,
gūnthyo samayano sār re,
jinajīno omkāranād re,
vandun e omkāranād re,
mārā dhyāne hajo jinavāṇ re,
vājo mane dinarāt re,
Page -6 of 565
PDF/HTML Page 8 of 579
single page version
āpī bharatakṣhetranā bhavya jīvo par apār karuṇā karī chhe. teono ā kalyāṇakārī upadesh
teonā nirvāṇ bād paṇ temanā shāsanamān thayelā kevaḷī ane shrutakevaḷī bhagavanto, bhāvaliṅgī
vītarāgī mahāmunivaro dvārā satat pravāhit thato rahyo chhe.
munirājone upadesh āpī tenā phaḷarūpe ṣhaṭkhaṇḍāgamarūp pratham shrutaskandh līpībaddha thayo hato. tathā
lagabhag tej arasāmān bhagavānashrī guṇadhar āchārya ane pashchātvartī āchāryonī panraparāmān thayel
mahān āchārya shrī kundakundāchāryadev dvārā samayasārādi paramāgamorūpe dvitīy shrutaskandhano pravāh
pravāhit thayo. ā rīte banne shrutaskandho dvārā bharatakṣhetramān bhagavān mahāvīranun shāsan jīvant vartī
rahyun chhe.
atyant virakta chitta bhāvaliṅgī digambarāchārya hatā. āpanā granthamān vaidik mānyatānā shabdono
upayog jotān vidvānonun em mānavun thāy chhe ke āp pahelān vaidik matānusārī hovā joīe.
āpano shiṣhya prabhākar bhaṭṭa hato, tenā sambodhan arthe ā paramātmaprakāshanī rachanā thayel chhe.
āpane ‘joindu’, ‘yogīndu’, ‘yogendu’, ‘jogīchandra’
2. paramātmaprakāsh, 3. yogasār, 4. dohāpāhuḍ, 5. naukār shrāvakāchār, 6. adhyātmasandoh,
7. subhāṣhitasaṅgrah, 8. tattvārthaṭīkā, 9. dohāpāhuḍ, 10. amr̥utāshīti, 11. nijātmāṣhṭak.
bhagavān shrī kundakundāchāryadev rachit mokṣhapāhuḍ ane bhagavān shrī pūjyapādasvāmīnā samādhitantranā
hārdathī atyant prabhāvit jaṇāy chhe. tethī adhyātmapriy ātmārthī mumukṣhujanone ā granth atyant
priy thaī paḍyo chhe. āchāryadeve sansāranā duḥkhothī duḥkhī evā temanā shiṣhya bhaṭṭa prabhākaramān
Page -5 of 565
PDF/HTML Page 9 of 579
single page version
granthanī rachanā karī chhe. jenī varṇanashailī tathā lekhanashailī atyant saraḷ chhe. temān pāribhāṣhik
shabdono upayog atyant alpa karavāmān āvel chhe. ā granthamān āchāryadeve potānā svānubhav
tathā potānī vītarāg chāritranī bhāvanāne ja visheṣhapaṇe ghūṇṭī chhe. tethī tenā adhyayanathī
bhavyajanone potānī ātmārthapradhān bhāvanānun poṣhaṇ sahaj rīte thāy chhe.
brahmacharyano ghaṇo raṅg hovāne līdhe ‘brahma’ emanī upādhi thaī jatān ‘brahmadev’ nām paḍel hatun.
teo i.sa. 1070thī 1110mān arasāmān thayel hovānun vidvāno māne chhe. ‘br̥uhaddravyasaṅgrah’nī
āpanī ṭīkāmān āpel kathānyāyānusār, vidvānonun mānavun chhe ke, nemichandrasiddhāntidev, somanāmak
rājashreṣhṭhi ane brahmadevajī traṇey samakālīn rājā bhojanā samayamān thayā hatā. āpanī ane
āchārya jayasenajīnī samayasārādi prābhr̥utatrayanī ṭīkāmānnī bhāṣhāshailī sāmyatā hovā chhatān
āchārya jayasenathī brahmadevajī pachhī thayel hovānun vidvānono mat chhe. paramātmaprakāshanī ṭīkā
uparānt āpe br̥uhaddravyasaṅgrahanī ṭīkā, tattvadīpak, pratiṣhṭhātilak, kathākoṣh ādi anek granthonī
rachanā karel chhe.
