Page 157 of 297
PDF/HTML Page 181 of 321
single page version
artha — athavA kadachit nIrog paN thAy to tyAn dIrgha jIvan athavA dIrghAyu na pAme; e pAmavun durlabh chhe; athavA kadachit dIrgha Ayu paN pAme to tyAn shIl arthAt uttam prakRiti-bhadra-pariNAm na pAme; tethI suShThu (uttam – bhadra – saraL) svabhAv pAmavo durlabh chhe.
artha — kadachit uttamasvabhAv paN pAme to tyAn sAdhu puruShonI sangati pAme nahi, ane te paN kadachit pAme to tyAn samyagdarshan pAmavun – satshraddhAn thavun ati durlabh chhe.
artha — kadachit samyaktva paN pAme to tyAn A jIv charitra grahaN kare nahIn, kadachit charitra paN grahaN kare to tene nirdoShapaNe pAlan karI shake nahi.
Page 158 of 297
PDF/HTML Page 182 of 321
single page version
artha — A jIv kadachit ratnatray paN pAme ane tyAn tIvra kaShAy kare to, nAshane prApta thayun chhe ratnatray jenun evo banI, dugaratimAn gaman kare chhe.
evun manuShyapaNun durlabh chhe eTalA mATe (jIvane) ratnatrayanI prapti thAo! em kahe chhe —
artha — jem mahAn samudramAn paDI gayelun ratna pharI pAmavun durlabh chhe tem A manuShyapaNun pAmavun durlabh chhe. – evo nishchay karI he bhavyajIvo! A mithyAtva ane kaShAyane chhoDo. evo shrIguruono upadesh chhe.
have kahe chhe ke – jo kadachit evun durlabh manuShyapaNun pAmI jIv shubhabhAvothI devapaNun pAme to tyAn charitra pAmato nathI —
artha — athavA manuShyapaNAmAn kadachit shubhapariNAmothI dev paN thAy ane kadachit tyAn samyaktva paN pAme to tyAn tapashcharaN – charitra pAmato nathI. deshavrat – shrAvakavrat tathA shIlavrat eTale brahmacharya athavA saptashIlano lavalesh paN pAmato nathI.
Page 159 of 297
PDF/HTML Page 183 of 321
single page version
have kahe chhe ke — A manuShyagatimAn ja tapashcharaNadik chhe evo niyam chhe —
artha — he bhavyajIv! A manuShyagatimAn ja tapanun AcharaN hoy chhe, A manuShyagatimAn ja sakal mahAvrat hoy chhe, A manuShyagatimAn ja dharma – shukladhyAn hoy chhe tathA A manuShyagatimAn ja nirvAN arthAt mokShanI prapti hoy chhe.
artha — evun A manuShyapaNun pAmI je indriyaviShayomAn rame chhe te divya amUlya ratnane pAmI, tene bhasmane mATe dagdha kare chhe.
bhAvArtha — ati kaThaNatAthI prApta thavA yogya evo A manuShyaparyAy ek amUlya ratna tulya chhe; tene viShay – kaShAyomAn ramI vRuthA gumAvavo yogya nathI.
have kahe chhe ke – A manuShyapaNAmAn ratnatrayane pAmI teno mahAn Adar karo —
1-2 ahIn ‘अपि’ shabda nishchayArtha mATe chhe.
Page 160 of 297
PDF/HTML Page 184 of 321
single page version
artha — A badhun durlabhamAn paN durlabh jANI tathA darshan-gnAn -charitra sansAramAn durlabhathI paN durlabh jANI, e darshan-gnAn-charitrano he bhavyajIvo! tame mahAn Adar karo!
bhAvArtha — nigodamAnthI nIkaLI upar kahel anukramathI sarva durlabhathI paN durlabh jANo! vaLI temAn paN samyagdarshan-gnAn-charitranI prapti to atyant durlabh samajo! tene pAmIne bhavyajIvoe teno mahAn Adar karavo yogya chhe.
