Page 72 of 264
PDF/HTML Page 101 of 293
single page version

੭੨

ਚੇਤਕਸ੍ਵਭਾਵੇਨ ਪ੍ਰਕ੍ਰੁਸ਼੍ਟਤਰਵੀਰ੍ਯਾਂਤਰਾਯਾਵਸਾਦਿਤਕਾਰ੍ਯਕਾਰਣਸਾਮਰ੍ਥ੍ਯਾਃ ਸੁਖਦੁਃਖਰੂਪਂ ਕਰ੍ਮਫਲਮੇਵ ਪ੍ਰਾਧਾਨ੍ਯੇਨ ਚੇਤਯਂਤੇ. ਅਨ੍ਯੇ ਤੁ ਪ੍ਰਕ੍ਰੁਸ਼੍ਟਤਰਮੋਹਮਲੀਮਸੇਨਾਪਿ ਪ੍ਰਕ੍ਰੁਸ਼੍ਟਜ੍ਞਾਨਾਵਰਣਮੁਦ੍ਰਿਤਾਨੁਭਾਵੇਨ ਚੇਤਕ–ਸ੍ਵਭਾਵੇਨ ਮਨਾਗ੍ਵੀਰ੍ਯਾਂਤਰਾਯਕ੍ਸ਼ਯੋਪਸ਼ਮਾਸਾਦਿਤਕਾਰ੍ਯਕਾਰਣਸਾਮਰ੍ਥ੍ਯਾਃ ਸੁਖਦੁਃਖਰੂਪਕਰ੍ਮਫਲਾਨੁਭਵਨ–ਸਂਵਲਿਤਮਪਿ ਕਾਰ੍ਯਮੇਵ ਪ੍ਰਾਧਾਨ੍ਯੇਨ ਚੇਤਯਂਤੇ. ਅਨ੍ਯਤਰੇ ਤੁ ਪ੍ਰਕ੍ਸ਼ਾਲਿਤਸਕਲਮੋਹਕਲਙ੍ਕੇਨ ਸਮੁਚ੍ਛਿਨ੍ਨ– ਕ੍ਰੁਤ੍ਸ੍ਨਜ੍ਞਾਨਾਵਰਣਤਯਾਤ੍ਯਂਤਮੁਨ੍ਮੁਦ੍ਰਿਤਸਮਸ੍ਤਾਨੁਭਾਵੇਨ ਚੇਤਕਸ੍ਵਭਾਵੇਨ ਸਮਸ੍ਤਵੀਰ੍ਯਾਂਤਰਾਯਕ੍ਸ਼ਯਾਸਾਦਿਤਾਨਂਤ– ਵੀਰ੍ਯਾ ਅਪਿ ਨਿਰ੍ਜੀਰ੍ਣਕਰ੍ਮਫਲਤ੍ਵਾਦਤ੍ਯਂਤ–

-----------------------------------------------------------------------------

ਟੀਕਾਃ– ਯਹ, ੧ਚੇਤਯਿਤ੍ਰੁਤ੍ਵਗੁਣਕੀ ਵ੍ਯਾਖ੍ਯਾ ਹੈ.

ਕੋਈ ਚੇਤਯਿਤਾ ਅਰ੍ਥਾਤ੍ ਆਤ੍ਮਾ ਤੋ, ਜੋ ਅਤਿ ਪ੍ਰਕ੍ਰੁਸ਼੍ਟ ਮੋਹਸੇ ਮਲਿਨ ਹੈ ਔਰ ਜਿਸਕਾ ਪ੍ਰਭਾਵ [ਸ਼ਕ੍ਤਿ] ਅਤਿ ਪ੍ਰਕ੍ਰੁਸ਼੍ਟ ਜ੍ਞਾਨਾਵਰਣਸੇ ਮੁਁਦ ਗਯਾ ਹੈ ਐਸੇ ਚੇਤਕ–ਸ੍ਵਭਾਵ ਦ੍ਵਾਰਾ ਸੁਖਦੁਃਖਰੂਪ ‘ਕਰ੍ਮਫਲ’ ਕੋ ਹੀ ਪ੍ਰਧਾਨਤਃ ਚੇਤਤੇ ਹੈਂ, ਕ੍ਯੋਂਕਿ ਉਨਕਾ ਅਤਿ ਪ੍ਰਕ੍ਰੁਸ਼੍ਟ ਵੀਰ੍ਯਾਨ੍ਤਰਾਯਸੇ ਕਾਰ੍ਯ ਕਰਨੇਕਾ [–ਕਰ੍ਮਚੇਤਨਾਰੂਪ ਪਰਿਣਮਿਤ ਹੋਨੇਕਾ] ਸਾਮਰ੍ਥ੍ਯ ਨਸ਼੍ਟ ਗਯਾ ਹੈ.

ਦੂਸਰੇ ਚੇਤਯਿਤਾ ਅਰ੍ਥਾਤ੍ ਆਤ੍ਮਾ, ਜੋ ਅਤਿ ਪ੍ਰਕ੍ਰੁਸ਼੍ਟ ਮੋਹਸੇ ਮਲਿਨ ਛੇ ਔਰ ਜਿਸਕਾ ਪ੍ਰਭਾਵ ੨ਪ੍ਰਕ੍ਰੁਸ਼੍ਟ ਜ੍ਞਾਨਾਵਰਣਸੇ ਮੁਁਦ ਗਯਾ ਹੈ ਐਸੇ ਚੇਤਕਸ੍ਵਭਾਵ ਦ੍ਵਾਰਾ – ਭਲੇ ਹੀ ਸੁਖਦੁਃਖਰੂਪ ਕਰ੍ਮਫਲਕੇ ਅਨੁਭਵਸੇ ਮਿਸ਼੍ਰਿਤਰੂਪਸੇੇ ਭੀ – ‘ਕਾਰ੍ਯ’ ਕੋ ਹੀ ਪ੍ਰਧਾਨਤਃ ਚੇਤਤੇ ਹੈਂ, ਕ੍ਯੋਂਕਿ ਉਨ੍ਹੋਂਨੇ ਅਲ੍ਪ ਵੀਰ੍ਯਾਂਤਰਾਯਕੇ ਕ੍ਸ਼ਯੋਪਸ਼ਮਸੇ ੩ਕਾਰ੍ਯ ਕਰਨੇਕਾ ਸਾਮਰ੍ਥ੍ਯ ਪ੍ਰਾਪ੍ਤ ਕਿਯਾ ਹੈ.

ਔਰ ਦੂਸਰੇ ਚੇਤਯਿਤਾ ਅਰ੍ਥਾਤ੍ ਆਤ੍ਮਾ, ਜਿਸਮੇਂਸੇ ਸਕਲ ਮੋਹਕਲਂਕ ਧੁਲ ਗਯਾ ਹੈ ਤਥਾ ਸਮਸ੍ਤ ਜ੍ਞਾਨਾਵਰਣਕੇ ਵਿਨਾਸ਼ਕੇ ਕਾਰਣ ਜਿਸਕਾ ਸਮਸ੍ਤ ਪ੍ਰਭਾਵ ਅਤ੍ਯਨ੍ਤ ਵਿਕਸਿਤ ਹੋ ਗਯਾ ਹੈ ਐਸੇ ਚੇਤਕਸ੍ਵਭਾਵ

-------------------------------------------------------------------------- ੧. ਚੇਤਯਿਤ੍ਰੁਤ੍ਵ = ਚੇਤਯਿਤਾਪਨਾ; ਚੇਤਨੇਵਾਲਾਪਨਾ ; ਚੇਤਕਪਨਾ. ੨. ਕਰ੍ਮਚੇਤਨਾਵਾਲੇ ਜੀਵਕੋ ਜ੍ਞਾਨਾਵਰਣ ‘ਪ੍ਰਕ੍ਰੁਸ਼੍ਟ’ ਹੋਤਾ ਹੈ ਔਰ ਕਰ੍ਮਫਲਚੇਤਨਾਵਾਲੇਕੋ ‘ਅਤਿ ਪ੍ਰਕ੍ਰੁਸ਼੍ਟ’ ਹੋਤਾ ਹੈ. ੩. ਕਾਰ੍ਯ = [ਜੀਵ ਦ੍ਵਾਰਾ] ਕਿਯਾ ਜਾਤਾ ਹੋ ਵਹ; ਇਚ੍ਛਾਪੂਰ੍ਵਕ ਇਸ਼੍ਟਾਨਿਸ਼੍ਟ ਵਿਕਲ੍ਪਰੂਪ ਕਰ੍ਮ. [ਜਿਨ ਜੀਵੋਂਕੋ ਵੀਰ੍ਯਕਾ

Page 73 of 264
PDF/HTML Page 102 of 293
single page version

ਕਹਾਨਜੈਨਸ਼ਾਸ੍ਤ੍ਰਮਾਲਾ] ਸ਼ਡ੍ਦ੍ਰਵ੍ਯ–ਪਂਚਾਸ੍ਤਿਕਾਯਵਰ੍ਣਨ

ਕ੍ਰੁਤਕ੍ਰੁਤ੍ਯਤ੍ਵਾਚ੍ਚ ਸ੍ਵਤੋਵ੍ਯਤਿਰਿਕ੍ਤਸ੍ਵਾਭਾਵਿਕਸੁਖਂ ਜ੍ਞਾਨਮੇਵ ਚੇਤਯਂਤ ਇਤਿ.. ੩੮..

----------------------------------------------------------------------------- ਦ੍ਵਾਰਾ ‘ਜ੍ਞਾਨ’ ਕੋ ਹੀ – ਕਿ ਜੋ ਜ੍ਞਾਨ ਅਪਨੇਸੇ ੧ਅਵ੍ਯਤਿਰਿਕ੍ਤ ਸ੍ਵਾਭਾਵਿਕ ਸੁਖਵਾਲਾ ਹੈ ਉਸੀਕੋ –ਚੇਤਤੇ ਹੈਂ, ਕ੍ਯੋਂਕਿ ਉਨ੍ਹੋਂਨੇ ਸਮਸ੍ਤ ਵੀਰ੍ਯਾਂਤਰਾਯਕੇ ਕ੍ਸ਼ਯਸੇ ਅਨਨ੍ਤ ਵੀਰ੍ਯਕੋ ਪ੍ਰਾਪ੍ਤ ਕਿਯਾ ਹੈ ਇਸਲਿਯੇ ਉਨਕੋ [ਵਿਕਾਰੀ ਸੁਖਦੁਃਖਰੂਪ] ਕਰ੍ਮਫਲ ਨਿਰ੍ਜਰਿਤ ਹੋ ਗਯਾ ਹੈ ਔਰ ਅਤ੍ਯਨ੍ਤ ੨ਕ੍ਰੁਤਕ੍ਰੁਤ੍ਯਪਨਾ ਹੁਆ ਹੈ [ਅਰ੍ਥਾਤ੍ ਕੁਛ ਭੀ ਕਰਨਾ ਲੇਸ਼ਮਾਤ੍ਰ ਭੀ ਨਹੀਂ ਰਹਾ ਹੈ].. ੩੮..

ਕਰ੍ਮਫਲਕੋ ਵੇਦਤੇ ਹੈਂ, [ਤ੍ਰਸਾਃ] ਤ੍ਰਸ [ਹਿ] ਵਾਸ੍ਤਵਮੇਂ [ਕਾਰ੍ਯਯੁਤਮ੍] ਕਾਰ੍ਯਸਹਿਤ ਕਰ੍ਮਫਲਕੋ ਵੇਦਤੇ ਹੈਂ ਔਰ [ਪ੍ਰਾਣਿਤ੍ਵਮ੍ ਅਤਿਕ੍ਰਾਂਤਾਃ] ਜੋ ਪ੍ਰਾਣਿਤ੍ਵਕਾ [–ਪ੍ਰਾਣੋਂਕਾ] ਅਤਿਕ੍ਰਮ ਕਰ ਗਯੇ ਹੈਂ [ਤੇ ਜੀਵਾਃ] ਵੇ ਜੀਵ [ਜ੍ਞਾਨਂ] ਜ੍ਞਾਨਕੋ [ਵਿਂਦਨ੍ਤਿ] ਵੇਦਤੇ ਹੈਂ.

ਹੈ.

ਚੇਤਤਾ ਹੈ, ਅਨੁਭਵ ਕਰਤਾ ਹੈ, ਉਪਲਬ੍ਧ ਕਰਤਾ ਹੈ ਔਰ ਵੇਦਤਾ ਹੈ –ਯੇ ਏਕਾਰ੍ਥ ਹੈਂ [ਅਰ੍ਥਾਤ੍ ਯਹ ਸਬ ਸ਼ਬ੍ਦ ਏਕ ਅਰ੍ਥਵਾਲੇ ਹੈਂ], ਕ੍ਯੋਂਕਿ ਚੇਤਨਾ, ਅਨੁਭੂਤਿ, ਉਪਲਬ੍ਧਿ ਔਰ ਵੇਦਨਾਕਾ ਏਕ ਅਰ੍ਥ ਹੈ. ਵਹਾਁ, ਸ੍ਥਾਵਰ -------------------------------------------------------------------------- ੧. ਅਵ੍ਯਤਿਰਿਕ੍ਤ = ਅਭਿਨ੍ਨ. [ਸ੍ਵਾਭਾਵਿਕ ਸੁਖ ਜ੍ਞਾਨਸੇ ਅਭਿਨ੍ਨ ਹੈ ਇਸਲਿਯੇ ਜ੍ਞਾਨਚੇਤਨਾ ਸ੍ਵਾਭਾਵਿਕ ਸੁਖਕੇ ਸਂਚੇਤਨ–

੨. ਕ੍ਰੁਤਕ੍ਰੁਤ੍ਯ = ਕ੍ਰੁਤਕਾਰ੍ਯ. [ਪਰਿਪੂਰ੍ਣ ਜ੍ਞਾਨਵਾਲੇ ਆਤ੍ਮਾ ਅਤ੍ਯਨ੍ਤ ਕ੍ਰੁਤਕਾਰ੍ਯ ਹੈਂ ਇਸਲਿਯੇ, ਯਦ੍ਯਪਿ ਉਨ੍ਹੇਂ ਅਨਂਤ ਵੀਰ੍ਯ ਪ੍ਰਗਟ ਹੁਆ ਹੈ ਤਥਾਪਿ, ਉਨਕਾ ਵੀਰ੍ਯ ਕਾਰ੍ਯਚੇਤਨਾਕੋ [ਕਰ੍ਮਚੇਤਨਾਕੋ] ਨਹੀਂ ਰਚਤਾ, [ਔਰ ਵਿਕਾਰੀ ਸੁਖਦੁਃਖ ਵਿਨਸ਼੍ਟ ਹੋ ਗਯੇ ਹੈਂ ਇਸਲਿਯੇ ਉਨਕਾ ਵੀਰ੍ਯ ਕਰ੍ਮਫਲ ਚੇਤਨੇਾਕੋ ਭੀ ਨਹੀਂ ਰਚਤਾ,] ਜ੍ਞਾਨਚੇਤਨਾਕੋ ਹੀ ਰਚਤਾ ਹੈ.]

Page 74 of 264
PDF/HTML Page 103 of 293
single page version

੭੪

ਅਤ੍ਰ ਕਃ ਕਿਂ ਚੇਤਯਤ ਇਤ੍ਯੁਕ੍ਤਮ੍. ਚੇਤਯਂਤੇ ਅਨੁਭਵਨ੍ਤਿ ਉਪਲਭਂਤੇ ਵਿਂਦਂਤੀਤ੍ਯੇਕਾਰ੍ਥਾਸ਼੍ਚੇਤਨਾਨੁਭੂਤ੍ਯੁਪਲਬ੍ਧਿਵੇਦਨਾਨਾਮੇਕਾਰ੍ਥਤ੍ਵਾਤ੍. ਤਤ੍ਰ ਸ੍ਥਾਵਰਾਃ ਕਰ੍ਮਫਲਂ ਚੇਤਯਂਤੇ, ਤ੍ਰਸਾਃ ਕਾਰ੍ਯਂ ਚੇਤਯਂਤੇ, ਕੇਵਲਜ੍ਞਾਨਿਨੋਜ੍ਞਾਨਂ ਚੇਤਯਂਤ ਇਤਿ.. ੩੯..

ਅਥੋਪਯੋਗਗੁਣਵ੍ਯਾਖ੍ਯਾਨਮ੍.

----------------------------------------------------------------------------- ਕਰ੍ਮਫਲਕੋ ਚੇਤਤੇ ਹੈਂ, ਤ੍ਰਸ ਕਾਰ੍ਯਕੋ ਚੇਤਤੇ ਹੈਂ, ਕੇਵਲਜ੍ਞਾਨੀ ਜ੍ਞਾਨਕੋ ਚੇਤਤੇ ਹੈਂ.

ਭਾਵਾਰ੍ਥਃ– ਪਾਁਚ ਪ੍ਰਕਾਰਕੇ ਸ੍ਥਾਵਰ ਜੀਵ ਅਵ੍ਯਕ੍ਤ ਸੁਖਦੁਃਖਾਨੁਭਵਰੂਪ ਸ਼ੁਭਾਸ਼ੁਭਕਰ੍ਮਫਲਕੋ ਚੇਤਤੇ ਹੈਂ. ਦ੍ਵੀਇਨ੍ਦ੍ਰਿਯ ਆਦਿ ਤ੍ਰਸ ਜੀਵ ਉਸੀ ਕਰ੍ਮਫਲਕੋ ਇਚ੍ਛਾਪੂਰ੍ਵਕ ਇਸ਼੍ਟਾਨਿਸ਼੍ਟ ਵਿਕਲ੍ਪਰੂਪ ਕਾਰ੍ਯ ਸਹਿਤ ਚੇਤਤੇ ਹੈਂ. ੧ਪਰਿਪੂਰ੍ਣ ਜ੍ਞਾਨਵਨ੍ਤ ਭਗਵਨ੍ਤ [ਅਨਨ੍ਤ ਸੌਖ੍ਯ ਸਹਿਤ] ਜ੍ਞਾਨਕੋ ਹੀ ਚੇਤਤੇ ਹੈਂ.. ੩੯..