thāy. ā shāstranā bhāvo param tāraṇahār kr̥upāḷu kahān gurudevanān svānubhavarasagarbhit pravachanothī
ja yathārtha samajī shakāy chhe. (je hāl
ātmānā bahirātmā, antarātmā ane paramātmā
chhe ke je dehadevaḷamān birājamān chhe em pratipādan karyun chhe. tyār bād dehadevaḷamān hovā chhatān
te shuddhanishchayanaye deh ane karmathī bhinna chhe. tathā te shaktisvarūpe paramātmāpaṇāmay ātmānun
svarūp dravya-guṇ-paryāyanān svarūp dvārā batāvatān, svarūpakāmī jīvomān potānā ātmāne deh-
karmādithī bhinna jāṇavā (bhedagnān)arthe nij ātmā viṣhenī bhāvanānī ugratā saheje thatān teo
puruṣhārtha dvārā samyagdarshan prāpta kare te darshāvyun chhe ane je evun ja bhedagnān karato nathī te
mithyādraṣhṭi rahe chhe. tethī darek sansārī jīve kevun bhedagnān nirantar bhāvavun joīe tenun vistārathī
varṇan karī ‘paramātmā thavānī bhāvanā’ ane ‘sāmānyarūpe (saṅkṣhiptarūpe) upāy’ batāvī āchāryadeve
pratham mahādhikār pūrṇa karel chhe.
Page -4 of 565
PDF/HTML Page 10 of 579
single page version
chūlikārūp 107 gāthāo maḷī kul 226 gāthāomān vistāraruchi shiṣhyane ā ja viṣhay
visheṣhapaṇe atyant vistārathī samajāvel chhe.
nishchayanay ane vyahāranay dvārā vistārathī samajāvel chhe. ā pramāṇe nishchay ane vyavahāranayathī
kahevāmān āvatā mokṣhamārgarūpe pariṇamatā jīvane pariṇatimān apūrva nirmaḷatānī vr̥uddhi thatān
(
ane sāmyabhāvamay shuddhopayogarūp nirvikalpadashānun vistārathī varṇan karatān ante soḷavalā suvarṇa
samān sarva jīvo shuddhanaye samān chhe em darshāvel chhe. ām ā dvitīy adhikāramān
sansārījīvone paramātmā thavāno upāy vistārathī samajāvel chhe.
abhedaratnatrayamayī sākṣhāt mokṣhanā upāyane vistr̥utapaṇe shuddhātmasvabhāvanā āshraye samyak-
ratnatrayanā baḷe vividh prakāranā mohano tyāg thatān param nirvikalpa samādhidashāmay
abhedaratnatrayanun ke je guṇasthānakramanī paribhāṣhāmān shreṇīdashā kahevāy chhe tenun svarūp batāvel
chhe. shrāvakadashāmān āvun utkr̥uṣhṭa dhyān thaī shakatun nathī. tevun utkr̥uṣhṭa dhyān je sākṣhāt mokṣhanun kāraṇ
chhe te batāvī ante tenā phaḷarūpe arhant-siddhapadanī prāpti batāvī tyārabād ā paramātmaprakāsh
granthanā abhyāsanun phaḷ batāvīne tenā abhyāsanī preraṇā āpī tathā abhyās karanāranī yogyatā
darshāvī granthanī samāpti karī chhe; vāchake paṇ ā shāstrano abhyās karī tadbhāvamay banavun
joīe. e ja ā shāstranun tātparya chhe.