Page 161 of 297
PDF/HTML Page 185 of 321
single page version
have dharmAnuprekShAnun nirUpaN kare chhe. tyAn ‘dharmanun mUL sarvagnadev chhe’ — em pragaT kare chhe —
artha — trikAl gochar samasta guN-paryAyo sahit sampUrNa lok -alokane je pratyakSha jANe chhe te sarvagnadev chhe.
bhAvArtha — A lokamAn jIvadravya anantAnant chhe, tenAthI anantAnantagaNAn pudgaladravyo chhe, AkAsh, dharma ane adharmadravya ek-ek chhe tathA asankhyAt kAlANudravyo chhe, lokAkAshanI pAr (AsapAs) anantapradeshI AkAshadravya chhe te alok chhe. te sarva dravyono anant samayarUp bhUtakAL tathA tenAthI anantagaNA samayarUp bhaviShyakAL chhe.1 te kALanA samay-samayavartI ek dravyanA anant anant paryAy chhe. te badhay dravyaparyAyone, yugapat (ekasAthe) ek samayamAn pratyakSha spaShTa bhinna-bhinna jem chhe tem, jenun gnAn jANe chhe te sarvagnadev chhe. e ja dev chhe, bAkI bIjAne dev kahevAmAn Ave chhe te kahevAmAtra chhe. ahIn kahevAnun tAtparya e chhe ke dharmanun svarUp kahevAmAn Avashe. te dharmanun yathArtha svarUp indriyagochar nathI paN atIndriy chhe ane tenun phaL svarga-mokSha chhe te paN atIndriy chhe. chhadmasthane indriyagnAn chhe te parokSha tene gnAnagochar nathI. je sarva padArthone pratyakSha dekhe te dharmanun svarUp paN pratyakSha dekhe. eTalA mATe e dharmanun svarUp shrI sarvagnadevanAn vachanathI 1 juo pAchhaL gAthA 221
Page 162 of 297
PDF/HTML Page 186 of 321
single page version
ja pramAN chhe, anya chhadmasthanun kahelun pramAN nathI. parantu sarvagnanA vachananI paramparApUrvak chhadmastha kahe te pramAN chhe. tethI dharmanA svarUpakathanamAn mULakAraNarUp sarvagnanun ahIn sthApan karyun.
have je sarvagnane mAnato nathI tene kahe chhe —
artha — he sarvagnanA abhAvavAdI? jo sarvagna na hoy to atIndriy padArtho – indriyagochar nathI evA padArthone – koN jANe? indriyagnAn to indriyonA sambandhamAn AvelA vartamAn sthUl padArthone jANe chhe. tenA paN samasta paryAyone te jANatun nathI.
bhAvArtha — sarvagnano abhAv mImAnsak tathA nastik kahe chhe. temane ahIn niShedhyA chhe ke jo sarvagna na hoy to atIndriy padArthone koN jANe? kAraN ke dharma – adharmanun phaL to atIndriy chhe, tene sarvagna vinA (yathArtha – pUrNa) koI jANI shakatun nathI. eTalA mATe dharma-adharmanA phaLane chAhato je puruSh chhe te to sarvagnane mAnya karI temanA vachanAnusAr dharmanA svarUpano nishchay karI angIkAr karo!
artha — e sarvagnadevathI upadeshit dharma be prakArathI chhe ek to sangathI Asakta gRuhasthano ane bIjo asang munino. tyAn pratham gRuhasthano dharma to bAr bhedarUp chhe tathA bIjo munino dharma dash bhedarUp chhe.
Page 163 of 297
PDF/HTML Page 187 of 321
single page version
have gRuhasthadharmanA bAr bhedonAn nAm be gAthAmAn kahe chhe —
artha — samyagdarshan shuddha chhe jene evA (1) madyadik sthUl doShothI rahit darshanapratimA dhArak, (2) pAnch aNuvrat – traN guNavrat – chAr shikShAvrat evA bAr vrato sahit vratapratimAdhArI, (3) sAmayik pratimAdhArI, (4) parvavratI (pauShadhopavAs pratimAdhArI), (5) prAsuk -AhArI, (6) ratribhojanatyAgI, (7) maithunatyAgI, (8) Arambh- tyAgI, (9) parigrahatyAgI, (10) kAryAnumodanA rahit, (11) udiShTAhAr-virat. e pramANe (agiyAr pratimA ane ek shuddha samyagdarshan mUL maLI) shrAvakadharmanA bAr bhed chhe. temAn pratham bhed to pachchIs maLadoSharahit shuddha aviratasamyagdarshan chhe tathA bAkInA agiyAr bhed pratimAonA vrato sahit hoy te vratI shrAvak chhe.
