Page 27 of 113
PDF/HTML Page 41 of 127
single page version
guNano anantamo bhAg thayo. te pariNamananI je vRuddhi (utpAd) tene
anantabhAgavRuddhi kahIe.
Avyo; tyAn asankhyAtamo bhAg thayo. te pariNamananI vRuddhi te
asankhyAtabhAgavRuddhi kahIe.
sankhyAtamo bhAg thayo, (te pariNamananI vRuddhi) te sankhyAtabhAgavRuddhi
chhe.
pariNAm UThe nahi. dravya, vagar pariName dravyarUp kaI rIte hoy? mATe
Page 28 of 113
PDF/HTML Page 42 of 127
single page version
rIte pariName? guNadvArA pariNati chhe. jem dvAr na hoy to dvAramAn
pravesh kyAthi hoy? guN na hoy to guNapariNAm paN na hoy. (jo)
sUkShma guN na hoy to sUkShma guNano paryAy kyAthi hoy? A pramANe
sarva guN viShe jANo. guNapariNati guNamay hoy chhe.
Page 29 of 113
PDF/HTML Page 43 of 127
single page version
paN anant hoy. ane (jo te pariNati) dravyanI hoy to guNapariNati
shA mATe kaho chho?
pariNamatAn (tene) guNaparyAy kahIe. tethI dravyanI pariNati, guNanI
pariNati
chhe ke
chhe? (jo) dravyanun chhe to sUkShma guNanA anant paryAy shA mATe kahyA? ane
(jo) sUkShmaguNanun chhe to (tene) dravyanI pariNati shA mATe kaho chho?
Page 30 of 113
PDF/HTML Page 44 of 127
single page version
guNalakShaNarUpe pariName chhe. tethI kramaakram svabhAv dravyano kahyo chhe. tenun
samAdhAn karIe chhIe.
bAbat siddhAnt pravachanasArajI (gA. 99)mAn kahyun chhe tyAnthI jANavun.
viShkambhakram guNono chhe; te guNo pahoLAIrUp (
A kram guNamAn chhe tethI (tene) viShkambhakram kahIe; athavA guNakramathI
kahIe (to) darshan, gnAn ityAdi sarve vistArane dhare chhe tethI (tene)
viShkambhakram kahIe. ahIn pravAhakram dravyanA pariNAm vaDe chhe tethI
guNomAn [te] nathI, mATe guN (te) pariNatino pravAh nathI, guNathI (to)
vistArakram ja kahyo chhe.
ne AtmAnI (pariNati) judI chhe. em mAnavAthI (te bannenun) sattva judun
Thare chhe, sattva judun thatAn vastu anek (thaIne) judI judI avasthA dhAraN
karIne varte. em thatAn to viparyay thAy chhe, vastuno abhAv thAy chhe.
mAnavAthI to gnAn jANapaNArUp pariName, darshan dekhavArUp pariName em
kahevun vRuthA thayun, abhedamAn bhed Upaje nahi, mATe samAdhAn karo.
Page 31 of 113
PDF/HTML Page 45 of 127
single page version
ek chhe. (pariNAm) dravyamay pariNamatAn guN AvyA tethI guNamay
pariNAm chhe. A prakAre ek vastunA pariNAm nirvikalpa chhe. gnAnarUp
AtmA pariNamyo to pariNAm jANapaNAmAn AvyA. tethI gnAn
jANapaNArUp pariName chhe evI vivakShA chhe te jANavI.
vedanamAn sarvasva pariNAm te vedakatA chhe. guN pariNAmathI guNanA
AsvAdano lAbh thAy chhe; dravya pariNAmathI dravyanA AsvAdano lAbh
thAy chhe, kahevAmAn to lakShya
abhed nishchayamAn
ek ja chhe. sAmAnyatAthI nirvikalpa chhe; visheShatAthI shiShyane pratibodh
karavAmAn Ave tyAre jem jem shiShya, gurunA pratibodhavAthI guNanun
svarUp jANI jANIne visheSh bhedI thato jAy tem tem te shiShyane
AnandanA tarang UThe, te samaye vastuno nirvikalpa AsvAd kare. A
kAraNe guN-guNIno vichAr yogya chhe. guNanAn visheShane (pariNAm) kahyA
chhe; A pariNAmathI ja utpAd-vyayavaDe vastunI siddhi chhe em kahIe
chhIe.
Page 32 of 113
PDF/HTML Page 46 of 127
single page version
jANI jANIne thayA chhe. traNe kALe je paramAtmAne dhyAvavAthI mukta thayA
tenA (
dravya chhe te kAryabhAv (rUp) pariNamelun chhe. kem ke pUrva pariNAm uttar
pariNAmanun kAraN chhe, pUrva pariNAmano vyay te uttar (pariNAm)nA
utpAdanun kAraN chhe. jem mATInA pinDano vyay ghaT kAryanun kAraN chhe.
