Page -22 of 315
PDF/HTML Page 2 of 339
single page version
Page -21 of 315
PDF/HTML Page 3 of 339
single page version
ghaTADavAmAn AvatA A shAstranI kimmat rUA. 30=00 rAkhavAmAn AvI chhe.
Page -19 of 315
PDF/HTML Page 5 of 339
single page version
A granthanun nAm ‘ratnakaranDak upAsakAdhyayan’ chhe. sAmAnya rIte te ‘ratnakaranDak shrAvakAchAr’ e nAmathI prasiddha chhe. samAjamAn te ghaNo prasiddha granth chhe. upalabdha shrAvakAchAromAn te ati prAchIn ane susambaddha shrAvakAchAr chhe. tenA rachayitA shrI samantabhadrAchArya chhe. temaNe A granthamAn samyagdarshan, samyaggnAn ane samyakchAritra—e traNene dharma kahIne tenun varNan karatAn samyakchAritramAn samAviShTa shrAvakAchAranun nirupaN karyun chhe, je mumukShuo mATe atyant upayogI ane AcharaNIy chhe.
tenA upar shrI prabhAchandrAchArye sanskRit TIkA karI chhe je A granthamAn prakAshit karavAmAn AvI chhe. ane te uparathI teno gujarAtI anuvAd karavAmAn Avyo chhe, je prathamavAr ja A sansthA taraphathI prakAshit karatAn atyAnand anubhavAy chhe.
shrAvakanun antar tathA bAhya chAritra kevA prakAranun hovun joie tenA upar sAragarbhit pravachan Atmagna sant pUjya shrI kAnajIsvAmI dvArA anek vAr karavAmAn Ave chhe tethI jainasamAj upar teoshrIno mahAn upakAr chhe. temanAn pravachanamAnthI preraNA pAmIne temaj teoshrInA sAnnidhyamAn rahIne saddharmapremI bhAishrI chhoTAlAl gulAbachand gAndhI (sonAsaNavALA)e A anuvAd taiyAr karI Ayo hato, tenun prakAshan thAy te pahelAn temanun dehAvasAn thai gayun. tenI nondh letAn ati khed thAy chhe ane temanA pratye sAbhAr shraddhAnjali vyakta karIe chhIe.
shrIyut chhoTAlAlabhAi bI.e. (onarsa) es. TI. sI. hatA. teo sarakArI hAiskUlanA nivRutta AchArya hatA. vaLI teo sAbarakAnThA betAlIs da.hu.di.jain keLavaNI manDaLanA pramukh tathA sheTh jI. u.di. jain chhAtrAlay, iDaranA TrasTI ane mAnad mantrI hatA. teo mukhyatayA jain tattvagnAnanA abhyAsamAn, AdhyAtmik shAstronAn vAnchan-mananamAn temaj jain sAhityanI sevA ane satsamAgamAdi dhArmik pravRuttimAn potAnun jIvan vyatIt karI rahyA hatA. avakAsh prApta karIne sonagaDh AvatA ane pUjya gurudevashrInAn pravachano tathA tattvacharchAno alabhya lAbh letA hatA. teo shAnt, saraLasvabhAvI, vairAgyabhAvanAvant, adhyAtmarasik sajjan hatA. temaNe A shrAvakAchAr granthano gujarAtI anuvAd atyant khant ane chIvaTapUrvak taddan nispRuhabhAve karI Ayo hato. taduparAnt temaNe ‘samAdhitantra’no tathA ‘iShTopadesh’no gujarAtI anuvAd paN karI Ayo hato ke je agAu prasiddha thai gayel chhe. te sarva kArya mATe
Page -18 of 315
PDF/HTML Page 6 of 339
single page version
A sansthA temanI atyant RuNI chhe ane teo jyAn hoy tyAn AtmasAdhanAmAn visheSh pragati karIne dhyeyanI prAti shIghra karI lye evI antarathI bhAvanA bhAve chhe.
A anuvAd Adyant tapAsIne jemaNe potAnA vishAL shAstragnAn vaDe yogya sanshodhan karI Ayun chhe ane mArgadarshan Ayun chhe, te sahAyatA mATe A sansthAnA mAnanIy bhUtapUrva pramukh bhAishrI rAmajIbhAi doshIno amo hRudayapUrvak AbhAr mAnIe chhIe.
ajit mudraNAlayanA sanchAlak shrI maganalAlajI jaine kushaLatApUrvak A granthanI sundar chhapAi Adi kArya karI Ayun chhe te badal temano AbhAr mAnavAmAn Ave chhe.
A granthamAn prarupit shrAvakAchArane yathArtha samajI, jIvanamAn pariNamAvI jagatanA sarva jIvo Atmahit sAdho ane vItarAganA panthane sadAy anusaro evI bhAvanA bhAvIe chhIe. sonagaDh
dIpAvalI
vi.san. 2032
A granthanI pahelAnI AvRutti pUrNa thai javAthI A sudhArA-vadhArA sAthenI navIn trIjI AvRutti prakAshit karavAmAn Ave chhe.