have e bAre dharmonAn svarUp vagerenun vyAkhyAn kare chhe. tyAn pratham ja aviratasamyagdraShTinun svarUp kahe chhe. temAn paN pahelAn samyaktva utpattinI yogyatAnun nirUpaN kare chhe —
Page 164 of 297
PDF/HTML Page 188 of 321
single page version
artha — Avo jIv samyaktvane pAme chhe ke je pratham to bhavyajIv hoy, kAraN ke abhavyane samyaktva thAy nahi. vaLI chAre gatimAn samyaktva Upaje chhe; tyAn paN man sahit sangnIne Upaje chhe paN asangnIne Upajatun nathI; temAn paN vishuddha (shubh) pariNAmI ane shubh leshyA sahit hoy; ashubh leshyAmAn paN shubh leshyA samAn kaShAyasthAnakomAn hoy tene paN upachArathI vishuddha kahevAmAn Ave chhe, parantu sanklesh pariNAmomAn samyaktva Upajatun nathI; jAgratAvasthAmAn thAy paN nidrAvasthAmAn thAy nahi. pUrNa payAraptivALAne thAy paN aparyAptaavasthAmAn thAy nahi; sansArakinAro jene najIk vartato hoy arthAt nikaTabhavya hoy, kAraN
samyaktva Upajatun nathI; tathA gnAnI hoy eTale sAkAr upayogavAn hoy, kAraN ke nirAkAr darshanopayogamAn samyaktva Upajatun nathI. AvA jIvane samyaktvanI utpatti thAy chhe.
have, samyaktvanA traN prakAr chhe temAn, aupashamik ane kShayik -samyaktvanI utpatti kevI rIte thAy chhe te kahe chhe —
artha — mithyAtva, samyagmithyAtva, samyakprakRitimithyAtva, anantAnubandhI krodh-mAn-mAyA-lobh e sAt mohakarmanI prakRitiono upasham thatAn aupashamik samyaktva utpanna thAy chhe tathA e sAte mohakarmanI prakRitiono kShay thatAn kShayik samyaktva utpanna thAy chhe. A kShayik samyaktva kevaLagnAnI vA shrutakevaLInA nikaTapaNAmAn karmabhUminA manuShyane ja Upaje chhe.
bhAvArtha — ahIn em jANavun ke kShayik samyaktvano prArambh to
Page 165 of 297
PDF/HTML Page 189 of 321
single page version
kevalI-shrutakevalInI nikaTatAmAn karmabhUminA manuShyane ja thAy chhe tathA tenI niShThApanA (pUrNatA) anya gatimAn (chAre gatimAnthI koI ekamAn) paN thAy chhe.1
have, kShAyopashamik samyaktva kevI rIte thAy chhe te kahe chhe —
artha — pUrvokta sAt prakRitiomAnthI chha prakRitiono uday na hoy, tathA sajatirUpe eTale samAnajAtIy prakRitirUpe uday hoy tathA samyakkarmaprakRitino uday thatAn kShAyopashamik samyaktva thAy chhe.
bhAvArtha — mithyAtva ane samyagmithyAtvanA udayano abhAv hoy samyakprakRitino uday hoy, anantAnubandhI krodh-mAn-mAyA-lobhanA udayano abhAv hoy tathA visanyojan2 karI apratyAkhyAnAvaraNadirUpathI udayamAn hoy, te veLA kShAyopashamik samyaktva Upaje chhe. A traNe samyaktvanI utpattinun visheSh kathan shrI gommaTasAr – labdhisArathI jANavun.
have aupashamik – kShAyopashamik samyaktva, anantAnubandhInun visanyojan tathA deshavrat — e traNenun prApta thavun tathA chhUTI javun utkRuShTatAthI kahe chhee — 1juo gommaTasAr jIva0 gAthA 647 2je traN karaN vaDe anantAnubandhInA paramANuone anya charitramohanIyanI prakRitirUp pariNamAvI tenI (anantAnubandhInI) sattAno nAsh karavAmAn Ave tenun nAm visanyojan chhe.
Page 166 of 297
PDF/HTML Page 190 of 321
single page version
artha — aupashamik-kShAyopashamik e banne samyaktva tathA anantAnubandhIno vinAsh arthAt visanyojan (eTale tene apratyAkhyAnadirUp pariNamAvavun ) ane deshavrat e chArene A jIv utkRuShTa asankhyAt vAr grahaN kare chhe tathA chhoDe chhe.
bhAvArtha — palyanA asankhyAtamA bhAgapramAN je asankhyAt chhe teTalI vAr utkRuShTapaNe (uparanAn chArene) A jIv grahaN kare tathA chhoDe, te pachhI mukti prApta thAy chhe.
