Page -12 of 565
PDF/HTML Page 2 of 579
single page version
Page -11 of 565
PDF/HTML Page 3 of 579
single page version
Page -9 of 565
PDF/HTML Page 5 of 579
single page version
gnAnI sukAnI maLyA vinA e nAv paN tAre nahIn;
A kALamAn shuddhAtmagnAnI sukAnI bahu bahu dohyalo,
muj puNyarAshi phaLyo aho
ane gnaptimAnhI darav-guN-paryAy vilase;
nijAlambIbhAve pariNati svarUpe jaI bhaLe,
nimitto vahevAro chidaghan viShe kAI na maLe.
je vajre sumumukShu sattva jhaLake; paradravya nAto tUTe;
vANI chinmUrti
khoyelun ratna pAmun,
Page -8 of 565
PDF/HTML Page 6 of 579
single page version
temanA samayanI prachalit deshabhAShA(DhunDhArI)mAn subodh TIkA rachel chhe. A sarvene sAmel karI A granthanun
prakAshan ‘‘shrImad rAyachandra jain shAstramALA’’ dvArA karavAmAn Avyun hatun.
atyant saraL rIte samajAvyun hatun. jenA paripAkarUpe adhyAtmarasik mumukShuomAn A mahAn shAstrano
abhyAs karavAnI ruchi jAgRut thaI. A granth paranI shrI brahmadevajI rachit sanskRit TIkAno gujarAtI
anuvAd vidvAn bhAIshrI amRutalAl mANekalAl jhATakiyA dvArA karavAmAn Avyo hato ane gujarAtI
anuvAd sahit A granthanun A pahelAn prakAshan karavAmAn Avel.
te samaye temanI samakSha panDit daulatarAmajInI hindI TIkAvALI AvRutti hovAthI pUjya gurudevashrInAn
pravachano
chhe. A AvRuttimAn sAmel karavAmAn Avel hindI TIkA mATe amo shrImad rAyachandra granthamALAnA prakAshakono
paN antakaraNapUrvak AbhAr mAnIe chhIe.
taduparAnt A kAryamAn madadarUp thanArA sarve mumukShuono paN AbhAr mAnIe chhIe.
vIr samvat 2533
tA. 30-7-2007
Page -7 of 565
PDF/HTML Page 7 of 579
single page version
enI kundakund gUnthe mAL re,
jemAn sAr-samay shiratAj re,
gUnthyun pravachanasAr re,
gUnthyo samayano sAr re,
jinajIno OMkAranAd re,
vandun e OMkAranAd re,
mArA dhyAne hajo jinavAN re,
vAjo mane dinarAt re,
Page -6 of 565
PDF/HTML Page 8 of 579
single page version
ApI bharatakShetranA bhavya jIvo par apAr karuNA karI chhe. teono A kalyANakArI upadesh
teonA nirvAN bAd paN temanA shAsanamAn thayelA kevaLI ane shrutakevaLI bhagavanto, bhAvalingI
vItarAgI mahAmunivaro dvArA satat pravAhit thato rahyo chhe.
munirAjone upadesh ApI tenA phaLarUpe ShaTkhanDAgamarUp pratham shrutaskandh lIpIbaddha thayo hato. tathA
lagabhag tej arasAmAn bhagavAnashrI guNadhar AchArya ane pashchAtvartI AchAryonI panraparAmAn thayel
mahAn AchArya shrI kundakundAchAryadev dvArA samayasArAdi paramAgamorUpe dvitIy shrutaskandhano pravAh
pravAhit thayo. A rIte banne shrutaskandho dvArA bharatakShetramAn bhagavAn mahAvIranun shAsan jIvant vartI
rahyun chhe.
atyant virakta chitta bhAvalingI digambarAchArya hatA. ApanA granthamAn vaidik mAnyatAnA shabdono
upayog jotAn vidvAnonun em mAnavun thAy chhe ke Ap pahelAn vaidik matAnusArI hovA joIe.
Apano shiShya prabhAkar bhaTTa hato, tenA sambodhan arthe A paramAtmaprakAshanI rachanA thayel chhe.