A shAstrano samyakprakAre abhyAs karI mumukShuo nijAtmakalyANane sAdhe e ja bhAvanA.... phAgaN vad dasham
pUjya bahenashrIno 79mo
samyakjayantI mahotsav
vi.san. 2067
Page -17 of 315
PDF/HTML Page 7 of 339
single page version
jambUdvIpanA bharatakShetranI vartamAn chovIsInA charamatIrthankar, shAsananAyak, paramavItarAg sarvagna, devAdhidev shrI mahAvIr bhagavAne divyadhvanI dvArA bhavyajIvone nijAtmakalyANakArI bodh Ayo. A mangalakArI divyadeshanAne shrI gautam gaNadharadev dvArA bAr anganI rachanA dravyashrutanA svarupamAn gunthavAmAn AvI. te chAr anuyogamay deshanAne temanA pachhInA mahAn sant AchArya bhagavantoe lipibaddha karI, te satshAstro mahAn puNyodaye ApaNane vartamAnamAn jinavANIrupe samprApta thayel chhe. te mahAn rachanAo paikI A shrI ratnakaranD shrAvakAchAr aparanAm ratnakaraNDak shrAvakAchAr charaNAnuyoganI shailImAn rachAyelI ek uttam shAstrarachanA chhe.
A granthanA rachanAkAr param pUjya bhAvalingI digambar AchArya shrI samantabhadradev vikramanI lagabhag bIjI shatAbdImAn thayel mahAn AchArya chhe. teoshrI jainadarshananA utkRuShTa gnAtA, adhyAtma ane nyAyashAstranA marmagna, uttam bhaktirachanAonA rachayitA jinendra bhakta tathA anya matAvalambIonI kuyuktione khanDan karI vItarAgabhAve jinashAsanane sthApanArA vAdanipUN paN hatA. teoshrIe ghaNA granthonI rachanA karI chhe. jevAn ke AptamimAnsA, jinastuti shatak, svayambhU stotra, yuktyAnushAsan, gandhahastimahAbhAShya (tattvArthasUtranI TIkA) jIvasiddhi tathA ratnakaranNDak shrAvakAchAr. temAnthI keTalAk grantho vartamAnamAn upalabdha chhe. A ratnakaranDak shrAvakAchAr granth teoshrInI uttam rachanAo paikInI ek rachanA chhe.
vartamAnamAn paramopakArI adhyAtmayugasraShTA pUjya gurudevashrI kAnajIsvAmIe potAnA kalyANakArI pravachanomAn vAramvAr A shAstranA sandarbho ApI A shAstramAn chhupAyelA AtmakalyANakArI marmane A yuganA bhavya jIvo mATe kholI ApaNA par mahAn upakAr karyo chhe. teoshrInA pratApe ja ApaNe sau A mahAn shAstranA gUDh bhAvone k kanshe samajavA shaktimAn thayA chhIe.
A mahAn granth charaNAnuyoganI shailIno chhe. temAn mokShamArganA pratham sopAn evA samyakdarshanane prApta pancham guNasthAnavartI shrAvakanI antarang be (anantAnubandhI tathA apratyAkhyAnAvaraN) chokaDI kaShAyanA abhAvarup AtmasAdhanAnun varNan tenI bAhya vairAgyamay pravRuttinI mukhyatAthI karavAmAn Avel chhe. te kathan jo ke upadeshapradhAn shabdothI karavAmAn Avyun hovA chhatAn teTalI ashuddhirup vyavahAr jANelo prayojanavAn chhe parantu AdaravA(mahattva ApavA) mATe prayojanavAn nathI. A vAt pUjya gurudevashrInA puruShArthasiddhyupAy nAmak charaNAnuyoganA granthanA pravachanomAn teoshrIe Agam ane svAnubhav dvArA atyant spaShTa karel chhe. A granthano marma samajavA mATe te pravachano sAmbhaLavA atyant jarurI chhe tenAthI A granthano marma hRudayangam thashe. A granthamAn AchAryadeve sanskRit bhAShAmAn 150 shloko ra.yA chhe. je sAt adhikAramAn vibhAjit karavAmAn AvyA chhe.
pratham adhikAramAn AchAryadeve tIrthankar bhagavAn mahAvIrane bhAv namaskAr karI mangalAcharaN karIne samyakdharma eTale ke mokShamArgano upadesh karavAnI pratignA karI chhe. te mokShamArga samyakdarshanagnAnachAritramay chhe, em jaNAvI teoshrI A mokShamArganA pratham sopAnarup samyagdarshananun svarup ghaNA ja vistArathI samajAve chhe.
Page -16 of 315
PDF/HTML Page 8 of 339
single page version
je AtmAne potAnA gnAnAnand svabhAvI AtmAnI draShTipUrvak svAnubhavayukta samyakdarshan prApta thayun hoy tevA gnAnI dharmAtmAne kevA dev-guru-shAstranI shraddhA-bhakti-arpaNatA potAnI vartamAn shraddhA paryAyamAn varte chhe te dvArA AchAryadeve samyakdarshananun svarup samajAvyun chhe. te mATe teoshrIe dev-shAstra-guru mATe ‘परमार्थानाम’ e visheShaN dvArA gnAnI dharmAtmA sAchA dev-guru-shAstrane ja shraddhe chhe, evo ja kachAsharup rAgano prakAr temane varte chhe te vAtane atyant spaShTa karI chhe. tyArabAd teoe AgaL A sAchA dev-shAstra ane guru kevA hoy tenun svarup samajAvyun chhe. tyArabAd A samyagdraShTine ATh ang kevA hoy chhe tenun varNan karI samyagdraShTinA svarupane visheSharupe samajAvavA mATe samyagdraShTine traN mUDhatA, ATh mad, vagereno abhAv hoy chhe te paN darshAvyun chhe. e samyaktvanI bhUmikAnun utkRuShTa svarup chhe. A pramANe samyakdarshananun svarup samajAvI teoshrI samyakdarshananun mahattva ane mahimA paN ghaNA ja vistArathI charchI A adhikAr pUro kare chhe.