ਅਬ ਉਪਯੋਗਗੁਣਕਾ ਵ੍ਯਾਖ੍ਯਾਨ ਹੈ. --------------------------------------------------------------------------

ਹੈ. ਆਂਸ਼ਿਕ ਜ੍ਞਾਨਚੇਤਨਾਕੀ ਵਿਵਕ੍ਸ਼ਾਸੇ ਤੋ ਮੁਨਿ, ਸ਼੍ਰਾਵਕ ਤਥਾ ਅਵਿਰਤ ਸਮ੍ਯਗ੍ਦ੍ਰਸ਼੍ਟਿਕੋ ਭੀ ਜ੍ਞਾਨਚੇਤਨਾ ਕਹੀ ਜਾ ਸਕਤੀ ਹੈੇ; ਉਨਕਾ ਯਹਾਁ ਨਿਸ਼ੇਧ ਨਹੀਂ ਸਮਝਨਾ, ਮਾਤ੍ਰ ਵਿਵਕ੍ਸ਼ਾਭੇਦ ਹੈ ਐਸਾ ਸਮਝਨਾ ਚਾਹਿਯੇ.

Page 75 of 264
PDF/HTML Page 104 of 293
single page version

ਕਹਾਨਜੈਨਸ਼ਾਸ੍ਤ੍ਰਮਾਲਾ] ਸ਼ਡ੍ਦ੍ਰਵ੍ਯ–ਪਂਚਾਸ੍ਤਿਕਾਯਵਰ੍ਣਨ

ਆਤ੍ਮਨਸ਼੍ਚੈਤਨ੍ਯਾਨੁਵਿਧਾਯੀ ਪਰਿਣਾਮ ਉਪਯੋਗਃ. ਸੋਪਿ ਦ੍ਵਿਵਿਧਃ–ਜ੍ਞਾਨੋਪਯੋਗੋ ਦਰ੍ਸ਼ਨੋ–ਪਯੋਗਸ਼੍ਚ. ਤਤ੍ਰ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਗ੍ਰਾਹਿ ਜ੍ਞਾਨਂ, ਸਾਮਾਨ੍ਯਗ੍ਰਾਹਿ ਦਰ੍ਸ਼ਨਮ੍. ਉਪਯੋਗਸ਼੍ਚ ਸਰ੍ਵਦਾ ਜੀਵਾਦਪ੍ਰੁਥਗ੍ਭੂਤ ਏਵ, ਏਕਾਸ੍ਤਿਤ੍ਵਨਿਰ੍ਵ੍ਰੁਤ੍ਤਤ੍ਵਾਦਿਤਿ.. ੪੦..

-----------------------------------------------------------------------------

ਵਾਸ੍ਤਵਮੇਂ ਦੋ ਪ੍ਰਕਾਰਕਾ [ਉਪਯੋਗਃ] ਉਪਯੋਗ [ਜੀਵਸ੍ਯ] ਜੀਵਕੋ [ਸਰ੍ਵਕਾਲਮ੍] ਸਰ੍ਵ ਕਾਲ [ਅਨਨ੍ਯਭੂਤਂ] ਅਨਨ੍ਯਰੂਪਸੇ [ਵਿਜਾਨੀਹਿ] ਜਾਨੋ.

ਟੀਕਾਃ– ਆਤ੍ਮਕਾ ਚੈਤਨ੍ਯ–ਅਨੁਵਿਧਾਯੀ [ਅਰ੍ਥਾਤ੍ ਚੈਤਨ੍ਯਕਾ ਅਨੁਸਰਣ ਕਰਨੇਵਾਲਾ] ਪਰਿਣਾਮ ਸੋ ਉਪਯੋਗ ਹੈ. ਵਹ ਭੀ ਦੋੇ ਪ੍ਰਕਾਰਕਾ ਹੈ–ਜ੍ਞਾਨੋਪਯੋਗ ਔਰ ਦਰ੍ਸ਼ਨੋਪਯੋਗ. ਵਹਾਁ, ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਕੋ ਗ੍ਰਹਣ ਕਰਨੇਵਾਲਾ ਜ੍ਞਾਨ ਹੈ ਔਰ ਸਾਮਾਨ੍ਯਕੋ ਗ੍ਰਹਣ ਕਰਨੇਵਾਲਾ ਦਰ੍ਸ਼ਨ ਹੈ [ਅਰ੍ਥਾਤ੍ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਜਿਸਮੇਂ ਪ੍ਰਤਿਭਾਸਿਤ ਹੋ ਵਹ ਜ੍ਞਾਨ ਹੈ ਔਰ ਸਾਮਾਨ੍ਯ ਜਿਸਮੇਂ ਪ੍ਰਤਿਭਾਸਿਤ ਹੋ ਵਹ ਦਰ੍ਸ਼ਨ ਹੈ]. ਔਰ ਉਪਯੋਗ ਸਰ੍ਵਦਾ ਜੀਵਸੇ ਅਪ੍ਰੁਥਗ੍ਭੂਤ ਹੀ ਹੈ, ਕ੍ਯੋਂਕਿ ਏਕ ਅਸ੍ਤਿਤ੍ਵਸੇ ਰਚਿਤ ਹੈ.. ੪੦..

ਮਨਃਪਰ੍ਯਯ ਔਰ ਕੇਵਲ–[ਜ੍ਞਾਨਾਨਿ ਪਞ੍ਚਭੇਦਾਨਿ] ਇਸ ਪ੍ਰਕਾਰ ਜ੍ਞਾਨਕੇ ਪਾਁਚ ਭੇਦ ਹੈਂ; [ਕੁਮਤਿਸ਼੍ਰੁਤਵਿਭਙ੍ਗਾਨਿ ਚ] ਔਰ ਕੁਮਤਿ, ਕੁਸ਼੍ਰੁਤ ਔਰ ਵਿਭਂਗ–[ਤ੍ਰੀਣਿ ਅਪਿ] ਯਹ ਤੀਨ [ਅਜ੍ਞਾਨ] ਭੀ [ਜ੍ਞਾਨੈਃ] [ਪਾਁਚ] ਜ੍ਞਾਨਕੇ ਸਾਥ [ਸਂਯੁਕ੍ਤਾਨਿ] ਸਂਯੁਕ੍ਤ ਕਿਯੇ ਗਯੇ ਹੈਂ. [ਇਸ ਪ੍ਰਕਾਰ ਜ੍ਞਾਨੋਪਯੋਗਕੇ ਆਠ ਭੇਦ ਹੈਂ.] -------------------------------------------------------------------------- ਅਪ੍ਰੁਥਗ੍ਭੂਤ = ਅਭਿਨ੍ਨ. [ਉਪਯੋਗ ਸਦੈਵ ਜੀਵਸੇ ਅਭਿਨ੍ਨ ਹੀ ਹੈ, ਕ੍ਯੋਂਕਿ ਵੇ ਏਕ ਅਸ੍ਤਿਤ੍ਵਸੇ ਨਿਸ਼੍ਪਨ੍ਨ ਹੈ.

Page 76 of 264
PDF/HTML Page 105 of 293
single page version

੭੬

ਜ੍ਞਾਨੋਪਯੋਗਵਿਸ਼ੇਸ਼ਾਣਾਂ ਨਾਮਸ੍ਵਰੂਪਾਭਿਧਾਨਮੇਤਤ੍.

ਤਤ੍ਰਾਭਿਨਿਬੋਧਿਕਜ੍ਞਾਨਂ ਸ਼੍ਰੁਤਜ੍ਞਾਨਮਵਧਿਜ੍ਞਾਨਂ ਮਨਃਪਰ੍ਯਯਜ੍ਞਾਨਂ ਕੇਵਲਜ੍ਞਾਨਂ ਕੁਮਤਿਜ੍ਞਾਨਂ ਕੁਸ਼੍ਰੁਤ–ਜ੍ਞਾਨਂ ਵਿਭਙ੍ਗਜ੍ਞਾਨਮਿਤਿ ਨਾਮਾਭਿਧਾਨਮ੍. ਆਤ੍ਮਾ ਹ੍ਯਨਂਤਸਰ੍ਵਾਤ੍ਮਪ੍ਰਦੇਸ਼ਵ੍ਯਾਪਿਵਿਸ਼ੁਦ੍ਧ ਜ੍ਞਾਨਸਾਮਾਨ੍ਯਾਤ੍ਮਾ. ਸ ਖਲ੍ਵਨਾਦਿਜ੍ਞਾਨਾਵਰਣਕਰ੍ਮਾਵਚ੍ਛਨ੍ਨਪ੍ਰਦੇਸ਼ਃ ਸਨ੍, ਯਤ੍ਤਦਾਵਰਣਕ੍ਸ਼ਯੋਪਸ਼ਮਾਦਿਨ੍ਦ੍ਰਿ–ਯਾਨਿਨ੍ਦ੍ਰਿਯਾਵਲਮ੍ਬਾਚ੍ਚ ਮੂਰ੍ਤਾਮੂਰ੍ਤਦ੍ਰਵ੍ਯਂ ਵਿਕਲਂ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ੇਣਾਵਬੁਧ੍ਯਤੇ ਤਦਾਭਿਨਿਬੋਧਿਕਜ੍ਞਾਨਮ੍, ਯਤ੍ਤਦਾ– ਵਰਣਕ੍ਸ਼ਯੋਪਸ਼ਮਾਦਨਿਨ੍ਦ੍ਰਿਯਾਵਲਂਬਾਚ੍ਚ ਮੂਰ੍ਤਾਮੂਰ੍ਤਦ੍ਰਵ੍ਯਂ ਵਿਕਲਂ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ੇਣਾਵਬੁਧ੍ਯਤੇ ਤਤ੍ ਸ਼੍ਰੁਤਜ੍ਞਾਨਮ੍, ਯਤ੍ਤਦਾਵਰਣਕ੍ਸ਼ਯੋਪਸ਼ਮਾਦੇਵ ਮੂਰ੍ਤਦ੍ਰਵ੍ਯਂ ਵਿਕਲਂ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ੇਣਾਵਬੁਧ੍ਯਤੇ ਤਦਵਧਿਜ੍ਞਾਨਮ੍, ਯਤ੍ਤਦਾ–ਵਰਣਕ੍ਸ਼ਯੋਪਸ਼ਮਾਦੇਵ

-----------------------------------------------------------------------------

ਟੀਕਾਃ– ਯਹ, ਜ੍ਞਾਨੋਪਯੋਗਕੇ ਭੇਦੋਂਕੇ ਨਾਮ ਔਰ ਸ੍ਵਰੂਪਕਾ ਕਥਨ ਹੈ.

ਵਹਾਁ, [੧] ਆਭਿਨਿਬੋਧਿਕਜ੍ਞਾਨ, [੨] ਸ਼੍ਰੁਤਜ੍ਞਾਨ, [੩] ਅਵਧਿਜ੍ਞਾਨ, [੪] ਮਨਃਪਰ੍ਯਯਜ੍ਞਾਨ, [੫] ਕੇਵਲਜ੍ਞਾਨ, [੬] ਕੁਮਤਿਜ੍ਞਾਨ, [੭] ਕੁਸ਼੍ਰੁਤਜ੍ਞਾਨ ਔਰ [੮] ਵਿਭਂਗਜ੍ਞਾਨ–ਇਸ ਪ੍ਰਕਾਰ [ਜ੍ਞਾਨੋਪਯੋਗਕੇ ਭੇਦੋਂਕੇ] ਨਾਮਕਾ ਕਥਨ ਹੈ.

[ਅਬ ਉਨਕੇ ਸ੍ਵਰੂਪਕਾ ਕਥਨ ਕਿਯਾ ਜਾਤਾ ਹੈਃ–] ਆਤ੍ਮਾ ਵਾਸ੍ਤਵਮੇਂ ਅਨਨ੍ਤ, ਸਰ੍ਵ ਆਤ੍ਮਪ੍ਰਦੇਸ਼ੋਂਮੇਂ ਵ੍ਯਾਪਕ, ਵਿਸ਼ੁਦ੍ਧ ਜ੍ਞਾਨਸਾਮਾਨ੍ਯਸ੍ਵਰੂਪ ਹੈ. ਵਹ [ਆਤ੍ਮਾ] ਵਾਸ੍ਤਵਮੇਂ ਅਨਾਦਿ ਜ੍ਞਾਨਾਵਰਣਕਰ੍ਮਸੇ ਆਚ੍ਛਾਦਿਤ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ਵਾਲਾ ਵਰ੍ਤਤਾ ਹੁਆ, [੧] ਉਸ ਪ੍ਰਕਾਰਕੇ [ਅਰ੍ਥਾਤ੍ ਮਤਿਜ੍ਞਾਨਕੇ] ਆਵਰਣਕੇ ਕ੍ਸ਼ਯੋਪਸ਼ਮਸੇ ਔਰ ਇਨ੍ਦ੍ਰਿਯ–ਮਨਕੇ ਅਵਲਮ੍ਬਨਸੇ ਮੂਰ੍ਤ–ਅਮੂਰ੍ਤ ਦ੍ਰਵ੍ਯਕਾ ੧ਵਿਕਲਰੂਪਸੇ ੨ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਤਃ ਅਵਬੋਧਨ ਕਰਤਾ ਹੈ ਵਹ ਆਭਿਨਿਬੋਧਿਕਜ੍ਞਾਨ ਹੈ, [੨] ਉਸ ਪ੍ਰਕਾਰਕੇ [ਅਰ੍ਥਾਤ੍ ਸ਼੍ਰੁਤਜ੍ਞਾਨਕੇ] ਆਵਰਣਕੇ ਕ੍ਸ਼ਯੋਪਸ਼ਮਸੇ ਔਰ ਮਨਕੇ ਅਵਲਮ੍ਬਨਸੇ ਮੂਰ੍ਤ–ਅਮੂਰ੍ਤ ਦ੍ਰਵ੍ਯਕਾ ਵਿਕਲਰੂਪਸੇ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਤਃ ਅਵਬੋਧਨ ਕਰਤਾ ਹੈ ਵਹ ਸ਼੍ਰੁਤਜ੍ਞਾਨ ਹੈ, [੩] ਉਸ ਪ੍ਰਕਾਰਕੇ ਆਵਰਣਕੇ ਕ੍ਸ਼ਯੋਪਸ਼ਮਸੇ ਹੀ ਮੂਰ੍ਤ ਦ੍ਰਵ੍ਯਕਾ ਵਿਕਲਰੂਪਸੇ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਤਃ ਅਵਬੋਧਨ ਕਰਤਾ ਹੈ ਵਹ ਅਵਧਿਜ੍ਞਾਨ ਹੈ, [੪] ਉਸ ਪ੍ਰਕਾਰਕੇ ਆਵਰਣਕੇ ਕ੍ਸ਼ਯੋਪਸ਼ਮਸੇ ਹੀ ਪਰਮਨੋਗਤ [–ਦੂਸਰੋਂਕੇ ਮਨਕੇ ਸਾਥ ਸਮ੍ਬਨ੍ਧਵਾਲੇ] ਮੂਰ੍ਤ ਦ੍ਰਵ੍ਯਕਾ ਵਿਕਲਰੂਪਸੇ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਤਃ ਅਵਬੋਧਨ ਕਰਤਾ ਹੈ ਵਹ ਮਨਃਪਰ੍ਯਯਜ੍ਞਾਨ ਹੈ, [੫] ਸਮਸ੍ਤ ਆਵਰਣਕੇ ਅਤ੍ਯਨ੍ਤ ਕ੍ਸ਼ਯਸੇ, ਕੇਵਲ ਹੀ [–ਆਤ੍ਮਾ ਅਕੇਲਾ ਹੀ], ਮੂਰ੍ਤ–ਅਮੂਰ੍ਤ ਦ੍ਰਵ੍ਯਕਾ ਸਕਲਰੂਪਸੇ -------------------------------------------------------------------------- ੧. ਵਿਕਲਰੂਪਸੇ = ਅਪੂਰ੍ਣਰੂਪਸੇ; ਅਂਸ਼ਤਃ. ੨. ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਤਃ ਅਵਬੋਧਨ ਕਰਨਾ = ਜਾਨਨਾ. [ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਅਵਬੋਧ ਅਰ੍ਥਾਤ੍ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਪ੍ਰਤਿਭਾਸ ਸੋ ਜ੍ਞਾਨ ਹੈ.]

Page 77 of 264
PDF/HTML Page 106 of 293
single page version

ਕਹਾਨਜੈਨਸ਼ਾਸ੍ਤ੍ਰਮਾਲਾ] ਸ਼ਡ੍ਦ੍ਰਵ੍ਯ–ਪਂਚਾਸ੍ਤਿਕਾਯਵਰ੍ਣਨ

ਪਰਮਨੋਗਤਂ ਮੂਰ੍ਤਦ੍ਰਵ੍ਯਂ ਵਿਕਲਂ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ੇਣਾਵਬੁਧ੍ਯਤੇ ਤਨ੍ਮਨਃਪਰ੍ਯਯਜ੍ਞਾਨਮ੍, ਯਤ੍ਸਕਲਾਵਰਣਾਤ੍ਯਂਤਕ੍ਸ਼ਯੇ ਕੇਵਲ ਏਵ ਮੂਰ੍ਤਾਮੂਰ੍ਤਦ੍ਰਵ੍ਯਂ ਸਕਲਂ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ੇਣਾਵਬੁਧ੍ਯਤੇ ਤਤ੍ਸ੍ਵਾਭਾਵਿਕਂ ਕੇਵਲਜ੍ਞਾਨਮ੍. ਮਿਥ੍ਯਾਦਰ੍ਸ਼ਨੋਦਯਸਹਚਰਿਤਮਾਭਿਨਿਬੋਧਿਕਜ੍ਞਾਨਮੇਵ ਕੁਮਤਿਜ੍ਞਾਨਮ੍, ਮਿਥ੍ਯਾਦਰ੍ਸ਼ਨੋਦਯ–ਸਹਚਰਿਤਂ ਸ਼੍ਰੁਤਜ੍ਞਾਨਮੇਵ ਕੁਸ਼੍ਰੁਤਜ੍ਞਾਨਮ੍, ਮਿਥ੍ਯਾਦਰ੍ਸ਼ਨੋਦਯਸਹਚਰਿਤਮਵਧਿਜ੍ਞਾਨਮੇਵ ਵਿਭਙ੍ਗਜ੍ਞਾਨਮਿਤਿ ਸ੍ਵਰੂਪਾਭਿਧਾਨਮ੍. ਇਤ੍ਥਂ ਮਤਿਜ੍ਞਾਨਾਦਿਜ੍ਞਾਨੋਪਯੋਗਾਸ਼੍ਟਕਂ ਵ੍ਯਾਖ੍ਯਾਤਮ੍.. ੪੧.. ----------------------------------------------------------------------------- ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਤਃ ਅਵਬੋਧਨ ਕਰਤਾ ਹੈ ਵਹ ਸ੍ਵਾਭਾਵਿਕ ਕੇਵਲਜ੍ਞਾਨ ਹੈ, [੬] ਮਿਥ੍ਯਾਦਰ੍ਸ਼ਨਕੇ ਉਦਯਕੇ ਸਾਥਕਾ ਆਭਿਨਿਬੋਧਿਕਜ੍ਞਾਨ ਹੀ ਕੁਮਤਿਜ੍ਞਾਨ ਹੈ, [੭] ਮਿਥ੍ਯਾਦਰ੍ਸ਼ਨਕੇ ਉਦਯਕੇ ਸਾਥਕਾ ਸ਼੍ਰੁਤਜ੍ਞਾਨ ਹੀ ਕੁਸ਼੍ਰੁਤਜ੍ਞਾਨ ਹੈ, [੮] ਮਿਥ੍ਯਾਦਰ੍ਸ਼ਨਕੇ ਉਦਯਕੇ ਸਾਥਕਾ ਅਵਧਿਜ੍ਞਾਨ ਹੀ ਵਿਭਂਗਜ੍ਞਾਨ ਹੈ. – ਇਸ ਪ੍ਰਕਾਰ [ਜ੍ਞਾਨੋਪਯੋਗਕੇ ਭੇਦੋਂਕੇ] ਸ੍ਵਰੂਪਕਾ ਕਥਨ ਹੈ.