e pramANe sAt prakRitinA upasham, kShay ane kShayopashamathI utpanna thayelun samyaktva jenAthI jANI shakAy evA tattvArthashraddhAnane nav gAthAsUtro dvArA kahe chhe —
artha — je puruSh sapta bhango dvArA anekAntatattvonun niyamathI shraddhAn kare chhe, [kAraN ke lokonA prashnavash vidhi – niShedhathI vachananA sAt ja bhang thAy chhe. (yathA प्रश्नवशादेकस्मिन्वस्तुन्यविरोधेन
Page 167 of 297
PDF/HTML Page 191 of 321
single page version
विधिप्रतिषेधविकल्पना सप्तभंगीः shrI rAjavartik – sUtra 5, karikA 5, pRuShTha 24) tethI vyavahArapravartanA arthe paN sAt bhangothI vachananI pravRutti thAy chhe.] vaLI je jIv – ajIvadi nav prakAranA padArthone shrutagnAnapramANathI ane tenA bhed je nay tenAthI potAnA Adar yatna-udyamathI mAne – shraddhAn kare te shuddha samyagdraShTi chhe.
bhAvArtha — vastunun svarUp anekAnta chhe. jemAn anek ant arthAt dharma hoy tene anekAnta kahe chhe. te dharma astitva, nastitva, ekatva, anekatva, nityatva, anityatva, bhedatva, abhedatva, apekShAtva, daivasAdhyatva, pauruShasAdhyatva, hetusAdhyatva, AgamasAdhyatva, antarangatva, bahirangatva ityadi to sAmAnya dharma chhe tathA dravyatva, paryAyatva, jIvatva, ajIvatva, sparshatva, rasatva, gandhatva, varNatva, shabdatva, shuddhatva, ashuddhatva, mUrtatva, amUrtatva, sansaritva, siddhatva, avagAhatva, gatihetutva, sthitihetutva, vartanAhetutva ityadi visheSh dharma chhe.
have prashnakAranA prashnavashAt vidhi-niShedharUp vachananA sAt bhang thAy chhe. tene ‘syAt’ e pad lagAvavun. syAt eTale ‘kathanchit’ – ‘koI prakArathI’ evA arthamAn chhe. e vaDe vastune anekAntarUp sAdhavI. tyAn (1) ‘vastu syAt astirUp chhe’ e pramANe koI prakArathI – potAnA dravya-kShetra -kAL-bhAvathI – vastune astitvarUp kahe chhe, (2) ‘vastu syAt nastitvarUp chhe’ e pramANe par vastunA dravya-kShetra-kAL-bhAvathI nastitvarUp kahe chhe, (3) ‘vastu syAt astitva – nastitvarUp chhe’ e pramANe vastumAn banne dharma hoy chhe ane vachan dvArA kramathI kahevAmAn Ave chhe, (4) ‘vastu syAt – avaktavya chhe’ e pramANe vastumAn banne dharma ek kALamAn hoy chhe topaN vachan dvArA ek kALamAn te kahyA jatA nathI tethI te koI prakArathI avaktavya chhe, (5) ‘vastu syAt astiavaktavya chhe’ e pramANe astitvathI kahI jAy chhe ane banne dharma ek kALamAn chhe tethI kahI jatI nathI e rIte vaktavya paN chhe tathA avaktavya paN chhe, tethI syAt astiavaktavya’ chhe. (6) e ja pramANe ‘vastu syAt nasti-avaktavya chhe’ em kahevI, tathA (7) banne dharma kramapUrvak kahyA jAy paN ek sAthe kahyA
Page 168 of 297
PDF/HTML Page 192 of 321
single page version
na jAy mATe ‘vastu syAt astinasti-avaktavya chhe.’ e pramANe sAt ja bhang koI prakArathI sambhave chhe. ane e ja rIte ekatva, anekatva adi sAmAnya dharmo upar sAt bhang vidhi – niShedhapUrvak lagAvavA. jyAn jevI apekShA sambhavit hoy tyAn tevI lagAvavI.