shāstrakāranā kathanamān anyamat jevī vāchakanī kaī viparīt kalpanāonun khaṇḍan thāy chhe te darshāvī
matārtha darshāvel chhe tathā shāstrakāranā kathanane poṣhak anya āgamono sandarbha āpī āgamārtha
batāvī antamān gāthānun tathā je te adhikāranun tātparya darshāvī bhāvārtha batāve chhe. ām ā ṭīkā
sarvāṅg sundar chhe tathā shāstrakāranā bhāvone samajavāmān atyant upayogī chhe. mokṣhamārganā sādhakane
sarāgachāritrathī vītarāgachāritra ane vītarāgachāritrathī tenā phaḷasvarūp mokṣha-anantasukhanī
prāptino mārga ṭīkākār khūb ja saraḷ tem ja gambhīr shailīthī spaṣhṭa kare chhe.
Page -3 of 565
PDF/HTML Page 11 of 579
single page version
adhyātmayogī paramopakārī suvarṇapurīnā sant shrī kahānagurudeve kholī mumukṣhu jagat par avarṇanīy
upakār karyo chhe. teoshrīe ja vartamānamān mātra ā ja nahīn paṇ mahān āchāryo praṇīt anek
mahān granthonān sarva rahasyone pote anubhavīne tathā tenā bhāvone kholīne vartamānakāḷamān bhagavān
mahāvīre prabodhelā svānubhūtiyukta samyak ratnatrayapradhān mokṣhamārganī jyotane jaḷahaḷatī rākhī
chhe.
anerā raṅgo pūryā chhe.
ātmakalyāṇane sādhe e ja abhyarthanā.
Page -2 of 565
PDF/HTML Page 12 of 579
single page version
upadesharūpe uttar ................ 32
ātmānun paravastuthī bhinna
samyagdraṣhṭinī bhāvanā ................. 142 85
bhedavignānanī mukhyatāthī
mokṣhamārganun vyākhyān.................. 219 12
abhedaratnatrayanun vyākhyān ............ 263
nishchayathī puṇyapāpanī ekatā ........ 307 53
shuddhopayoganī mukhyatā ................. 330
tyāganun draṣhṭānt .......................... 400 110
mohano tyāg ........................... 401 111
indriyomān lapaṭāyel
snehano tyāg .......................... 409 114
jīvahinsāno doṣh ...................... 422 125
jīvarakṣhāthī lābh ...................... 426 127
adhruvabhāvanā............................ 430 129
jīvane shikṣhā ............................ 437 133
Page -1 of 565
PDF/HTML Page 13 of 579
single page version
indriyasukhanun anityapaṇun ............. 445 138
manane jītī indriyone jītavī ...... 448 140
samyaktvanī durlabhatā .................. 453 143
gr̥uhavās athavā mamatvamān doṣh .... 455 144
dehaparathī mamatvano tyāg ............ 456 145
dehanī malinatānun kathan .............. 460 148
ātmādhīn sukhamān prīti ............ 469 154
chitta sthir karavāthī