ਇਸ ਪ੍ਰਕਾਰ ਮਤਿਜ੍ਞਾਨਾਦਿ ਆਠ ਜ੍ਞਾਨੋਪਯੋਗੋਂਕਾ ਵ੍ਯਾਖ੍ਯਾਨ ਕਿਯਾ ਗਯਾ.

ਭਾਵਾਰ੍ਥਃ– ਪ੍ਰਥਮ ਤੋ, ਨਿਮ੍ਨਾਨੁਸਾਰ ਪਾਁਚ ਜ੍ਞਾਨੋਂਕਾ ਸ੍ਵਰੂਪ ਹੈਃ– ਨਿਸ਼੍ਚਯਨਯਸੇ ਅਖਣ੍ਡ–ਏਕ–ਵਿਸ਼ੁਦ੍ਧਜ੍ਞਾਨਮਯ ਐਸਾ ਯਹ ਆਤ੍ਮਾ ਵ੍ਯਵਹਾਰਨਯਸੇ ਸਂਸਾਰਾਵਸ੍ਥਾਮੇਂ ਕਰ੍ਮਾਵ੍ਰੁਤ੍ਤ ਵਰ੍ਤਤਾ ਹੁਆ, ਮਤਿਜ੍ਞਾਨਾਵਰਣਕਾ ਕ੍ਸ਼ਯੋਪਸ਼ਮ ਹੋਨੇ ਪਰ, ਪਾਁਚ ਇਨ੍ਦ੍ਰਿਯੋਂ ਔਰ ਮਨਸੇ ਮੂਰ੍ਤ–ਅਮੂਰ੍ਤ ਵਸ੍ਤੁਕੋ ਵਿਕਲ੍ਪਰੂਪਸੇ ਜੋ ਜਾਨਤਾ ਹੈ ਵਹ ਮਤਿਜ੍ਞਾਨ ਹੈ. ਵਹ ਤੀਨ ਪ੍ਰਕਾਰਕਾ ਹੈਃ ਉਪਲਬ੍ਧਿਰੂਪ, ਭਾਵਨਾਰੂਪ ਔਰ ਉਪਯੋਗਰੂਪ. ਮਤਿਜ੍ਞਾਨਾਵਰਣਕੇ ਕ੍ਸ਼ਯੋਪਸ਼ਮਸੇ ਜਨਿਤ ਅਰ੍ਥਗ੍ਰਹਣਸ਼ਕ੍ਤਿ [–ਪਦਾਰ੍ਥਕੋ ਜਾਨਨੇਕੀ ਸ਼ਕ੍ਤਿ] ਵਹ ਉਪਲਬ੍ਧਿ ਹੈ, ਜਾਨੇ ਹੁਏ ਪਦਾਰ੍ਥਕਾ ਪੁਨਃ ਪੁਨਃ ਚਿਂਤਨ ਵਹ ਭਾਵਨਾ ਹੈ ਔਰ ‘ਯਹ ਕਾਲਾ ਹੈ,’ ‘ਯਹ ਪੀਲਾ ਹੈ ’ ਇਤ੍ਯਾਦਿਰੂਪਸੇ ਅਰ੍ਥਗ੍ਰਹਣਵ੍ਯਾਪਾਰ [–ਪਦਾਰ੍ਥਕੋ ਜਾਨਨੇਕਾ ਵ੍ਯਾਪਾਰ] ਵਹ ਉਪਯੋਗ ਹੈ. ਉਸੀ ਪ੍ਰਕਾਰ ਵਹ [ਮਤਿਜ੍ਞਾਨ] ਅਵਗ੍ਰਹ, ਈਹਾ, ਅਵਾਯ ਔਰ ਧਾਰਣਾਰੂਪ ਭੇਦੋਂ ਦ੍ਵਾਰਾ ਅਥਵਾ ਕੋਸ਼੍ਠਬੁਦ੍ਧਿ, ਬੀਜਬੁਦ੍ਧਿ, ਪਦਾਨੁਸਾਰੀਬੁਦ੍ਧਿ ਤਥਾ ਸਂਭਿਨ੍ਨਸ਼੍ਰੋਤ੍ਰੁਤਾਬੁਦ੍ਧਿ ਐਸੇ ਭੇਦੋਂ ਦ੍ਵਾਰਾ ਚਾਰ ਪ੍ਰਕਾਰਕਾ ਹੈ. [ਯਹਾਁ, ਐਸਾ ਤਾਤ੍ਪਰ੍ਯ ਗ੍ਰਹਣ ਕਰਨਾ ਚਾਹਿਯੇ ਕਿ ਨਿਰ੍ਵਿਕਾਰ ਸ਼ੁਦ੍ਧ ਅਨੁਭੂਤਿਕੇ ਪ੍ਰਤਿ ਅਭਿਮੁਖ ਜੋ ਮਤਿਜ੍ਞਾਨ ਵਹੀ ਉਪਾਦੇਯਭੂਤ ਅਨਨ੍ਤ ਸੁਖਕਾ ਸਾਧਕ ਹੋਨੇਸੇ ਨਿਸ਼੍ਚਯਸੇ ਉਪਾਦੇਯ ਹੈ, ਉਸਕੇ ਸਾਧਨਭੂਤ ਬਹਿਰਂਗ ਮਤਿਜ੍ਞਾਨ ਤੋ ਵ੍ਯਵਹਾਰਸੇ ਉਪਾਦੇਯ ਹੈ.]

Page 78 of 264
PDF/HTML Page 107 of 293
single page version

੭੮

ਵਹੀ ਪੂਰ੍ਵੋਕ੍ਤ ਆਤ੍ਮਾ, ਸ਼੍ਰੁਤਜ੍ਞਾਨਾਵਰਣਕਾ ਕ੍ਸ਼ਯੋਪਸ਼ਮ ਹੋਨੇ ਪਰ, ਮੂਰ੍ਤ–ਅਮੂਰ੍ਤ ਵਸ੍ਤੁਕੋ ਪਰੋਕ੍ਸ਼ਰੂਪਸੇ ਜੋ ਜਾਨਤਾ ਹੈ ਉਸੇ ਜ੍ਞਾਨੀ ਸ਼੍ਰੁਤਜ੍ਞਾਨ ਕਹਤੇ ਹੈਂ. ਵਹ ਲਬ੍ਧਿਰੂਪ ਔਰ ਭਾਵਨਾਰੂਪ ਹੈੇ ਤਥਾ ਉਪਯੋਗਰੂਪ ਔਰ ਨਯਰੂਪ ਹੈ. ‘ਉਪਯੋਗ’ ਸ਼ਬ੍ਦਸੇ ਯਹਾਁ ਵਸ੍ਤੁਕੋ ਗ੍ਰਹਣ ਕਰਨੇਵਾਲਾ ਪ੍ਰਮਾਣ ਸਮਝਨਾ ਚਾਹਿਯੇ ਅਰ੍ਥਾਤ੍ ਸਮ੍ਪੂਰ੍ਣ ਵਸ੍ਤੁਕੋ ਜਾਨਨੇਵਾਲਾ ਜ੍ਞਾਨ ਸਮਝਨਾ ਚਾਹਿਯੇ ਔਰ ‘ਨਯ’ ਸ਼ਬ੍ਦਸੇ ਵਸ੍ਤੁਕੇ [ਗੁਣਪਰ੍ਯਾਯਰੂਪ] ਏਕ ਦੇਸ਼ਕੋ ਗ੍ਰਹਣ ਕਰਨੇਵਾਲਾ ਐਸਾ ਜ੍ਞਾਤਾਕਾ ਅਭਿਪ੍ਰਾਯ ਸਮਝਨਾ ਚਾਹਿਯੇ. [ਯਹਾਁ ਐਸਾ ਤਾਤ੍ਪਰ੍ਯ ਗ੍ਰਹਣ ਕਰਨਾ ਚਾਹਿਯੇ ਕਿ ਵਿਸ਼ੁਦ੍ਧਜ੍ਞਾਨਦਰ੍ਸ਼ਨ ਜਿਸਕਾ ਸ੍ਵਭਾਵ ਹੈ ਐਸੇ ਸ਼ੁਦ੍ਧ ਆਤ੍ਮਤਤ੍ਤ੍ਵਕੇ ਸਮ੍ਯਕ੍ ਸ਼੍ਰਦ੍ਧਾਨ–ਜ੍ਞਾਨ–ਅਨੁਚਰਣਰੂਪ ਅਭੇਦਰਤ੍ਨਤ੍ਰਯਾਤ੍ਮਕ ਜੋ ਭਾਵਸ਼੍ਰੁਤ ਵਹੀ ਉਪਾਦੇਯਭੂਤ ਪਰਮਾਤ੍ਮਤਤ੍ਤ੍ਵਕਾ ਸਾਧਕ ਹੋਨੇਸੇ ਨਿਸ਼੍ਚਯਸੇ ਉਪਾਦੇਯ ਹੈ ਕਿਨ੍ਤੁ ਉਸਕੇ ਸਾਧਨਭੂਤ ਬਹਿਰਂਗ ਸ਼੍ਰੁਤਜ੍ਞਾਨ ਤੋ ਵ੍ਯਵਹਾਰਸੇ ਉਪਾਦੇਯ ਹੈ.]

ਯਹ ਆਤ੍ਮਾ, ਅਵਧਿਜ੍ਞਾਨਾਵਰਣਕਾ ਕ੍ਸ਼ਯੋਪਸ਼ਮ ਹੋਨੇ ਪਰ, ਮੂਰ੍ਤ ਵਸ੍ਤੁਕੋ ਜੋ ਪ੍ਰਤ੍ਯਕ੍ਸ਼ਰੂਪਸੇ ਜਾਨਤਾ ਹੈ ਵਹ ਅਵਧਿਜ੍ਞਾਨ ਹੈ. ਵਹ ਅਵਧਿਜ੍ਞਾਨ ਲਬ੍ਧਿਰੂਪ ਤਥਾ ਉਪਯੋਗਰੂਪ ਐਸਾ ਦੋ ਪ੍ਰਕਾਰਕਾ ਜਾਨਨਾ. ਅਥਵਾ ਅਵਧਿਜ੍ਞਾਨ ਦੇਸ਼ਾਵਧਿ, ਪਰਮਾਵਧਿ ਔਰ ਸਰ੍ਵਾਵਧਿ ਐਸੇ ਭੇਦੋਂ ਦ੍ਵਾਰਾ ਤੀਨ ਪ੍ਰਕਾਰਸੇ ਹੈ. ਉਸਮੇਂ, ਪਰਮਾਵਧਿ ਔਰ ਸਰ੍ਵਾਵਧਿ ਚੈਤਨ੍ਯਕੇ ਉਛਲਨੇਸੇ ਭਰਪੂਰ ਆਨਨ੍ਦਰੂਪ ਪਰਮਸੁਖਾਮ੍ਰੁਤਕੇ ਰਸਾਸ੍ਵਾਦਰੂਪ ਸਮਰਸੀਭਾਵਸੇ ਪਰਿਣਤ ਚਰਮਦੇਹੀ ਤਪੋਧਨੋਂਕੋ ਹੋਤਾ ਹੈ. ਤੀਨੋਂ ਪ੍ਰਕਾਰਕੇ ਅਵਧਿਜ੍ਞਾਨ ਨਿਸ਼੍ਚਯਸੇ ਵਿਸ਼ਿਸ਼੍ਟ ਸਮ੍ਯਕ੍ਤ੍ਵਾਦਿ ਗੁਣਸੇ ਹੋਤੇ ਹੈਂ. ਦੇਵੋਂ ਔਰ ਨਾਰਕੋਂਕੇ ਹੋਨੇਵਾਲੇ ਭਵਪ੍ਰਤ੍ਯਯੀ ਜੋ ਅਵਧਿਜ੍ਞਾਨ ਵਹ ਨਿਯਮਸੇ ਦੇਸ਼ਾਵਧਿ ਹੀ ਹੋਤਾ ਹੈ.

ਯਹ ਆਤ੍ਮਾ, ਮਨਃਪਰ੍ਯਯਜ੍ਞਾਨਾਵਰਣਕਾ ਕ੍ਸ਼ਯੋਪਸ਼ਮ ਹੋਨੇ ਪਰ, ਪਰਮਨੋਗਤ ਮੂਰ੍ਤ ਵਸ੍ਤੁਕੋ ਜੋ ਪ੍ਰਤ੍ਯਕ੍ਸ਼ਰੂਪਸੇ ਜਾਨਤਾ ਹੈ ਵਹ ਮਨਃਪਰ੍ਯਯਜ੍ਞਾਨ ਹੈ. ਰੁਜੁਮਤਿ ਔਰ ਵਿਪੁਲਮਤਿ ਐਸੇ ਭੇਦੋਂ ਦ੍ਵਾਰਾ ਮਨਃਪਰ੍ਯਯਜ੍ਞਾਨ ਦੋ ਪ੍ਰਕਾਰਕਾ ਹੈ. ਵਹਾਁ, ਵਿਪੁਲਮਤਿ ਮਨਃਪਰ੍ਯਯਜ੍ਞਾਨ ਪਰਕੇ ਮਨਵਚਨਕਾਯ ਸਮ੍ਬਨ੍ਧੀ ਪਦਾਰ੍ਥੋਂਕੋ, ਵਕ੍ਰ ਤਥਾ ਅਵਕ੍ਰ ਦੋਨੋਂਕੋ, ਜਾਨਤਾ ਹੈ ਔਰ ਰੁਜੁਮਤਿ ਮਨਃਪਰ੍ਯਯਜ੍ਞਾਨ ਤੋ ਰੁਜੁਕੋ [ਅਵਕ੍ਰਕੋ] ਹੀ ਜਾਨਤਾ ਹੈ. ਨਿਰ੍ਵਿਕਾਰ ਆਤ੍ਮਾਕੀ ਉਪਲਬ੍ਧਿ ਔਰ ਭਾਵਨਾ ਸਹਿਤ ਚਰਮਦੇਹੀ ਮੁਨਿਯੋਂਕੋ ਵਿਪੁਲਮਤਿ ਮਨਃਪਰ੍ਯਯਜ੍ਞਾਨ ਹੋਤਾ ਹੈ. ਯਹ ਦੋਨੋਂ ਮਨਃਪਰ੍ਯਯਜ੍ਞਾਨ ਵੀਤਰਾਗ ਆਤ੍ਮਤਤ੍ਤ੍ਵਕੇ ਸਮ੍ਯਕ੍ ਸ਼੍ਰਦ੍ਧਾਨ–ਜ੍ਞਾਨ–ਅਨੁਸ਼੍ਠਾਨਕੀ ਭਾਵਨਾ ਸਹਿਤ, ਪਨ੍ਦ੍ਰਹ ਪ੍ਰਮਾਦ ਰਹਿਤ ਅਪ੍ਰਮਤ੍ਤ ਮੁਨਿਕੋ ਉਪਯੋਗਮੇਂ–ਵਿਸ਼ੁਦ੍ਧ ਪਰਿਣਾਮਮੇਂ–ਉਤ੍ਪਨ੍ਨ ਹੋਤੇ ਹੈਂ. ਯਹਾਁ ਮਨਃਪਰ੍ਯਯਜ੍ਞਾਨਕੇ ਉਤ੍ਪਾਦਕਾਲਮੇਂ ਹੀ ਅਪ੍ਰਮਤ੍ਤਪਨੇਕਾ ਨਿਯਮ ਹੈ, ਫਿਰ ਪ੍ਰਮਤ੍ਤਪਨੇਮੇਂ ਭੀ ਵਹ ਸਂਭਵਿਤ ਹੋਤਾ ਹੈ.

