Page 72 of 264
PDF/HTML Page 101 of 293
single page version

௭௨

சேதகஸ்வபாவேந ப்ரக்ருஷ்டதரவீர்யாஂதராயாவஸாதிதகார்யகாரணஸாமர்த்யாஃ ஸுகதுஃகரூபஂ கர்மபலமேவ ப்ராதாந்யேந சேதயஂதே. அந்யே து ப்ரக்ருஷ்டதரமோஹமலீமஸேநாபி ப்ரக்ருஷ்டஜ்ஞாநாவரணமுத்ரிதாநுபாவேந சேதக–ஸ்வபாவேந மநாக்வீர்யாஂதராயக்ஷயோபஶமாஸாதிதகார்யகாரணஸாமர்த்யாஃ ஸுகதுஃகரூபகர்மபலாநுபவந–ஸஂவலிதமபி கார்யமேவ ப்ராதாந்யேந சேதயஂதே. அந்யதரே து ப்ரக்ஷாலிதஸகலமோஹகலங்கேந ஸமுச்சிந்ந– க்ருத்ஸ்நஜ்ஞாநாவரணதயாத்யஂதமுந்முத்ரிதஸமஸ்தாநுபாவேந சேதகஸ்வபாவேந ஸமஸ்தவீர்யாஂதராயக்ஷயாஸாதிதாநஂத– வீர்யா அபி நிர்ஜீர்ணகர்மபலத்வாதத்யஂத–

-----------------------------------------------------------------------------

டீகாஃ– யஹ, ௧சேதயித்ருத்வகுணகீ வ்யாக்யா ஹை.

கோஈ சேதயிதா அர்தாத் ஆத்மா தோ, ஜோ அதி ப்ரக்ருஷ்ட மோஹஸே மலிந ஹை ஔர ஜிஸகா ப்ரபாவ [ஶக்தி] அதி ப்ரக்ருஷ்ட ஜ்ஞாநாவரணஸே மு஁த கயா ஹை ஐஸே சேதக–ஸ்வபாவ த்வாரா ஸுகதுஃகரூப ‘கர்மபல’ கோ ஹீ ப்ரதாநதஃ சேததே ஹைஂ, க்யோஂகி உநகா அதி ப்ரக்ருஷ்ட வீர்யாந்தராயஸே கார்ய கரநேகா [–கர்மசேதநாரூப பரிணமித ஹோநேகா] ஸாமர்த்ய நஷ்ட கயா ஹை.

தூஸரே சேதயிதா அர்தாத் ஆத்மா, ஜோ அதி ப்ரக்ருஷ்ட மோஹஸே மலிந சே ஔர ஜிஸகா ப்ரபாவ ௨ப்ரக்ருஷ்ட ஜ்ஞாநாவரணஸே மு஁த கயா ஹை ஐஸே சேதகஸ்வபாவ த்வாரா – பலே ஹீ ஸுகதுஃகரூப கர்மபலகே அநுபவஸே மிஶ்ரிதரூபஸேே பீ – ‘கார்ய’ கோ ஹீ ப்ரதாநதஃ சேததே ஹைஂ, க்யோஂகி உந்ஹோஂநே அல்ப வீர்யாஂதராயகே க்ஷயோபஶமஸே ௩கார்ய கரநேகா ஸாமர்த்ய ப்ராப்த கியா ஹை.

ஔர தூஸரே சேதயிதா அர்தாத் ஆத்மா, ஜிஸமேஂஸே ஸகல மோஹகலஂக துல கயா ஹை ததா ஸமஸ்த ஜ்ஞாநாவரணகே விநாஶகே காரண ஜிஸகா ஸமஸ்த ப்ரபாவ அத்யந்த விகஸித ஹோ கயா ஹை ஐஸே சேதகஸ்வபாவ

-------------------------------------------------------------------------- ௧. சேதயித்ருத்வ = சேதயிதாபநா; சேதநேவாலாபநா ; சேதகபநா. ௨. கர்மசேதநாவாலே ஜீவகோ ஜ்ஞாநாவரண ‘ப்ரக்ருஷ்ட’ ஹோதா ஹை ஔர கர்மபலசேதநாவாலேகோ ‘அதி ப்ரக்ருஷ்ட’ ஹோதா ஹை. ௩. கார்ய = [ஜீவ த்வாரா] கியா ஜாதா ஹோ வஹ; இச்சாபூர்வக இஷ்டாநிஷ்ட விகல்பரூப கர்ம. [ஜிந ஜீவோஂகோ வீர்யகா

Page 73 of 264
PDF/HTML Page 102 of 293
single page version

கஹாநஜைநஶாஸ்த்ரமாலா] ஷட்த்ரவ்ய–பஂசாஸ்திகாயவர்ணந

க்ருதக்ருத்யத்வாச்ச ஸ்வதோவ்யதிரிக்தஸ்வாபாவிகஸுகஂ ஜ்ஞாநமேவ சேதயஂத இதி.. ௩௮..

----------------------------------------------------------------------------- த்வாரா ‘ஜ்ஞாந’ கோ ஹீ – கி ஜோ ஜ்ஞாந அபநேஸே ௧அவ்யதிரிக்த ஸ்வாபாவிக ஸுகவாலா ஹை உஸீகோ –சேததே ஹைஂ, க்யோஂகி உந்ஹோஂநே ஸமஸ்த வீர்யாஂதராயகே க்ஷயஸே அநந்த வீர்யகோ ப்ராப்த கியா ஹை இஸலியே உநகோ [விகாரீ ஸுகதுஃகரூப] கர்மபல நிர்ஜரித ஹோ கயா ஹை ஔர அத்யந்த ௨க்ருதக்ருத்யபநா ஹுஆ ஹை [அர்தாத் குச பீ கரநா லேஶமாத்ர பீ நஹீஂ ரஹா ஹை].. ௩௮..

கர்மபலகோ வேததே ஹைஂ, [த்ரஸாஃ] த்ரஸ [ஹி] வாஸ்தவமேஂ [கார்யயுதம்] கார்யஸஹித கர்மபலகோ வேததே ஹைஂ ஔர [ப்ராணித்வம் அதிக்ராஂதாஃ] ஜோ ப்ராணித்வகா [–ப்ராணோஂகா] அதிக்ரம கர கயே ஹைஂ [தே ஜீவாஃ] வே ஜீவ [ஜ்ஞாநஂ] ஜ்ஞாநகோ [விஂதந்தி] வேததே ஹைஂ.

ஹை.

சேததா ஹை, அநுபவ கரதா ஹை, உபலப்த கரதா ஹை ஔர வேததா ஹை –யே ஏகார்த ஹைஂ [அர்தாத் யஹ ஸப ஶப்த ஏக அர்தவாலே ஹைஂ], க்யோஂகி சேதநா, அநுபூதி, உபலப்தி ஔர வேதநாகா ஏக அர்த ஹை. வஹா஁, ஸ்தாவர -------------------------------------------------------------------------- ௧. அவ்யதிரிக்த = அபிந்ந. [ஸ்வாபாவிக ஸுக ஜ்ஞாநஸே அபிந்ந ஹை இஸலியே ஜ்ஞாநசேதநா ஸ்வாபாவிக ஸுககே ஸஂசேதந–

௨. க்ருதக்ருத்ய = க்ருதகார்ய. [பரிபூர்ண ஜ்ஞாநவாலே ஆத்மா அத்யந்த க்ருதகார்ய ஹைஂ இஸலியே, யத்யபி உந்ஹேஂ அநஂத வீர்ய ப்ரகட ஹுஆ ஹை ததாபி, உநகா வீர்ய கார்யசேதநாகோ [கர்மசேதநாகோ] நஹீஂ ரசதா, [ஔர விகாரீ ஸுகதுஃக விநஷ்ட ஹோ கயே ஹைஂ இஸலியே உநகா வீர்ய கர்மபல சேதநோகோ பீ நஹீஂ ரசதா,] ஜ்ஞாநசேதநாகோ ஹீ ரசதா ஹை.]

Page 74 of 264
PDF/HTML Page 103 of 293
single page version

௭௪

அத்ர கஃ கிஂ சேதயத இத்யுக்தம். சேதயஂதே அநுபவந்தி உபலபஂதே விஂதஂதீத்யேகார்தாஶ்சேதநாநுபூத்யுபலப்திவேதநாநாமேகார்தத்வாத். தத்ர ஸ்தாவராஃ கர்மபலஂ சேதயஂதே, த்ரஸாஃ கார்யஂ சேதயஂதே, கேவலஜ்ஞாநிநோஜ்ஞாநஂ சேதயஂத இதி.. ௩௯..

அதோபயோககுணவ்யாக்யாநம்.

----------------------------------------------------------------------------- கர்மபலகோ சேததே ஹைஂ, த்ரஸ கார்யகோ சேததே ஹைஂ, கேவலஜ்ஞாநீ ஜ்ஞாநகோ சேததே ஹைஂ.

பாவார்தஃ– பா஁ச ப்ரகாரகே ஸ்தாவர ஜீவ அவ்யக்த ஸுகதுஃகாநுபவரூப ஶுபாஶுபகர்மபலகோ சேததே ஹைஂ. த்வீஇந்த்ரிய ஆதி த்ரஸ ஜீவ உஸீ கர்மபலகோ இச்சாபூர்வக இஷ்டாநிஷ்ட விகல்பரூப கார்ய ஸஹித சேததே ஹைஂ. ௧பரிபூர்ண ஜ்ஞாநவந்த பகவந்த [அநந்த ஸௌக்ய ஸஹித] ஜ்ஞாநகோ ஹீ சேததே ஹைஂ.. ௩௯..