vaLI e ja pramANe jIvatva adi visheSh dharmomAn paN (sAt sAt bhang) lagAvavA. jem jIv nAmanI vastu upar ‘syAt jIvatva, syAt ajIvatva’ ityadi prakAre lagAvavA. tyAn apekShA A pramANe chhe ke — potAno jIvatvadharma potAnAmAn chhe mATe jIvatva chhe, paN par ajIvano ajIvatva dharma temAn nathI, tathA anya dharmane mukhya karI kahIe to tenI apekShAe ajIvatva chhe ityadi prakArathI lagAvavA. tathA jIv anant chhe enI apekShAe potAnun jIvatva potAnAmAn chhe ane paranun jIvatva temAn nathI tethI e apekShAe ajIvatva chhe em paN sAdhI shakAy chhe. ityadi anadinidhan anant jIv – ajIv vastu chhe, te sarvamAn potapotAnA dravyatva – paryAyatva adi anant dharma chhe, te sarva sahit saptabhang sAdhavA. vaLI tenA sthUl paryAy chhe te paN chirakALasthAyI anek dharmarUp hoy chhe, jem ke jIv sansArI – siddha. sansArImAn tras ane sthAvar, temAn manuShya – tiryanch adi, pudgalamAn paN aNu-skandh, ghaT-paT adi. have temAn paN kathanchit vastupaNun sambhave chhe; e paN upar pramANe saptabhangathI sAdhavA. vaLI e ja pramANe jIv-pudgalanA sanyogathI thayelA Asrav, bandh, samvar, nirjarA, puNya, pAp ane mokSha adi bhAvamAn paN bahudharmapaNAnI apekShAe tathA paraspar vidhi – niShedhathI anek dharmarUp kathanchit vastupaNun sambhave chhe. e sarva paN saptabhangathI sAdhavA.
jem ek puruShamAn pitApaNun, putrapaNun, mAmApaNun, bhANejapaNun, kAkApaNun ane bhatrijApaNun adi dharma hoy chhe te potapotAnI apekShAe vidhi-niShedhapUrvak sAt bhang dvArA jANavA. A niyamathI jANavun ke – vastumAtra anek dharmasvarUp chhe. te sarvane je anekAnta jANI shraddhAn kare tathA e ja pramANe lokamAn vyavahAr pravartAve te samyagdraShTi chhe. jIv, ajIv, Asrav, bandh, puNya, pAp, samvar, nirjarA ane mokSha e nav
Page 169 of 297
PDF/HTML Page 193 of 321
single page version
padArtha chhe, temane upar pramANe ja sAt bhangathI sAdhavA. tenun sAdhan shrutagnAnapramAN chhe, tenA bhed dravyarthik – paryAyarthik chhe ane tenA paN bhed naigam, sangrah, vyavahAr, RUjusUtra, shabda, samabhirUDh ane evambhUtanay chhe. vaLI tenA paN uttarottar jeTalA vachananA prakAr chhe teTalA bhed chhe. tene pramANasaptabhangI tathA nayasaptabhangInA vidhAn dvArA sAdhI shakAy chhe. enun kathan pratham lokabhAvanAmAn karyun chhe, tathA tenun visheSh kathan shrI tattvArthasUtranI TIkAthI jANavun. e pramANe pramAN – nay dvArA jIvadi padArthone jANIne je shraddhAn kare te shuddha samyagdraShTi thAy chhe.
ahIn A visheSh jANavun ke – nay, vastunA ek ek dharmano grAhak chhe ane te potapotAnA viShayarUp dharmane grahaN karavAmAn samAn chhe, topaN puruSh potAnA prayojanavash tene mukhya – gauN karIne kahe chhe. jem jIv nAmanI vastumAn anek dharma chhe topaN chetanapaNun adi prANadhAraNapaNun ajIvothI asAdhAraN joIe. ajIvothI (jIvane) judo batAvavA mATe prayojanavash mukhya karI chetanavastunun ‘jIv’ nAm rAkhyun. e ja pramANe sarva dharmonne prayojanavash mukhya – gauN karavAnI vidhi jANavI.
ahIn e ja AshayathI adhyAtma kathanImAn mukhyane to nishchay kahyo chhe tathA gauNane vyavahAr kahyo chhe. tyAn abhedadharmane to pradhAnapaNe nishchayano viShay kahyo ane bhed-nayane gauN karI vyavahAr kahyo. vaLI dravya to abhed chhe tethI nishchayano Ashray dravya chhe, tathA paryAy bhedarUp chhe tethI vyavahArano Ashray paryAy chhe. tyAn prayojan A chhe ke – vastune bhedarUp to sarva lok jANe chhe – ane je jANe chhe te ja prasiddha chhe, tenAthI to lok paryAyabuddhi chhe. jIvane naranArakadik paryAy chhe, rAg – dveSh – krodh – mAn – mAyA – lobhadi paryAy chhe tathA gnAnanA bhedarUp matignAnadi paN paryAy chhe, e sarva paryAyone ja lok jIv mAne chhe, tethI e paryAyomAn abhedarUp anadi anant ekabhAvarUp chetanAdharmane grahaN karI tene nishchayanayano viShay kahI jIvadravyanun gnAn karAvyun, ane paryAyashrit bhedanayane gauN karyo. abhedadraShTimAn te (bhedanay) dekhAto nathI tethI abhedanayanun draDhashraddhAn karAvavA mATe kahyun ke – paryAyanay chhe te vyavahAr chhe – abhUtArtha chhe – asatyArtha
Page 170 of 297
PDF/HTML Page 194 of 321
single page version
chhe. bhedabuddhinA ekAntanun nirAkaraN karavA mATe Am kahevAmAn Ave chhe. parantu tyAn em nathI ke A bhed chhe tene asatyArtha kahyo chhe – vastunun svarUp nathI. jo e pramANe koI sarvathArUp mAne to te anekAntamAn samajyo nathI paN sarvathA ekAntashraddhAnathI mithyAdraShTi ja rahe chhe. adhyAtmashAstramAn jyAn nishchay-vyavahAranay kahyA chhe tyAn paN e bannenA paraspar vidhi – niShedhapUrvak saptabhangathI vastune sAdhavI. jo ekane sarvathA satyArtha mAnavAmAn Ave ane ekane sarvathA asatyArtha mAnavAmAn Ave to tyAn mithyAshraddhAn thAy chhe mATe tyAn paN ‘kathanchit’ samajavun.