bIjA adhikAramAn teoshrI bhAvashrutagnAnanA dhArak samyagdraShTine chAr anuyogamay dravyashrutanA marmanun paN yathArthagnAn hoy chhe, e pramANe samyaggnAnanun svarup paN batAve chhe.
havethI AgaLanA adhikAromAn AchAryadev panchamaguNasthAnavartI shrAvakanA nishchay samyagdarshan-gnAn pUrvakanA apUrNa chAritranun varNan vyavahAranaye bAhya AcharaNanI mukhyatAthI kare chhe. A granthano abhyAs karanArAoe e vAt avashya lakShamAn levA jevI chhe ke A granthamAn samyakdarshan-gnAn prApta pancham guNasthAnavartI shrAvakanA bAhyajIvan dvArA tenI antarang AtmasAdhanAne samajAvavAno ja prayatna karyo chhe. eTale ke vyavahAr dvArA paramArtha sAdhanAnun ja pratipAdan karyun chhe. AnA parathI em na mAnavun joie ke Avun bAhya AcharaN karanAr te shrAvak chhe ane em paN na mAnavun joie ke Avun bAhya AcharaN karavAthI antarangamAn pancham guNasthAnavartI shrAvakapaNun prApta thai jashe. ahIn to mAtra pancham guNasthAnavartI sAdhak shrAvakanI haTh vinAnI bAhya sAdhanA AvI ja sahaj hoy te darshAvI antarang ane bahirang sAdhanA eTale ke nishchay-vyavahArano sumeL sAdhakajIvane kevo hoy chhe tenun ja digdarshan karAvyun chhe.
AchAryadev trIjA adhikAramAn svarup ramaNatAmay vItarAgachAritranI anivAryatA samajAvI TunkamAn sakal chAritranun svarup batAvI te dhAraN karavA je jIv asamartha hoy tene AgAr ane anagAr be prakAranun chAritra samajAvI mand puruShArthI shrAvakone vikal chAritra-deshachAritra-gRuhasthano dharma samajAvavAnI sharuAt kare chhe. AmAn teo pAnch aNuvrat ahinsA, satya, achaurya, brahmacharya, parigrah-parimANanun svarup tathA tenA pAlanamAn lAgatA pAnch pAnch atichAronun svarup samajAvI te atichAro rahit pAnch aNuvratanA pAlanano upadesh Ape chhe.
AchAryadev chothA adhyAyamAn shrAvakanA traN guNavrato, digvrat, anarthadanDavrat tathA bhogopabhog parimANavratanun vistArathI varNan kare chhe. A adhikAranI 71 gAthAmAn A vratanun pAlan karanAr shrAvakane upachArathI mahAvratanI paribhAShA ApI te vrat kone hoy chhe te paN darshAvyun chhe. tyAr pachhI darek vratanI charchA karI darek vratanA pAnch pAnch atichAr darshAvyA chhe. tyArabAd vratanA lakShaN, yam-niyamarup vratanun svarup, niyam karavAnI vidhi vagere paN darshAvyA chhe.
AchAryadeve pAnchamA adhikAramAn deshAvakAshik sAmAyik, proShadhopavAs ane vaiyAvRutya e chAr shikShAvratonun vistArathI svarup tathA darek vratanA pAnch atichAranun varNan karyun chhe. A adhikAramAn dAnanun svarup, bhed ane tenA phaLanun paN TUnkamAn varNan karel chhe.
Page -15 of 315
PDF/HTML Page 9 of 339
single page version
AchAryadeve chhaThThA adhikAramAn sallekhanA-samAdhimaraNanA svarupanI tenI AvashyakatAnI tathA tenI vidhinI vistRut charchA karI, sanlekhanAnA pAnch atichAranun svarup batAvI sanlekhanAnun phaL paN batAvyun chhe. antamAn A adhikAramAn mokShanun tathA muktajIvonun svarup paN varNavyun chhe.
AchAryadeve chhellA sAtamA adhikAramAn shrAvakadashAmAn sAdhanAnI kramasha vRuddhi darshAvatI, shrAvakanI agiyAr pratimAo, darshan, vrat, sAmAyik, proShadhopavAs, sachittatyAg, rAtribhUkti-tyAg, brahmacharya, ArambhatyAg, parigrahatyAg, anumatityAg tathA agiyAramI uddiShTa tyAg pratimAnun svarup batAvyun chhe. AchAryadeve 11mI pratimAdhArI shrAvakane utkRuShTa shrAvak tarIke varNavyo chhe. antamAn paN AchAryadeve 150mI gAthAmAn samyakdarshanane lakShmInI upamA ApI teno mahimA karyo chhe.