அப உபயோககுணகா வ்யாக்யாந ஹை. --------------------------------------------------------------------------

ஹை. ஆஂஶிக ஜ்ஞாநசேதநாகீ விவக்ஷாஸே தோ முநி, ஶ்ராவக ததா அவிரத ஸம்யக்த்ரஷ்டிகோ பீ ஜ்ஞாநசேதநா கஹீ ஜா ஸகதீ ஹைே; உநகா யஹா஁ நிஷேத நஹீஂ ஸமஜநா, மாத்ர விவக்ஷாபேத ஹை ஐஸா ஸமஜநா சாஹியே.

Page 75 of 264
PDF/HTML Page 104 of 293
single page version

கஹாநஜைநஶாஸ்த்ரமாலா] ஷட்த்ரவ்ய–பஂசாஸ்திகாயவர்ணந

ஆத்மநஶ்சைதந்யாநுவிதாயீ பரிணாம உபயோகஃ. ஸோபி த்விவிதஃ–ஜ்ஞாநோபயோகோ தர்ஶநோ–பயோகஶ்ச. தத்ர விஶேஷக்ராஹி ஜ்ஞாநஂ, ஸாமாந்யக்ராஹி தர்ஶநம். உபயோகஶ்ச ஸர்வதா ஜீவாதப்ருதக்பூத ஏவ, ஏகாஸ்தித்வநிர்வ்ருத்தத்வாதிதி.. ௪௦..

-----------------------------------------------------------------------------

வாஸ்தவமேஂ தோ ப்ரகாரகா [உபயோகஃ] உபயோக [ஜீவஸ்ய] ஜீவகோ [ஸர்வகாலம்] ஸர்வ கால [அநந்யபூதஂ] அநந்யரூபஸே [விஜாநீஹி] ஜாநோ.

டீகாஃ– ஆத்மகா சைதந்ய–அநுவிதாயீ [அர்தாத் சைதந்யகா அநுஸரண கரநேவாலா] பரிணாம ஸோ உபயோக ஹை. வஹ பீ தோே ப்ரகாரகா ஹை–ஜ்ஞாநோபயோக ஔர தர்ஶநோபயோக. வஹா஁, விஶேஷகோ க்ரஹண கரநேவாலா ஜ்ஞாந ஹை ஔர ஸாமாந்யகோ க்ரஹண கரநேவாலா தர்ஶந ஹை [அர்தாத் விஶேஷ ஜிஸமேஂ ப்ரதிபாஸித ஹோ வஹ ஜ்ஞாந ஹை ஔர ஸாமாந்ய ஜிஸமேஂ ப்ரதிபாஸித ஹோ வஹ தர்ஶந ஹை]. ஔர உபயோக ஸர்வதா ஜீவஸே அப்ருதக்பூத ஹீ ஹை, க்யோஂகி ஏக அஸ்தித்வஸே ரசித ஹை.. ௪௦..

மநஃபர்யய ஔர கேவல–[ஜ்ஞாநாநி பஞ்சபேதாநி] இஸ ப்ரகார ஜ்ஞாநகே பா஁ச பேத ஹைஂ; [குமதிஶ்ருதவிபங்காநி ச] ஔர குமதி, குஶ்ருத ஔர விபஂக–[த்ரீணி அபி] யஹ தீந [அஜ்ஞாந] பீ [ஜ்ஞாநைஃ] [பா஁ச] ஜ்ஞாநகே ஸாத [ஸஂயுக்தாநி] ஸஂயுக்த கியே கயே ஹைஂ. [இஸ ப்ரகார ஜ்ஞாநோபயோககே ஆட பேத ஹைஂ.] -------------------------------------------------------------------------- அப்ருதக்பூத = அபிந்ந. [உபயோக ஸதைவ ஜீவஸே அபிந்ந ஹீ ஹை, க்யோஂகி வே ஏக அஸ்தித்வஸே நிஷ்பந்ந ஹை.

Page 76 of 264
PDF/HTML Page 105 of 293
single page version

௭௬

ஜ்ஞாநோபயோகவிஶேஷாணாஂ நாமஸ்வரூபாபிதாநமேதத்.

தத்ராபிநிபோதிகஜ்ஞாநஂ ஶ்ருதஜ்ஞாநமவதிஜ்ஞாநஂ மநஃபர்யயஜ்ஞாநஂ கேவலஜ்ஞாநஂ குமதிஜ்ஞாநஂ குஶ்ருத–ஜ்ஞாநஂ விபங்கஜ்ஞாநமிதி நாமாபிதாநம். ஆத்மா ஹ்யநஂதஸர்வாத்மப்ரதேஶவ்யாபிவிஶுத்த ஜ்ஞாநஸாமாந்யாத்மா. ஸ கல்வநாதிஜ்ஞாநாவரணகர்மாவச்சந்நப்ரதேஶஃ ஸந், யத்ததாவரணக்ஷயோபஶமாதிந்த்ரி–யாநிந்த்ரியாவலம்பாச்ச மூர்தாமூர்தத்ரவ்யஂ விகலஂ விஶேஷேணாவபுத்யதே ததாபிநிபோதிகஜ்ஞாநம், யத்ததா– வரணக்ஷயோபஶமாதநிந்த்ரியாவலஂபாச்ச மூர்தாமூர்தத்ரவ்யஂ விகலஂ விஶேஷேணாவபுத்யதே தத் ஶ்ருதஜ்ஞாநம், யத்ததாவரணக்ஷயோபஶமாதேவ மூர்தத்ரவ்யஂ விகலஂ விஶேஷேணாவபுத்யதே ததவதிஜ்ஞாநம், யத்ததா–வரணக்ஷயோபஶமாதேவ

-----------------------------------------------------------------------------

டீகாஃ– யஹ, ஜ்ஞாநோபயோககே பேதோஂகே நாம ஔர ஸ்வரூபகா கதந ஹை.

வஹா஁, [௧] ஆபிநிபோதிகஜ்ஞாந, [௨] ஶ்ருதஜ்ஞாந, [௩] அவதிஜ்ஞாந, [௪] மநஃபர்யயஜ்ஞாந, [௫] கேவலஜ்ஞாந, [௬] குமதிஜ்ஞாந, [௭] குஶ்ருதஜ்ஞாந ஔர [௮] விபஂகஜ்ஞாந–இஸ ப்ரகார [ஜ்ஞாநோபயோககே பேதோஂகே] நாமகா கதந ஹை.

[அப உநகே ஸ்வரூபகா கதந கியா ஜாதா ஹைஃ–] ஆத்மா வாஸ்தவமேஂ அநந்த, ஸர்வ ஆத்மப்ரதேஶோஂமேஂ வ்யாபக, விஶுத்த ஜ்ஞாநஸாமாந்யஸ்வரூப ஹை. வஹ [ஆத்மா] வாஸ்தவமேஂ அநாதி ஜ்ஞாநாவரணகர்மஸே ஆச்சாதித ப்ரதேஶவாலா வர்ததா ஹுஆ, [௧] உஸ ப்ரகாரகே [அர்தாத் மதிஜ்ஞாநகே] ஆவரணகே க்ஷயோபஶமஸே ஔர இந்த்ரிய–மநகே அவலம்பநஸே மூர்த–அமூர்த த்ரவ்யகா ௧விகலரூபஸே ௨விஶேஷதஃ அவபோதந கரதா ஹை வஹ ஆபிநிபோதிகஜ்ஞாந ஹை, [௨] உஸ ப்ரகாரகே [அர்தாத் ஶ்ருதஜ்ஞாநகே] ஆவரணகே க்ஷயோபஶமஸே ஔர மநகே அவலம்பநஸே மூர்த–அமூர்த த்ரவ்யகா விகலரூபஸே விஶேஷதஃ அவபோதந கரதா ஹை வஹ ஶ்ருதஜ்ஞாந ஹை, [௩] உஸ ப்ரகாரகே ஆவரணகே க்ஷயோபஶமஸே ஹீ மூர்த த்ரவ்யகா விகலரூபஸே விஶேஷதஃ அவபோதந கரதா ஹை வஹ அவதிஜ்ஞாந ஹை, [௪] உஸ ப்ரகாரகே ஆவரணகே க்ஷயோபஶமஸே ஹீ பரமநோகத [–தூஸரோஂகே மநகே ஸாத ஸம்பந்தவாலே] மூர்த த்ரவ்யகா விகலரூபஸே விஶேஷதஃ அவபோதந கரதா ஹை வஹ மநஃபர்யயஜ்ஞாந ஹை, [௫] ஸமஸ்த ஆவரணகே அத்யந்த க்ஷயஸே, கேவல ஹீ [–ஆத்மா அகேலா ஹீ], மூர்த–அமூர்த த்ரவ்யகா ஸகலரூபஸே -------------------------------------------------------------------------- ௧. விகலரூபஸே = அபூர்ணரூபஸே; அஂஶதஃ. ௨. விஶேஷதஃ அவபோதந கரநா = ஜாநநா. [விஶேஷ அவபோத அர்தாத் விஶேஷ ப்ரதிபாஸ ஸோ ஜ்ஞாந ஹை.]