vaLI anya vastune anyamAn AropaN karI prayojan sAdhavAmAn Ave chhe tene upachAranay kahevAmAn Ave chhe ane te paN vyavahAranayamAn garbhit chhe em kahyun chhe. jyAn prayojan ke nimitta hoy tyAn upachAr pravarte chhe. jem ‘ghIno ghaDo’ kahIe tyAn mATInA ghaDAnA Ashraye ghI bharyun hoy tyAn vyavahArIjanone AdhAr – AdheyabhAv dekhAy chhe tene pradhAn karIne kahevAmAn Ave chhe ke ‘ghIno ghaDo chhe’. lok paN em ja kahevAthI samaje ane ghIno ghaDo mangAve to tene lAve. tethI upachAramAn paN prayojan sambhave chhe. e ja pramANe abhedanayane mukhya karavAmAn Ave tyAn abhedadraShTimAn bhed dekhAto nathI tyAre temAn ja bhed kahe te asatyArtha chhe eTale tyAn paN upachAr siddha thAy chhe. A mukhya gauNanA bhedane (rahasyane) samyagdraShTi jANe chhe.
mithyAdraShTi anekAntavastune jANato nathI paN sarvathA ek dharma upar draShTi paDatAn tene ja sarvathArUp vastu mAnI anya dharmone kAn to sarvathA gauN karI asatyArtha mAne chhe ane kAn to anya dharmono sarvathA abhAv ja mAne chhe – mithyAshraddhAnane draDh kare chhe. ane te mithyAtva nAmanI karma-prakRitinA udayathI yathArtha shraddhA thatI nathI tethI e prakRitinA kAryane paN mithyAtva ja kahevAmAn Ave chhe. e prakRitino abhAv thatAn tattvArthonun yathArtha shraddhAn thAy chhe te A anekAntavastumAn pramAN nayathI sAtabhang dvArA sAdhavAmAn Ave te samyaktvanun kArya chhe. tethI tene paN samyaktva ja kahevAmAn Ave chhe em jANavun.
jainadarshananI kathanI anek prakArathI chhe tene anekAntarUp samajavI
Page 171 of 297
PDF/HTML Page 195 of 321
single page version
ane tenun phaL agnAnano nAsh thaI upAdeyanI buddhi tathA vItarAgatAnI prapti chhe. A kathanano marma (rahasya) pAmavo mahAbhAgyathI bane chhe. A pancham kALamAn hAl A kathanInA vaktA gurunun nimitta sulabh nathI. tethI shAstrane samajavAno nirantar udyam rAkhI (shAstrane yathArtha) samajavun yogya chhe; kAraN ke mukhyapaNe tenA Ashraye samyagdarshananI prapti thAy chhe. joke jinendra-pratimAnAn darshan tathA prabhAvanAanganun dekhavun ityadi samyaktvanI praptinAn kAraNo chhe to paN shAstrashravaN karavun, bhaNavun, tenun chintavan karavun, dhAraN karavun tathA hetu
jANI, nayavivakShA samajI, vastunA anekAntasvarUpano nishchay karavo e mukhya kAraN chhe. tethI bhavyajIvoe teno (AgamanA abhyAsano) upAy nirantar rAkhavo yogya chhe.
have samyagdraShTi thatAn anantAnubandhIkaShAyano abhAv thaI tenA kevA pariNAm thAy chhe te kahe chhe —
artha — je samyagdraShTi chhe te putra-kalatra adi sarva paradravyo tathA paradravyonA bhAvomAn garva karato nathI, (jo paradravyothI potAne moTo mAne to tene samyaktva shAnun?) upashamabhAvone chintave chhe. anantAnubandhI sambandhI tIvra rAg-dveSh pariNAmonA abhAvathI upashamabhAvonI nirantar bhAvanA rAkhe chhe tathA potAnA AtmAne tRuNasamAn halako mAne chhe, kAraN ke potAnun svarUp to anant gnAnadirUp chhe eTale jyAn sudhI tenI prapti na thAy tyAn sudhI te potAne tRuN barAbar mAne chhe, koI padArthamAn garva karato nathI.