dānapūjādi shrāvakadharma paramparā
ā ātmā ja paramātmā chhe ....... 499 174
badhī chintāono niṣhedh .............. 514 187
paramasamādhinun vyākhyān .............. 517 189
arhant padanun kathan..................... 526 195
paramātmaprakāsh shabdano artha ......... 530 198
siddhasvarūpanun kathan..................... 534 201
paramātmaprakāshanun phaḷ .................. 538 204
paramātmaprakāsh māṭe yogya puruṣh... 542 207
paramātmaprakāsh shāstranun phaḷ .......... 549 213
antim maṅgal .......................... 551 214
paramātmaprakāshanā dohānī
Page 0 of 565
PDF/HTML Page 14 of 579
single page version
पुण्यप्रकाशकं, पापप्रणाशकमिदं शास्त्रं श्रीपरमात्मप्रकाशनामधेयं, अस्य मूलग्रन्थकर्तारः
श्रीसर्वज्ञदेवास्तदुत्तरग्रन्थकर्तारः श्रीगणधरदेवाः प्रतिगणधरदेवास्तेषां वचनानुसारमासाद्य
आचार्यश्रीयोगीन्दुदेव(योगीन्द्रदेव)विरचितं, श्रोतारः सावधानतया शृणवन्तु
Page 1 of 565
PDF/HTML Page 15 of 579
single page version
Page 2 of 565
PDF/HTML Page 16 of 579
single page version
vichāranī mukhyatāthī
पणविवि’ इत्यादिसूत्रत्रयम्, अत ऊर्ध्वं बहिरन्तःपरमभेदेन त्रिधात्मप्रतिपादनमुख्यत्वेन ‘पुणु पुणु
पणविवि’ इत्यादिसूत्रपञ्चकम्, अथानन्तरं मुक्ति गतव्यक्ति रूपपरमात्मकथनमुख्यत्वेन
‘तिहुयणवंदिउ’ इत्यादि सूत्रदशक म्, अत ऊर्ध्वं देहस्थितशक्ति रूपपरमात्मकथनमुख्यत्वेन ‘जेहउ
णिम्मुलु’ इत्यादि अन्तर्भूतप्रक्षेपपञ्चकसहितचतुर्विंशतिसूत्राणि भवन्ति, अथ जीवस्य
स्वदेहप्रमितिविषये स्वपरमतविचारमुख्यतया ‘किं वि भणंति जिउ सव्वगउ’ इत्यादिसूत्रषट्कं,
प्रकाशनेके लिये
परमात्मप्रकाशनामा
पणविवि’
परमात्मा उनके कथनकी मुख्यताकर ‘तिहुयण वंदिउ’ इत्यादि दस दोहे, देहमें तिष्ठे हुए शक्तिरूप
परमात्माके कथनकी मुख्यतासे ‘जेहउ णिम्मलु’ इत्यादि पाँच क्षेपकों सहित चौवीस दोहे, जीवके
निजदेह प्रमाण कथनमें स्वमत-परमतके विचारकी मुख्यताकर ‘कि वि भणंति जिउ सव्वगउ’
Page 3 of 565
PDF/HTML Page 17 of 579
single page version
pūrī thaī. (ane temān ter antarādhikār chhe)
कर्मविचारमुख्यत्वेन ‘जीवहं कम्मु अणाइ जिय’ इत्यादि सूत्राष्टकं, तदनन्तरं सामान्य-
भेदभावनाकथनेन ‘अप्पा अप्पु जि’ इत्यादि सूत्रनवकम्, अत ऊर्ध्वं निश्चय-
सम्यग्
त्रिंशत्प्रमितानि दोहकसूत्राणि भवन्ति
समाप्ता
दोहे, कर्म-विचारकी मुख्यताकर ‘जीवहं कम्मु अणाइ जिय’ इत्यादि आठ दोहे, सामान्य भेद
भावनाके कथन कर ‘अप्पा अप्पु जि’ इत्यादि नौ दोहे, निश्चयसम्यग्दृष्टिके कथनरूप ‘अप्पे अप्पु
जि’
‘अप्पा संजमु’
कथनकी मुख्यता है, तथा इसमें तेरह अंतर अधिकार हैं
Page 4 of 565