Page 77 of 264
PDF/HTML Page 106 of 293
single page version

கஹாநஜைநஶாஸ்த்ரமாலா] ஷட்த்ரவ்ய–பஂசாஸ்திகாயவர்ணந

பரமநோகதஂ மூர்தத்ரவ்யஂ விகலஂ விஶேஷேணாவபுத்யதே தந்மநஃபர்யயஜ்ஞாநம், யத்ஸகலாவரணாத்யஂதக்ஷயே கேவல ஏவ மூர்தாமூர்தத்ரவ்யஂ ஸகலஂ விஶேஷேணாவபுத்யதே தத்ஸ்வாபாவிகஂ கேவலஜ்ஞாநம். மித்யாதர்ஶநோதயஸஹசரிதமாபிநிபோதிகஜ்ஞாநமேவ குமதிஜ்ஞாநம், மித்யாதர்ஶநோதய–ஸஹசரிதஂ ஶ்ருதஜ்ஞாநமேவ குஶ்ருதஜ்ஞாநம், மித்யாதர்ஶநோதயஸஹசரிதமவதிஜ்ஞாநமேவ விபங்கஜ்ஞாநமிதி ஸ்வரூபாபிதாநம். இத்தஂ மதிஜ்ஞாநாதிஜ்ஞாநோபயோகாஷ்டகஂ வ்யாக்யாதம்.. ௪௧.. ----------------------------------------------------------------------------- விஶேஷதஃ அவபோதந கரதா ஹை வஹ ஸ்வாபாவிக கேவலஜ்ஞாந ஹை, [௬] மித்யாதர்ஶநகே உதயகே ஸாதகா ஆபிநிபோதிகஜ்ஞாந ஹீ குமதிஜ்ஞாந ஹை, [௭] மித்யாதர்ஶநகே உதயகே ஸாதகா ஶ்ருதஜ்ஞாந ஹீ குஶ்ருதஜ்ஞாந ஹை, [௮] மித்யாதர்ஶநகே உதயகே ஸாதகா அவதிஜ்ஞாந ஹீ விபஂகஜ்ஞாந ஹை. – இஸ ப்ரகார [ஜ்ஞாநோபயோககே பேதோஂகே] ஸ்வரூபகா கதந ஹை.

இஸ ப்ரகார மதிஜ்ஞாநாதி ஆட ஜ்ஞாநோபயோகோஂகா வ்யாக்யாந கியா கயா.

பாவார்தஃ– ப்ரதம தோ, நிம்நாநுஸார பா஁ச ஜ்ஞாநோஂகா ஸ்வரூப ஹைஃ– நிஶ்சயநயஸே அகண்ட–ஏக–விஶுத்தஜ்ஞாநமய ஐஸா யஹ ஆத்மா வ்யவஹாரநயஸே ஸஂஸாராவஸ்தாமேஂ கர்மாவ்ருத்த வர்ததா ஹுஆ, மதிஜ்ஞாநாவரணகா க்ஷயோபஶம ஹோநே பர, பா஁ச இந்த்ரியோஂ ஔர மநஸே மூர்த–அமூர்த வஸ்துகோ விகல்பரூபஸே ஜோ ஜாநதா ஹை வஹ மதிஜ்ஞாந ஹை. வஹ தீந ப்ரகாரகா ஹைஃ உபலப்திரூப, பாவநாரூப ஔர உபயோகரூப. மதிஜ்ஞாநாவரணகே க்ஷயோபஶமஸே ஜநித அர்தக்ரஹணஶக்தி [–பதார்தகோ ஜாநநேகீ ஶக்தி] வஹ உபலப்தி ஹை, ஜாநே ஹுஏ பதார்தகா புநஃ புநஃ சிஂதந வஹ பாவநா ஹை ஔர ‘யஹ காலா ஹை,’ ‘யஹ பீலா ஹை ’ இத்யாதிரூபஸே அர்தக்ரஹணவ்யாபார [–பதார்தகோ ஜாநநேகா வ்யாபார] வஹ உபயோக ஹை. உஸீ ப்ரகார வஹ [மதிஜ்ஞாந] அவக்ரஹ, ஈஹா, அவாய ஔர தாரணாரூப பேதோஂ த்வாரா அதவா கோஷ்டபுத்தி, பீஜபுத்தி, பதாநுஸாரீபுத்தி ததா ஸஂபிந்நஶ்ரோத்ருதாபுத்தி ஐஸே பேதோஂ த்வாரா சார ப்ரகாரகா ஹை. [யஹா஁, ஐஸா தாத்பர்ய க்ரஹண கரநா சாஹியே கி நிர்விகார ஶுத்த அநுபூதிகே ப்ரதி அபிமுக ஜோ மதிஜ்ஞாந வஹீ உபாதேயபூத அநந்த ஸுககா ஸாதக ஹோநேஸே நிஶ்சயஸே உபாதேய ஹை, உஸகே ஸாதநபூத பஹிரஂக மதிஜ்ஞாந தோ வ்யவஹாரஸே உபாதேய ஹை.]

Page 78 of 264
PDF/HTML Page 107 of 293
single page version

௭௮

வஹீ பூர்வோக்த ஆத்மா, ஶ்ருதஜ்ஞாநாவரணகா க்ஷயோபஶம ஹோநே பர, மூர்த–அமூர்த வஸ்துகோ பரோக்ஷரூபஸே ஜோ ஜாநதா ஹை உஸே ஜ்ஞாநீ ஶ்ருதஜ்ஞாந கஹதே ஹைஂ. வஹ லப்திரூப ஔர பாவநாரூப ஹைே ததா உபயோகரூப ஔர நயரூப ஹை. ‘உபயோக’ ஶப்தஸே யஹா஁ வஸ்துகோ க்ரஹண கரநேவாலா ப்ரமாண ஸமஜநா சாஹியே அர்தாத் ஸம்பூர்ண வஸ்துகோ ஜாநநேவாலா ஜ்ஞாந ஸமஜநா சாஹியே ஔர ‘நய’ ஶப்தஸே வஸ்துகே [குணபர்யாயரூப] ஏக தேஶகோ க்ரஹண கரநேவாலா ஐஸா ஜ்ஞாதாகா அபிப்ராய ஸமஜநா சாஹியே. [யஹா஁ ஐஸா தாத்பர்ய க்ரஹண கரநா சாஹியே கி விஶுத்தஜ்ஞாநதர்ஶந ஜிஸகா ஸ்வபாவ ஹை ஐஸே ஶுத்த ஆத்மதத்த்வகே ஸம்யக் ஶ்ரத்தாந–ஜ்ஞாந–அநுசரணரூப அபேதரத்நத்ரயாத்மக ஜோ பாவஶ்ருத வஹீ உபாதேயபூத பரமாத்மதத்த்வகா ஸாதக ஹோநேஸே நிஶ்சயஸே உபாதேய ஹை கிந்து உஸகே ஸாதநபூத பஹிரஂக ஶ்ருதஜ்ஞாந தோ வ்யவஹாரஸே உபாதேய ஹை.]

யஹ ஆத்மா, அவதிஜ்ஞாநாவரணகா க்ஷயோபஶம ஹோநே பர, மூர்த வஸ்துகோ ஜோ ப்ரத்யக்ஷரூபஸே ஜாநதா ஹை வஹ அவதிஜ்ஞாந ஹை. வஹ அவதிஜ்ஞாந லப்திரூப ததா உபயோகரூப ஐஸா தோ ப்ரகாரகா ஜாநநா. அதவா அவதிஜ்ஞாந தேஶாவதி, பரமாவதி ஔர ஸர்வாவதி ஐஸே பேதோஂ த்வாரா தீந ப்ரகாரஸே ஹை. உஸமேஂ, பரமாவதி ஔர ஸர்வாவதி சைதந்யகே உசலநேஸே பரபூர ஆநந்தரூப பரமஸுகாம்ருதகே ரஸாஸ்வாதரூப ஸமரஸீபாவஸே பரிணத சரமதேஹீ தபோதநோஂகோ ஹோதா ஹை. தீநோஂ ப்ரகாரகே அவதிஜ்ஞாந நிஶ்சயஸே விஶிஷ்ட ஸம்யக்த்வாதி குணஸே ஹோதே ஹைஂ. தேவோஂ ஔர நாரகோஂகே ஹோநேவாலே பவப்ரத்யயீ ஜோ அவதிஜ்ஞாந வஹ நியமஸே தேஶாவதி ஹீ ஹோதா ஹை.

யஹ ஆத்மா, மநஃபர்யயஜ்ஞாநாவரணகா க்ஷயோபஶம ஹோநே பர, பரமநோகத மூர்த வஸ்துகோ ஜோ ப்ரத்யக்ஷரூபஸே ஜாநதா ஹை வஹ மநஃபர்யயஜ்ஞாந ஹை. »ுஜுமதி ஔர விபுலமதி ஐஸே பேதோஂ த்வாரா மநஃபர்யயஜ்ஞாந தோ ப்ரகாரகா ஹை. வஹா஁, விபுலமதி மநஃபர்யயஜ்ஞாந பரகே மநவசநகாய ஸம்பந்தீ பதார்தோஂகோ, வக்ர ததா அவக்ர தோநோஂகோ, ஜாநதா ஹை ஔர »ுஜுமதி மநஃபர்யயஜ்ஞாந தோ »ுஜுகோ [அவக்ரகோ] ஹீ ஜாநதா ஹை. நிர்விகார ஆத்மாகீ உபலப்தி ஔர பாவநா ஸஹித சரமதேஹீ முநியோஂகோ விபுலமதி மநஃபர்யயஜ்ஞாந ஹோதா ஹை. யஹ தோநோஂ மநஃபர்யயஜ்ஞாந வீதராக ஆத்மதத்த்வகே ஸம்யக் ஶ்ரத்தாந–ஜ்ஞாந–அநுஷ்டாநகீ பாவநா ஸஹித, பந்த்ரஹ ப்ரமாத ரஹித அப்ரமத்த முநிகோ உபயோகமேஂ–விஶுத்த பரிணாமமேஂ–உத்பந்ந ஹோதே ஹைஂ. யஹா஁ மநஃபர்யயஜ்ஞாநகே உத்பாதகாலமேஂ ஹீ அப்ரமத்தபநேகா நியம ஹை, பிர ப்ரமத்தபநேமேஂ பீ வஹ ஸஂபவித ஹோதா ஹை.