Page 172 of 297
PDF/HTML Page 196 of 321
single page version
artha — joke aviratasamyagdraShTi indriyaviShayomAn Asakta chhe, tras – sthAvarajIvono ghAt jemAn thAy evA sarva ArambhamAn vartI rahyo chhe, tathA apratyAkhyAnAvaraNadi kaShAyonA tIvra udayothI virakta thayo nathI to paN te em jANe chhe ke A mohakarmanA udayano vilAs chhe, mArA svabhAvamAn te nathI, upadhi chhe – rogavat chhe – tajavA yogya chhe. vartamAn kaShAyonI pIDA sahan thatI nathI tethI asamartha banI A viShayonun sevan tathA ghaNA ArambhamAn pravartavun thAy chhe em te mAne chhe.1
artha — je indriyonA viShayothI tathA tras-sthAvarajIvonI hinsAthI virakta nathI, parantu jinendradev dvArA kathit pravachananun shraddhAn kare chhe te aviratasamyagdraShTi chhe. sanyam be prakArano chhe ek indriyasanyam tathA bIjo prANasanyam. indriy – viShayothI virakta thavAne indriyasanyam kahe chhe tathA svaparajIvanA prANonI rakShAne prANasanyam kahe chhe. A (chothA) guNasthAnamAn e banne sanyamomAnthI koI paN sanyam hoto nathI tethI tene aviratasamyagdraShTi kahe chhe. hA, eTalun kharun ke – prayojan vinA koI paN hinsAmAn te pravRutta paN thato nathI.
artha — chaud prakAranA jIvasamAsamAn ane aThThAvIs prakAranA indriy -viShayomAn je virakta na thavun tene asanyam kahe chhe. (gA0 477). pAnch ras, pAnch varNa, be gandh, ATh sparsha, sAt svar ane ek man e indriyonA aThThAvIs viShay chhe. (juo – go0 jI0 gA0 478)
Page 173 of 297
PDF/HTML Page 197 of 321
single page version
artha — vaLI kevo chhe te samyagdraShTi? uttam guNo je samyagdarshan-gnAn-charitra-tap adinun grahaN karavAmAn to anurAgI (bhAvanAvant) hoy chhe, e guNo dhArak uttam sAdhujanonA vinayathI yukta hoy chhe tathA potA samAn samyagdraShTi sAdharmI janomAn anurAgI – vAtsalyaguN sahit hoy evo te uttam samyagdraShTi hoy chhe. e traNe bhAv na hoy to jANavun ke tenAmAn samyaktvanun yathArthapaNun nathI.1
artha — A jIv, dehanI sAthe maLI rahyo chhe to paN, potAnA gnAnaguN vaDe potAne dehathI judo ja jANe chhe. vaLI deh jIvanI sAthe maLI rahyo chhe to paN, tene (dehane) te kanchuk eTale kapaDAnA jAmA jevo jANe chhe. jem dehathI jAmo judo chhe tem jIvathI deh judo chhe, em te jANe chhe.
tAs na samakit mAnIe, Agam nIti em.
Page 174 of 297
PDF/HTML Page 198 of 321
single page version
arthaje jIv doSharahitane dev mAne chhe, sarva jIvonI dayAne shreShTha dharma mAne chhe tathA nirgranthagurune guru mAne chhe te pragaTapaNe samyagdraShTi chhe.