A pramANe A granthamAn panchamaguNasthAnavartI shrAvakane haTh vinA bhUmikA anusAr kevA prakAranA bAhyatyAg tathA mandakaShAyarup shubhabhAvo hoy chhe tenun varNan karyun chhe. A prakAranA bAhyatyAg ane mandakaShAyane vyavahArathI eTale ke upachArathI mokShamArga kahevAmAn Avyo chhe, kAraN ke nishchayathI bAhya anya padArthonun grahaN ke tyAg AtmA karI shakato ja nathI. tathA te prakAranA ja vikalpo tene je te bhUmikAmAn hoy chhe. te vikalpo AtmAnA pariNAmamAn ja thAy chhe paN te vikalpo tenI kachAshanA dyotak chhe ane te mandakaShAyarup shubhabhAvo hovAthI kharekhar bandhanun kAraN chhe. te bhAvono gnAnI dharmAtmA kharekhar gnAtA chhe. parantu kartA nathI. te bhAvo gnAnIne heyabuddhie Ave chhe. paN je te bhUmikAmAn nimitta ane sahachar hovAthI temane vyavahAranayathI mokShamArga paN kahevAmAn Ave chhe.
paramopakArI pUjya gurudevashrI kAnajIsvAmI ane pUjya bahenashrI champAbene A kALe ApaNane mokShamArganun upar pramANe yathArtha svarup samajAvI A shAstranA bhAvo yathArthapaNe samajavAnI vidhi batAvI ApaNA par anupam upakAr karyo chhe.
jem A shAstranA rachayitA AchAryadev mahAn chhe tem A granthanA TIkAkAr AchArya prabhAchandra paN vikramanI dasamI sadImAn thayel mahA AchArya chhe. TIkAkAr AchAryadeve paN granthakartA mahAn AchAryadevanA bhAvone sankShepathI kholIne ApaNA par visheSh upakAr karyo chhe. temanA rachel anyagrantho prameyakamalamArtanD (parIkShAmukh vyAkhyA), tattvArthavRutti pad vivaraN(laghIyastray vyAkhyA), tattvArthavRutti pad vivaraN (sarvArthasiddhi vyAkhyA), jainendra vyAkaraN vyAkhyA, pravachanasAr vyAkhyA, samAdhitantra TIkA, AtmAnushAsan TIkA vagere chhe. A uparathI phalit thAy chhe ke teo mahA vidvAn AchArya hatA.
ante A granthanA bhAvo pUjya gurudevashrI tathA pUjya bahenashrIe je prakAre kholyA chhe te prakAre yathArthapaNe samajIne ApaNe sau nijAtmakalyANamAn lAgIe e ja abhyarthanA... phAgaN vad dasham
pUjya bahenashrIno 79mo
samyakjayantI mahotsav
vi.san. 2067
Page -14 of 315
PDF/HTML Page 10 of 339
single page version
viShay
kathA 6 vAriSheN .......................... 64
kathA 7 viShNukumAr ....................... 67
kathA 8 vajrakumAr .........................72
mangalAcharaN .............................. 1--------- 2 pratignA .................................... 2--------- 5 dharmanun lakShaN ............................. 3--------- 7 samyagdarshananun lakShaN .................... 4------- 10 Aptanun lakShaN ........................... 5------- 13 vItarAg lakShaN .......................... 6 ------- 15 AptavAchak nAmo yA
lokamUDhatA ................................ 22----- 78
devamUDhatA.................................. 23----- 79
pAkhanDImUDhatA (gurumUDhatA).............. 24----- 82
ATh mad ................................. 25----- 84
mad karanArano doSh ..................... 26 ----- 86
dhArmik puruShono tiraskAr
vItarAgI devane upadesh devAnI
satyArtha Agamanun lakShaN................ 9------- 28 satyArtha gurunun lakShaN ................... 10----- 30 nishankitatva ang (guN)nun lakShaN .... 11----- 32 nikAnkShit guNanun lakShaN ............... 12----- 37 nirvichikitsatA guNanun lakShaN .......... 13----- 40 amUDhadraShTitva guNanun lakShaN ............ 14----- 42 upagUhan guNanun lakShaN ................. 15----- 44 sthitikaraN guNanun lakShaN .............. 16 ----- 46 vAtsalya guNanun lakShaN .................. 17----- 47 prabhAvanA guNanun lakShaN ................. 18----- 48 ATh guNomAn prasiddha
Page -13 of 315
PDF/HTML Page 11 of 339
single page version
viShay
samyagdraShTi tIrthankar paN thAy chhe ...... 39--- 112 samyagdarshanathI mokShanI prApti .......... 40--- 113 samyaktvanA mahimAno upasanhAr ..... 41--- 115
parigrahaparimAN aNuvratanun lakShaN .... 61 --- 164
parigrahapariNAm aNuvratanA
samyaggnAnanun svarUp (lakShaN).......... 42--- 118 prathamAnuyoganun svarUp ................... 43--- 122
1. mAtang (chAnDAl)nI kathA ............ 170