Page 79 of 264
PDF/HTML Page 108 of 293
single page version

கஹாநஜைநஶாஸ்த்ரமாலா] ஷட்த்ரவ்ய–பஂசாஸ்திகாயவர்ணந

-----------------------------------------------------------------------------

ஜோ ஜ்ஞாந கடபடாதி ஜ்ஞேய பதார்தோஂகா அவலம்பந லேகர உத்பந்ந நஹீஂ ஹோதா வஹ கேவலஜ்ஞாந ஹை. வஹ ஶ்ருதஜ்ஞாநஸ்வரூப பீ நஹீஂ ஹை. யத்யபி திவ்யத்வநிகாலமேஂ உஸகே ஆதாரஸே கணதரதேவ ஆதிகோ ஶ்ருதஜ்ஞாந பரிணமித ஹோதா ஹை ததாபி வஹ ஶ்ருதஜ்ஞாந கணதரதேவ ஆதிகோ ஹீ ஹோதா ஹை, கேவலீபகவந்தோஂகோ தோ கேவலஜ்ஞாந ஹீ ஹோதா ஹை. புநஶ்ச, கேவலீபகவந்தோஂகோ ஶ்ருதஜ்ஞாந நஹீஂ ஹை இதநா ஹீ நஹீஂ, கிந்து உந்ஹேஂ ஜ்ஞாந–அஜ்ஞாந பீ நஹீஂ ஹை அர்தாத் உந்ஹேஂ கிஸீ விஷயகா ஜ்ஞாந ததா கிஸீ விஷயகா அஜ்ஞாந ஹோ ஐஸா பீ நஹீஂ ஹை – ஸர்வ விஷயோஂகா ஜ்ஞாந ஹீ ஹோதா ஹை; அதவா, உந்ஹேஂ மதி–ஜ்ஞாநாதி அநேக பேதவாலா ஜ்ஞாந நஹீஂ ஹை – ஏக கேவலஜ்ஞாந ஹீ ஹை.

யஹா஁ ஜோ பா஁ச ஜ்ஞாநோஂகா வர்ணந கியா கயா ஹை வஹ வ்யவஹாரஸே கியா கயா ஹை. நிஶ்சயஸே தோ பாதல ரஹித ஸூர்யகீ பா஁தி ஆத்மா அகண்ட–ஏக–ஜ்ஞாந–ப்ரதிபாஸமய ஹீ ஹை.

அப அஜ்ஞாநத்ரயகே ஸம்பந்தமேஂ கஹதே ஹைஂஃ–

மித்யாத்வ த்வாரா அர்தாத் பாவ–ஆவரண த்வாரா அஜ்ஞாந [–குமதிஜ்ஞாந, குஶ்ருதஜ்ஞாந ததா விபஂகஜ்ஞாந] ஔர அவிரதிபாவ ஹோதா ஹை ததா ஜ்ஞேயகா அவலம்பந லேநேஸே [–ஜ்ஞேய ஸம்பந்தீ விசார அதவா ஜ்ஞாந கரநேஸே] உஸ–உஸ கால துஃநய ஔர துஃப்ரமாண ஹோதே ஹைஂ. [மித்யாதர்ஶநகே ஸத்பாவமேஂ வர்ததா ஹுஆ மதிஜ்ஞாந வஹ குமதிஜ்ஞாந ஹை, ஶ்ருதஜ்ஞாந வஹ குஶ்ருதஜ்ஞாந ஹை, அவதிஜ்ஞாந வஹ விபஂகஜ்ஞாந ஹை; உஸகே ஸத்பாவமேஂ வர்ததே ஹுஏ நய வே துஃநய ஹைஂ ஔர ப்ரமாண வஹ துஃப்ரமாண ஹை.] இஸலியே ஐஸா பாவார்த ஸமஜநா சாஹியே கி நிர்விகார ஶுத்த ஆத்மாகீ அநுபூதிஸ்வரூப நிஶ்சய ஸம்யக்த்வ உபாதேயஹை.

இஸ ப்ரகார ஜ்ஞாநோபயோககா வர்ணந கியா கயா.. ௪௧.. --------------------------------------------------------------------------

Page 80 of 264
PDF/HTML Page 109 of 293
single page version

௮௦

தர்ஶநோபயோகவிஶேஷாணாஂ நாமஸ்வரூபாபிதாநமேதத்.

சக்ஷுர்தர்ஶநமசக்ஷுர்தர்ஶநமவதிதர்ஶநஂ கேவலதர்ஶநமிதி நாமாபிதாநம். ஆத்மா ஹ்யநஂத– ஸர்வாத்மப்ரதேஶவ்யாபிவிஶுத்ததர்ஶநஸாமாந்யாத்மா. ஸ கல்வநாதிதர்ஶநாவரணகர்மாவச்சந்நப்ரதேஶஃ ஸந், யத்ததாவரணக்ஷயோபஶமாச்சக்ஷுரிந்த்ரியாவலம்பாச்ச மூர்தத்ரவ்யஂ விகலஂ ஸாமாந்யே -----------------------------------------------------------------------------

அந்வயார்தஃ– [தர்ஶநம் அபி] தர்ஶந பீ [சக்ஷுர்யுதம்] சக்ஷுதர்ஶந, [அசக்ஷுர்யுதம் அபி ச] அசக்ஷுதர்ஶந, [அவதிநா ஸஹிதம்] அவதிதர்ஶந [ச அபி] ஔர [அநஂதவிஷயம்] அநந்த ஜிஸகா விஷய ஹை ஐஸா [அநிதநம்] அவிநாஶீ [கைவல்யஂ] கேவலதர்ஶந [ப்ரஜ்ஞப்தம்] – ஐஸே சார பேதவாலா கஹா ஹை.

டீகாஃ– யஹ, தர்ஶநோபயோககே பேதோஂகே நாம ஔர ஸ்வரூபகா கதந ஹை.

[௧] சக்ஷுதர்ஶந, [௨] அசக்ஷுதர்ஶந, [௩] அவதிதர்ஶந ஔர [௪] கேவலதர்ஶந – இஸ ப்ரகார [தர்ஶநோபயோககே பேதோஂகே] நாமகா கதந ஹை.

[அப உஸகே ஸ்வரூபகா கதந கியா ஜாதா ஹைஃ–] ஆத்மா வாஸ்தவமேஂ அநந்த, ஸர்வ ஆத்மப்ரதேஶோஂமேஂ வ்யாபக, விஶுத்த தர்ஶநஸாமாந்யஸ்வரூப ஹை. வஹ [ஆத்மா] வாஸ்தவமேஂ அநாதி தர்ஶநாவரணகர்மஸே ஆச்சாதித ப்ரதேஶோஂவாலா வர்ததா ஹுஆ, [௧] உஸ ப்ரகாரகே [அர்தாத் சக்ஷுதர்ஶநகே] ஆவரணகே க்ஷயோபஶமஸே ஔர சக்ஷு– இந்த்ரியகே அவலம்பநஸே மூர்த த்ரவ்யகோ விகலரூபஸே ௧ஸாமாந்யதஃ அவபோதந கரதா ஹை --------------------------------------------------------------------------

Page 81 of 264
PDF/HTML Page 110 of 293
single page version

கஹாநஜைநஶாஸ்த்ரமாலா] ஷட்த்ரவ்ய–பஂசாஸ்திகாயவர்ணந

நாவபுத்யதே தச்சக்ஷுர்தர்ஶநம், யத்ததாவரணக்ஷயோபஶமாச்சக்ஷுர்வர்ஜிதேதரசதுரிந்த்ரியாநிந்த்ரியாவலம்பாச்ச மூர்தா– மூர்தத்ரவ்யஂ விகலஂ ஸாமாந்யேநாவபுத்யதே ததசக்ஷுர்தர்ஶநம், யத்ததாவரணக்ஷயோபஶமாதேவ மூர்தத்ரவ்யஂ விகலஂ ஸாமாந்யேநாவபுத்யதே ததவதிதர்ஶநம், யத்ஸகலாவரணாத்யஂதக்ஷயே கேவல ஏவ மூர்தாமூர்தத்ரவ்யஂ ஸகலஂ ஸாமாந்யேநாவபுத்யதே தத்ஸ்வாபாவிகஂ கேவலதர்ஶநமிதி ஸ்வரூபாபிதாநம்.. ௪௨..

ஏகஸ்யாத்மநோநேகஜ்ஞாநாத்மகத்வஸமர்தநமேதத்.

ந தாவஜ்ஜ்ஞாநீ ஜ்ஞாநாத்ப்ருதக்பவதி, த்வயோரப்யேகாஸ்தித்வநிர்வ்ருத்தத்வேநைகத்ரவ்யத்வாத், ----------------------------------------------------------------------------- வஹ சக்ஷுதர்ஶந ஹை, [௨] உஸ ப்ரகாரகே ஆவரணகே க்ஷயோபஶமஸே ததா சக்ஷுகே அதிரிக்த ஶேஷ சார இந்த்ரயோஂஂஂ ஔர மநகே அவலம்பநஸே மூர்த–அமூர்த த்ரவ்யகோ விகரூபஸே ஸாமாந்யதஃ அவபோதந கரதா ஹை வஹ அசக்ஷுதர்ஶந ஹைே, [௩] உஸ ப்ரகாரகே ஆவரணகே க்ஷயோபஶமஸே ஹீ மூர்த த்ரவ்யகோ விகரூபஸே ஸாமாந்யதஃ அவபோதந கரதா ஹை வஹ அவதிதர்ஶந ஹை, [௪] ஸமஸ்த ஆவரணகே அத்யந்த க்ஷயஸே, கேவல ஹீ [–ஆத்மா அகேலா ஹீ], மூர்த–அமூர்த த்ரவ்யகோ ஸகலரூபஸேே ஸாமாந்யதஃ அவபோதந கரதா ஹை வஹ ஸ்வாபாவிக கேவலதர்ஶந ஹை. –இஸ ப்ரகார [தர்ஶநோபயோககே பேதோஂகே] ஸ்வரூபகா கதந ஹை.. ௪௨..