Apane ‘joindu’, ‘yogIndu’, ‘yogendu’, ‘jogIchandra’
2. paramAtmaprakAsh, 3. yogasAr, 4. dohApAhuD, 5. naukAr shrAvakAchAr, 6. adhyAtmasandoh,
7. subhAShitasangrah, 8. tattvArthaTIkA, 9. dohApAhuD, 10. amRutAshIti, 11. nijAtmAShTak.
bhagavAn shrI kundakundAchAryadev rachit mokShapAhuD ane bhagavAn shrI pUjyapAdasvAmInA samAdhitantranA
hArdathI atyant prabhAvit jaNAy chhe. tethI adhyAtmapriy AtmArthI mumukShujanone A granth atyant
priy thaI paDyo chhe. AchAryadeve sansAranA dukhothI dukhI evA temanA shiShya bhaTTa prabhAkaramAn
Page -5 of 565
PDF/HTML Page 9 of 579
single page version
granthanI rachanA karI chhe. jenI varNanashailI tathA lekhanashailI atyant saraL chhe. temAn pAribhAShik
shabdono upayog atyant alpa karavAmAn Avel chhe. A granthamAn AchAryadeve potAnA svAnubhav
tathA potAnI vItarAg chAritranI bhAvanAne ja visheShapaNe ghUnTI chhe. tethI tenA adhyayanathI
bhavyajanone potAnI AtmArthapradhAn bhAvanAnun poShaN sahaj rIte thAy chhe.
brahmacharyano ghaNo rang hovAne lIdhe ‘brahma’ emanI upAdhi thaI jatAn ‘brahmadev’ nAm paDel hatun.
teo i.sa. 1070thI 1110mAn arasAmAn thayel hovAnun vidvAno mAne chhe. ‘bRuhaddravyasangrah’nI
ApanI TIkAmAn Apel kathAnyAyAnusAr, vidvAnonun mAnavun chhe ke, nemichandrasiddhAntidev, somanAmak
rAjashreShThi ane brahmadevajI traNey samakAlIn rAjA bhojanA samayamAn thayA hatA. ApanI ane
AchArya jayasenajInI samayasArAdi prAbhRutatrayanI TIkAmAnnI bhAShAshailI sAmyatA hovA chhatAn
AchArya jayasenathI brahmadevajI pachhI thayel hovAnun vidvAnono mat chhe. paramAtmaprakAshanI TIkA
uparAnt Ape bRuhaddravyasangrahanI TIkA, tattvadIpak, pratiShThAtilak, kathAkoSh Adi anek granthonI
rachanA karel chhe.
thAy. A shAstranA bhAvo param tAraNahAr kRupALu kahAn gurudevanAn svAnubhavarasagarbhit pravachanothI
ja yathArtha samajI shakAy chhe. (je hAl
AtmAnA bahirAtmA, antarAtmA ane paramAtmA
chhe ke je dehadevaLamAn birAjamAn chhe em pratipAdan karyun chhe. tyAr bAd dehadevaLamAn hovA chhatAn
te shuddhanishchayanaye deh ane karmathI bhinna chhe. tathA te shaktisvarUpe paramAtmApaNAmay AtmAnun
svarUp dravya-guN-paryAyanAn svarUp dvArA batAvatAn, svarUpakAmI jIvomAn potAnA AtmAne deh-
karmAdithI bhinna jANavA (bhedagnAn)arthe nij AtmA viShenI bhAvanAnI ugratA saheje thatAn teo
puruShArtha dvArA samyagdarshan prApta kare te darshAvyun chhe ane je evun ja bhedagnAn karato nathI te
mithyAdraShTi rahe chhe. tethI darek sansArI jIve kevun bhedagnAn nirantar bhAvavun joIe tenun vistArathI
varNan karI ‘paramAtmA thavAnI bhAvanA’ ane ‘sAmAnyarUpe (sankShiptarUpe) upAy’ batAvI AchAryadeve
pratham mahAdhikAr pUrNa karel chhe.
Page -4 of 565
PDF/HTML Page 10 of 579
single page version
chUlikArUp 107 gAthAo maLI kul 226 gAthAomAn vistAraruchi shiShyane A ja viShay
visheShapaNe atyant vistArathI samajAvel chhe.
nishchayanay ane vyahAranay dvArA vistArathI samajAvel chhe. A pramANe nishchay ane vyavahAranayathI
kahevAmAn AvatA mokShamArgarUpe pariNamatA jIvane pariNatimAn apUrva nirmaLatAnI vRuddhi thatAn
(
ane sAmyabhAvamay shuddhopayogarUp nirvikalpadashAnun vistArathI varNan karatAn ante soLavalA suvarNa
samAn sarva jIvo shuddhanaye samAn chhe em darshAvel chhe. Am A dvitIy adhikAramAn
sansArIjIvone paramAtmA thavAno upAy vistArathI samajAvel chhe.