PDF/HTML Page 18 of 579
single page version
‘दंसणु णाणु’ इत्याद्येकसूत्रेण मोक्षफलं, तदनन्तरं ‘जीवहं मोक्खहं हेउ वरु’
इत्याद्येकोनविंशतिसूत्रपर्यन्तं निश्चयव्यवहारमोक्षमार्गमुख्यतया व्याख्यानम्, अथानन्तरम-
भेदरत्नत्रयमुख्यत्वेन ‘जो भत्तउ’ इत्यादि सूत्राष्टकम्, अत ऊर्ध्वं समभावमुख्यत्वेन ‘कम्मु
पुरक्किउ’ इत्यादिसूत्राणि चतुर्दश, अथानन्तरं पुण्यपापसमानमुख्यत्वेन ‘बंधहं मोक्खहं हेउ णिउ’
इत्यादिसूत्राणि चतुर्दश, अत ऊर्ध्वम् एकचत्वारिंशत्सूत्रपर्यन्तं प्रक्षेपकान् विहाय
शुद्धोपयोगस्वरूपमुख्यत्वमिति समुदायपातनिका
mukhyatāthī
मुख्यताकर दस दोहे, ‘दंसण णाणु’ इत्यादि एक दोहाकर मोक्षका फल, निश्चय व्यवहार
मोक्षमार्गकी मुख्यताकर ‘जीवहं मोक्खहं हेउ वरु’ इत्यादि उन्नीस दोहे, अभेदरत्नत्रयकी
मुख्यताकर ‘जो भत्तउ’ इत्यादि आठ दोहे, समभावकी मुख्यताकर ‘कम्मु पुरक्किउ’ इत्यादि
चौदह दोहे पुण्य-पापकी समानताकी मुख्यता कर ‘बंधहं मोक्खहं हेउ णिउ’ इत्यादि चौदह दोहे
हैं, और शुद्धोपयोगके स्वरूपकी मुख्यताकर प्रक्षेपकोंके बिना इकतालीस दोहे पर्यंत व्याख्यान
है
Page 5 of 565
PDF/HTML Page 19 of 579
single page version
mahāsthaḷanā chār antar sthaḷo chhe) e pramāṇe ekatāḷīs sūtro samāpta thayān.
इत्यादिसूत्राष्टकपर्यन्तं परिग्रहत्यागमुख्यतया व्याख्यानम्, अत ऊर्ध्वं ‘जो भत्तउ रयणत्तयहं’
इत्यादि त्रयोदशसूत्रपर्यन्तं शुद्धनयेन षोडशवर्णिकासुवर्णवत् सर्वे जीवाः
केवलज्ञानादिस्वभावलक्षणेन समाना इति मुख्यत्वेन व्याख्यानम्, इत्येकचत्वारिंशत्सूत्राणि
गतानि
व्याख्यान है, ‘जो भत्तउ रयणत्तयहं’ इत्यादि तेरह दोहा पर्यंत शुद्धनयकर सोलहवानके सुवर्णकी
तरह सब जीव केवलज्ञानादि स्वभावलक्षणकर समान हैं यह व्याख्यान है
है, उनमें सात स्थल हैं
Page 6 of 565
PDF/HTML Page 20 of 579
single page version
kahevāmān āve chhe. te ā pramāṇeḥ
‘झाणें कम्मक्खउ करिवि’ इत्यादि सूत्रत्रयं, तदनन्तरं परमात्मप्रकाशाराधकपुरुषाणां
फलकथनमुख्यत्वेन ‘जे परमप्पपयासु मुणि’ इत्यादिसूत्रत्रयम्, अत ऊर्ध्वं
परमात्मप्रकाशाराधनायोग्यपुरुषकथनमुख्यत्वेन ‘जे भवदुक्खहं’ इत्यादिसूत्रत्रयम्’ अथानन्तरं
परमात्मप्रकाशशास्त्रफलकथनमुख्यत्वेन तथैवौद्धत्यपरिहारमुख्यत्वेन च ‘लक्खणछंद’ इत्यादि
सूत्रत्रयम्
मुख्यताकर ‘झाणें कम्मक्खउ करिवि’ इत्यादि तीन दोहे, परमात्मप्रकाशके आराधक पुरुषोंको
फलके कथनकी मुख्यताकर ‘जे परमप्पपयास मुणि’ इत्यादि तीन दोहे, परमात्मप्रकाशकी
आराधनाके योग्य पुरुषोंके कथनकी मुख्यताकर ‘जो भवदुक्खहं’ इत्यादि तीन दोहे, और
परमात्मप्रकाशशास्त्रके फलके कथनकी मुख्यताकर तथा गर्वके त्यागकी मुख्यताकर ‘लक्खण
छंद’ इत्यादि तीन दोहे हैं