ஜாதா; [ஜ்ஞாநாநி அநேகாநி பவஂதி] ததாபி ஜ்ஞாந அநேக ஹை. [தஸ்மாத் து] இஸலியே தோ [ஜ்ஞாநிபிஃ] ஜ்ஞாநியோஂநே [த்ரவ்யஂ] த்ரவ்யகோ [விஶ்வரூபம் இதி பணிதம்] விஶ்வரூப [–அநேகரூப] கஹா ஹை.

--------------------------------------------------------------------------

Page 82 of 264
PDF/HTML Page 111 of 293
single page version

௮௨

த்வயோரப்யபிந்நப்ரதேஶத்வேநைகக்ஷேத்ரத்வாத், த்வயோரப்யேகஸமயநிர்வ்ருத்தத்வேநைககாலத்வாத், த்வயோரப்யேகஸ்வபாவ– த்வேநைகபாவத்வாத். ந சைவமுச்யமாநேப்யேகஸ்மிந்நாத்மந்யாபிநிபோதிகாதீந்யநேகாநி ஜ்ஞாநாநி விருத்யஂதே, த்ரவ்யஸ்ய விஶ்வரூபத்வாத். த்ரவ்யஂ ஹி ஸஹக்ரமப்ரவ்ருத்தாநஂதகுணபர்யாயாதாரதயாநஂதரூபத்வாதேகமபி விஶ்வ– ரூபமபிதீயத இதி.. ௪௩..

----------------------------------------------------------------------------- தோநோஂகோ ஏகத்ரவ்யபநா ஹை, தோநோஂகே அபிந்ந ப்ரதேஶ ஹோநேஸே தோநோஂகோ ஏகக்ஷேத்ரபநா ஹை, தோநோஂ ஏக ஸமயமேேஂ ரசே ஜாதே ஹோநேஸே தோநோஂகோ ஏககாலபநா ஹை, தோநோஂகா ஏக ஸ்வபாவ ஹோநேஸே தோநோஂகோ ஏகபாவபநா ஹை. கிந்து ஐஸா கஹா ஜாநே பர பீ, ஏக ஆத்மாமேஂ ஆபிநிபோதிக [–மதி] ஆதி அநேக ஜ்ஞாந விரோத நஹீஂ பாதே, க்யோஂகி த்ரவ்ய விஶ்வரூப ஹை. த்ரவ்ய வாஸ்தவமேஂ ஸஹவர்தீ ஔர க்ரமவர்தீ ஐஸே அநந்த குணோஂ ததா பர்யாயோஂகா ஆதார ஹோநேகே காரண அநந்தரூபவாலா ஹோநேஸே, ஏக ஹோநே பர பீ, ௧விஶ்வரூப கஹா ஜாதா ஹை .. ௪௩..

அந்வயார்தஃ– [யதி] யதி [த்ரவ்யஂ] த்ரவ்ய [குணதஃ] குணோஂஸே [அந்யத் ச பவதி] அந்ய [–பிந்ந] ஹோ [குணாஃ ச] ஔர குண [த்ரவ்யதஃ அந்யே] த்ரவ்யஸே அந்ய ஹோ தோ [த்ரவ்யாநஂத்யம்] த்ரவ்யகீ அநந்ததா ஹோ [அதவா] அதவா [த்ரவ்யாபாவஂ] த்ரவ்யகா அபாவ [ப்ரகுர்வந்தி] ஹோ.

டீகாஃ– த்ரவ்யகா குணோஂஸே பிந்நத்வ ஹோ ஔர குணோஂகா த்ரவ்யஸே பிந்நத்வ ஹோ தோ தோஷ ஆதா ஹை உஸகா யஹ கதந ஹை. -------------------------------------------------------------------------- ௧. விஶ்வரூப = அநேகரூப. [ஏக த்ரவ்ய ஸஹவர்தீ அநந்த குணோஂகா ஔர க்ரமவர்தீ அநந்த பர்யாயோஂகா ஆதார ஹோநேகே

Page 83 of 264
PDF/HTML Page 112 of 293
single page version

கஹாநஜைநஶாஸ்த்ரமாலா] ஷட்த்ரவ்ய–பஂசாஸ்திகாயவர்ணந

குணா ஹி க்வசிதாஶ்ரிதாஃ. யத்ராஶ்ரிதாஸ்தத்ர்ரவ்யம். தச்சேதந்யத்குணேப்யஃ. புநரபி குணாஃ க்வசிதாஶ்ரிதாஃ. யத்ராஶ்ரிதாஸ்தத்ர்ரவ்யம். ததபி அந்யச்சேத்குணேப்யஃ. புநரபி குணாஃ க்வசிதாஶ்ரிதாஃ. யத்ராஶ்ரிதாஃ தத்ர்ரவ்யம். ததப்யந்யதேவ குணேப்யஃ. ஏவஂ த்ரவ்யஸ்ய குணேப்யோ பேதே பவதி த்ரவ்யா நஂத்யம். த்ரவ்யஂ ஹி குணாநாஂ ஸமுதாயஃ. குணாஶ்சேதந்யே ஸமுதாயாத், கோ நாம ஸமுதாயஃ. ஏவ குணாநாஂ த்ரவ்யாத்பேதே பவதி த்ரவ்யாபாவ இதி.. ௪௪..

த்ரவ்யகுணாநாஂ ஸ்வோசிதாநந்யத்வோக்திரியம். -----------------------------------------------------------------------------

குண வாஸ்தவமேஂ கிஸீகே ஆஶ்ரயஸே ஹோதே ஹைஂ; [வே] ஜிஸகே ஆஶ்ரித ஹோஂ வஹ த்ரவ்ய ஹோதா ஹை. வஹ [–த்ரவ்ய] யதி குணோஂஸே அந்ய [–பிந்ந] ஹோ தோ–பிர பீ, குண கிஸீகே ஆஶ்ரித ஹோஂகே; [வே] ஜிஸகே ஆஶ்ரித ஹோஂ வஹ த்ரவ்ய ஹோதா ஹை. வஹ யதி குணோஂஸே அந்ய ஹோ தோ– பிர பீ குண கிஸீகே ஆஶ்ரித ஹோஂகே; [வே] ஜிஸகே ஆஶ்ரித ஹோஂ வஹ த்ரவ்ய ஹோதா ஹை. வஹ பீ குணோஸே அந்ய ஹீ ஹோ.–– இஸ ப்ரகார, யதி த்ரவ்யகா குணோஂஸே பிந்நத்வ ஹோ தோ, த்ரவ்யகீ அநந்ததா ஹோ.

வாஸ்தவமேஂ த்ரவ்ய அர்தாத் குணோஂகா ஸமுதாய. குண யதி ஸமுதாயஸே அந்ய ஹோ தோ ஸமுதாய கைஸா? [அர்தாத் யதி குணோஂகோ ஸமுதாயஸே பிந்ந மாநா ஜாயே தோ ஸமுதாய கஹா஁ஸே கடித ஹோகா? அர்தாத் த்ரவ்ய ஹீ கஹா஁ஸே கடித ஹோகா?] இஸ ப்ரகார, யதி குணோஂகா த்ரவ்யஸே பிந்நத்வ ஹோ தோ, த்ரவ்யகா அபாவ ஹோ.. ௪௪..

அநந்யபநா ஹை; [நிஶ்சயஜ்ஞாஃ ஹி] நிஶ்சயகே ஜ்ஞாதா [தேஷாம்] உந்ஹேஂ [விபக்தம் அந்யத்வம்] விபக்தபநேரூப அந்யபநா [வா] யா [தத்விபரீதஂ] [விபக்தபநேரூப] அநந்யபநா [ந இச்சந்தி] நஹீஂ மாநதே. --------------------------------------------------------------------------

Page 84 of 264
PDF/HTML Page 113 of 293
single page version

௮௪

அவிபக்தப்ரதேஶத்வலக்ஷணஂ த்ரவ்யகுணாநாமநந்யத்வமப்யுபகம்யதே. விபக்தப்ரதேஶத்வலக்ஷணஂ த்வந்யத்வ– மநந்யத்வஂ ச நாப்யுபகம்யதே. ததா ஹி–யதைகஸ்ய பரமாணோரேகேநாத்மப்ரதேஶேந ஸஹாவிபக்தத்வாதநந்ய–த்வஂ, ததைகஸ்ய பரமாணோஸ்தத்வர்திநாஂ ஸ்பர்ஶரஸகஂதவர்ணாதிகுணாநாஂ சாவிபக்தப்ரதேஶத்வாதநந்யத்வம். யதா த்வத்யஂதவிப்ரக்ருஷ்டயோஃ ஸஹ்யவிஂத்யயோரத்யஂதஸந்நிக்ருஷ்டயோஶ்ச மிஶ்ரிதயோஸ்தோயபயஸோர்விபக்தப்ரதேஶத்வலக்ஷண– மந்யத்வமநந்யத்வஂ ச, ந ததா த்ரவ்யகுணாநாஂ விபக்தப்ரதேஶத்வாபாவாதந்யத்வமநந்யத்வஂ சேதி.. ௪௫.. -----------------------------------------------------------------------------

டீகாஃ– யஹ, த்ரவ்ய ஔர குணோஂகே ஸ்வோசித அநந்யபநேகா கதந ஹை [அர்தாத் த்ரவ்ய ஔர குணோஂகோ கைஸா அநந்யபநா கடித ஹோதா ஹை வஹ யஹா஁ கஹா ஹை].