2. dhanadev sheThanI kathA ................... 173
4. nIlI kathA ............................. 174
5. jayakumAranI kathA ..................... 177
karaNAnuyoganun svarUp ................... 44--- 125
charaNAnuyoganun svarUp................... 45--- 128
dravyAnuyoganun svarUp .................... 46 --- 130 dravyAnuyoganun prayojan ........................... 131
1. dhanashrInI kathA......................... 180
2. satyaghoShanI kathA...................... 181
3. tApasanI kathA ......................... 185
4. yamadanDanI kathA ........................ 190
5. shmashrunavanItanI kathA ................. 191
chAritra koN dhAraN kare chhe? .......... 47--- 133 rAg-dveShanI nivRuttithI
chAritranun lakShaN .......................... 49--- 138 chAritranA bhed ........................... 50--- 140 vikalachAritranA bhed .................... 51--- 141 aNuvratanun svarUp ........................ 52--- 142 ahinsANuvratanun lakShaN .................. 53--- 145
guNavratonAn nAm ......................... 67 --- 195
digvratanun svarUp ......................... 68 --- 196
digvratanI maryAdAo .................... 69 --- 197
maryAdA bahAr aNuvratane
ahinsANuvratanA atichAr .............. 54--- 152 satyANuvratanun lakShaN ..................... 55--- 154 satyANuvratanA atichAro................ 56 --- 156 achauryANuvratanun lakShaN .................. 57--- 158 achauryANuvratanA atichAr .............. 58--- 160 brahmacharyANuvratanun lakShaN ................. 59--- 162
digvirati vratanA atichAr ............ 73--- 203
anarthadanDavratanun svarUp ................... 74--- 204
anarthadanDanA bhed ......................... 75--- 206
Page -12 of 315
PDF/HTML Page 12 of 339
single page version
viShay
pApopadesh anarthadanDanun svarUp.......... 76 --- 207 hinsAdAn anarthadanDanun svarUp .......... 77--- 208 apadhyAn anarthadanDanun svarUp........... 78--- 209 dushruti anarthadanDanun svarUp ............. 79--- 210 pramAdacharyA anarthadanDanun svarUp ......... 80--- 212 anarthadanDavratanA atichAr ............... 81--- 213 bhogopabhogaparimAN vratanun svarUp... 82--- 214 bhog ane upabhoganun lakShaN .......... 83--- 215 jIvanaparyanta tyAg karavA yogya
sAmAyikanI vRuddhiyogya sthAn ......... 99--- 240
sAmAyikanI vRuddhi karavAnI rIt ....... 100- 241
pratidin sAmAyik karavAno upadesh .. 101- 242
sAmAyik karavAnI sthUL vidhi ................. 243
sAmAyik vratadhArI muni tulya chhe ..... 102- 244
sAmAyikamAn pariShah ane upasarga
proShadhopavAs shikShAvratanun lakShaN ....... 106 - 249
upavAsanA dine shun karavun joIe? ... 107- 251
upavAsanA divase kartavya ............... 108- 253
proShadhopavAsanun lakShaN................... 109- 255
proShadhopavAs shikShAvratanA atichAr .. 110- 256
vaiyAvRutya (atithisamvibhAg)
bhogopabhog vratadhArIne sarvathA
aniShTa ane anupasevya vastuono
shlok 84-85-86no sArAnsh ................. 221 niyam ane yamanun lakShaN .............. 87--- 223 bhogopabhog parimAN vratamAn
dAnanun lakShaN ............................. 113- 261
dAtAranA sAt guN ....................... 262
navadhAbhakit ............................... 262
shikShAvratanA prakAr ....................... 91--- 230 deshAvakAshik shikShAvratanun lakShaN........ 92--- 231 deshAvakAshik vratamAn kShetranI maryAdA ... 93--- 232 deshAvakAshikavratanI kALamaryAdA ........ 94--- 233 deshavratIne maryAdA bahAr
navadhA bhakitanun phaL ..................... 115 -265
alpadAnathI mahAphaLanI prApti ........ 116 - 267
dAnamAn visheShatA .................................. 268
dAnanA chAr bhed ........................ 117- 268
dAn devAmAn prasiddha thayelAnAn nAm ... 118- 269
sAmAyik shikShAvratanun lakShaN ........... 97--- 237
Page -11 of 315
PDF/HTML Page 13 of 339
single page version
viShay
kaunDeshanI kathA-3 ........................... 276
sUkaranI kathA-4 ........................... 277
arhatpUjAnun vidhAn ..................... 119 - 279 pUjAnun mAhAtmya ......................... 120 - 280