Page 79 of 264
PDF/HTML Page 108 of 293
single page version

ਕਹਾਨਜੈਨਸ਼ਾਸ੍ਤ੍ਰਮਾਲਾ] ਸ਼ਡ੍ਦ੍ਰਵ੍ਯ–ਪਂਚਾਸ੍ਤਿਕਾਯਵਰ੍ਣਨ

-----------------------------------------------------------------------------

ਜੋ ਜ੍ਞਾਨ ਘਟਪਟਾਦਿ ਜ੍ਞੇਯ ਪਦਾਰ੍ਥੋਂਕਾ ਅਵਲਮ੍ਬਨ ਲੇਕਰ ਉਤ੍ਪਨ੍ਨ ਨਹੀਂ ਹੋਤਾ ਵਹ ਕੇਵਲਜ੍ਞਾਨ ਹੈ. ਵਹ ਸ਼੍ਰੁਤਜ੍ਞਾਨਸ੍ਵਰੂਪ ਭੀ ਨਹੀਂ ਹੈ. ਯਦ੍ਯਪਿ ਦਿਵ੍ਯਧ੍ਵਨਿਕਾਲਮੇਂ ਉਸਕੇ ਆਧਾਰਸੇ ਗਣਧਰਦੇਵ ਆਦਿਕੋ ਸ਼੍ਰੁਤਜ੍ਞਾਨ ਪਰਿਣਮਿਤ ਹੋਤਾ ਹੈ ਤਥਾਪਿ ਵਹ ਸ਼੍ਰੁਤਜ੍ਞਾਨ ਗਣਧਰਦੇਵ ਆਦਿਕੋ ਹੀ ਹੋਤਾ ਹੈ, ਕੇਵਲੀਭਗਵਨ੍ਤੋਂਕੋ ਤੋ ਕੇਵਲਜ੍ਞਾਨ ਹੀ ਹੋਤਾ ਹੈ. ਪੁਨਸ਼੍ਚ, ਕੇਵਲੀਭਗਵਨ੍ਤੋਂਕੋ ਸ਼੍ਰੁਤਜ੍ਞਾਨ ਨਹੀਂ ਹੈ ਇਤਨਾ ਹੀ ਨਹੀਂ, ਕਿਨ੍ਤੁ ਉਨ੍ਹੇਂ ਜ੍ਞਾਨ–ਅਜ੍ਞਾਨ ਭੀ ਨਹੀਂ ਹੈ ਅਰ੍ਥਾਤ੍ ਉਨ੍ਹੇਂ ਕਿਸੀ ਵਿਸ਼ਯਕਾ ਜ੍ਞਾਨ ਤਥਾ ਕਿਸੀ ਵਿਸ਼ਯਕਾ ਅਜ੍ਞਾਨ ਹੋ ਐਸਾ ਭੀ ਨਹੀਂ ਹੈ – ਸਰ੍ਵ ਵਿਸ਼ਯੋਂਕਾ ਜ੍ਞਾਨ ਹੀ ਹੋਤਾ ਹੈ; ਅਥਵਾ, ਉਨ੍ਹੇਂ ਮਤਿ–ਜ੍ਞਾਨਾਦਿ ਅਨੇਕ ਭੇਦਵਾਲਾ ਜ੍ਞਾਨ ਨਹੀਂ ਹੈ – ਏਕ ਕੇਵਲਜ੍ਞਾਨ ਹੀ ਹੈ.

ਯਹਾਁ ਜੋ ਪਾਁਚ ਜ੍ਞਾਨੋਂਕਾ ਵਰ੍ਣਨ ਕਿਯਾ ਗਯਾ ਹੈ ਵਹ ਵ੍ਯਵਹਾਰਸੇ ਕਿਯਾ ਗਯਾ ਹੈ. ਨਿਸ਼੍ਚਯਸੇ ਤੋ ਬਾਦਲ ਰਹਿਤ ਸੂਰ੍ਯਕੀ ਭਾਁਤਿ ਆਤ੍ਮਾ ਅਖਣ੍ਡ–ਏਕ–ਜ੍ਞਾਨ–ਪ੍ਰਤਿਭਾਸਮਯ ਹੀ ਹੈ.

ਅਬ ਅਜ੍ਞਾਨਤ੍ਰਯਕੇ ਸਮ੍ਬਨ੍ਧਮੇਂ ਕਹਤੇ ਹੈਂਃ–

ਮਿਥ੍ਯਾਤ੍ਵ ਦ੍ਵਾਰਾ ਅਰ੍ਥਾਤ੍ ਭਾਵ–ਆਵਰਣ ਦ੍ਵਾਰਾ ਅਜ੍ਞਾਨ [–ਕੁਮਤਿਜ੍ਞਾਨ, ਕੁਸ਼੍ਰੁਤਜ੍ਞਾਨ ਤਥਾ ਵਿਭਂਗਜ੍ਞਾਨ] ਔਰ ਅਵਿਰਤਿਭਾਵ ਹੋਤਾ ਹੈ ਤਥਾ ਜ੍ਞੇਯਕਾ ਅਵਲਮ੍ਬਨ ਲੇਨੇਸੇ [–ਜ੍ਞੇਯ ਸਮ੍ਬਨ੍ਧੀ ਵਿਚਾਰ ਅਥਵਾ ਜ੍ਞਾਨ ਕਰਨੇਸੇ] ਉਸ–ਉਸ ਕਾਲ ਦੁਃਨਯ ਔਰ ਦੁਃਪ੍ਰਮਾਣ ਹੋਤੇ ਹੈਂ. [ਮਿਥ੍ਯਾਦਰ੍ਸ਼ਨਕੇ ਸਦ੍ਭਾਵਮੇਂ ਵਰ੍ਤਤਾ ਹੁਆ ਮਤਿਜ੍ਞਾਨ ਵਹ ਕੁਮਤਿਜ੍ਞਾਨ ਹੈ, ਸ਼੍ਰੁਤਜ੍ਞਾਨ ਵਹ ਕੁਸ਼੍ਰੁਤਜ੍ਞਾਨ ਹੈ, ਅਵਧਿਜ੍ਞਾਨ ਵਹ ਵਿਭਂਗਜ੍ਞਾਨ ਹੈ; ਉਸਕੇ ਸਦ੍ਭਾਵਮੇਂ ਵਰ੍ਤਤੇ ਹੁਏ ਨਯ ਵੇ ਦੁਃਨਯ ਹੈਂ ਔਰ ਪ੍ਰਮਾਣ ਵਹ ਦੁਃਪ੍ਰਮਾਣ ਹੈ.] ਇਸਲਿਯੇ ਐਸਾ ਭਾਵਾਰ੍ਥ ਸਮਝਨਾ ਚਾਹਿਯੇ ਕਿ ਨਿਰ੍ਵਿਕਾਰ ਸ਼ੁਦ੍ਧ ਆਤ੍ਮਾਕੀ ਅਨੁਭੂਤਿਸ੍ਵਰੂਪ ਨਿਸ਼੍ਚਯ ਸਮ੍ਯਕ੍ਤ੍ਵ ਉਪਾਦੇਯਹੈ.

ਇਸ ਪ੍ਰਕਾਰ ਜ੍ਞਾਨੋਪਯੋਗਕਾ ਵਰ੍ਣਨ ਕਿਯਾ ਗਯਾ.. ੪੧.. --------------------------------------------------------------------------

Page 80 of 264
PDF/HTML Page 109 of 293
single page version

੮੦

ਦਰ੍ਸ਼ਨੋਪਯੋਗਵਿਸ਼ੇਸ਼ਾਣਾਂ ਨਾਮਸ੍ਵਰੂਪਾਭਿਧਾਨਮੇਤਤ੍.

ਚਕ੍ਸ਼ੁਰ੍ਦਰ੍ਸ਼ਨਮਚਕ੍ਸ਼ੁਰ੍ਦਰ੍ਸ਼ਨਮਵਧਿਦਰ੍ਸ਼ਨਂ ਕੇਵਲਦਰ੍ਸ਼ਨਮਿਤਿ ਨਾਮਾਭਿਧਾਨਮ੍. ਆਤ੍ਮਾ ਹ੍ਯਨਂਤ– ਸਰ੍ਵਾਤ੍ਮਪ੍ਰਦੇਸ਼ਵ੍ਯਾਪਿਵਿਸ਼ੁਦ੍ਧਦਰ੍ਸ਼ਨਸਾਮਾਨ੍ਯਾਤ੍ਮਾ. ਸ ਖਲ੍ਵਨਾਦਿਦਰ੍ਸ਼ਨਾਵਰਣਕਰ੍ਮਾਵਚ੍ਛਨ੍ਨਪ੍ਰਦੇਸ਼ਃ ਸਨ੍, ਯਤ੍ਤਦਾਵਰਣਕ੍ਸ਼ਯੋਪਸ਼ਮਾਚ੍ਚਕ੍ਸ਼ੁਰਿਨ੍ਦ੍ਰਿਯਾਵਲਮ੍ਬਾਚ੍ਚ ਮੂਰ੍ਤਦ੍ਰਵ੍ਯਂ ਵਿਕਲਂ ਸਾਮਾਨ੍ਯੇ -----------------------------------------------------------------------------

ਅਨ੍ਵਯਾਰ੍ਥਃ– [ਦਰ੍ਸ਼ਨਮ੍ ਅਪਿ] ਦਰ੍ਸ਼ਨ ਭੀ [ਚਕ੍ਸ਼ੁਰ੍ਯੁਤਮ੍] ਚਕ੍ਸ਼ੁਦਰ੍ਸ਼ਨ, [ਅਚਕ੍ਸ਼ੁਰ੍ਯੁਤਮ੍ ਅਪਿ ਚ] ਅਚਕ੍ਸ਼ੁਦਰ੍ਸ਼ਨ, [ਅਵਧਿਨਾ ਸਹਿਤਮ੍] ਅਵਧਿਦਰ੍ਸ਼ਨ [ਚ ਅਪਿ] ਔਰ [ਅਨਂਤਵਿਸ਼ਯਮ੍] ਅਨਨ੍ਤ ਜਿਸਕਾ ਵਿਸ਼ਯ ਹੈ ਐਸਾ [ਅਨਿਧਨਮ੍] ਅਵਿਨਾਸ਼ੀ [ਕੈਵਲ੍ਯਂ] ਕੇਵਲਦਰ੍ਸ਼ਨ [ਪ੍ਰਜ੍ਞਪ੍ਤਮ੍] – ਐਸੇ ਚਾਰ ਭੇਦਵਾਲਾ ਕਹਾ ਹੈ.

ਟੀਕਾਃ– ਯਹ, ਦਰ੍ਸ਼ਨੋਪਯੋਗਕੇ ਭੇਦੋਂਕੇ ਨਾਮ ਔਰ ਸ੍ਵਰੂਪਕਾ ਕਥਨ ਹੈ.

[੧] ਚਕ੍ਸ਼ੁਦਰ੍ਸ਼ਨ, [੨] ਅਚਕ੍ਸ਼ੁਦਰ੍ਸ਼ਨ, [੩] ਅਵਧਿਦਰ੍ਸ਼ਨ ਔਰ [੪] ਕੇਵਲਦਰ੍ਸ਼ਨ – ਇਸ ਪ੍ਰਕਾਰ [ਦਰ੍ਸ਼ਨੋਪਯੋਗਕੇ ਭੇਦੋਂਕੇ] ਨਾਮਕਾ ਕਥਨ ਹੈ.

[ਅਬ ਉਸਕੇ ਸ੍ਵਰੂਪਕਾ ਕਥਨ ਕਿਯਾ ਜਾਤਾ ਹੈਃ–] ਆਤ੍ਮਾ ਵਾਸ੍ਤਵਮੇਂ ਅਨਨ੍ਤ, ਸਰ੍ਵ ਆਤ੍ਮਪ੍ਰਦੇਸ਼ੋਂਮੇਂ ਵ੍ਯਾਪਕ, ਵਿਸ਼ੁਦ੍ਧ ਦਰ੍ਸ਼ਨਸਾਮਾਨ੍ਯਸ੍ਵਰੂਪ ਹੈ. ਵਹ [ਆਤ੍ਮਾ] ਵਾਸ੍ਤਵਮੇਂ ਅਨਾਦਿ ਦਰ੍ਸ਼ਨਾਵਰਣਕਰ੍ਮਸੇ ਆਚ੍ਛਾਦਿਤ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ੋਂਵਾਲਾ ਵਰ੍ਤਤਾ ਹੁਆ, [੧] ਉਸ ਪ੍ਰਕਾਰਕੇ [ਅਰ੍ਥਾਤ੍ ਚਕ੍ਸ਼ੁਦਰ੍ਸ਼ਨਕੇ] ਆਵਰਣਕੇ ਕ੍ਸ਼ਯੋਪਸ਼ਮਸੇ ਔਰ ਚਕ੍ਸ਼ੁ– ਇਨ੍ਦ੍ਰਿਯਕੇ ਅਵਲਮ੍ਬਨਸੇ ਮੂਰ੍ਤ ਦ੍ਰਵ੍ਯਕੋ ਵਿਕਲਰੂਪਸੇ ੧ਸਾਮਾਨ੍ਯਤਃ ਅਵਬੋਧਨ ਕਰਤਾ ਹੈ --------------------------------------------------------------------------

Page 81 of 264
PDF/HTML Page 110 of 293
single page version

ਕਹਾਨਜੈਨਸ਼ਾਸ੍ਤ੍ਰਮਾਲਾ] ਸ਼ਡ੍ਦ੍ਰਵ੍ਯ–ਪਂਚਾਸ੍ਤਿਕਾਯਵਰ੍ਣਨ

ਨਾਵਬੁਧ੍ਯਤੇ ਤਚ੍ਚਕ੍ਸ਼ੁਰ੍ਦਰ੍ਸ਼ਨਮ੍, ਯਤ੍ਤਦਾਵਰਣਕ੍ਸ਼ਯੋਪਸ਼ਮਾਚ੍ਚਕ੍ਸ਼ੁਰ੍ਵਰ੍ਜਿਤੇਤਰਚਤੁਰਿਨ੍ਦ੍ਰਿਯਾਨਿਨ੍ਦ੍ਰਿਯਾਵਲਮ੍ਬਾਚ੍ਚ ਮੂਰ੍ਤਾ– ਮੂਰ੍ਤਦ੍ਰਵ੍ਯਂ ਵਿਕਲਂ ਸਾਮਾਨ੍ਯੇਨਾਵਬੁਧ੍ਯਤੇ ਤਦਚਕ੍ਸ਼ੁਰ੍ਦਰ੍ਸ਼ਨਮ੍, ਯਤ੍ਤਦਾਵਰਣਕ੍ਸ਼ਯੋਪਸ਼ਮਾਦੇਵ ਮੂਰ੍ਤਦ੍ਰਵ੍ਯਂ ਵਿਕਲਂ ਸਾਮਾਨ੍ਯੇਨਾਵਬੁਧ੍ਯਤੇ ਤਦਵਧਿਦਰ੍ਸ਼ਨਮ੍, ਯਤ੍ਸਕਲਾਵਰਣਾਤ੍ਯਂਤਕ੍ਸ਼ਯੇ ਕੇਵਲ ਏਵ ਮੂਰ੍ਤਾਮੂਰ੍ਤਦ੍ਰਵ੍ਯਂ ਸਕਲਂ ਸਾਮਾਨ੍ਯੇਨਾਵਬੁਧ੍ਯਤੇ ਤਤ੍ਸ੍ਵਾਭਾਵਿਕਂ ਕੇਵਲਦਰ੍ਸ਼ਨਮਿਤਿ ਸ੍ਵਰੂਪਾਭਿਧਾਨਮ੍.. ੪੨..

ਏਕਸ੍ਯਾਤ੍ਮਨੋਨੇਕਜ੍ਞਾਨਾਤ੍ਮਕਤ੍ਵਸਮਰ੍ਥਨਮੇਤਤ੍.

ਨ ਤਾਵਜ੍ਜ੍ਞਾਨੀ ਜ੍ਞਾਨਾਤ੍ਪ੍ਰੁਥਗ੍ਭਵਤਿ, ਦ੍ਵਯੋਰਪ੍ਯੇਕਾਸ੍ਤਿਤ੍ਵਨਿਰ੍ਵ੍ਰੁਤ੍ਤਤ੍ਵੇਨੈਕਦ੍ਰਵ੍ਯਤ੍ਵਾਤ੍, ----------------------------------------------------------------------------- ਵਹ ਚਕ੍ਸ਼ੁਦਰ੍ਸ਼ਨ ਹੈ, [੨] ਉਸ ਪ੍ਰਕਾਰਕੇ ਆਵਰਣਕੇ ਕ੍ਸ਼ਯੋਪਸ਼ਮਸੇ ਤਥਾ ਚਕ੍ਸ਼ੁਕੇ ਅਤਿਰਿਕ੍ਤ ਸ਼ੇਸ਼ ਚਾਰ ਇਨ੍ਦ੍ਰਯੋਂਂਂ ਔਰ ਮਨਕੇ ਅਵਲਮ੍ਬਨਸੇ ਮੂਰ੍ਤ–ਅਮੂਰ੍ਤ ਦ੍ਰਵ੍ਯਕੋ ਵਿਕਰੂਪਸੇ ਸਾਮਾਨ੍ਯਤਃ ਅਵਬੋਧਨ ਕਰਤਾ ਹੈ ਵਹ ਅਚਕ੍ਸ਼ੁਦਰ੍ਸ਼ਨ ਹੈੇ, [੩] ਉਸ ਪ੍ਰਕਾਰਕੇ ਆਵਰਣਕੇ ਕ੍ਸ਼ਯੋਪਸ਼ਮਸੇ ਹੀ ਮੂਰ੍ਤ ਦ੍ਰਵ੍ਯਕੋ ਵਿਕਰੂਪਸੇ ਸਾਮਾਨ੍ਯਤਃ ਅਵਬੋਧਨ ਕਰਤਾ ਹੈ ਵਹ ਅਵਧਿਦਰ੍ਸ਼ਨ ਹੈ, [੪] ਸਮਸ੍ਤ ਆਵਰਣਕੇ ਅਤ੍ਯਨ੍ਤ ਕ੍ਸ਼ਯਸੇ, ਕੇਵਲ ਹੀ [–ਆਤ੍ਮਾ ਅਕੇਲਾ ਹੀ], ਮੂਰ੍ਤ–ਅਮੂਰ੍ਤ ਦ੍ਰਵ੍ਯਕੋ ਸਕਲਰੂਪਸੇੇ ਸਾਮਾਨ੍ਯਤਃ ਅਵਬੋਧਨ ਕਰਤਾ ਹੈ ਵਹ ਸ੍ਵਾਭਾਵਿਕ ਕੇਵਲਦਰ੍ਸ਼ਨ ਹੈ. –ਇਸ ਪ੍ਰਕਾਰ [ਦਰ੍ਸ਼ਨੋਪਯੋਗਕੇ ਭੇਦੋਂਕੇ] ਸ੍ਵਰੂਪਕਾ ਕਥਨ ਹੈ.. ੪੨..