abhedaratnatrayamayI sAkShAt mokShanA upAyane vistRutapaNe shuddhAtmasvabhAvanA Ashraye samyak-
ratnatrayanA baLe vividh prakAranA mohano tyAg thatAn param nirvikalpa samAdhidashAmay
abhedaratnatrayanun ke je guNasthAnakramanI paribhAShAmAn shreNIdashA kahevAy chhe tenun svarUp batAvel
chhe. shrAvakadashAmAn Avun utkRuShTa dhyAn thaI shakatun nathI. tevun utkRuShTa dhyAn je sAkShAt mokShanun kAraN
chhe te batAvI ante tenA phaLarUpe arhant-siddhapadanI prApti batAvI tyArabAd A paramAtmaprakAsh
granthanA abhyAsanun phaL batAvIne tenA abhyAsanI preraNA ApI tathA abhyAs karanAranI yogyatA
darshAvI granthanI samApti karI chhe; vAchake paN A shAstrano abhyAs karI tadbhAvamay banavun
joIe. e ja A shAstranun tAtparya chhe.
shAstrakAranA kathanamAn anyamat jevI vAchakanI kaI viparIt kalpanAonun khanDan thAy chhe te darshAvI
matArtha darshAvel chhe tathA shAstrakAranA kathanane poShak anya Agamono sandarbha ApI AgamArtha
batAvI antamAn gAthAnun tathA je te adhikAranun tAtparya darshAvI bhAvArtha batAve chhe. Am A TIkA
sarvAng sundar chhe tathA shAstrakAranA bhAvone samajavAmAn atyant upayogI chhe. mokShamArganA sAdhakane
sarAgachAritrathI vItarAgachAritra ane vItarAgachAritrathI tenA phaLasvarUp mokSha-anantasukhanI
prAptino mArga TIkAkAr khUb ja saraL tem ja gambhIr shailIthI spaShTa kare chhe.
Page -3 of 565
PDF/HTML Page 11 of 579
single page version
adhyAtmayogI paramopakArI suvarNapurInA sant shrI kahAnagurudeve kholI mumukShu jagat par avarNanIy
upakAr karyo chhe. teoshrIe ja vartamAnamAn mAtra A ja nahIn paN mahAn AchAryo praNIt anek
mahAn granthonAn sarva rahasyone pote anubhavIne tathA tenA bhAvone kholIne vartamAnakALamAn bhagavAn
mahAvIre prabodhelA svAnubhUtiyukta samyak ratnatrayapradhAn mokShamArganI jyotane jaLahaLatI rAkhI
chhe.
anerA rango pUryA chhe.
AtmakalyANane sAdhe e ja abhyarthanA.
Page -2 of 565
PDF/HTML Page 12 of 579
single page version
upadesharUpe uttar ................ 32
AtmAnun paravastuthI bhinna
samyagdraShTinI bhAvanA ................. 142 85
bhedavignAnanI mukhyatAthI
mokShamArganun vyAkhyAn.................. 219 12
abhedaratnatrayanun vyAkhyAn ............ 263
nishchayathI puNyapApanI ekatA ........ 307 53
shuddhopayoganI mukhyatA ................. 330
tyAganun draShTAnt .......................... 400 110
mohano tyAg ........................... 401 111
indriyomAn lapaTAyel
snehano tyAg .......................... 409 114
jIvahinsAno doSh ...................... 422 125
jIvarakShAthI lAbh ...................... 426 127
adhruvabhAvanA............................ 430 129