த்ரவ்ய ஔர குணோஂகோ ௧அவிபக்தப்ரதேஶத்வஸ்வரூப அநந்யபநா ஸ்வீகார கியா ஜாதா ஹை; பரந்து விபக்தப்ரதேஶத்வஸ்வரூப அந்யபநா ததா [விபக்தப்ரதேஶத்வஸ்வரூப] அநந்யபநா ஸ்வீகார நஹீஂ கியா ஜாதா. வஹ ஸ்பஷ்ட ஸமஜாயா ஜாதா ஹைஃ– ஜிஸ ப்ரகார ஏக பரமாணுகோ ஏக ஸ்வப்ரதேஶகே ஸாத அவிபக்தபநா ஹோநேஸே அநந்யபநா ஹை, உஸீ ப்ரகார ஏக பரமாணுகோ ததா உஸமேஂ ரஹநேவாலே ஸ்பர்ஶ–ரஸ–கஂத–வர்ண ஆதி குணோஂகோ அவிபக்த ப்ரதேஶ ஹோநேஸே [அவிபக்த–ப்ரதேஶத்வஸ்வரூப] அநந்யபநா ஹை; பரந்து ஜிஸ ப்ரகார அத்யந்த தூர ஐஸே ௨ஸஹ்ய ஔர விஂத்யகோ விபக்தப்ரதேஶத்வஸ்வரூப அந்யபநா ஹை ததா அத்யந்த நிகட ஐஸே மிஶ்ரித ௩க்ஷீர–நீரகோ விபக்தப்ரதேஶத்வஸ்வரூப அநந்யபநா ஹை, உஸீ ப்ரகார த்ரவ்ய ஔர குணோஂகோ விபக்த ப்ரதேஶ ந ஹோநேஸே [விபக்தப்ரதேஶத்வஸ்வரூப] அந்யபநா ததா [விபக்தப்ரதேஶத்வஸ்வரூப] அநந்யபநா நஹீஂ ஹை.. ௪௫.. -------------------------------------------------------------------------- ௧. அவிபக்த = அபிந்ந. [த்ரவ்ய ஔர குணோஂகே ப்ரதேஶ அபிந்ந ஹை இஸலியே த்ரவ்ய ஔர குணோஂகோ அபிந்நப்ரதேஶத்வஸ்வரூப

௨. அத்யந்த தூர ஸ்தித ஸஹ்ய ஔர விஂத்ய நாமகே பர்வதோஂகோ பிந்நப்ரதேஶத்வஸ்வரூப அந்யபநா ஹை. ௩. அத்யந்த நிகட ஸ்தித மிஶ்ரித தூத–ஜலகோ பிந்நப்ரதேஶத்வஸ்வரூப அநந்யபநா ஹை. த்ரவ்ய ஔர குணோஂகோ ஐஸா

Page 85 of 264
PDF/HTML Page 114 of 293
single page version

கஹாநஜைநஶாஸ்த்ரமாலா] ஷட்த்ரவ்ய–பஂசாஸ்திகாயவர்ணந

வவதேஸா ஸஂடாணா ஸஂகா விஸயா ய ஹோஂதி தே பஹுகா. தே தேஸிமணண்ணத்தே அண்ணத்தே சாவி விஜ்ஜஂதே.. ௪௬..

வ்யபதேஶாதீநாமேகாஂதேந த்ரவ்யகுணாந்யத்வநிபஂதநத்வமத்ர ப்ரத்யாக்யாதம். யதா தேவதத்தஸ்ய கௌரித்யந்யத்வே ஷஷ்டீவ்யபதேஶஃ, ததா வ்ருக்ஷஸ்ய ஶாகா த்ரவ்யஸ்ய குணா இத்யநந்யத்வேபி. யதா தேவதத்தஃ பலமங்குஶேந தநதத்தாய வ்ருக்ஷாத்வாடிகாயாமவசிநோதீத்யந்யத்வே காரகவ்யபதேஶஃ, ததா ம்ருத்திகா கடபாவஂ ஸ்வயஂ ஸ்வேந ஸ்வஸ்மை ஸ்வஸ்மாத் ஸ்வஸ்மிந் கரோதீத்யாத்மாத்மாநமாத்மநாத்மநே ஆத்மந ஆத்மநி -----------------------------------------------------------------------------

[விஷயாஃ] விஷய [தே பஹுகாஃ பவந்தி] அநேக ஹோதே ஹைஂ. [தே] வே [வ்யபதேஶ ஆதி], [தேஷாம்] த்ரவ்ய– குணோஂகே [அந்யத்வே] அந்யபநேமேஂ [அநந்யத்வே ச அபி] ததா அநந்யபநேமேஂ பீ [வித்யஂதே] ஹோ ஸகதே ஹைஂ.

ஹை.

ஜிஸ ப்ரகார ‘தேவதத்தகீ காய’ இஸ ப்ரகார அந்யபநேமேஂ ஷஷ்டீவ்யபதேஶ [–சடவீஂ விபக்திகா கதந] ஹோதா ஹைே, உஸீ ப்ரகார ‘வ்ருக்ஷகீ ஶாகா,’ ‘த்ரவ்யகே குண’ ஐஸே அநந்யபநேமேஂ பீ [ஷஷ்டீவ்யபதேஶ] ஹோதா ஹைே. ஜிஸ ப்ரகார‘தேவதத்த பலகோ அஂகுஶ த்வாரா தநதத்தகே லியேே வ்ருக்ஷ பரஸே பகீசேமேஂ தோ஡தா ஹை’ ஐஸே அந்யபநேமேஂ காரகவ்யபதேஶ ஹோதா ஹைே, உஸீ ப்ரகார ‘மிட்டீ ஸ்வயஂ கடபாவகோ [–க஡ாரூப பரிணாமகோ] அபநே த்வாரா அபநே லியே அபநேமேஂஸே அபநேமேஂ கரதீ ஹை’, ‘ஆத்மா ஆத்மகோ ஆத்மா த்வாரா ஆத்மாகே லியே ஆத்மாமேஂஸே ஆத்மாமேஂ ஜாநதா ஹை’ ஐஸே அநந்யபநேமேஂ பீ [காரகவ்யபதேஶ] ஹோதா ஹைே. ஜிஸ ப்ரகார ‘ஊ஁சே தேவதத்தகீ ஊ஁சீ காய’ ஐஸா அந்யபநேமேஂ ஸஂஸ்தாந ஹோதா ஹைே, உஸீ ப்ரகார ‘விஶால வ்ருக்ஷகா விஶால ஶாகாஸமுதாய’, மூர்த த்ரவ்யகே மூர்த குண’ ஐஸே அநந்யபநேமேஂ பீ [ஸஂஸ்தாந] ஹோதா ஹைே. ஜிஸ ப்ரகார ‘ஏக தேவதத்தகீ தஸ -------------------------------------------------------------------------- வ்யபதேஶ = கதந; அபிதாந. [இஸ காதாமேஂ ஐஸா ஸமஜாயா ஹை கி–ஜஹா஁ பேத ஹோ வஹீஂ வ்யபதேஶ ஆதி கடித ஹோஂ ஐஸா குச நஹீஂ ஹை; ஜஹா஁ அபேத ஹோ வஹா஁ பீ வே கடித ஹோதே ஹைஂ. இஸலியே த்ரவ்ய–குணோஂமேஂ ஜோ வ்யபதேஶ ஆதி ஹோதே ஹைஂ வே கஹீஂ ஏகாந்தஸே த்ரவ்ய–குணோஂகே பேதகோ ஸித்த நஹீஂ கரதே.]

Page 86 of 264
PDF/HTML Page 115 of 293
single page version

௮௬

ஜாநாதீத்யநந்யத்வேபி. யதா ப்ராஂஶோர்தேவதத்தஸ்ய ப்ராஂஶுர்கௌரித்யந்யத்வே ஸஂஸ்தாநஂ, ததா ப்ராஂஶோர்வ்ருக்ஷஸ்ய ப்ராஂஶுஃ ஶாகாபரோ மூர்தத்ரவ்யஸ்ய மூர்தா குணா இத்யநந்யத்வேபி. யதைகஸ்ய தேவதத்தஸ்ய தஶ காவ ஜாநாதீத்யநந்யத்வேபி. யதா ப்ராஂஶோர்தேவதத்தஸ்ய ப்ராஂஶுர்கௌரித்யந்யத்வே ஸஂஸ்தாநஂ, ததா ப்ராஂஶோர்வ்ருக்ஷஸ்ய ப்ராஂஶுஃ ஶாகாபரோ மூர்தத்ரவ்யஸ்ய மூர்தா குணா இத்யநந்யத்வேபி. யதைகஸ்ய தேவதத்தஸ்ய தஶ காவ இத்யந்யத்வே ஸஂக்யா, ததைகஸ்ய வ்ருக்ஷஸ்ய தஶ ஶாகாஃ ஏகஸ்ய த்ரவ்யஸ்யாநஂதா குணா இத்யநந்யத்வேபி. யதா கோஷ்டே காவ இத்யந்யத்வே விஷயஃ, ததா வ்ருக்ஷே ஶாகாஃ த்ரவ்யே குணா இத்யநந்யத்வேபி. ததோ ந வ்யபதேஶாதயோ த்ரவ்யகுணாநாஂ வஸ்துத்வேந பேதஂ ஸாதயஂதீதி.. ௪௬..

ணாணஂ தணஂ ச குவ்வதி தணிணஂ ஜஹ ணாணிணஂ ச துவிதேஹிஂ. பண்ணஂதி தஹ புதத்தஂ ஏயத்தஂ சாவி தச்சண்ஹூ.. ௪௭..

----------------------------------------------------------------------------- காயேஂ, ஐஸே அந்யபநேமேஂ ஸஂக்யா ஹோதீ ஹை, உஸீ ப்ரகார ‘ஏக வ்ருக்ஷகீ தஸ ஶாகாயேஂ’, ‘ஏக த்ரவ்யகே அநந்த குண’ ஐஸே அநந்யபநேமேஂ பீ [ஸஂக்யா] ஹோதீ ஹை. ஜிஸ ப்ரகார ‘பா஡ேே மேஂ காயேஂ’ ஐஸே அந்யபநேமேஂ விஷய [– ஆதார] ஹோதா ஹை, உஸீ ப்ரகார ‘வ்ருக்ஷமேஂ ஶாகாயேஂ’, ‘த்ரவ்யமேஂ குண’ ஐஸே அநந்யபநேமேஂ பீ [விஷய] ஹோதா ஹை. இஸலியே [ஐஸா ஸமஜநா சாஹியே கி] வ்யபதேஶ ஆதி, த்ரவ்ய–குணோஂமேஂ வஸ்துரூபஸே பேத ஸித்த நஹீஂ கரதே.. ௪௬..