ਜਾਤਾ; [ਜ੍ਞਾਨਾਨਿ ਅਨੇਕਾਨਿ ਭਵਂਤਿ] ਤਥਾਪਿ ਜ੍ਞਾਨ ਅਨੇਕ ਹੈ. [ਤਸ੍ਮਾਤ੍ ਤੁ] ਇਸਲਿਯੇ ਤੋ [ਜ੍ਞਾਨਿਭਿਃ] ਜ੍ਞਾਨਿਯੋਂਨੇ [ਦ੍ਰਵ੍ਯਂ] ਦ੍ਰਵ੍ਯਕੋ [ਵਿਸ਼੍ਵਰੂਪਮ੍ ਇਤਿ ਭਣਿਤਮ੍] ਵਿਸ਼੍ਵਰੂਪ [–ਅਨੇਕਰੂਪ] ਕਹਾ ਹੈ.

--------------------------------------------------------------------------

Page 82 of 264
PDF/HTML Page 111 of 293
single page version

੮੨

ਦ੍ਵਯੋਰਪ੍ਯਭਿਨ੍ਨਪ੍ਰਦੇਸ਼ਤ੍ਵੇਨੈਕਕ੍ਸ਼ੇਤ੍ਰਤ੍ਵਾਤ੍, ਦ੍ਵਯੋਰਪ੍ਯੇਕਸਮਯਨਿਰ੍ਵ੍ਰੁਤ੍ਤਤ੍ਵੇਨੈਕਕਾਲਤ੍ਵਾਤ੍, ਦ੍ਵਯੋਰਪ੍ਯੇਕਸ੍ਵਭਾਵ– ਤ੍ਵੇਨੈਕਭਾਵਤ੍ਵਾਤ੍. ਨ ਚੈਵਮੁਚ੍ਯਮਾਨੇਪ੍ਯੇਕਸ੍ਮਿਨ੍ਨਾਤ੍ਮਨ੍ਯਾਭਿਨਿਬੋਧਿਕਾਦੀਨ੍ਯਨੇਕਾਨਿ ਜ੍ਞਾਨਾਨਿ ਵਿਰੁਧ੍ਯਂਤੇ, ਦ੍ਰਵ੍ਯਸ੍ਯ ਵਿਸ਼੍ਵਰੂਪਤ੍ਵਾਤ੍. ਦ੍ਰਵ੍ਯਂ ਹਿ ਸਹਕ੍ਰਮਪ੍ਰਵ੍ਰੁਤ੍ਤਾਨਂਤਗੁਣਪਰ੍ਯਾਯਾਧਾਰਤਯਾਨਂਤਰੂਪਤ੍ਵਾਦੇਕਮਪਿ ਵਿਸ਼੍ਵ– ਰੂਪਮਭਿਧੀਯਤ ਇਤਿ.. ੪੩..

----------------------------------------------------------------------------- ਦੋਨੋਂਕੋ ਏਕਦ੍ਰਵ੍ਯਪਨਾ ਹੈ, ਦੋਨੋਂਕੇ ਅਭਿਨ੍ਨ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ ਹੋਨੇਸੇ ਦੋਨੋਂਕੋ ਏਕਕ੍ਸ਼ੇਤ੍ਰਪਨਾ ਹੈ, ਦੋਨੋਂ ਏਕ ਸਮਯਮੇੇਂ ਰਚੇ ਜਾਤੇ ਹੋਨੇਸੇ ਦੋਨੋਂਕੋ ਏਕਕਾਲਪਨਾ ਹੈ, ਦੋਨੋਂਕਾ ਏਕ ਸ੍ਵਭਾਵ ਹੋਨੇਸੇ ਦੋਨੋਂਕੋ ਏਕਭਾਵਪਨਾ ਹੈ. ਕਿਨ੍ਤੁ ਐਸਾ ਕਹਾ ਜਾਨੇ ਪਰ ਭੀ, ਏਕ ਆਤ੍ਮਾਮੇਂ ਆਭਿਨਿਬੋਧਿਕ [–ਮਤਿ] ਆਦਿ ਅਨੇਕ ਜ੍ਞਾਨ ਵਿਰੋਧ ਨਹੀਂ ਪਾਤੇ, ਕ੍ਯੋਂਕਿ ਦ੍ਰਵ੍ਯ ਵਿਸ਼੍ਵਰੂਪ ਹੈ. ਦ੍ਰਵ੍ਯ ਵਾਸ੍ਤਵਮੇਂ ਸਹਵਰ੍ਤੀ ਔਰ ਕ੍ਰਮਵਰ੍ਤੀ ਐਸੇ ਅਨਨ੍ਤ ਗੁਣੋਂ ਤਥਾ ਪਰ੍ਯਾਯੋਂਕਾ ਆਧਾਰ ਹੋਨੇਕੇ ਕਾਰਣ ਅਨਨ੍ਤਰੂਪਵਾਲਾ ਹੋਨੇਸੇ, ਏਕ ਹੋਨੇ ਪਰ ਭੀ, ੧ਵਿਸ਼੍ਵਰੂਪ ਕਹਾ ਜਾਤਾ ਹੈ .. ੪੩..

ਅਨ੍ਵਯਾਰ੍ਥਃ– [ਯਦਿ] ਯਦਿ [ਦ੍ਰਵ੍ਯਂ] ਦ੍ਰਵ੍ਯ [ਗੁਣਤਃ] ਗੁਣੋਂਸੇ [ਅਨ੍ਯਤ੍ ਚ ਭਵਤਿ] ਅਨ੍ਯ [–ਭਿਨ੍ਨ] ਹੋ [ਗੁਣਾਃ ਚ] ਔਰ ਗੁਣ [ਦ੍ਰਵ੍ਯਤਃ ਅਨ੍ਯੇ] ਦ੍ਰਵ੍ਯਸੇ ਅਨ੍ਯ ਹੋ ਤੋ [ਦ੍ਰਵ੍ਯਾਨਂਤ੍ਯਮ੍] ਦ੍ਰਵ੍ਯਕੀ ਅਨਨ੍ਤਤਾ ਹੋ [ਅਥਵਾ] ਅਥਵਾ [ਦ੍ਰਵ੍ਯਾਭਾਵਂ] ਦ੍ਰਵ੍ਯਕਾ ਅਭਾਵ [ਪ੍ਰਕੁਰ੍ਵਨ੍ਤਿ] ਹੋ.

ਟੀਕਾਃ– ਦ੍ਰਵ੍ਯਕਾ ਗੁਣੋਂਸੇ ਭਿਨ੍ਨਤ੍ਵ ਹੋ ਔਰ ਗੁਣੋਂਕਾ ਦ੍ਰਵ੍ਯਸੇ ਭਿਨ੍ਨਤ੍ਵ ਹੋ ਤੋ ਦੋਸ਼ ਆਤਾ ਹੈ ਉਸਕਾ ਯਹ ਕਥਨ ਹੈ. -------------------------------------------------------------------------- ੧. ਵਿਸ਼੍ਵਰੂਪ = ਅਨੇਕਰੂਪ. [ਏਕ ਦ੍ਰਵ੍ਯ ਸਹਵਰ੍ਤੀ ਅਨਨ੍ਤ ਗੁਣੋਂਕਾ ਔਰ ਕ੍ਰਮਵਰ੍ਤੀ ਅਨਨ੍ਤ ਪਰ੍ਯਾਯੋਂਕਾ ਆਧਾਰ ਹੋਨੇਕੇ

Page 83 of 264
PDF/HTML Page 112 of 293
single page version

ਕਹਾਨਜੈਨਸ਼ਾਸ੍ਤ੍ਰਮਾਲਾ] ਸ਼ਡ੍ਦ੍ਰਵ੍ਯ–ਪਂਚਾਸ੍ਤਿਕਾਯਵਰ੍ਣਨ

ਗੁਣਾ ਹਿ ਕ੍ਵਚਿਦਾਸ਼੍ਰਿਤਾਃ. ਯਤ੍ਰਾਸ਼੍ਰਿਤਾਸ੍ਤਦ੍ਰ੍ਰਵ੍ਯਮ੍. ਤਚ੍ਚੇਦਨ੍ਯਦ੍ਗੁਣੇਭ੍ਯਃ. ਪੁਨਰਪਿ ਗੁਣਾਃ ਕ੍ਵਚਿਦਾਸ਼੍ਰਿਤਾਃ. ਯਤ੍ਰਾਸ਼੍ਰਿਤਾਸ੍ਤਦ੍ਰ੍ਰਵ੍ਯਮ੍. ਤਦਪਿ ਅਨ੍ਯਚ੍ਚੇਦ੍ਗੁਣੇਭ੍ਯਃ. ਪੁਨਰਪਿ ਗੁਣਾਃ ਕ੍ਵਚਿਦਾਸ਼੍ਰਿਤਾਃ. ਯਤ੍ਰਾਸ਼੍ਰਿਤਾਃ ਤਦ੍ਰ੍ਰਵ੍ਯਮ੍. ਤਦਪ੍ਯਨ੍ਯਦੇਵ ਗੁਣੇਭ੍ਯਃ. ਏਵਂ ਦ੍ਰਵ੍ਯਸ੍ਯ ਗੁਣੇਭ੍ਯੋ ਭੇਦੇ ਭਵਤਿ ਦ੍ਰਵ੍ਯਾ ਨਂਤ੍ਯਮ੍. ਦ੍ਰਵ੍ਯਂ ਹਿ ਗੁਣਾਨਾਂ ਸਮੁਦਾਯਃ. ਗੁਣਾਸ਼੍ਚੇਦਨ੍ਯੇ ਸਮੁਦਾਯਾਤ੍, ਕੋ ਨਾਮ ਸਮੁਦਾਯਃ. ਏਵ ਗੁਣਾਨਾਂ ਦ੍ਰਵ੍ਯਾਦ੍ਭੇਦੇ ਭਵਤਿ ਦ੍ਰਵ੍ਯਾਭਾਵ ਇਤਿ.. ੪੪..

ਦ੍ਰਵ੍ਯਗੁਣਾਨਾਂ ਸ੍ਵੋਚਿਤਾਨਨ੍ਯਤ੍ਵੋਕ੍ਤਿਰਿਯਮ੍. -----------------------------------------------------------------------------

ਗੁਣ ਵਾਸ੍ਤਵਮੇਂ ਕਿਸੀਕੇ ਆਸ਼੍ਰਯਸੇ ਹੋਤੇ ਹੈਂ; [ਵੇ] ਜਿਸਕੇ ਆਸ਼੍ਰਿਤ ਹੋਂ ਵਹ ਦ੍ਰਵ੍ਯ ਹੋਤਾ ਹੈ. ਵਹ [–ਦ੍ਰਵ੍ਯ] ਯਦਿ ਗੁਣੋਂਸੇ ਅਨ੍ਯ [–ਭਿਨ੍ਨ] ਹੋ ਤੋ–ਫਿਰ ਭੀ, ਗੁਣ ਕਿਸੀਕੇ ਆਸ਼੍ਰਿਤ ਹੋਂਗੇ; [ਵੇ] ਜਿਸਕੇ ਆਸ਼੍ਰਿਤ ਹੋਂ ਵਹ ਦ੍ਰਵ੍ਯ ਹੋਤਾ ਹੈ. ਵਹ ਯਦਿ ਗੁਣੋਂਸੇ ਅਨ੍ਯ ਹੋ ਤੋ– ਫਿਰ ਭੀ ਗੁਣ ਕਿਸੀਕੇ ਆਸ਼੍ਰਿਤ ਹੋਂਗੇ; [ਵੇ] ਜਿਸਕੇ ਆਸ਼੍ਰਿਤ ਹੋਂ ਵਹ ਦ੍ਰਵ੍ਯ ਹੋਤਾ ਹੈ. ਵਹ ਭੀ ਗੁਣੋਸੇ ਅਨ੍ਯ ਹੀ ਹੋ.–– ਇਸ ਪ੍ਰਕਾਰ, ਯਦਿ ਦ੍ਰਵ੍ਯਕਾ ਗੁਣੋਂਸੇ ਭਿਨ੍ਨਤ੍ਵ ਹੋ ਤੋ, ਦ੍ਰਵ੍ਯਕੀ ਅਨਨ੍ਤਤਾ ਹੋ.

ਵਾਸ੍ਤਵਮੇਂ ਦ੍ਰਵ੍ਯ ਅਰ੍ਥਾਤ੍ ਗੁਣੋਂਕਾ ਸਮੁਦਾਯ. ਗੁਣ ਯਦਿ ਸਮੁਦਾਯਸੇ ਅਨ੍ਯ ਹੋ ਤੋ ਸਮੁਦਾਯ ਕੈਸਾ? [ਅਰ੍ਥਾਤ੍ ਯਦਿ ਗੁਣੋਂਕੋ ਸਮੁਦਾਯਸੇ ਭਿਨ੍ਨ ਮਾਨਾ ਜਾਯੇ ਤੋ ਸਮੁਦਾਯ ਕਹਾਁਸੇ ਘਟਿਤ ਹੋਗਾ? ਅਰ੍ਥਾਤ੍ ਦ੍ਰਵ੍ਯ ਹੀ ਕਹਾਁਸੇ ਘਟਿਤ ਹੋਗਾ?] ਇਸ ਪ੍ਰਕਾਰ, ਯਦਿ ਗੁਣੋਂਕਾ ਦ੍ਰਵ੍ਯਸੇ ਭਿਨ੍ਨਤ੍ਵ ਹੋ ਤੋ, ਦ੍ਰਵ੍ਯਕਾ ਅਭਾਵ ਹੋ.. ੪੪..

ਅਨਨ੍ਯਪਨਾ ਹੈ; [ਨਿਸ਼੍ਚਯਜ੍ਞਾਃ ਹਿ] ਨਿਸ਼੍ਚਯਕੇ ਜ੍ਞਾਤਾ [ਤੇਸ਼ਾਮ੍] ਉਨ੍ਹੇਂ [ਵਿਭਕ੍ਤਮ੍ ਅਨ੍ਯਤ੍ਵਮ੍] ਵਿਭਕ੍ਤਪਨੇਰੂਪ ਅਨ੍ਯਪਨਾ [ਵਾ] ਯਾ [ਤਦ੍ਵਿਪਰੀਤਂ] [ਵਿਭਕ੍ਤਪਨੇਰੂਪ] ਅਨਨ੍ਯਪਨਾ [ਨ ਇਚ੍ਛਨ੍ਤਿ] ਨਹੀਂ ਮਾਨਤੇ. --------------------------------------------------------------------------

Page 84 of 264
PDF/HTML Page 113 of 293
single page version

੮੪

ਅਵਿਭਕ੍ਤਪ੍ਰਦੇਸ਼ਤ੍ਵਲਕ੍ਸ਼ਣਂ ਦ੍ਰਵ੍ਯਗੁਣਾਨਾਮਨਨ੍ਯਤ੍ਵਮਭ੍ਯੁਪਗਮ੍ਯਤੇ. ਵਿਭਕ੍ਤਪ੍ਰਦੇਸ਼ਤ੍ਵਲਕ੍ਸ਼ਣਂ ਤ੍ਵਨ੍ਯਤ੍ਵ– ਮਨਨ੍ਯਤ੍ਵਂ ਚ ਨਾਭ੍ਯੁਪਗਮ੍ਯਤੇ. ਤਥਾ ਹਿ–ਯਥੈਕਸ੍ਯ ਪਰਮਾਣੋਰੇਕੇਨਾਤ੍ਮਪ੍ਰਦੇਸ਼ੇਨ ਸਹਾਵਿਭਕ੍ਤਤ੍ਵਾਦਨਨ੍ਯ–ਤ੍ਵਂ, ਤਥੈਕਸ੍ਯ ਪਰਮਾਣੋਸ੍ਤਦ੍ਵਰ੍ਤਿਨਾਂ ਸ੍ਪਰ੍ਸ਼ਰਸਗਂਧਵਰ੍ਣਾਦਿਗੁਣਾਨਾਂ ਚਾਵਿਭਕ੍ਤਪ੍ਰਦੇਸ਼ਤ੍ਵਾਦਨਨ੍ਯਤ੍ਵਮ੍. ਯਥਾ ਤ੍ਵਤ੍ਯਂਤਵਿਪ੍ਰਕ੍ਰੁਸ਼੍ਟਯੋਃ ਸਹ੍ਯਵਿਂਧ੍ਯਯੋਰਤ੍ਯਂਤਸਨ੍ਨਿਕ੍ਰੁਸ਼੍ਟਯੋਸ਼੍ਚ ਮਿਸ਼੍ਰਿਤਯੋਸ੍ਤੋਯਪਯਸੋਰ੍ਵਿਭਕ੍ਤਪ੍ਰਦੇਸ਼ਤ੍ਵਲਕ੍ਸ਼ਣ– ਮਨ੍ਯਤ੍ਵਮਨਨ੍ਯਤ੍ਵਂ ਚ, ਨ ਤਥਾ ਦ੍ਰਵ੍ਯਗੁਣਾਨਾਂ ਵਿਭਕ੍ਤਪ੍ਰਦੇਸ਼ਤ੍ਵਾਭਾਵਾਦਨ੍ਯਤ੍ਵਮਨਨ੍ਯਤ੍ਵਂ ਚੇਤਿ.. ੪੫.. -----------------------------------------------------------------------------

ਟੀਕਾਃ– ਯਹ, ਦ੍ਰਵ੍ਯ ਔਰ ਗੁਣੋਂਕੇ ਸ੍ਵੋਚਿਤ ਅਨਨ੍ਯਪਨੇਕਾ ਕਥਨ ਹੈ [ਅਰ੍ਥਾਤ੍ ਦ੍ਰਵ੍ਯ ਔਰ ਗੁਣੋਂਕੋ ਕੈਸਾ ਅਨਨ੍ਯਪਨਾ ਘਟਿਤ ਹੋਤਾ ਹੈ ਵਹ ਯਹਾਁ ਕਹਾ ਹੈ].