vaiyAvRutyanA atichAr ................... 121 - 282
vrat pratimAdhArInun lakShaN ............... 138 - 306
sAmAyik pratimAdhArInun lakShaN........ 139 - 307
proShadh pratimAdhArInun lakShaN ............ 140 - 309
sachittatyAg pratimAdhArInun lakShaN..... 141-310
rAtribhukitatyAg pratimAdhArInun
sanllekhanA pratimAdhiAkAr sanllekhanAnun lakShaN ...................... 122 - 284 1. avichAr samAdhimaraN ................. 285 2. savichAr samAdhimaraN .................. 286 sanllekhanAnI AvashyakatA .............. 123 - 286 sanllekhanAnI vidhi 124-125 ---- 287 sanllekhanA dhAraN karyA pachhI
ArambhatyAg pratimAdhArInun lakShaN .... 144 - 313
parigrahatyAg pratimAdhArInun lakShaN ... 145 - 315
anumatityAg pratimAdhArInun lakShaN .. 146 - 316
uddishyatyAg pratimAdhArInun lakShaN .... 147 - 317
shreShTha gnAtAnun svarUp..................... 148 - 318
ratnatrayadharmanA sevananun phaL............. 149 - 320
shrAvakanI iShTaprArthanA .................... 150 - 321
TIkAkAranI mangaLakAmanA ........................ 323
sanllekhanAdhArIne AhAratyAgano kram
samAdhimaraNanI AvashyakatA ............. 293
sanllekhanAnA atichAro................. 129 - 295 sanllekhanAnun phaL ......................... 130 - 296 mokShanun lakShaN ............................ 131 - 297 mukat jIvonun varNan ..................... 132 - 298
Page -10 of 315
PDF/HTML Page 14 of 339
single page version
पुण्यप्रकाशकं, पापप्रणाशकमिदं शास्त्रं श्रीरत्नकरण्डक श्रावकाचारनामधेयं, अस्य
मूलग्रन्थकर्तारः श्रीसर्वज्ञदेवास्तदुत्तरग्रन्थकर्तारः श्रीगणधरदेवाः प्रतिगणधरदेवास्तेषां
वचनानुसारमासाद्य आचार्यश्रीसमंतभद्रस्वामिविरचितं, श्रोतारः सावधानतया
शृणवन्तु
Page -9 of 315
PDF/HTML Page 15 of 339
single page version
जिनं प्रणम्याखिलकर्मशोधनम्१ ।
TIkAkAr AchArya prabhAkar TIkAnI sharUAtamAn mangalAcharaN pUrvak TIkA karavAnI pratignA pUrvak kahe chhe ke —
anvayArtha : — [निखिलात्मबोधनम् ] jeo samasta padArthonA svarUpanA jANanAr chhe evA, [अखिलकर्मशोधनम् ] jeo samasta karmano nAsh karanArA chhe evA, [भव्यप्रतिबोधनाकरम् ] jeo bhavya jIvone pratibodh karanArA chhe evA, [समन्तभद्र परं जिनम् ] samantabhadra jineshvaradevane (samasta prakAre kalyANathI yukta evA bahArathI ane १. कर्मसाधनम् घ० । २. रत्नकरण्डकं ग० । ३. भक्त्या ख० ।
Page -8 of 315
PDF/HTML Page 16 of 339
single page version
श्रीसमन्तभद्रस्वामी रत्नानां रक्षणोपायभूतरत्नकरण्डकप्रख्यं सम्यग्दर्शनादिरत्नानां पालनोपायभूतं रत्नकरण्डकाख्यं शास्त्रं कर्तुकामो निर्विघ्नतः शास्त्रपरिसमाप्त्यादिकं फलमभिलषन्निष्टदेवताविशेषं नमस्कुर्वन्नाह —
‘नमो’ नमस्कारोऽस्तु । कस्मै ? ‘श्रीवर्धमानाय’ अन्तिमतीर्थंकराय तीर्थंकरसमुदायाय andarathI badhI taraphathI bhadrarUp chhe evA jineshvaradevane) [प्रणम्य ] namaskAr karIne [रत्नकरण्डके ]
[करोमि ] hun (shrI prabhAchandrAchArya) karun chhun.
ratnonA rakShaNanA upAyabhUt ‘ratnakaranDak’ rUp samyagdarshanAdi ratnonA pAlananA upAyabhUt ‘ratnakaranDak’ nAmanA shAstranI rachanA karavAnA ichchhuk shrI samantabhadrasvAmI nirvighne shAstranI parisamApti AdirUp phaLanI abhilAShA rAkhIne iShTa devatA visheShane namaskAr karIne kahe chhe —
gnAnAvaraNAdi karmarUp pApano nAsh karyo chhe. evA ane [यद्विद्या ] jemanI vidyA (arthAt
kevaLagnAn) [सालोकानाम् ] alokAkAsh sahit [त्रिलोकानाम् ] traNe lokanA viShayamAn [दर्पणायते ] darpaNanI samAn varte chhe, (arthAt darpaNanI jem temanA kevaLagnAnamAn alok sahit traNe lok - traNe lokanA samasta padArtho pratibimbit thAy chhe, [तस्मै ] evA [श्रीवर्धमानाय ] shrI vardhamAn svAmIne [नमः ] namaskAr ho.
TIkA : — ‘नमः’ namaskAr ho. kone? ‘shrIvardhamAnAy’ antim tIrthankar shrI * nondh — A granthamAn badhe [ ] Avun chihna mUL shlokanA padane sUchave chhe, ane ( ) Avun chihna
Page -7 of 315
PDF/HTML Page 17 of 339
single page version