அந்வயார்தஃ– [யதா] ஜிஸ ப்ரகார [தநஂ] தந [ச] ஔர [ஜ்ஞாநஂ] ஜ்ஞாந [தநிநஂ] [புருஷகோ] ‘தநீ’ [ச] ஔர [ஜ்ஞாநிநஂ] ‘ஜ்ஞாநீ’ [கரோதி] கரதே ஹைஂ– [த்விவிதாப்யாம் பணஂதி] ஐஸே தோ ப்ரகாரஸே கஹா ஜாதா ஹை, [ததா] உஸீ ப்ரகார [தத்த்வஜ்ஞாஃ] தத்த்வஜ்ஞ [ப்ருதக்த்வம்] ப்ருதக்த்வ [ச அபி] ததா [ஏகத்வம்] ஏகத்வகோ கஹதே ஹைஂ. --------------------------------------------------------------------------

Page 87 of 264
PDF/HTML Page 116 of 293
single page version

கஹாநஜைநஶாஸ்த்ரமாலா] ஷட்த்ரவ்ய–பஂசாஸ்திகாயவர்ணந

நஸ்ய, பிந்நஸஂக்யஂ பிந்நஸஂக்யஸ்ய, பிந்நவிஷயலப்தவ்ருத்திகஂ பிந்நவிஷயலப்தவ்ருத்திகஸ்ய புருஷஸ்ய தநீதி வ்யபதேஶஂ ப்ருதக்த்வப்ரகாரேண குருதே, யதா ச ஜ்ஞாநமபிந்நாஸ்தித்வநிர்வ்ருத்தமபிந்நாஸ்தித்வநிர்வ்ருத்தஸ்யாபிந்ந– ஸஂஸ்தாநமபிந்நஸஂஸ்தாநஸ்யாபிந்நஸஂக்யமபிந்நஸஂக்யஸ்யாபிந்நவிஷயலப்தவ்ருத்திகமபிந்நவிஷயலப்தவ்ருத்திகஸ்ய புருஷஸ்ய ஜ்ஞாநீதி வ்யபதேஶமேகத்வப்ரகாரேண குருதே; ததாந்யத்ராபி. யத்ர த்ரவ்யஸ்ய பேதேந வ்யபதேஶாதிஃ தத்ர ப்ருதக்த்வஂ, யத்ராபேதேந தத்ரைகத்வமிதி.. ௪௭..

-----------------------------------------------------------------------------

ஜிஸ ப்ரகார[௧] பிந்ந அஸ்தித்வஸே ரசித, [௨] பிந்ந ஸஂஸ்தாநவாலா, [௩] பிந்ந ஸஂக்யாவாலா ஔர [௪] பிந்ந விஷயமேஂ ஸ்தித ஐஸா தந [௧] பிந்ந அஸ்தித்வஸே ரசித, [௨] பிந்ந ஸஂஸ்தாநவாலே, [௩] பிந்ந ஸஂக்யாவாலே ஔர [௪] பிந்ந விஷயமேஂ ஸ்தித ஐஸே புருஷகோ ‘தநீ’ ஐஸா வ்யபதேஶ ப்ருதக்த்வப்ரகாரஸே கரதா ஹைஂ, ததா ஜிஸ ப்ரகார [௧] அபிந்ந அஸ்தித்வஸே ரசித, [௨] அபிந்ந ஸஂஸ்தாநவாலா, [௩] அபிந்ந ஸஂக்யாவாலா ஔர [௪] அபிந்ந விஷயமேஂ ஸ்தித ஐஸா ஜ்ஞாந [௧] அபிந்ந அஸ்தித்வஸே ரசித, [௨] அபிந்ந ஸஂஸ்தாநவாலே, [௩] அபிந்ந ஸஂக்யாவாலே ஔர [௪] அபிந்ந விஷயமேஂ ஸ்தித ஐஸே புருஷகோ ‘ஜ்ஞாநீ’ ஐஸா வ்யபதேஶ ஏகத்வப்ரகாரஸே கரதா ஹை, உஸீ ப்ரகார அந்யத்ர பீ ஸமஜநா சாஹியே. ஜஹா஁ த்ரவ்யகே பேதஸே வ்யபதேஶ ஆதி ஹோஂ வஹா஁ ப்ருதக்த்வ ஹை, ஜஹா஁ [த்ரவ்யகே] அபேதஸே [வ்யபதேஶ ஆதி] ஹோஂ வஹா஁ ஏகத்வ ஹை.. ௪௭..

[அந்யோந்யஸ்ய] பரஸ்பர [அர்தாஂதரிதே து] அர்தாஂதரபூத [பிந்நபதார்தபூத] ஹோஂ தோ [த்வயோஃ] தோநோஂகோ [அசேதநத்வஂ ப்ரஸஜதி] அசேதநபநேகா ப்ரஸஂக ஆயே– [ஸம்யக் ஜிநாவமதம்] ஜோ கி ஜிநோஂகோ ஸம்யக் ப்ரகாரஸே அஸஂமத ஹை. --------------------------------------------------------------------------

Page 88 of 264
PDF/HTML Page 117 of 293
single page version

௮௮

த்ரவ்யகுணாநாமர்தாஂதரபூதத்வே தோஷோயம்.

ஜ்ஞாநீ ஜ்ஞாநாத்யத்யர்தாஂதரபூதஸ்ததா ஸ்வகரணாஂஶமஂதரேண பரஶுரஹிததேவதத்தவத்கரணவ்யாபாரா– ஸமர்தத்வாதசேதயமாநோசேதந ஏவ ஸ்யாத். ஜ்ஞாநஞ்ச யதி ஜ்ஞாநிநோர்தாஂதரபூதஂ ததா தத்கர்த்ரஂஶமஂதரேண தேவதத்தரஹிதபரஶுவத்தத்கர்த்ருத்வவ்யாபாராஸமர்தத்வாதசேதயமாநமசேதநமேவ ஸ்யாத். ந ச ஜ்ஞாநஜ்ஞாநிநோ– ர்யுதஸித்தயோஸ்ஸஂயோகேந சேதநத்வஂ த்ரவ்யஸ்ய நிர்விஶேஷஸ்ய குணாநாஂ நிராஶ்ரயாணாஂ ஶூந்யத்வாதிதி.. ௪௮..

-----------------------------------------------------------------------------

டீகாஃ– த்ரவ்ய ஔர குணோஂகோ அர்தாந்தரபநா ஹோ தோ யஹ [நிம்நாநுஸார] தோஷ ஆயேகா.

யதி ஜ்ஞாநீ [–ஆத்மா] ஜ்ஞாநஸே அர்தாந்தரபூத ஹோ தோ [ஆத்மா] அபநே கரண–அஂஶ பிநா, குல்ஹா஡ீ ரஹித தேவதத்தகீ பா஁தி, ௧கரணகா வ்யாபார கரநேமேஂ அஸமர்த ஹோநேஸே நஹீஂ சேததா [–ஜாநதா] ஹுஆ அசேதந ஹீ ஹோகா. ஔர யதி ஜ்ஞாந ஜ்ஞாநீஸே [–ஆத்மாஸே] அர்தாந்தரபூத ஹோ தோ ஜ்ஞாந அபநே கர்த்ரு–அஂஶகே பிநா, தேவதத்த ரஹித குல்ஹா஡ீகீ பா஁தி, அபநே ௨கர்தாகா வ்யாபார கரநேமேஂ அஸமர்த ஹோநேஸே நஹீஂ சேததா [–ஜாநதா] ஹுஆ அசேதந ஹீ ஹோகா. புநஶ்ச, ௩யுதஸித்த ஐஸே ஜ்ஞாந ஔர ஜ்ஞாநீகோ [–ஜ்ஞாந ஔர ஆத்மாகோ] ஸஂயோகஸே சேதநபநா ஹோ ஐஸா பீ நஹீஂ ஹை, க்யோஂகி நிர்விஶேஷ த்ரவ்ய ஔர நிராஶ்ரய குண ஶூந்ய ஹோதே ஹைஂ.. ௪௮.. -------------------------------------------------------------------------- ௧. கரணகா வ்யாபார = ஸாதநகா கார்ய. [ஆத்மா கர்தா ஹை ஔர ஜ்ஞாந கரண ஹை. யதி ஆத்மா ஜ்ஞாநஸே பிந்ந ஹீ ஹோ தோ

௨. கர்தாகா வ்யாபார = கர்தாகா கார்ய. [ஜ்ஞாந கரண ஹைே ஔர ஆத்மா கர்தா ஹை. யதி ஜ்ஞாந ஆத்மாஸே பிந்ந ஹீ ஹோ தோ

௩. யுதஸித்த = ஜு஡கர ஸித்த ஹுஏ; ஸமவாயஸே–ஸஂயோகஸே ஸித்த ஹுஏ. [ஜிஸ ப்ரகார லக஡ீ ஔர மநுஷ்ய ப்ருதக் ஹோநே

Page 89 of 264
PDF/HTML Page 118 of 293
single page version

கஹாநஜைநஶாஸ்த்ரமாலா] ஷட்த்ரவ்ய–பஂசாஸ்திகாயவர்ணந

ஜ்ஞாநஜ்ஞாநிநோஃ ஸமவாயஸஂபஂதநிராஸோயம்.