ਦ੍ਰਵ੍ਯ ਔਰ ਗੁਣੋਂਕੋ ੧ਅਵਿਭਕ੍ਤਪ੍ਰਦੇਸ਼ਤ੍ਵਸ੍ਵਰੂਪ ਅਨਨ੍ਯਪਨਾ ਸ੍ਵੀਕਾਰ ਕਿਯਾ ਜਾਤਾ ਹੈ; ਪਰਨ੍ਤੁ ਵਿਭਕ੍ਤਪ੍ਰਦੇਸ਼ਤ੍ਵਸ੍ਵਰੂਪ ਅਨ੍ਯਪਨਾ ਤਥਾ [ਵਿਭਕ੍ਤਪ੍ਰਦੇਸ਼ਤ੍ਵਸ੍ਵਰੂਪ] ਅਨਨ੍ਯਪਨਾ ਸ੍ਵੀਕਾਰ ਨਹੀਂ ਕਿਯਾ ਜਾਤਾ. ਵਹ ਸ੍ਪਸ਼੍ਟ ਸਮਝਾਯਾ ਜਾਤਾ ਹੈਃ– ਜਿਸ ਪ੍ਰਕਾਰ ਏਕ ਪਰਮਾਣੁਕੋ ਏਕ ਸ੍ਵਪ੍ਰਦੇਸ਼ਕੇ ਸਾਥ ਅਵਿਭਕ੍ਤਪਨਾ ਹੋਨੇਸੇ ਅਨਨ੍ਯਪਨਾ ਹੈ, ਉਸੀ ਪ੍ਰਕਾਰ ਏਕ ਪਰਮਾਣੁਕੋ ਤਥਾ ਉਸਮੇਂ ਰਹਨੇਵਾਲੇ ਸ੍ਪਰ੍ਸ਼–ਰਸ–ਗਂਧ–ਵਰ੍ਣ ਆਦਿ ਗੁਣੋਂਕੋ ਅਵਿਭਕ੍ਤ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ ਹੋਨੇਸੇ [ਅਵਿਭਕ੍ਤ–ਪ੍ਰਦੇਸ਼ਤ੍ਵਸ੍ਵਰੂਪ] ਅਨਨ੍ਯਪਨਾ ਹੈ; ਪਰਨ੍ਤੁ ਜਿਸ ਪ੍ਰਕਾਰ ਅਤ੍ਯਨ੍ਤ ਦੂਰ ਐਸੇ ੨ਸਹ੍ਯ ਔਰ ਵਿਂਧ੍ਯਕੋ ਵਿਭਕ੍ਤਪ੍ਰਦੇਸ਼ਤ੍ਵਸ੍ਵਰੂਪ ਅਨ੍ਯਪਨਾ ਹੈ ਤਥਾ ਅਤ੍ਯਨ੍ਤ ਨਿਕਟ ਐਸੇ ਮਿਸ਼੍ਰਿਤ ੩ਕ੍ਸ਼ੀਰ–ਨੀਰਕੋ ਵਿਭਕ੍ਤਪ੍ਰਦੇਸ਼ਤ੍ਵਸ੍ਵਰੂਪ ਅਨਨ੍ਯਪਨਾ ਹੈ, ਉਸੀ ਪ੍ਰਕਾਰ ਦ੍ਰਵ੍ਯ ਔਰ ਗੁਣੋਂਕੋ ਵਿਭਕ੍ਤ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ ਨ ਹੋਨੇਸੇ [ਵਿਭਕ੍ਤਪ੍ਰਦੇਸ਼ਤ੍ਵਸ੍ਵਰੂਪ] ਅਨ੍ਯਪਨਾ ਤਥਾ [ਵਿਭਕ੍ਤਪ੍ਰਦੇਸ਼ਤ੍ਵਸ੍ਵਰੂਪ] ਅਨਨ੍ਯਪਨਾ ਨਹੀਂ ਹੈ.. ੪੫.. -------------------------------------------------------------------------- ੧. ਅਵਿਭਕ੍ਤ = ਅਭਿਨ੍ਨ. [ਦ੍ਰਵ੍ਯ ਔਰ ਗੁਣੋਂਕੇ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ ਅਭਿਨ੍ਨ ਹੈ ਇਸਲਿਯੇ ਦ੍ਰਵ੍ਯ ਔਰ ਗੁਣੋਂਕੋ ਅਭਿਨ੍ਨਪ੍ਰਦੇਸ਼ਤ੍ਵਸ੍ਵਰੂਪ

੨. ਅਤ੍ਯਨ੍ਤ ਦੂਰ ਸ੍ਥਿਤ ਸਹ੍ਯ ਔਰ ਵਿਂਧ੍ਯ ਨਾਮਕੇ ਪਰ੍ਵਤੋਂਕੋ ਭਿਨ੍ਨਪ੍ਰਦੇਸ਼ਤ੍ਵਸ੍ਵਰੂਪ ਅਨ੍ਯਪਨਾ ਹੈ. ੩. ਅਤ੍ਯਨ੍ਤ ਨਿਕਟ ਸ੍ਥਿਤ ਮਿਸ਼੍ਰਿਤ ਦੂਧ–ਜਲਕੋ ਭਿਨ੍ਨਪ੍ਰਦੇਸ਼ਤ੍ਵਸ੍ਵਰੂਪ ਅਨਨ੍ਯਪਨਾ ਹੈ. ਦ੍ਰਵ੍ਯ ਔਰ ਗੁਣੋਂਕੋ ਐਸਾ

Page 85 of 264
PDF/HTML Page 114 of 293
single page version

ਕਹਾਨਜੈਨਸ਼ਾਸ੍ਤ੍ਰਮਾਲਾ] ਸ਼ਡ੍ਦ੍ਰਵ੍ਯ–ਪਂਚਾਸ੍ਤਿਕਾਯਵਰ੍ਣਨ

ਵਵਦੇਸਾ ਸਂਠਾਣਾ ਸਂਖਾ ਵਿਸਯਾ ਯ ਹੋਂਤਿ ਤੇ ਬਹੁਗਾ. ਤੇ ਤੇਸਿਮਣਣ੍ਣਤ੍ਤੇ ਅਣ੍ਣਤ੍ਤੇ ਚਾਵਿ ਵਿਜ੍ਜਂਤੇ.. ੪੬..

ਵ੍ਯਪਦੇਸ਼ਾਦੀਨਾਮੇਕਾਂਤੇਨ ਦ੍ਰਵ੍ਯਗੁਣਾਨ੍ਯਤ੍ਵਨਿਬਂਧਨਤ੍ਵਮਤ੍ਰ ਪ੍ਰਤ੍ਯਾਖ੍ਯਾਤਮ੍. ਯਥਾ ਦੇਵਦਤ੍ਤਸ੍ਯ ਗੌਰਿਤ੍ਯਨ੍ਯਤ੍ਵੇ ਸ਼ਸ਼੍ਠੀਵ੍ਯਪਦੇਸ਼ਃ, ਤਥਾ ਵ੍ਰੁਕ੍ਸ਼ਸ੍ਯ ਸ਼ਾਖਾ ਦ੍ਰਵ੍ਯਸ੍ਯ ਗੁਣਾ ਇਤ੍ਯਨਨ੍ਯਤ੍ਵੇਪਿ. ਯਥਾ ਦੇਵਦਤ੍ਤਃ ਫਲਮਙ੍ਕੁਸ਼ੇਨ ਧਨਦਤ੍ਤਾਯ ਵ੍ਰੁਕ੍ਸ਼ਾਦ੍ਵਾਟਿਕਾਯਾਮਵਚਿਨੋਤੀਤ੍ਯਨ੍ਯਤ੍ਵੇ ਕਾਰਕਵ੍ਯਪਦੇਸ਼ਃ, ਤਥਾ ਮ੍ਰੁਤ੍ਤਿਕਾ ਘਟਭਾਵਂ ਸ੍ਵਯਂ ਸ੍ਵੇਨ ਸ੍ਵਸ੍ਮੈ ਸ੍ਵਸ੍ਮਾਤ੍ ਸ੍ਵਸ੍ਮਿਨ੍ ਕਰੋਤੀਤ੍ਯਾਤ੍ਮਾਤ੍ਮਾਨਮਾਤ੍ਮਨਾਤ੍ਮਨੇ ਆਤ੍ਮਨ ਆਤ੍ਮਨਿ -----------------------------------------------------------------------------

[ਵਿਸ਼ਯਾਃ] ਵਿਸ਼ਯ [ਤੇ ਬਹੁਕਾਃ ਭਵਨ੍ਤਿ] ਅਨੇਕ ਹੋਤੇ ਹੈਂ. [ਤੇ] ਵੇ [ਵ੍ਯਪਦੇਸ਼ ਆਦਿ], [ਤੇਸ਼ਾਮ੍] ਦ੍ਰਵ੍ਯ– ਗੁਣੋਂਕੇ [ਅਨ੍ਯਤ੍ਵੇ] ਅਨ੍ਯਪਨੇਮੇਂ [ਅਨਨ੍ਯਤ੍ਵੇ ਚ ਅਪਿ] ਤਥਾ ਅਨਨ੍ਯਪਨੇਮੇਂ ਭੀ [ਵਿਦ੍ਯਂਤੇ] ਹੋ ਸਕਤੇ ਹੈਂ.

ਹੈ.

ਜਿਸ ਪ੍ਰਕਾਰ ‘ਦੇਵਦਤ੍ਤਕੀ ਗਾਯ’ ਇਸ ਪ੍ਰਕਾਰ ਅਨ੍ਯਪਨੇਮੇਂ ਸ਼ਸ਼੍ਠੀਵ੍ਯਪਦੇਸ਼ [–ਛਠਵੀਂ ਵਿਭਕ੍ਤਿਕਾ ਕਥਨ] ਹੋਤਾ ਹੈੇ, ਉਸੀ ਪ੍ਰਕਾਰ ‘ਵ੍ਰੁਕ੍ਸ਼ਕੀ ਸ਼ਾਖਾ,’ ‘ਦ੍ਰਵ੍ਯਕੇ ਗੁਣ’ ਐਸੇ ਅਨਨ੍ਯਪਨੇਮੇਂ ਭੀ [ਸ਼ਸ਼੍ਠੀਵ੍ਯਪਦੇਸ਼] ਹੋਤਾ ਹੈੇ. ਜਿਸ ਪ੍ਰਕਾਰ‘ਦੇਵਦਤ੍ਤ ਫਲਕੋ ਅਂਕੁਸ਼ ਦ੍ਵਾਰਾ ਧਨਦਤ੍ਤਕੇ ਲਿਯੇੇ ਵ੍ਰੁਕ੍ਸ਼ ਪਰਸੇ ਬਗੀਚੇਮੇਂ ਤੋੜਤਾ ਹੈ’ ਐਸੇ ਅਨ੍ਯਪਨੇਮੇਂ ਕਾਰਕਵ੍ਯਪਦੇਸ਼ ਹੋਤਾ ਹੈੇ, ਉਸੀ ਪ੍ਰਕਾਰ ‘ਮਿਟ੍ਟੀ ਸ੍ਵਯਂ ਘਟਭਾਵਕੋ [–ਘੜਾਰੂਪ ਪਰਿਣਾਮਕੋ] ਅਪਨੇ ਦ੍ਵਾਰਾ ਅਪਨੇ ਲਿਯੇ ਅਪਨੇਮੇਂਸੇ ਅਪਨੇਮੇਂ ਕਰਤੀ ਹੈ’, ‘ਆਤ੍ਮਾ ਆਤ੍ਮਕੋ ਆਤ੍ਮਾ ਦ੍ਵਾਰਾ ਆਤ੍ਮਾਕੇ ਲਿਯੇ ਆਤ੍ਮਾਮੇਂਸੇ ਆਤ੍ਮਾਮੇਂ ਜਾਨਤਾ ਹੈ’ ਐਸੇ ਅਨਨ੍ਯਪਨੇਮੇਂ ਭੀ [ਕਾਰਕਵ੍ਯਪਦੇਸ਼] ਹੋਤਾ ਹੈੇ. ਜਿਸ ਪ੍ਰਕਾਰ ‘ਊਁਚੇ ਦੇਵਦਤ੍ਤਕੀ ਊਁਚੀ ਗਾਯ’ ਐਸਾ ਅਨ੍ਯਪਨੇਮੇਂ ਸਂਸ੍ਥਾਨ ਹੋਤਾ ਹੈੇ, ਉਸੀ ਪ੍ਰਕਾਰ ‘ਵਿਸ਼ਾਲ ਵ੍ਰੁਕ੍ਸ਼ਕਾ ਵਿਸ਼ਾਲ ਸ਼ਾਖਾਸਮੁਦਾਯ’, ਮੂਰ੍ਤ ਦ੍ਰਵ੍ਯਕੇ ਮੂਰ੍ਤ ਗੁਣ’ ਐਸੇ ਅਨਨ੍ਯਪਨੇਮੇਂ ਭੀ [ਸਂਸ੍ਥਾਨ] ਹੋਤਾ ਹੈੇ. ਜਿਸ ਪ੍ਰਕਾਰ ‘ਏਕ ਦੇਵਦਤ੍ਤਕੀ ਦਸ -------------------------------------------------------------------------- ਵ੍ਯਪਦੇਸ਼ = ਕਥਨ; ਅਭਿਧਾਨ. [ਇਸ ਗਾਥਾਮੇਂ ਐਸਾ ਸਮਝਾਯਾ ਹੈ ਕਿ–ਜਹਾਁ ਭੇਦ ਹੋ ਵਹੀਂ ਵ੍ਯਪਦੇਸ਼ ਆਦਿ ਘਟਿਤ ਹੋਂ ਐਸਾ ਕੁਛ ਨਹੀਂ ਹੈ; ਜਹਾਁ ਅਭੇਦ ਹੋ ਵਹਾਁ ਭੀ ਵੇ ਘਟਿਤ ਹੋਤੇ ਹੈਂ. ਇਸਲਿਯੇ ਦ੍ਰਵ੍ਯ–ਗੁਣੋਂਮੇਂ ਜੋ ਵ੍ਯਪਦੇਸ਼ ਆਦਿ ਹੋਤੇ ਹੈਂ ਵੇ ਕਹੀਂ ਏਕਾਨ੍ਤਸੇ ਦ੍ਰਵ੍ਯ–ਗੁਣੋਂਕੇ ਭੇਦਕੋ ਸਿਦ੍ਧ ਨਹੀਂ ਕਰਤੇ.]

Page 86 of 264
PDF/HTML Page 115 of 293
single page version

੮੬

ਜਾਨਾਤੀਤ੍ਯਨਨ੍ਯਤ੍ਵੇਪਿ. ਯਥਾ ਪ੍ਰਾਂਸ਼ੋਰ੍ਦੇਵਦਤ੍ਤਸ੍ਯ ਪ੍ਰਾਂਸ਼ੁਰ੍ਗੌਰਿਤ੍ਯਨ੍ਯਤ੍ਵੇ ਸਂਸ੍ਥਾਨਂ, ਤਥਾ ਪ੍ਰਾਂਸ਼ੋਰ੍ਵ੍ਰੁਕ੍ਸ਼ਸ੍ਯ ਪ੍ਰਾਂਸ਼ੁਃ ਸ਼ਾਖਾਭਰੋ ਮੂਰ੍ਤਦ੍ਰਵ੍ਯਸ੍ਯ ਮੂਰ੍ਤਾ ਗੁਣਾ ਇਤ੍ਯਨਨ੍ਯਤ੍ਵੇਪਿ. ਯਥੈਕਸ੍ਯ ਦੇਵਦਤ੍ਤਸ੍ਯ ਦਸ਼ ਗਾਵ ਜਾਨਾਤੀਤ੍ਯਨਨ੍ਯਤ੍ਵੇਪਿ. ਯਥਾ ਪ੍ਰਾਂਸ਼ੋਰ੍ਦੇਵਦਤ੍ਤਸ੍ਯ ਪ੍ਰਾਂਸ਼ੁਰ੍ਗੌਰਿਤ੍ਯਨ੍ਯਤ੍ਵੇ ਸਂਸ੍ਥਾਨਂ, ਤਥਾ ਪ੍ਰਾਂਸ਼ੋਰ੍ਵ੍ਰੁਕ੍ਸ਼ਸ੍ਯ ਪ੍ਰਾਂਸ਼ੁਃ ਸ਼ਾਖਾਭਰੋ ਮੂਰ੍ਤਦ੍ਰਵ੍ਯਸ੍ਯ ਮੂਰ੍ਤਾ ਗੁਣਾ ਇਤ੍ਯਨਨ੍ਯਤ੍ਵੇਪਿ. ਯਥੈਕਸ੍ਯ ਦੇਵਦਤ੍ਤਸ੍ਯ ਦਸ਼ ਗਾਵ ਇਤ੍ਯਨ੍ਯਤ੍ਵੇ ਸਂਖ੍ਯਾ, ਤਥੈਕਸ੍ਯ ਵ੍ਰੁਕ੍ਸ਼ਸ੍ਯ ਦਸ਼ ਸ਼ਾਖਾਃ ਏਕਸ੍ਯ ਦ੍ਰਵ੍ਯਸ੍ਯਾਨਂਤਾ ਗੁਣਾ ਇਤ੍ਯਨਨ੍ਯਤ੍ਵੇਪਿ. ਯਥਾ ਗੋਸ਼੍ਠੇ ਗਾਵ ਇਤ੍ਯਨ੍ਯਤ੍ਵੇ ਵਿਸ਼ਯਃ, ਤਥਾ ਵ੍ਰੁਕ੍ਸ਼ੇ ਸ਼ਾਖਾਃ ਦ੍ਰਵ੍ਯੇ ਗੁਣਾ ਇਤ੍ਯਨਨ੍ਯਤ੍ਵੇਪਿ. ਤਤੋ ਨ ਵ੍ਯਪਦੇਸ਼ਾਦਯੋ ਦ੍ਰਵ੍ਯਗੁਣਾਨਾਂ ਵਸ੍ਤੁਤ੍ਵੇਨ ਭੇਦਂ ਸਾਧਯਂਤੀਤਿ.. ੪੬..