वा । कथं ? अव – समन्ताद्द्धं परमातिशयप्राप्तं मानं केवलज्ञानं यस्यासौ वर्धमानः । ‘अवाप्योरल्लोपः’ इत्यवशब्दाकारलोपः । श्रिया बहिरंगयाऽन्तरंगया च समवसरणानन्त- चतुष्टयलक्षणयोपलक्षितो वर्धमानः श्रीवर्धमान इति व्युत्पत्तेः, तस्मै । कथंभूताय ? ‘निर्धूतकलिलात्मने’ निर्धूतं १स्फोटितं कलिलं ज्ञानावरणादिरूपं पापमात्मन आत्मनां वा भव्यजीवानां येनासौ निर्धूतकलिलात्मा तस्मै । ‘यस्य विद्या’ केवलज्ञानलक्षणा । किं करोति ? ‘दर्पणायते’ दर्पण इवात्मानमाचरति । केषां ? ‘त्रिलोकानां’ त्रिभुवनानां । कथंभूतानां ? ‘सालोकानां’ अलोकाकाशसहितानां । अयमर्थः — यथा दर्पणो निजेन्द्रियागोचरस्य मुखादेः प्रकाशकस्तथा सालोकत्रिलोकानां तथाविधानां तद्विद्या प्रकाशिकेति । अत्र च पूर्वार्द्धेन भगवतः सर्वज्ञतोपायः, २उत्तरार्धेन च सर्वज्ञतोक्ता ।।१।। vardhamAn svAmIne athavA tIrthankaronA samudAyane; vardhamAn svAmIno vyutpattiartha kevI rIte thAy chhe? ‘अव’ eTale samasta prakAre ‘ऋद्धं’ param atishayane prApta thayun chhe, ‘मानं’ jemanun kevaLagnAn te vardhamAn (अव + ऋद्ध + मान) chhe. ‘अवाप्योरल्लोपः’ e vyAkaraN sUtranA AdhAre ‘अव’ shabdanA ‘अ’no lop thayo chhe. ‘श्रीवर्धमानः’ shrI eTale lakShmIthI arthAt bahirang ane antarang lakShmIthI — samavasaraNAdirUp bahirang lakShmI ane anant darshan, anant gnAnAdi, anant chatuShTayarUp antarang lakShmIthI upalakShit, je vRuddhi pAme te shrI vardhamAn chhe em vyutpatti ( - artha) chhe. teo kevA chhe? ‘निर्धूत कलिलात्मने’ jemaNe potAnA AtmAnA athavA bhavya jIvonA AtmAnA malano - gnAnAvaraNAdi pApano nAsh karyo chhe. evA temane, jemanI kevaLagnAnarUp vidyA shun kare chhe? ‘दर्पणायते’ darpaNanI jem AtmAmAn pragaT kare chhe, kone? ‘त्रिलोकानां’ traN lokane. kevA lokane? ‘सालोकानां’ alokAkAsh sahit (lokane). Ano artha e chhe ke jem darpaN (darshakanI - dekhanAranI) nij indriyone agochar (aviShayabhUt) evA mukhAdine prakAshit kare chhe, (pragaT kare chhe,) tem tevA prakAranA alok sahit traNe lokane temanun gnAn (kevaLagnAn) prakAshit kare chhe.
ahIn (shlokanA) pUrvArdhathI bhagavAnanI sarvagnatAno upAy ane uttarArdhathI sarvagnatA kahevAmAn AvI chhe.
bhAvArtha : — jeo samavasaraNAdirUp bahirang lakShmIthI tathA anant darshanAdi १. स्फे टितं घ० । २. उपायकर्म ग० ।
Page -6 of 315
PDF/HTML Page 18 of 339
single page version
अथ तन्नमस्कारकरणानन्तरं किं १कर्तुं लग्नो भवानित्याह — anant chatuShTayarUp antarang lakShmIthI vibhUShit chhe, jemaNe potAnA AtmAnA athavA (upadesh dvArA) bhavya jIvonA AtmAnAn gnAnAvaraNAdi pApamaLano nAsh karyo chhe ane jemanA kevaLagnAnarUp darpaNamAn alokAkAsh sahit chha dravyonA samudAyarUp samasta lok potAnI bhUt, bhaviShya ane vartamAnanI samasta anantAnant paryAyo sahit yugapat pratibimbit thAy chhe, tevA antim tIrthankar shrI vardhamAn svAmIne, granthakartA shrI samantabhadrAchArye ahIn namaskAr karyA chhe.
gAthAnA pahelA ardhabhAgamAn sarvagnatAno upAy batAvyo chhe. teno artha e chhe, ke bhagavAn jyAre potAnA AtmAmAn lIn thayA; tyAre bhAvakarmano nAsh thayo ane nimittarUp je gnAnAvaraNAdi pApakarma hatAn teno abhAv thayo, tethI banne prakAranAn karmono — bhAvakarmo ane dravyakarmono — abhAv thatAn bhagavAnane sarvagnapaNun pragaT thayun; em samajavun.
A charaNAnuyoganun shrAvakAchAr shAstra chhe. tenun prayojan mokShamArga prakAshak adhyAy 8mAn nIche mujab jaNAvyun chhe —
‘‘je jIv tattvagnAnI thaI A charaNAnuyogane abhyAse chhe tene e badhAn AcharaN potAnA vItarAgabhAvane anurUp bhAse chhe.’’
‘‘ekadesh vA sarvadesh vItarAgatA thatAn evI shrAvak - muni dashA thAy chhe, kAraN ke e ekadesh vA sarvadesh vItarAgatA ane A shrAvak - muni dashAne nimitta - naimittikapaNun hoy chhe, em jANI shrAvak - munidharmanA bhedone oLakhI jevo potAne vItarAg bhAv thayo hoy tevo potAne yogya dharma sAdhe chhe. temAn paN jeTalA anshe vItarAgatA hoy chhe tene te kAryakArI jANe chhe, jeTalA anshe rAg rahe chhe tene hey jANe chhe tathA sampUrNa vItarAgatAne param dharma mAne chhe. e pramANe charaNAnuyoganun prayojan chhe.’’
uparokta siddhAnt mujab A shAstramAn nimitta - naimittik sambandhanAn kathano chhe, em jANI te mujab nayavivakShA mujab sarvatra yathArtha bhAv samajavo. bhagavAnanI stuti karavAnI hoy tyAre temanun nimittapaNun ja batAvavAmAn Ave chhe.