jIvane shikShA ............................ 437 133
Page -1 of 565
PDF/HTML Page 13 of 579
single page version
indriyasukhanun anityapaNun ............. 445 138
manane jItI indriyone jItavI ...... 448 140
samyaktvanI durlabhatA .................. 453 143
gRuhavAs athavA mamatvamAn doSh .... 455 144
dehaparathI mamatvano tyAg ............ 456 145
dehanI malinatAnun kathan .............. 460 148
AtmAdhIn sukhamAn prIti ............ 469 154
chitta sthir karavAthI
dAnapUjAdi shrAvakadharma paramparA
A AtmA ja paramAtmA chhe ....... 499 174
badhI chintAono niShedh .............. 514 187
paramasamAdhinun vyAkhyAn .............. 517 189
arhant padanun kathan..................... 526 195
paramAtmaprakAsh shabdano artha ......... 530 198
siddhasvarUpanun kathan..................... 534 201
paramAtmaprakAshanun phaL .................. 538 204
paramAtmaprakAsh mATe yogya puruSh... 542 207
paramAtmaprakAsh shAstranun phaL .......... 549 213
antim mangal .......................... 551 214
paramAtmaprakAshanA dohAnI
Page 0 of 565
PDF/HTML Page 14 of 579
single page version
पुण्यप्रकाशकं, पापप्रणाशकमिदं शास्त्रं श्रीपरमात्मप्रकाशनामधेयं, अस्य मूलग्रन्थकर्तारः
श्रीसर्वज्ञदेवास्तदुत्तरग्रन्थकर्तारः श्रीगणधरदेवाः प्रतिगणधरदेवास्तेषां वचनानुसारमासाद्य
आचार्यश्रीयोगीन्दुदेव(योगीन्द्रदेव)विरचितं, श्रोतारः सावधानतया शृणवन्तु
Page 1 of 565
PDF/HTML Page 15 of 579
single page version
Page 2 of 565
PDF/HTML Page 16 of 579
single page version
vichAranI mukhyatAthI
पणविवि’ इत्यादिसूत्रत्रयम्, अत ऊर्ध्वं बहिरन्तःपरमभेदेन त्रिधात्मप्रतिपादनमुख्यत्वेन ‘पुणु पुणु
पणविवि’ इत्यादिसूत्रपञ्चकम्, अथानन्तरं मुक्ति गतव्यक्ति रूपपरमात्मकथनमुख्यत्वेन
‘तिहुयणवंदिउ’ इत्यादि सूत्रदशक म्, अत ऊर्ध्वं देहस्थितशक्ति रूपपरमात्मकथनमुख्यत्वेन ‘जेहउ
णिम्मुलु’ इत्यादि अन्तर्भूतप्रक्षेपपञ्चकसहितचतुर्विंशतिसूत्राणि भवन्ति, अथ जीवस्य
स्वदेहप्रमितिविषये स्वपरमतविचारमुख्यतया ‘किं वि भणंति जिउ सव्वगउ’ इत्यादिसूत्रषट्कं,
प्रकाशनेके लिये
परमात्मप्रकाशनामा
पणविवि’
परमात्मा उनके कथनकी मुख्यताकर ‘तिहुयण वंदिउ’ इत्यादि दस दोहे, देहमें तिष्ठे हुए शक्तिरूप
परमात्माके कथनकी मुख्यतासे ‘जेहउ णिम्मलु’ इत्यादि पाँच क्षेपकों सहित चौवीस दोहे, जीवके
निजदेह प्रमाण कथनमें स्वमत-परमतके विचारकी मुख्यताकर ‘कि वि भणंति जिउ सव्वगउ’
Page 3 of 565
PDF/HTML Page 17 of 579
single page version
pUrI thaI. (ane temAn ter antarAdhikAr chhe)
कर्मविचारमुख्यत्वेन ‘जीवहं कम्मु अणाइ जिय’ इत्यादि सूत्राष्टकं, तदनन्तरं सामान्य-
भेदभावनाकथनेन ‘अप्पा अप्पु जि’ इत्यादि सूत्रनवकम्, अत ऊर्ध्वं निश्चय-
सम्यग्
त्रिंशत्प्रमितानि दोहकसूत्राणि भवन्ति
समाप्ता