ਣਾਣਂ ਧਣਂ ਚ ਕੁਵ੍ਵਦਿ ਧਣਿਣਂ ਜਹ ਣਾਣਿਣਂ ਚ ਦੁਵਿਧੇਹਿਂ. ਭਣ੍ਣਂਤਿ ਤਹ ਪੁਧਤ੍ਤਂ ਏਯਤ੍ਤਂ ਚਾਵਿ ਤਚ੍ਚਣ੍ਹੂ.. ੪੭..

----------------------------------------------------------------------------- ਗਾਯੇਂ, ਐਸੇ ਅਨ੍ਯਪਨੇਮੇਂ ਸਂਖ੍ਯਾ ਹੋਤੀ ਹੈ, ਉਸੀ ਪ੍ਰਕਾਰ ‘ਏਕ ਵ੍ਰੁਕ੍ਸ਼ਕੀ ਦਸ ਸ਼ਾਖਾਯੇਂ’, ‘ਏਕ ਦ੍ਰਵ੍ਯਕੇ ਅਨਨ੍ਤ ਗੁਣ’ ਐਸੇ ਅਨਨ੍ਯਪਨੇਮੇਂ ਭੀ [ਸਂਖ੍ਯਾ] ਹੋਤੀ ਹੈ. ਜਿਸ ਪ੍ਰਕਾਰ ‘ਬਾੜੇੇ ਮੇਂ ਗਾਯੇਂ’ ਐਸੇ ਅਨ੍ਯਪਨੇਮੇਂ ਵਿਸ਼ਯ [– ਆਧਾਰ] ਹੋਤਾ ਹੈ, ਉਸੀ ਪ੍ਰਕਾਰ ‘ਵ੍ਰੁਕ੍ਸ਼ਮੇਂ ਸ਼ਾਖਾਯੇਂ’, ‘ਦ੍ਰਵ੍ਯਮੇਂ ਗੁਣ’ ਐਸੇ ਅਨਨ੍ਯਪਨੇਮੇਂ ਭੀ [ਵਿਸ਼ਯ] ਹੋਤਾ ਹੈ. ਇਸਲਿਯੇ [ਐਸਾ ਸਮਝਨਾ ਚਾਹਿਯੇ ਕਿ] ਵ੍ਯਪਦੇਸ਼ ਆਦਿ, ਦ੍ਰਵ੍ਯ–ਗੁਣੋਂਮੇਂ ਵਸ੍ਤੁਰੂਪਸੇ ਭੇਦ ਸਿਦ੍ਧ ਨਹੀਂ ਕਰਤੇ.. ੪੬..

ਅਨ੍ਵਯਾਰ੍ਥਃ– [ਯਥਾ] ਜਿਸ ਪ੍ਰਕਾਰ [ਧਨਂ] ਧਨ [ਚ] ਔਰ [ਜ੍ਞਾਨਂ] ਜ੍ਞਾਨ [ਧਨਿਨਂ] [ਪੁਰੁਸ਼ਕੋ] ‘ਧਨੀ’ [ਚ] ਔਰ [ਜ੍ਞਾਨਿਨਂ] ‘ਜ੍ਞਾਨੀ’ [ਕਰੋਤਿ] ਕਰਤੇ ਹੈਂ– [ਦ੍ਵਿਵਿਧਾਭ੍ਯਾਮ੍ ਭਣਂਤਿ] ਐਸੇ ਦੋ ਪ੍ਰਕਾਰਸੇ ਕਹਾ ਜਾਤਾ ਹੈ, [ਤਥਾ] ਉਸੀ ਪ੍ਰਕਾਰ [ਤਤ੍ਤ੍ਵਜ੍ਞਾਃ] ਤਤ੍ਤ੍ਵਜ੍ਞ [ਪ੍ਰੁਥਕ੍ਤ੍ਵਮ੍] ਪ੍ਰੁਥਕ੍ਤ੍ਵ [ਚ ਅਪਿ] ਤਥਾ [ਏਕਤ੍ਵਮ੍] ਏਕਤ੍ਵਕੋ ਕਹਤੇ ਹੈਂ. --------------------------------------------------------------------------

Page 87 of 264
PDF/HTML Page 116 of 293
single page version

ਕਹਾਨਜੈਨਸ਼ਾਸ੍ਤ੍ਰਮਾਲਾ] ਸ਼ਡ੍ਦ੍ਰਵ੍ਯ–ਪਂਚਾਸ੍ਤਿਕਾਯਵਰ੍ਣਨ

ਨਸ੍ਯ, ਭਿਨ੍ਨਸਂਖ੍ਯਂ ਭਿਨ੍ਨਸਂਖ੍ਯਸ੍ਯ, ਭਿਨ੍ਨਵਿਸ਼ਯਲਬ੍ਧਵ੍ਰੁਤ੍ਤਿਕਂ ਭਿਨ੍ਨਵਿਸ਼ਯਲਬ੍ਧਵ੍ਰੁਤ੍ਤਿਕਸ੍ਯ ਪੁਰੁਸ਼ਸ੍ਯ ਧਨੀਤਿ ਵ੍ਯਪਦੇਸ਼ਂ ਪ੍ਰੁਥਕ੍ਤ੍ਵਪ੍ਰਕਾਰੇਣ ਕੁਰੁਤੇ, ਯਥਾ ਚ ਜ੍ਞਾਨਮਭਿਨ੍ਨਾਸ੍ਤਿਤ੍ਵਨਿਰ੍ਵ੍ਰੁਤ੍ਤਮਭਿਨ੍ਨਾਸ੍ਤਿਤ੍ਵਨਿਰ੍ਵ੍ਰੁਤ੍ਤਸ੍ਯਾਭਿਨ੍ਨ– ਸਂਸ੍ਥਾਨਮਭਿਨ੍ਨਸਂਸ੍ਥਾਨਸ੍ਯਾਭਿਨ੍ਨਸਂਖ੍ਯਮਭਿਨ੍ਨਸਂਖ੍ਯਸ੍ਯਾਭਿਨ੍ਨਵਿਸ਼ਯਲਬ੍ਧਵ੍ਰੁਤ੍ਤਿਕਮਭਿਨ੍ਨਵਿਸ਼ਯਲਬ੍ਧਵ੍ਰੁਤ੍ਤਿਕਸ੍ਯ ਪੁਰੁਸ਼ਸ੍ਯ ਜ੍ਞਾਨੀਤਿ ਵ੍ਯਪਦੇਸ਼ਮੇਕਤ੍ਵਪ੍ਰਕਾਰੇਣ ਕੁਰੁਤੇ; ਤਥਾਨ੍ਯਤ੍ਰਾਪਿ. ਯਤ੍ਰ ਦ੍ਰਵ੍ਯਸ੍ਯ ਭੇਦੇਨ ਵ੍ਯਪਦੇਸ਼ਾਦਿਃ ਤਤ੍ਰ ਪ੍ਰੁਥਕ੍ਤ੍ਵਂ, ਯਤ੍ਰਾਭੇਦੇਨ ਤਤ੍ਰੈਕਤ੍ਵਮਿਤਿ.. ੪੭..

-----------------------------------------------------------------------------

ਜਿਸ ਪ੍ਰਕਾਰ[੧] ਭਿਨ੍ਨ ਅਸ੍ਤਿਤ੍ਵਸੇ ਰਚਿਤ, [੨] ਭਿਨ੍ਨ ਸਂਸ੍ਥਾਨਵਾਲਾ, [੩] ਭਿਨ੍ਨ ਸਂਖ੍ਯਾਵਾਲਾ ਔਰ [੪] ਭਿਨ੍ਨ ਵਿਸ਼ਯਮੇਂ ਸ੍ਥਿਤ ਐਸਾ ਧਨ [੧] ਭਿਨ੍ਨ ਅਸ੍ਤਿਤ੍ਵਸੇ ਰਚਿਤ, [੨] ਭਿਨ੍ਨ ਸਂਸ੍ਥਾਨਵਾਲੇ, [੩] ਭਿਨ੍ਨ ਸਂਖ੍ਯਾਵਾਲੇ ਔਰ [੪] ਭਿਨ੍ਨ ਵਿਸ਼ਯਮੇਂ ਸ੍ਥਿਤ ਐਸੇ ਪੁਰੁਸ਼ਕੋ ‘ਧਨੀ’ ਐਸਾ ਵ੍ਯਪਦੇਸ਼ ਪ੍ਰੁਥਕ੍ਤ੍ਵਪ੍ਰਕਾਰਸੇ ਕਰਤਾ ਹੈਂ, ਤਥਾ ਜਿਸ ਪ੍ਰਕਾਰ [੧] ਅਭਿਨ੍ਨ ਅਸ੍ਤਿਤ੍ਵਸੇ ਰਚਿਤ, [੨] ਅਭਿਨ੍ਨ ਸਂਸ੍ਥਾਨਵਾਲਾ, [੩] ਅਭਿਨ੍ਨ ਸਂਖ੍ਯਾਵਾਲਾ ਔਰ [੪] ਅਭਿਨ੍ਨ ਵਿਸ਼ਯਮੇਂ ਸ੍ਥਿਤ ਐਸਾ ਜ੍ਞਾਨ [੧] ਅਭਿਨ੍ਨ ਅਸ੍ਤਿਤ੍ਵਸੇ ਰਚਿਤ, [੨] ਅਭਿਨ੍ਨ ਸਂਸ੍ਥਾਨਵਾਲੇ, [੩] ਅਭਿਨ੍ਨ ਸਂਖ੍ਯਾਵਾਲੇ ਔਰ [੪] ਅਭਿਨ੍ਨ ਵਿਸ਼ਯਮੇਂ ਸ੍ਥਿਤ ਐਸੇ ਪੁਰੁਸ਼ਕੋ ‘ਜ੍ਞਾਨੀ’ ਐਸਾ ਵ੍ਯਪਦੇਸ਼ ਏਕਤ੍ਵਪ੍ਰਕਾਰਸੇ ਕਰਤਾ ਹੈ, ਉਸੀ ਪ੍ਰਕਾਰ ਅਨ੍ਯਤ੍ਰ ਭੀ ਸਮਝਨਾ ਚਾਹਿਯੇ. ਜਹਾਁ ਦ੍ਰਵ੍ਯਕੇ ਭੇਦਸੇ ਵ੍ਯਪਦੇਸ਼ ਆਦਿ ਹੋਂ ਵਹਾਁ ਪ੍ਰੁਥਕ੍ਤ੍ਵ ਹੈ, ਜਹਾਁ [ਦ੍ਰਵ੍ਯਕੇ] ਅਭੇਦਸੇ [ਵ੍ਯਪਦੇਸ਼ ਆਦਿ] ਹੋਂ ਵਹਾਁ ਏਕਤ੍ਵ ਹੈ.. ੪੭..

[ਅਨ੍ਯੋਨ੍ਯਸ੍ਯ] ਪਰਸ੍ਪਰ [ਅਰ੍ਥਾਂਤਰਿਤੇ ਤੁ] ਅਰ੍ਥਾਂਤਰਭੂਤ [ਭਿਨ੍ਨਪਦਾਰ੍ਥਭੂਤ] ਹੋਂ ਤੋ [ਦ੍ਵਯੋਃ] ਦੋਨੋਂਕੋ [ਅਚੇਤਨਤ੍ਵਂ ਪ੍ਰਸਜਤਿ] ਅਚੇਤਨਪਨੇਕਾ ਪ੍ਰਸਂਗ ਆਯੇ– [ਸਮ੍ਯਗ੍ ਜਿਨਾਵਮਤਮ੍] ਜੋ ਕਿ ਜਿਨੋਂਕੋ ਸਮ੍ਯਕ੍ ਪ੍ਰਕਾਰਸੇ ਅਸਂਮਤ ਹੈ. --------------------------------------------------------------------------

Page 88 of 264
PDF/HTML Page 117 of 293
single page version

੮੮

ਦ੍ਰਵ੍ਯਗੁਣਾਨਾਮਰ੍ਥਾਂਤਰਭੂਤਤ੍ਵੇ ਦੋਸ਼ੋਯਮ੍.

ਜ੍ਞਾਨੀ ਜ੍ਞਾਨਾਦ੍ਯਦ੍ਯਰ੍ਥਾਂਤਰਭੂਤਸ੍ਤਦਾ ਸ੍ਵਕਰਣਾਂਸ਼ਮਂਤਰੇਣ ਪਰਸ਼ੁਰਹਿਤਦੇਵਦਤ੍ਤਵਤ੍ਕਰਣਵ੍ਯਾਪਾਰਾ– ਸਮਰ੍ਥਤ੍ਵਾਦਚੇਤਯਮਾਨੋਚੇਤਨ ਏਵ ਸ੍ਯਾਤ੍. ਜ੍ਞਾਨਞ੍ਚ ਯਦਿ ਜ੍ਞਾਨਿਨੋਰ੍ਥਾਂਤਰਭੂਤਂ ਤਦਾ ਤਤ੍ਕਰ੍ਤ੍ਰਂਸ਼ਮਂਤਰੇਣ ਦੇਵਦਤ੍ਤਰਹਿਤਪਰਸ਼ੁਵਤ੍ਤਤ੍ਕਰ੍ਤ੍ਰੁਤ੍ਵਵ੍ਯਾਪਾਰਾਸਮਰ੍ਥਤ੍ਵਾਦਚੇਤਯਮਾਨਮਚੇਤਨਮੇਵ ਸ੍ਯਾਤ੍. ਨ ਚ ਜ੍ਞਾਨਜ੍ਞਾਨਿਨੋ– ਰ੍ਯੁਤਸਿਦ੍ਧਯੋਸ੍ਸਂਯੋਗੇਨ ਚੇਤਨਤ੍ਵਂ ਦ੍ਰਵ੍ਯਸ੍ਯ ਨਿਰ੍ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਸ੍ਯ ਗੁਣਾਨਾਂ ਨਿਰਾਸ਼੍ਰਯਾਣਾਂ ਸ਼ੂਨ੍ਯਤ੍ਵਾਦਿਤਿ.. ੪੮..

-----------------------------------------------------------------------------

ਟੀਕਾਃ– ਦ੍ਰਵ੍ਯ ਔਰ ਗੁਣੋਂਕੋ ਅਰ੍ਥਾਨ੍ਤਰਪਨਾ ਹੋ ਤੋ ਯਹ [ਨਿਮ੍ਨਾਨੁਸਾਰ] ਦੋਸ਼ ਆਯੇਗਾ.

ਯਦਿ ਜ੍ਞਾਨੀ [–ਆਤ੍ਮਾ] ਜ੍ਞਾਨਸੇ ਅਰ੍ਥਾਨ੍ਤਰਭੂਤ ਹੋ ਤੋ [ਆਤ੍ਮਾ] ਅਪਨੇ ਕਰਣ–ਅਂਸ਼ ਬਿਨਾ, ਕੁਲ੍ਹਾੜੀ ਰਹਿਤ ਦੇਵਦਤ੍ਤਕੀ ਭਾਁਤਿ, ੧ਕਰਣਕਾ ਵ੍ਯਾਪਾਰ ਕਰਨੇਮੇਂ ਅਸਮਰ੍ਥ ਹੋਨੇਸੇ ਨਹੀਂ ਚੇਤਤਾ [–ਜਾਨਤਾ] ਹੁਆ ਅਚੇਤਨ ਹੀ ਹੋਗਾ. ਔਰ ਯਦਿ ਜ੍ਞਾਨ ਜ੍ਞਾਨੀਸੇ [–ਆਤ੍ਮਾਸੇ] ਅਰ੍ਥਾਨ੍ਤਰਭੂਤ ਹੋ ਤੋ ਜ੍ਞਾਨ ਅਪਨੇ ਕਰ੍ਤ੍ਰੁ–ਅਂਸ਼ਕੇ ਬਿਨਾ, ਦੇਵਦਤ੍ਤ ਰਹਿਤ ਕੁਲ੍ਹਾੜੀਕੀ ਭਾਁਤਿ, ਅਪਨੇ ੨ਕਰ੍ਤਾਕਾ ਵ੍ਯਾਪਾਰ ਕਰਨੇਮੇਂ ਅਸਮਰ੍ਥ ਹੋਨੇਸੇ ਨਹੀਂ ਚੇਤਤਾ [–ਜਾਨਤਾ] ਹੁਆ ਅਚੇਤਨ ਹੀ ਹੋਗਾ. ਪੁਨਸ਼੍ਚ, ੩ਯੁਤਸਿਦ੍ਧ ਐਸੇ ਜ੍ਞਾਨ ਔਰ ਜ੍ਞਾਨੀਕੋ [–ਜ੍ਞਾਨ ਔਰ ਆਤ੍ਮਾਕੋ] ਸਂਯੋਗਸੇ ਚੇਤਨਪਨਾ ਹੋ ਐਸਾ ਭੀ ਨਹੀਂ ਹੈ, ਕ੍ਯੋਂਕਿ ਨਿਰ੍ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਦ੍ਰਵ੍ਯ ਔਰ ਨਿਰਾਸ਼੍ਰਯ ਗੁਣ ਸ਼ੂਨ੍ਯ ਹੋਤੇ ਹੈਂ.. ੪੮.. -------------------------------------------------------------------------- ੧. ਕਰਣਕਾ ਵ੍ਯਾਪਾਰ = ਸਾਧਨਕਾ ਕਾਰ੍ਯ. [ਆਤ੍ਮਾ ਕਰ੍ਤਾ ਹੈ ਔਰ ਜ੍ਞਾਨ ਕਰਣ ਹੈ. ਯਦਿ ਆਤ੍ਮਾ ਜ੍ਞਾਨਸੇ ਭਿਨ੍ਨ ਹੀ ਹੋ ਤੋ

੨. ਕਰ੍ਤਾਕਾ ਵ੍ਯਾਪਾਰ = ਕਰ੍ਤਾਕਾ ਕਾਰ੍ਯ. [ਜ੍ਞਾਨ ਕਰਣ ਹੈੇ ਔਰ ਆਤ੍ਮਾ ਕਰ੍ਤਾ ਹੈ. ਯਦਿ ਜ੍ਞਾਨ ਆਤ੍ਮਾਸੇ ਭਿਨ੍ਨ ਹੀ ਹੋ ਤੋ

੩. ਯੁਤਸਿਦ੍ਧ = ਜੁੜਕਰ ਸਿਦ੍ਧ ਹੁਏ; ਸਮਵਾਯਸੇ–ਸਂਯੋਗਸੇ ਸਿਦ੍ਧ ਹੁਏ. [ਜਿਸ ਪ੍ਰਕਾਰ ਲਕੜੀ ਔਰ ਮਨੁਸ਼੍ਯ ਪ੍ਰੁਥਕ੍ ਹੋਨੇ

Page 89 of 264
PDF/HTML Page 118 of 293
single page version

ਕਹਾਨਜੈਨਸ਼ਾਸ੍ਤ੍ਰਮਾਲਾ] ਸ਼ਡ੍ਦ੍ਰਵ੍ਯ–ਪਂਚਾਸ੍ਤਿਕਾਯਵਰ੍ਣਨ

ਜ੍ਞਾਨਜ੍ਞਾਨਿਨੋਃ ਸਮਵਾਯਸਂਬਂਧਨਿਰਾਸੋਯਮ੍.