(juo, shrI pravachanasAr gAthA 1 thI 5 tathA TIkA) 1. have teo namaskAr karyA pachhI teo shun karavA lAge chhe? te kahe chhe
१. करोतिं घ० ।
Page -5 of 315
PDF/HTML Page 19 of 339
single page version
‘देशयामि’ १कथयामि । कं ? ‘धर्मं’ । कथंभूतं ? ‘समीचीनं’ अबाधितं तदनुष्ठातृणामिह परलोके चोपकारकं । कथं तं तथा निश्चितवन्तो भवन्त इत्याह ‘कर्मनिबर्हणं’ यतो धर्मः संसारदुःखसम्पादककर्मणां निबर्हणो विनाशकस्ततो यथोक्तविशेषणविशिष्टः । अमुमेवार्थं व्युत्पत्तिद्वारेणास्य समर्थयमानः संसारेत्याद्याह संसारे चतुर्गतिके दुःखानि शारीरमानसादीनि तेभ्यः ‘सत्त्वान्’ प्राणिन् उद्धृत्य ‘यो धरति’ स्थापयति । क्व ? ‘उत्तमे सुखे’ स्वर्गापवर्गादिप्रभवे सुखे स धर्म इत्युच्यते ।।२।।
anvayArtha : — hun (shrI samantabhadrAchArya) [कर्मनिबर्हणम् ] karmono vinAsh karanAr evA [समीचीनं ] samIchIn (samyag) [धर्मम् ] dharmane [देशयामि ] kahun chhun, [यः ] ke je [सत्त्वान् ] jIvone [संसारदुःखतः ] sansAranAn dukhothI ugArIne [उत्तमे सुखे ] svarga - mokShAdikanA uttam sukhamAn [धरति ] dhare chhe - mUke chhe.
TIkA : — ‘देशयामि’ kahun chhun. kone? ‘धर्मम्’ dharmane. kevA dharmane? ‘समीचीनं’ abAdhit ane tenun AcharaN karanArAone A lok tem ja paralokamAn upakArak evA dharmane. tame te (dharma) evo chhe em kevI rIte nakkI karyun, te kahe chhe. ‘कर्मनिबर्हणं’ kAraN ke te (samyag) dharma sansAranA dukhone pedA karanAr karmono vinAshak chhe. A ja arthanun vyutpatti dvArA samarthan karI kahe chhe. ‘संसारेत्यादि’ chaturgatirUp sansAramAn shArIrik ane mAnasikAdi dukho chhe, temAnthI ‘सत्त्वान्’ jIvone — prANIone ugArIne ‘यो धरति’ je sthApe chhe. kyAn? ‘उत्तमे सुखे’ svarga - mokShAdimAn utpanna thatA sukhamAn, tene dharma kahevAmAn Ave chhe.
bhAvArtha : — ahIn shrI samantabhadrAchArya pratignA rUpe kahe chhe ke —
‘hun sansArI jIvonAn dukhonAn kAraNabhUt karmonA vinAshak evA samyagdharmane kahun chhun, je dharma chaturgatirUp sansAranAn shArIrik ane mAnasik dukhomAnthI jIvone chhoDAvI — bachAvIne uttam sukhamAn — mokShasukhamAn sthApe chhe — dhAraN kare chhe. १. प्रतिपादयामि ख० घ० ।
Page -4 of 315
PDF/HTML Page 20 of 339
single page version
अथैवंविधधर्मस्वरूपतां कानि प्रतिपद्यन्त इत्याह —
je narak - tiryanchAdik gatimAn paribhramaNarUp sansAranAn dukhothI jIvone chhoDAvIne uttam arthAt avinAshI atIndriy mokShasukhamAn dhAraN kare te dharma. A satya (nishchay) dharmanun lakShaN chhe.
dharma to AtmAno svabhAv chhe. वस्तुस्वभावो धर्मो। te AtmAnI andar chhe. tIrtha, mandir, mUrti Adi tathA dev - guru Adi parapadArthomAn nathI.1 mATe svAshray dvArA paranun avalamban chhoDI potAnA gnAtA - draShTArUp svabhAvanun shraddhAn, anubhav tathA gnAyak svabhAvamAn ja pravartanarUp AcharaN karavun te ja samIchIn nishchay dharma chhe.
prastut shlokamAn ‘समीचीनं’ ‘कर्मनिबर्हणम्’ ane ‘धरति उत्तमे सुखे’ — A shabdo nishchayadharmane ja sUchave chhe. kAraN ke nishchayadharma ja jIvane uttam sukhamAn dharato hovAthI samIchIn (satyArtha — abAdhit) hoI shake, tenAthI ja karmano nAsh thAy ane tenAthI ja uttam sukhanI prApti thAy.
vyavahAradharma shubhabhAvarUp chhe, te Asrav tattva chhe; tenAthI karmabandh thAy paN karmano nAsh thAy nahi ane tenAthI svargAdinun sukh prApta thAy paN mokShanun sukh (uttam sukh) prApta thAy nahi — em TIkAkArano bhAv samajavo.
A shrAvakAchAranun shAstra chhe. shrAvakanun guNasthAn pAnchamun chhe. munipad dhAraN karyA vinA ane kevaLagnAn prApta karyA vinA koI mokSha pAme nahi. bhagavAnanA kALamAn paN charamasharIrI jIv hoy te ja mokSha pAme chhe.
shrAvakane to samyaktvapUrvak shubhopayog hoy chhe, tethI tevA shubharAganA prashasta phaLabhUt svargane ja te pratham pAme, pachhI manuShya thaI alpa bhavamAn potAno puruShArtha vadhArI mokSha pAme chhe, tethI TIkAkAr AchArye svarganun ane mokShanun sukh dharmathI prApta thAy chhe, tem kahyun chhe. 2.
have evA dharmasvarUpe kayA bhAvone svIkAravAmAn Ave chhe te kahe chhe — 1. juo yogasAr gAthA 42 thI 45.