bhAvArtha — sarvagna vItarAg aDhAr doShothI rahit devane dev mAne chhe, paN anya doSharahit dev chhe tene ‘A sansArI chhe, paN mokShamArgI nathI’ em jANI vandato – pUjato nathI, ahinsAmay dharmane dharma jANe chhe. vaLI devatAone arthe yagnadimAn pashune ghAt karI chaDhAvavAmAn (loko) dharma mAne chhe paN temAn pAp ja jANI pote temAn pravartato nathI tathA granthI (bAhya – antarang parigrahanI mUrchhA – pakaD) sahit anek anyamatI veShadhArIo chhe vA kALadoShathI jainamatamAn paN veShadhArI nipajyA chhe te sarvane veShadhArI – pAkhanDI jANe paN tene vande – pUje nahi, parantu sarvaparigraharahit hoy temane ja guru mAnI vandan – pUjan kare; kAraN ke dev-guru-dharmanA AshrayathI to mithyA ke samyak upadesh pravarte chhe. e kudev -kuguru-kudharmanun vandan – pUjan to dUr raho tenA sansargamAtrathI paN shraddhAn bagaDI jAy chhe mATe samyagdraShTi to teonI sangati paN karato nathI. svAmI samantabhadraAchArye ratnakaranDashrAvakAchAramAn em kahyun chhe ke – bhayathI, AshAthI, snehathI ke lobhathI e kudev, kuAgam tathA kulingI – veShadhArIne praNAm ke temano vinay je samyagdraShTi chhe te karato nathI1, teonA sansargathI paN shraddhAn bagaDe chhe – dharmanI prapti to dUr ja rahI em jANavun.
have mithyAdraShTi kevo hoy chhe te kahe chhe —
Page 175 of 297
PDF/HTML Page 199 of 321
single page version
artha — je jIv doShosahit devone to dev mAne chhe, jIvahinsA sahitamAn dharma mAne chhe tathA parigrahAsaktane guru mAne chhe te pragaTapaNe mithyAdraShTi chhe.
bhAvArtha — bhAvamithyAdraShTi to adraShTa – chhupo mithyAdraShTi chhe, parantu je rAg-dveSh-moh adi aDhAr doShosahit kudevone dev mAnI vande – pUje chhe, hinsA – jIvaghAtadimAn dharma mAne chhe tathA parigrahamAn Asakta evA veShadhArIne guru mAne chhe te to pragaT – prasiddha mithyAdraShTi chhe.
have koI kahe chhe ke ‘‘vyantaradi dev lakShmI Ape chhe – upakAr kare chhe, to teonun pUjan – vandan karavun ke nahi?’ teno uttar kahe chhe –
artha — A jIvane koI vyantaradi dev lakShmI Apato nathI, koI anya upakAr paN karato nathI, parantu mAtra jIvanAn pUrvasanchit shubhAshubh karmo ja upakAr ke apakAr kare chhe.
bhAvArtha — koI em mAne chhe ke — ‘‘vyantaradi dev amane lakShmI Ape chhe – amAro upakAr kare chhe tethI teonun ame pUjan – vandan karIe chhIe,’’ paN e ja mithyAbuddhi chhe. pratham to A kALamAn ‘koI vyantaradi Apato hoy’ evun pratyakSha pote dekhyun nathI – upakAr karato dekhAto nathI. jo em hoy to tene pUjavAvALA ja daridrI-dukhI – rogI shA mATe rahe? mATe te vyartha kalpanA kare chhe. vaLI parokSharUp paN evo niyamarUp sambandh dekhAto nathI ke je pUje temane avashya upakAradi thAy ja chhe; mAtra A mohI jIv nirarthak ja vikalpa upajAve chhe. pUrvasanchit shubhAshubhakarmo chhe te ja A jIvane sukh, dukh, dhan, daridratA, jIvan, maraN kare chhe.
Page 176 of 297
PDF/HTML Page 200 of 321
single page version
artha — vyantaradevane ja bhaktipUrvak pUjatAn jo te lakShmI Ape chhe to dharma karavAnun prayojan shun? em samyagdraShTi vichAre chhe.
bhAvArtha — prayojan to lakShmInun chhe. vyantaradevane ja pUjatAn te lakShmI Ape chhe to dharma shA mATe sevavo? vaLI mokShamArganA prakaraNamAn sansAranI lakShmIno adhikAr paN nathI ane samyagdraShTi to mokShamArgI chhe – sansAranI lakShmIne hey (chhoDavA yogya) jANe chhe, tenI vAnchchhA ja karato nathI. jo puNyodayathI maLe to bhale maLo, na maLe to na maLo! te to mAtra mokSha sAdhavAnI ja bhAvanA bhAve chhe. tethI te sansArIdevadine shA mATe pUje – vande? kadI paN temane vande – pUje nahi.
have samyagdraShTino vichAr kahe chhe —
artha — je jIvane je deshamAn, je kALamAn, je vidhAnathI je janma – maraN upalakShaNathI dukh – sukh – rog – daridratA adi thavun sarvagnadeve jANyun chhe, te e ja pramANe niyamathI thavAnun chhe ane te je pramANe thavA yogya