ਨ ਖਲੁਜ੍ਞਾਨਾਦਰ੍ਥਾਨ੍ਤਰਭੂਤਃ ਪੁਰੁਸ਼ੋ ਜ੍ਞਾਨਸਮਵਾਯਾਤ੍ ਜ੍ਞਾਨੀ ਭਵਤੀਤ੍ਯੁਪਪਨ੍ਨਮ੍. ਸ ਖਲੁ ਜ੍ਞਾਨਸਮਵਾਯਾਤ੍ਪੂਰ੍ਵਂ ਕਿਂ ਜ੍ਞਾਨੀ ਕਿਮਜ੍ਞਾਨੀ? ਯਦਿ ਜ੍ਞਾਨੀ ਤਦਾ ਜ੍ਞਾਨਸਮਵਾਯੋ ਨਿਸ਼੍ਫਲਃ. ਅਥਾਜ੍ਞਾਨੀ ਤਦਾ ਕਿਮਜ੍ਞਾਨਸਮਵਾਯਾਤ੍, ਕਿਮਜ੍ਞਾਨੇਨ ਸਹੈਕਤ੍ਵਾਤ੍? ਨ ਤਾਵਦਜ੍ਞਾਨਸਮਵਾਯਾਤ੍; ਅਜ੍ਞਾਨਿਨੋ ਹ੍ਯਜ੍ਞਾਨਸਮਵਾਯੋ ਨਿਸ਼੍ਫਲਃ, ਜ੍ਞਾਨਿਤ੍ਵਂ ਤੁ ਜ੍ਞਾਨਸਮਵਾਯਾਭਾਵਾਨ੍ਨਾਸ੍ਤ੍ਯੇਵ. ਤਤੋਜ੍ਞਾਨੀਤਿ ਵਚਨਮਜ੍ਞਾਨੇਨ ਸਹੈਕਤ੍ਵਮਵਸ਼੍ਯਂ -----------------------------------------------------------------------------

[ਸਮਵਾਯਾਤ੍] ਸਮਵਾਯਸੇ [ਜ੍ਞਾਨੀ] ਜ੍ਞਾਨੀ ਹੋਤਾ ਹੈ [ਨ ਹਿ] ਐਸਾ ਵਾਸ੍ਤਵਮੇਂ ਨਹੀਂ ਹੈ. [ਅਜ੍ਞਾਨੀ] ‘ਅਜ੍ਞਾਨੀ’ [ਇਤਿ ਚ ਵਚਨਮ੍] ਐਸਾ ਵਚਨ [ਏਕਤ੍ਵਪ੍ਰਸਾਧਕਂ ਭਵਤਿ] [ਗੁਣ–ਗੁਣੀਕੇ] ਏਕਤ੍ਵਕੋ ਸਿਦ੍ਧ ਕਰਤਾ ਹੈ.

ਜ੍ਞਾਨਸੇ ਅਰ੍ਥਾਨ੍ਤਰਭੂਤ ਆਤ੍ਮਾ ਜ੍ਞਾਨਕੇ ਸਮਵਾਯਸੇ ਜ੍ਞਾਨੀ ਹੋਤਾ ਹੈ ਐਸਾ ਮਾਨਨਾ ਵਾਸ੍ਤਵਮੇਂ ਯੋਗ੍ਯ ਨਹੀਂ ਹੈ. [ਆਤ੍ਮਾਕੋ ਜ੍ਞਾਨਕੇ ਸਮਵਾਯਸੇ ਜ੍ਞਾਨੀ ਹੋਨਾ ਮਾਨਾ ਜਾਯੇ ਤੋ ਹਮ ਪੂਛਤੇ ਹੈਂ ਕਿ] ਵਹ [–ਆਤ੍ਮਾ] ਜ੍ਞਾਨਕਾ ਸਮਵਾਯ ਹੋਨੇਸੇ ਪਹਲੇ ਵਾਸ੍ਤਵਮੇਂ ਜ੍ਞਾਨੀ ਹੈ ਕਿ ਅਜ੍ਞਾਨੀ? ਯਦਿ ਜ੍ਞਾਨੀ ਹੈ [ਐਸਾ ਕਹਾ ਜਾਯੇ] ਤੋ ਜ੍ਞਾਨਕਾ ਸਮਵਾਯ ਨਿਸ਼੍ਫਲ ਹੈ. ਅਬ ਯਦਿ ਅਜ੍ਞਾਨੀ ਹੈ [ਐਸਾ ਕਹਾ ਜਾਯੇ] ਤੋ [ਪੂਛਤੇ ਹੈਂ ਕਿ] ਅਜ੍ਞਾਨਕੇ ਸਮਵਾਯਸੇ ਅਜ੍ਞਾਨੀ ਹੈ ਕਿ ਅਜ੍ਞਾਨਕੇ ਸਾਥ ਏਕਤ੍ਵਸੇ ਅਜ੍ਞਾਨੀ ਹੈ? ਪ੍ਰਥਮ, ਅਜ੍ਞਾਨਕੇ ਸਮਵਾਯਸੇ ਅਜ੍ਞਾਨੀ ਹੋ ਨਹੀਂ ਸਕਤਾ; ਕ੍ਯੋਂਕਿ ਅਜ੍ਞਾਨੀਕੋ ਅਜ੍ਞਾਨਕਾ ਸਮਵਾਯ ਨਿਸ਼੍ਫਲ ਹੈ ਔਰ ਜ੍ਞਾਨੀਪਨਾ ਤੋ ਜ੍ਞਾਨਕੇ ਸਮਵਾਯਕਾ ਅਭਾਵ ਹੋਨੇਸੇ ਹੈ ਹੀ ਨਹੀਂਂ. ਇਸਲਿਯੇ ‘ਅਜ੍ਞਾਨੀ’ ਐਸਾ ਵਚਨ ਅਜ੍ਞਾਨਕੇ ਸਾਥ ਏਕਤ੍ਵਕੋ ਅਵਸ਼੍ਯ ਸਿਦ੍ਧ ਕਰਤਾ ਹੀ ਹੈ. ਔਰ ਇਸ ਪ੍ਰਕਾਰ ਅਜ੍ਞਾਨਕੇ ਸਾਥ ਏਕਤ੍ਵ ਸਿਦ੍ਧ ਹੋਨੇਸੇ ਜ੍ਞਾਨਕੇ ਸਾਥ ਭੀ ਏਕਤ੍ਵ ਅਵਸ਼੍ਯ ਸਿਦ੍ਧ ਹੋਤਾ ਹੈ. --------------------------------------------------------------------------

Page 90 of 264
PDF/HTML Page 119 of 293
single page version

੯੦

ਸਾਧਯਤ੍ਯੇਵ. ਸਿਦ੍ਧੇ ਚੈਵਮਜ੍ਞਾਨੇਨ ਸਹੈਕਤ੍ਵੇ ਜ੍ਞਾਨੇਨਾਪਿ ਸਹੈਕਤ੍ਵਮਵਸ਼੍ਯਂ ਸਿਧ੍ਯਤੀਤਿ.. ੪੯..

-----------------------------------------------------------------------------

ਭਾਵਾਰ੍ਥਃ– ਆਤ੍ਮਾਕੋ ਔਰ ਜ੍ਞਾਨਕੋ ਏਕਤ੍ਵ ਹੈ ਐਸਾ ਯਹਾਁ ਯੁਕ੍ਤਿਸੇ ਸਮਝਾਯਾ ਹੈ.

ਪ੍ਰਸ਼੍ਨਃ– ਛਦ੍ਮਸ੍ਥਦਸ਼ਾਮੇਂ ਜੀਵਕੋ ਮਾਤ੍ਰ ਅਲ੍ਪਜ੍ਞਾਨ ਹੀ ਹੋਤਾ ਹੈ ਔਰ ਕੇਵਲੀਦਸ਼ਾਮੇਂ ਤੋ ਪਰਿਪੂਰ੍ਣ ਜ੍ਞਾਨ– ਕੇਵਲਜ੍ਞਾਨ ਹੋਤਾ ਹੈ; ਇਸਲਿਯੇ ਵਹਾਁ ਤੋ ਕੇਵਲੀਭਗਵਾਨਕੋ ਜ੍ਞਾਨਕਾ ਸਮਵਾਯ [–ਕੇਵਲਜ੍ਞਾਨਕਾ ਸਂਯੋਗ] ਹੁਆ ਨ?

ਉਤ੍ਤਰਃ– ਨਹੀਂ, ਐਸਾ ਨਹੀਂ ਹੈ. ਜੀਵਕੋ ਔਰ ਜ੍ਞਾਨਗੁਣਕੋ ਸਦੈਵ ਏਕਤ੍ਵ ਹੈ, ਅਭਿਨ੍ਨਤਾ ਹੈ. ਛਦ੍ਮਸ੍ਥਦਸ਼ਾਮੇਂ ਭੀ ਉਸ ਅਭਿਨ੍ਨ ਜ੍ਞਾਨਗੁਣਮੇਂ ਸ਼ਕ੍ਤਿਰੂਪਸੇ ਕੇਵਲਜ੍ਞਾਨ ਹੋਤਾ ਹੈ. ਕੇਵਲੀਦਸ਼ਾਮੇਂ, ਉਸ ਅਭਿਨ੍ਨ ਜ੍ਞਾਨਗੁਣਮੇਂ ਸ਼ਕ੍ਤਿਰੂਪਸੇ ਸ੍ਥਿਤ ਕੇਵਲਜ੍ਞਾਨ ਵ੍ਯਕ੍ਤ ਹੋਤਾ ਹੈ; ਕੇਵਲਜ੍ਞਾਨ ਕਹੀਂ ਬਾਹਰਸੇ ਆਕਰ ਕੇਵਲੀਭਗਵਾਨਕੇ ਆਤ੍ਮਾਕੇ ਸਾਥ ਸਮਵਾਯਕੋ ਪ੍ਰਾਪ੍ਤ ਹੋਤਾ ਹੋ ਐਸਾ ਨਹੀਂ ਹੈ. ਛਦ੍ਮਸ੍ਥਦਸ਼ਾਮੇਂ ਔਰ ਕੇਵਲੀਦਸ਼ਾਮੇਂ ਜੋ ਜ੍ਞਾਨਕਾ ਅਨ੍ਤਰ ਦਿਖਾਈ ਦੇਤਾ ਹੈ ਵਹ ਮਾਤ੍ਰ ਸ਼ਕ੍ਤਿ–ਵ੍ਯਕ੍ਤਿਰੂਪ ਅਨ੍ਤਰ ਸਮਝਨਾ ਚਾਹਿਯੇ.. ੪੯..

ਅਨ੍ਵਯਾਰ੍ਥਃ– [ਸਮਵਰ੍ਤਿਤ੍ਵਂ ਸਮਵਾਯਃ] ਸਮਵਰ੍ਤੀਪਨਾ ਵਹ ਸਮਵਾਯ ਹੈ; [ਅਪ੍ਰੁਥਗ੍ਭੂਤਤ੍ਵਮ੍] ਵਹੀ, ਅਪ੍ਰੁਥਕ੍ਪਨਾ [ਚ] ਔਰ [ਅਯੁਤਸਿਦ੍ਧਤ੍ਵਮ੍] ਅਯੁਤਸਿਦ੍ਧਪਨਾ ਹੈ. [ਤਸ੍ਮਾਤ੍] ਇਸਲਿਯੇ [ਦ੍ਰਵ੍ਯਗੁਣਾਨਾਮ੍] ਦ੍ਰਵ੍ਯ ਔਰ ਗੁਣੋਂਕੀ [ਅਯੁਤਾ ਸਿਦ੍ਧਿਃ ਇਤਿ] ਅਯੁਤਸਿਦ੍ਧਿ [ਨਿਰ੍ਦਿਸ਼੍ਟਾ] [ਜਿਨੋਂਨੇ] ਕਹੀ ਹੈ. --------------------------------------------------------------------------

Page 91 of 264
PDF/HTML Page 120 of 293
single page version

ਕਹਾਨਜੈਨਸ਼ਾਸ੍ਤ੍ਰਮਾਲਾ] ਸ਼ਡ੍ਦ੍ਰਵ੍ਯ–ਪਂਚਾਸ੍ਤਿਕਾਯਵਰ੍ਣਨ

ਦ੍ਰਵ੍ਯਗੁਣਾਨਾਮੇਕਾਸ੍ਤਿਤ੍ਵਨਿਰ੍ਵ੍ਰੁਤ੍ਤਿਤ੍ਵਾਦਨਾਦਿਰਨਿਧਨਾ ਸਹਵ੍ਰੁਤ੍ਤਿਰ੍ਹਿ ਸਮਵਰ੍ਤਿਤ੍ਵਮ੍; ਸ ਏਵ ਸਮਵਾਯੋ ਜੈਨਾਨਾਮ੍; ਤਦੇਵ ਸਂਜ੍ਞਾਦਿਭ੍ਯੋ ਭੇਦੇਪਿ ਵਸ੍ਤੁਤ੍ਵੇਨਾਭੇਦਾਦਪ੍ਰੁਥਗ੍ਭੂਤਤ੍ਵਮ੍; ਤਦੇਵ ਯੁਤਸਿਦ੍ਧਿ– ਨਿਬਂਧਨਸ੍ਯਾਸ੍ਤਿਤ੍ਵਾਨ੍ਤਰਸ੍ਯਾਭਾਵਾਦਯੁਤਸਿਦ੍ਧਤ੍ਵਮ੍. ਤਤੋ ਦ੍ਰਵ੍ਯਗੁਣਾਨਾਂ ਸਮਵਰ੍ਤਿਤ੍ਵਲਕ੍ਸ਼ਣਸਮਵਾਯਭਾਜਾਮ– ਯੁਤਸਿਦ੍ਧਿਰੇਵ, ਨ ਪ੍ਰੁਥਗ੍ਭੂਤਤ੍ਵਮਿਤਿ.. ੫੦..

-----------------------------------------------------------------------------

ਦ੍ਰਵ੍ਯ ਔਰ ਗੁਣ ਏਕ ਅਸ੍ਤਿਤ੍ਵਸੇ ਰਚਿਤ ਹੈਂ ਉਨਕੀ ਜੋ ਅਨਾਦਿ–ਅਨਨ੍ਤ ਸਹਵ੍ਰੁਤ੍ਤਿ [–ਏਕ ਸਾਥ ਰਹਨਾ] ਵਹ ਵਾਸ੍ਤਵਮੇਂ ਸਮਵਰ੍ਤੀਪਨਾ ਹੈ; ਵਹੀ, ਜੈਨੋਂਕੇ ਮਤਮੇਂ ਸਮਵਾਯ ਹੈ; ਵਹੀ, ਸਂਜ੍ਞਾਦਿ ਭੇਦ ਹੋਨੇ ਪਰ ਭੀ [–ਦ੍ਰਵ੍ਯ ਔਰ ਗੁਣੋਂਕੋ ਸਂਜ੍ਞਾ– ਲਕ੍ਸ਼ਣ–ਪ੍ਰਯੋਜਨ ਆਦਿਕੀ ਅਪੇਕ੍ਸ਼ਾਸੇ ਭੇਦ ਹੋਨੇ ਪਰ ਭੀ] ਵਸ੍ਤੁਰੂਪਸੇ ਅਭੇਦ ਹੋਨੇਸੇ ਅਪ੍ਰੁਥਕ੍ਪਨਾ ਹੈ; ਵਹੀ, ਯੁਤਸਿਦ੍ਧਿਕੇ ਕਾਰਣਭੂਤ ੧ਅਸ੍ਤਿਤ੍ਵਾਨ੍ਤਰਕਾ ਅਭਾਵ ਹੋਨੇਸੇ ਅਯੁਤਸਿਦ੍ਧਪਨਾ ਹੈ. ਇਸਲਿਯੇ ੨ਸਮਵਰ੍ਤਿਤ੍ਵਸ੍ਵਰੂਪ ਸਮਵਾਯਵਾਲੇ ਦ੍ਰਵ੍ਯ ਔਰ ਗੁਣੋਂਕੋ ਅਯੁਤਸਿਦ੍ਧਿ ਹੀ ਹੈ, ਪ੍ਰੁਥਕ੍ਪਨਾ ਨਹੀਂ ਹੈ.. ੫੦.. -------------------------------------------------------------------------- ੧. ਅਸ੍ਤਿਤ੍ਵਾਨ੍ਤਰ = ਭਿਨ੍ਨ ਅਸ੍ਤਿਤ੍ਵ. [ਯੁਤਸਿਦ੍ਧਿਕਾ ਕਾਰਣ ਭਿਨ੍ਨ–ਭਿਨ੍ਨ ਅਸ੍ਤਿਤ੍ਵ ਹੈ. ਲਕੜੀ ਔਰ ਲਕਡੀਵਾਲੇਕੀ ਭਾਁਤਿ

੨. ਸਮਵਾਯਕਾ ਸ੍ਵਰੂਪ ਸਮਵਰ੍ਤੀਪਨਾ ਅਰ੍ਥਾਤ੍ ਅਨਾਦਿ–ਅਨਨ੍ਤ ਸਹਵ੍ਰੁਤ੍ਤਿ ਹੈ. ਦ੍ਰਵ੍ਯ ਔਰ ਗੁਣੋੇਂਕੋ ਐਸਾ ਸਮਵਾਯ [ਅਨਾਦਿ–