Page 33 of 113
PDF/HTML Page 47 of 127
single page version
tethI
58nI ‘aShTasahastrI’ TIkAmAn pUrvavartI AchAryanA je uparokta be shlok
mukyA chhe jeno ek anya artha nIche mujab paN chhe.
hovAthI, pUrva arthAt mULarUpathI varte chhe te (dravya-paryAyAtmak) dravya arthAt
padArtha ja traNe kALamAn upAdAnakAraN chhe
kAraN nathI; jem ke (sAnkhya athavA vedAnta sammat sarvathA apariNAmI)
shAshvat tathA (bauddhasammat sarvathA pariNAmI) kShaNik padArtha kAryanun
upAdAnakAraN thaI shake nahIn.
Page 34 of 113
PDF/HTML Page 48 of 127
single page version
trilakShaNapaNun na hoy, jo bhedarUp sadhAy chhe to sattAbhed thatAn sattA
ghaNI thaI, tyAn viparItatA thAy chhe.
utpAd
nathI, tathA jene gorasano niyam chhe ke hun goras nahi laun, te gorasane
grahaN karato nathI. mATe tattva chhe te traNe thaIne chhe. dUdh chhe te gorasano
paryAy chhe ane dahIn (paN gorasano) paryAy chhe, ek paryAyamAtrane grahaN
karavAthI gorasanI siddhi thatI nathI, goras sarva (Akhun) (temAn) AvI
jatun nathI. tem ek utpAdamAn athavA vyayamAn athavA dhruvamAn vastunI
siddhi thatI nathI, (paN) vastu traNe vaDe siddha chhe. jem koI pancharangI
chitra chhe, (temAnthI) ek ja rangane grahavAthI chitranun grahaN thatun nathI;
tem utpAd-vyay-dhruv e traNemay vastu chhe, (utpAdAdi koI) ek ja
vaDe tenun grahaN thatun nathI.
Page 35 of 113
PDF/HTML Page 49 of 127
single page version
arthakriyA vagar vastunI siddhi na thAy (vastumAn) ShaT guNI vRuddhi-hAni
na thAy; em thatAn (vastu) agurulaghu na rahe ne vastu halakI
abhAv thAy. bIjo doSh e
nAsh thaI jAy.
Page 36 of 113
PDF/HTML Page 50 of 127
single page version
kramavartI paryAyathI vyApta hovA chhatAn paN, dravyArthikanayathI potAnI
vastunA satvaDe jevA chhe tevA Upaje chhe. paryAyanI apekShAe Upajavun
evun chhe, parantu anvayashaktimAn to jevA ne tevA chhe, topaN levAmAn
AvyA chhe. paryAyashaktimAn asat utpAd batAvyo chhe; kemake paryAy
navA navA upaje chhe tethI (tene asat utpAd) kahyo chhe; parantu te
anvayashaktithI vyApta chhe. (asat utpAd) paryAyArthik nayathI chhe.
gnAnaviShe na AvyA. gneyanA UpajavAthI (gnAnane) Upajyun kaho chho ke
gnAnanA paryAy apekShAe tene Upajyun kaho chhe?
ane gnAn gneyamAn; tethI vastutvathI sat utpAd chhe, paryAy vaDe asat
utpAd chhe.
utpAd vaDe sat utpAd siddha thayo! (tem ja) dravyathI paryAy thAy chhe
Page 37 of 113
PDF/HTML Page 51 of 127
single page version
asatutpAd(rUp) kArya thAy chhe (ane) dravyathI satutpAd (rUp)
vishrAm chhe; AcharaN chhe, vedakatA chhe, sukhano AsvAd chhe, utpAd
pragaT kare chhe. guN-guNInA vilAsano ras nirvikalpadashAmAn Avyo chhe.
ek vastu anant guNano punj chhe, vastumAn guN AvyA; vastu pariNAm
vede tyAre anantaguN paN vede, tethI guN-guNI banne vede. sAmAnyamAn
visheSh chhe, visheShamAn sAmAnya chhe. kahyun
ja chhe.
Page 38 of 113
PDF/HTML Page 52 of 127
single page version
te sAmAnya sat chhe, ane (parathI) nAsti abhAv (rUp) sat em
kahevun te visheSh sat chhe. dekhavAmAtra darshan
gnAn sAmAnya (gnAn) chhe, sva-par sakal gneyone jANe te gnAnane
visheSh kahIe. A pramANe sarve guNomAn sAmAnya-visheSh chhe. sAmAnya
visheSh vaDe vastu pragaTe chhe; te kahIe chhIe
nahi. guN vinA vastu na jaNAy; mATe sAmAnyane visheSh pragaT kare
chhe, sAmAnya na hoy to visheSh kyAthi hoy? visheShane sAmAnya
pragaT kare chhe; tethI sAmAnya
bhAvamAn je dashA chhe te ja chhe, (te) nirvikalpa abAdhit chhe.