ந கலுஜ்ஞாநாதர்தாந்தரபூதஃ புருஷோ ஜ்ஞாநஸமவாயாத் ஜ்ஞாநீ பவதீத்யுபபந்நம். ஸ கலு ஜ்ஞாநஸமவாயாத்பூர்வஂ கிஂ ஜ்ஞாநீ கிமஜ்ஞாநீ? யதி ஜ்ஞாநீ ததா ஜ்ஞாநஸமவாயோ நிஷ்பலஃ. அதாஜ்ஞாநீ ததா கிமஜ்ஞாநஸமவாயாத், கிமஜ்ஞாநேந ஸஹைகத்வாத்? ந தாவதஜ்ஞாநஸமவாயாத்; அஜ்ஞாநிநோ ஹ்யஜ்ஞாநஸமவாயோ நிஷ்பலஃ, ஜ்ஞாநித்வஂ து ஜ்ஞாநஸமவாயாபாவாந்நாஸ்த்யேவ. ததோஜ்ஞாநீதி வசநமஜ்ஞாநேந ஸஹைகத்வமவஶ்யஂ -----------------------------------------------------------------------------

[ஸமவாயாத்] ஸமவாயஸே [ஜ்ஞாநீ] ஜ்ஞாநீ ஹோதா ஹை [ந ஹி] ஐஸா வாஸ்தவமேஂ நஹீஂ ஹை. [அஜ்ஞாநீ] ‘அஜ்ஞாநீ’ [இதி ச வசநம்] ஐஸா வசந [ஏகத்வப்ரஸாதகஂ பவதி] [குண–குணீகே] ஏகத்வகோ ஸித்த கரதா ஹை.

ஜ்ஞாநஸே அர்தாந்தரபூத ஆத்மா ஜ்ஞாநகே ஸமவாயஸே ஜ்ஞாநீ ஹோதா ஹை ஐஸா மாநநா வாஸ்தவமேஂ யோக்ய நஹீஂ ஹை. [ஆத்மாகோ ஜ்ஞாநகே ஸமவாயஸே ஜ்ஞாநீ ஹோநா மாநா ஜாயே தோ ஹம பூசதே ஹைஂ கி] வஹ [–ஆத்மா] ஜ்ஞாநகா ஸமவாய ஹோநேஸே பஹலே வாஸ்தவமேஂ ஜ்ஞாநீ ஹை கி அஜ்ஞாநீ? யதி ஜ்ஞாநீ ஹை [ஐஸா கஹா ஜாயே] தோ ஜ்ஞாநகா ஸமவாய நிஷ்பல ஹை. அப யதி அஜ்ஞாநீ ஹை [ஐஸா கஹா ஜாயே] தோ [பூசதே ஹைஂ கி] அஜ்ஞாநகே ஸமவாயஸே அஜ்ஞாநீ ஹை கி அஜ்ஞாநகே ஸாத ஏகத்வஸே அஜ்ஞாநீ ஹை? ப்ரதம, அஜ்ஞாநகே ஸமவாயஸே அஜ்ஞாநீ ஹோ நஹீஂ ஸகதா; க்யோஂகி அஜ்ஞாநீகோ அஜ்ஞாநகா ஸமவாய நிஷ்பல ஹை ஔர ஜ்ஞாநீபநா தோ ஜ்ஞாநகே ஸமவாயகா அபாவ ஹோநேஸே ஹை ஹீ நஹீஂஂ. இஸலியே ‘அஜ்ஞாநீ’ ஐஸா வசந அஜ்ஞாநகே ஸாத ஏகத்வகோ அவஶ்ய ஸித்த கரதா ஹீ ஹை. ஔர இஸ ப்ரகார அஜ்ஞாநகே ஸாத ஏகத்வ ஸித்த ஹோநேஸே ஜ்ஞாநகே ஸாத பீ ஏகத்வ அவஶ்ய ஸித்த ஹோதா ஹை. --------------------------------------------------------------------------

Page 90 of 264
PDF/HTML Page 119 of 293
single page version

௯௦

ஸாதயத்யேவ. ஸித்தே சைவமஜ்ஞாநேந ஸஹைகத்வே ஜ்ஞாநேநாபி ஸஹைகத்வமவஶ்யஂ ஸித்யதீதி.. ௪௯..

-----------------------------------------------------------------------------

பாவார்தஃ– ஆத்மாகோ ஔர ஜ்ஞாநகோ ஏகத்வ ஹை ஐஸா யஹா஁ யுக்திஸே ஸமஜாயா ஹை.

ப்ரஶ்நஃ– சத்மஸ்ததஶாமேஂ ஜீவகோ மாத்ர அல்பஜ்ஞாந ஹீ ஹோதா ஹை ஔர கேவலீதஶாமேஂ தோ பரிபூர்ண ஜ்ஞாந– கேவலஜ்ஞாந ஹோதா ஹை; இஸலியே வஹா஁ தோ கேவலீபகவாநகோ ஜ்ஞாநகா ஸமவாய [–கேவலஜ்ஞாநகா ஸஂயோக] ஹுஆ ந?

உத்தரஃ– நஹீஂ, ஐஸா நஹீஂ ஹை. ஜீவகோ ஔர ஜ்ஞாநகுணகோ ஸதைவ ஏகத்வ ஹை, அபிந்நதா ஹை. சத்மஸ்ததஶாமேஂ பீ உஸ அபிந்ந ஜ்ஞாநகுணமேஂ ஶக்திரூபஸே கேவலஜ்ஞாந ஹோதா ஹை. கேவலீதஶாமேஂ, உஸ அபிந்ந ஜ்ஞாநகுணமேஂ ஶக்திரூபஸே ஸ்தித கேவலஜ்ஞாந வ்யக்த ஹோதா ஹை; கேவலஜ்ஞாந கஹீஂ பாஹரஸே ஆகர கேவலீபகவாநகே ஆத்மாகே ஸாத ஸமவாயகோ ப்ராப்த ஹோதா ஹோ ஐஸா நஹீஂ ஹை. சத்மஸ்ததஶாமேஂ ஔர கேவலீதஶாமேஂ ஜோ ஜ்ஞாநகா அந்தர திகாஈ தேதா ஹை வஹ மாத்ர ஶக்தி–வ்யக்திரூப அந்தர ஸமஜநா சாஹியே.. ௪௯..

அந்வயார்தஃ– [ஸமவர்தித்வஂ ஸமவாயஃ] ஸமவர்தீபநா வஹ ஸமவாய ஹை; [அப்ருதக்பூதத்வம்] வஹீ, அப்ருதக்பநா [ச] ஔர [அயுதஸித்தத்வம்] அயுதஸித்தபநா ஹை. [தஸ்மாத்] இஸலியே [த்ரவ்யகுணாநாம்] த்ரவ்ய ஔர குணோஂகீ [அயுதா ஸித்திஃ இதி] அயுதஸித்தி [நிர்திஷ்டா] [ஜிநோஂநே] கஹீ ஹை. --------------------------------------------------------------------------

Page 91 of 264
PDF/HTML Page 120 of 293
single page version

கஹாநஜைநஶாஸ்த்ரமாலா] ஷட்த்ரவ்ய–பஂசாஸ்திகாயவர்ணந

த்ரவ்யகுணாநாமேகாஸ்தித்வநிர்வ்ருத்தித்வாதநாதிரநிதநா ஸஹவ்ருத்திர்ஹி ஸமவர்தித்வம்; ஸ ஏவ ஸமவாயோ ஜைநாநாம்; ததேவ ஸஂஜ்ஞாதிப்யோ பேதேபி வஸ்துத்வேநாபேதாதப்ருதக்பூதத்வம்; ததேவ யுதஸித்தி– நிபஂதநஸ்யாஸ்தித்வாந்தரஸ்யாபாவாதயுதஸித்தத்வம். ததோ த்ரவ்யகுணாநாஂ ஸமவர்தித்வலக்ஷணஸமவாயபாஜாம– யுதஸித்திரேவ, ந ப்ருதக்பூதத்வமிதி.. ௫௦..

-----------------------------------------------------------------------------

த்ரவ்ய ஔர குண ஏக அஸ்தித்வஸே ரசித ஹைஂ உநகீ ஜோ அநாதி–அநந்த ஸஹவ்ருத்தி [–ஏக ஸாத ரஹநா] வஹ வாஸ்தவமேஂ ஸமவர்தீபநா ஹை; வஹீ, ஜைநோஂகே மதமேஂ ஸமவாய ஹை; வஹீ, ஸஂஜ்ஞாதி பேத ஹோநே பர பீ [–த்ரவ்ய ஔர குணோஂகோ ஸஂஜ்ஞா– லக்ஷண–ப்ரயோஜந ஆதிகீ அபேக்ஷாஸே பேத ஹோநே பர பீ] வஸ்துரூபஸே அபேத ஹோநேஸே அப்ருதக்பநா ஹை; வஹீ, யுதஸித்திகே காரணபூத ௧அஸ்தித்வாந்தரகா அபாவ ஹோநேஸே அயுதஸித்தபநா ஹை. இஸலியே ௨ஸமவர்தித்வஸ்வரூப ஸமவாயவாலே த்ரவ்ய ஔர குணோஂகோ அயுதஸித்தி ஹீ ஹை, ப்ருதக்பநா நஹீஂ ஹை.. ௫௦.. -------------------------------------------------------------------------- ௧. அஸ்தித்வாந்தர = பிந்ந அஸ்தித்வ. [யுதஸித்திகா காரண பிந்ந–பிந்ந அஸ்தித்வ ஹை. லக஡ீ ஔர லகடீவாலேகீ பா஁தி

௨. ஸமவாயகா ஸ்வரூப ஸமவர்தீபநா அர்தாத் அநாதி–அநந்த ஸஹவ்ருத்தி ஹை. த்ரவ்ய ஔர குணோேஂகோ ஐஸா ஸமவாய [அநாதி–