दोहे, कर्म-विचारकी मुख्यताकर ‘जीवहं कम्मु अणाइ जिय’ इत्यादि आठ दोहे, सामान्य भेद
भावनाके कथन कर ‘अप्पा अप्पु जि’ इत्यादि नौ दोहे, निश्चयसम्यग्दृष्टिके कथनरूप ‘अप्पे अप्पु
जि’
‘अप्पा संजमु’
कथनकी मुख्यता है, तथा इसमें तेरह अंतर अधिकार हैं
Page 4 of 565
PDF/HTML Page 18 of 579
single page version
‘दंसणु णाणु’ इत्याद्येकसूत्रेण मोक्षफलं, तदनन्तरं ‘जीवहं मोक्खहं हेउ वरु’
इत्याद्येकोनविंशतिसूत्रपर्यन्तं निश्चयव्यवहारमोक्षमार्गमुख्यतया व्याख्यानम्, अथानन्तरम-
भेदरत्नत्रयमुख्यत्वेन ‘जो भत्तउ’ इत्यादि सूत्राष्टकम्, अत ऊर्ध्वं समभावमुख्यत्वेन ‘कम्मु
पुरक्किउ’ इत्यादिसूत्राणि चतुर्दश, अथानन्तरं पुण्यपापसमानमुख्यत्वेन ‘बंधहं मोक्खहं हेउ णिउ’
इत्यादिसूत्राणि चतुर्दश, अत ऊर्ध्वम् एकचत्वारिंशत्सूत्रपर्यन्तं प्रक्षेपकान् विहाय
शुद्धोपयोगस्वरूपमुख्यत्वमिति समुदायपातनिका
mukhyatAthI
मुख्यताकर दस दोहे, ‘दंसण णाणु’ इत्यादि एक दोहाकर मोक्षका फल, निश्चय व्यवहार
मोक्षमार्गकी मुख्यताकर ‘जीवहं मोक्खहं हेउ वरु’ इत्यादि उन्नीस दोहे, अभेदरत्नत्रयकी
मुख्यताकर ‘जो भत्तउ’ इत्यादि आठ दोहे, समभावकी मुख्यताकर ‘कम्मु पुरक्किउ’ इत्यादि
चौदह दोहे पुण्य-पापकी समानताकी मुख्यता कर ‘बंधहं मोक्खहं हेउ णिउ’ इत्यादि चौदह दोहे
हैं, और शुद्धोपयोगके स्वरूपकी मुख्यताकर प्रक्षेपकोंके बिना इकतालीस दोहे पर्यंत व्याख्यान
है
Page 5 of 565
PDF/HTML Page 19 of 579
single page version
mahAsthaLanA chAr antar sthaLo chhe) e pramANe ekatALIs sUtro samApta thayAn.
इत्यादिसूत्राष्टकपर्यन्तं परिग्रहत्यागमुख्यतया व्याख्यानम्, अत ऊर्ध्वं ‘जो भत्तउ रयणत्तयहं’
इत्यादि त्रयोदशसूत्रपर्यन्तं शुद्धनयेन षोडशवर्णिकासुवर्णवत् सर्वे जीवाः
केवलज्ञानादिस्वभावलक्षणेन समाना इति मुख्यत्वेन व्याख्यानम्, इत्येकचत्वारिंशत्सूत्राणि
गतानि
व्याख्यान है, ‘जो भत्तउ रयणत्तयहं’ इत्यादि तेरह दोहा पर्यंत शुद्धनयकर सोलहवानके सुवर्णकी
तरह सब जीव केवलज्ञानादि स्वभावलक्षणकर समान हैं यह व्याख्यान है
है, उनमें सात स्थल हैं
Page 6 of 565
PDF/HTML Page 20 of 579
single page version
kahevAmAn Ave chhe. te A pramANe
‘झाणें कम्मक्खउ करिवि’ इत्यादि सूत्रत्रयं, तदनन्तरं परमात्मप्रकाशाराधकपुरुषाणां
फलकथनमुख्यत्वेन ‘जे परमप्पपयासु मुणि’ इत्यादिसूत्रत्रयम्, अत ऊर्ध्वं
परमात्मप्रकाशाराधनायोग्यपुरुषकथनमुख्यत्वेन ‘जे भवदुक्खहं’ इत्यादिसूत्रत्रयम्’ अथानन्तरं
परमात्मप्रकाशशास्त्रफलकथनमुख्यत्वेन तथैवौद्धत्यपरिहारमुख्यत्वेन च ‘लक्खणछंद’ इत्यादि
सूत्रत्रयम्
मुख्यताकर ‘झाणें कम्मक्खउ करिवि’ इत्यादि तीन दोहे, परमात्मप्रकाशके आराधक पुरुषोंको
फलके कथनकी मुख्यताकर ‘जे परमप्पपयास मुणि’ इत्यादि तीन दोहे, परमात्मप्रकाशकी
आराधनाके योग्य पुरुषोंके कथनकी मुख्यताकर ‘जो भवदुक्खहं’ इत्यादि तीन दोहे, और
परमात्मप्रकाशशास्त्रके फलके कथनकी मुख्यताकर तथा गर्वके त्यागकी मुख्यताकर ‘लक्खण
छंद’ इत्यादि तीन दोहे हैं