Page 39 of 113
PDF/HTML Page 53 of 127
single page version
chhe. A vastunI lakShaN-shaktinAn sAmAnya
A artha
rIte) dravya-guN-paryAy AvI jatAn (temAn) sarva AvI gayun. tethI
syAdvAdanI siddhi sAmAnya visheSh vinA thatI nathI. (jo vastune)
abhedarUp mAno to, bhed vinA guNane na pAme (
mAnavAthI vastunI siddhi chhe. avaktavyatAmAn kAI kahI shakAtun nathI,
vachanathI agochar chhe, gnAnagamyamAn pragaTe chhe. Aj sAmAnya-
visheSharUp vastu upar anant nayo sAdhI shakAy chhe. tenun thoDunk
visheShaN (
Page 40 of 113
PDF/HTML Page 54 of 127
single page version
sAmAnya-visheShanayathI sAmAnya-visheSh banne bhed sAdhavA.
ekaguNanA anant paryAyo (chhe te) sarve levA.
tIrthankarajIne vartamAn tarIke mAnavA (tene) bhAvinaigam kahIe. vartamAn
dravya naigamanA be bhed chhe
paryAy naigamanA traN bhed chhe
2. AlApapaddhati pRu. 64.
Page 41 of 113
PDF/HTML Page 55 of 127
single page version
naigam, (5) shabdaevambhUtavyanjanaparyAyanaigam, (6) samabhirUDhaevambhUt-
vyanjanaparyAyanaigam.
(1) shabda
bhedo jANavA).
Page 42 of 113
PDF/HTML Page 56 of 127
single page version
chhe te sarve avibhAgI paramANunI mAphak shuddha chhe.
(9) anvay dravyArthikanayathI guNaparyAyasvabhAvavALun dravya chhe.
(10) paramabhAvagrAhak dravyArthik thI mUrtik jaDasvabhAvI pudgal chhe.
Page 43 of 113
PDF/HTML Page 57 of 127
single page version
kahIe. vyavahAranA anek bhed chhe.
AtmasvarUp viShe avalamban karavun;
chhe. te A pramANe
2. AlApapaddhati pRu. 68;
3. AlApapaddhati pRu. 81;
4. AlApapaddhati pRu. 127.
Page 44 of 113
PDF/HTML Page 58 of 127
single page version
(2) jeTalA ekanA anek bhed karavAmAn Ave te sarve vyavahAr
anusAr chhe; [ane e varNan AtmaavalokanamAn paN akSharasha chhe].
kAL dravyanA pariNAm upajAvavA; gnAn viShe gney, gney viShe gnAn, gnAn
darshananI ek ek shakti ek ek sva-par gney bhed pratye ja
lagAvavI,
svabhAv Upajyo ne vikAr nAsh thayo;
jIv Upajyo, jIv maryo;
A pudgal skandharUp thayA athavA karmarUp thayA (athavA)
Page 45 of 113
PDF/HTML Page 59 of 127
single page version
sansAr pariNati nAsh thaI, siddha pariNati UpajI;
AvaraN
ashuddhatA gaI, shuddhatA thaI;
pudgalavaDe jIv bandhAyo, jIvanun nimitta pAmIne pudgalo
karmarUp thayA, jIve karmono nAsh karyo, A vaNasyun, A
Upajyun,
kALanI vartanAnA atIt, anAgat ane vartamAn (evA) bhed
karavA,
ek jIv vastunA bahirAtmA, antarAtmA, paramAtmA (evA bhed
karavA);
2. A vAkya hindI chidvilAsamAn be vAr chhe.
Page 46 of 113
PDF/HTML Page 60 of 127
single page version
ek dravyanA, ek paryAyanA anant pariNAm vaDe bhed karavA,
ek dravya
ek vastunA dravya, sattva, (
vIryavAn, darshanI, chidAnand, chaitanya, siddha, chit, darshan-gnAn-
chAritra, kevaLI, sarvagna, sarvadarshI, sukhI, matignAnI, shrutagnAnI vaDe
(nAm) bhed karavA; gnAn, bodh, gnapti
samyaktva, AstikAy, shraddhAn, niyat, pratIti, yat tat (je chhe
te), etat (A) (
ekAntamagna, sthagit, anubhavan, pravartan
sukh, Anand, ras