Page 152 of 264
PDF/HTML Page 181 of 293
single page version

೧೫೨

ಇಹ ಹಿ ಜೀವೈಃ ಸ್ಪರ್ಶನರಸನಧ್ರಾಣಚಕ್ಷುರ್ಭಿರಿನ್ದ್ರಿಯೈಸ್ತದ್ವಿಷಯಭೂತಾಃ ಸ್ಪರ್ಶರಸಗಂಧವರ್ಣಸ್ವಭಾವಾ ಅರ್ಥಾ ಗೃಹ್ಯಂತೇ.ಃ. ಶ್ರೋತ್ರೇನ್ದ್ರಿಯೇಣ ತು ತ ಏವ ತದ್ವಿಷಯಹೇತುಭೂತಶಬ್ದಾಕಾರಪರಿಣತಾ ಗೃಹ್ಯಂತೇ. ತೇ ಕದಾಚಿತ್ಸ್ಥೂಲ– ಸ್ಕಂಧತ್ವಮಾಪನ್ನಾಃ ಕದಾಚಿತ್ಸೂಕ್ಷ್ಮತ್ವಮಾಪನ್ನಾಃ ಕದಾಚಿತ್ಪರಮಾಣುತ್ವಮಾಪನ್ನಾಃ ಇನ್ದ್ರಿಯಗ್ರಹಣಯೋಗ್ಯತಾಸದ್ಭಾವಾದ್ ಗೃಹ್ಯಮಾಣಾ ಅಗೃಹ್ಯಮಾಣಾ ವಾ ಮೂರ್ತಾ ಇತ್ಯುಚ್ಯಂತೇ. ಶೇಷಮಿತರತ್ ಸಮಸ್ತಮಪ್ಯರ್ಥಜಾತಂ ಸ್ಪರ್ಶರಸ– ಗಂಧವರ್ಣಾಭಾವಸ್ವಭಾವಮಿನ್ದ್ರಿಯಗ್ರಹಣಯೋಗ್ಯತಾಯಾ ಅಭಾವಾದಮೂರ್ತಮಿತ್ಯುಚ್ಯತೇ. ಚಿತ್ತಗ್ರಹಣಯೋಗ್ಯತಾಸದ್ಭಾವ– ಭಾಗ್ಭವತಿ ತದುಭಯಮಪಿ, ಚಿತಂ, ಹ್ಯನಿಯತವಿಷಯಮಪ್ರಾಪ್ಯಕಾರಿ ಮತಿಶ್ರುತಜ್ಞಾನಸಾಧನೀಭೂತಂ ಮೂರ್ತಮಮೂರ್ತಂ ಚ ಸಮಾದದಾತೀತಿ.. ೯೯..

-----------------------------------------------------------------------------

ಟೀಕಾಃ– ಯಹ, ಮೂರ್ತ ಔರ ಅಮೂರ್ತಕೇ ಲಕ್ಷಣಕಾ ಕಥನ ಹೈ.

ಇಸ ಲೋಕಮೇಂ ಜೀವೋಂ ದ್ವಾರಾ ಸ್ಪರ್ಶನೇನ್ದ್ರಿಯ, ರಸನೇನ್ದ್ರಿಯ, ಧ್ರಾಣೇನ್ದ್ರಿಯ ಔರ ಚಕ್ಷುರಿನ್ದ್ರಿಯ ದ್ವಾರಾ ಉನಕೇ [–ಉನ ಇನ್ದ್ರಿಯೋಂಕೇ] ವಿಷಯಭೂತ, ಸ್ಪರ್ಶ–ರಸ–ಗಂಧ–ವರ್ಣಸ್ವಭಾವವಾಲೇ ಪದಾರ್ಥ [–ಸ್ಪರ್ಶ, ರಸ, ಗಂಧ ಔರ ವರ್ಣ ಜಿನಕಾ ಸ್ವಭಾವ ಹೈ ಐಸೇ ಪದಾರ್ಥ] ಗ್ರಹಣ ಹೋತೇ ಹೈಂ [–ಜ್ಞಾತ ಹೋತೇ ಹೈಂ]; ಔರ ಶ್ರೋತ್ರೇನ್ದ್ರಿಯ ದ್ವಾರಾ ವಹೀ ಪದಾರ್ಥ ಉಸಕೇ [ಶ್ರೋತ್ರೈನ್ದ್ರಿಯಕೇ] ೧ವಿಷಯಹೇತುಭೂತ ಶಬ್ದಾಕಾರ ಪರಿಣಮಿತ ಹೋತೇ ಹುಏ ಗ್ರಹಣ ಹೋತೇ ಹೈಂ. ವೇ [ವೇ ಪದಾರ್ಥ], ಕದಾಚಿತ್ ಸ್ಥೂಲಸ್ಕನ್ಧಪನೇಕೋ ಪ್ರಾಪ್ತ ಹೋತೇ ಹುಏ, ಕದಾಚಿತ್ ಸೂಕ್ಷ್ಮತ್ವಕೋ [ಸೂಕ್ಷ್ಮಸ್ಕಂಧಪನೇಕೋ] ಪ್ರಾಪ್ತ ಹೋತೇ ಹುಏ ಔರ ಕದಾಚಿತ್ ಪರಮಾಣುಪನೇಕೋ ಪ್ರಾಪ್ತ ಹೋತೇ ಹುಏ ಇನ್ದ್ರಿಯೋಂ ದ್ವಾರಾ ಗ್ರಹಣ ಹೋತೇ ಹೋಂ ಯಾ ನ ಹೋತೇ ಹೋಂ, ಇನ್ದ್ರಿಯೋಂ ದ್ವಾರಾ ಗ್ರಹಣ ಹೋನೇಕೀ ಯೋಗ್ಯತಾಕಾ [ಸದೈವ] ಸದ್ಭಾವ ಹೋನೇಸೇ ‘ಮೂರ್ತ’ ಕಹಲಾತೇ ಹೈಂ.

ಸ್ಪರ್ಶ–ರಸ–ಗಂಧ–ವರ್ಣಕಾ ಅಭಾವ ಜಿಸಕಾ ಸ್ವಭಾವ ಹೈ ಐಸಾ ಶೇಷ ಅನ್ಯ ಸಮಸ್ತ ಪದಾರ್ಥಸಮೂಹ ಇೀನದ್ರಯೋಂ ದ್ವಾರಾ ಗ್ರಹಣ ಹೋನೇಕೀ ಯೋಗ್ಯತಾಕೇ ಅಭಾವಕೇ ಕಾರಣ ‘ಅಮೂರ್ತ’ ಕಹಲಾತಾ ಹೈ.

ವೇ ದೋನೋಂ [–ಪೂರ್ವೋಕ್ತ ದೋನೋಂ ಪ್ರಕಾರಕೇ ಪದಾರ್ಥ] ಚಿತ್ತ ದ್ವಾರಾ ಗ್ರಹಣ ಹೋನೇಕೀ ಯೋಗ್ಯತಾಕೇ ಸದ್ಭಾವವಾಲೇ ಹೈಂ; ಚಿತ್ತ– ಜೋ ಕಿ ೨ ಅನಿಯತ ವಿಷಯವಾಲಾ, ೩ಅಜ್ಜಾಪ್ಯಕಾರೀ ಔರ ಮತಿಶ್ರುತಜ್ಞಾನಕೇ ಸಾಧನಭೂತ [–ಮತಿಜ್ಞಾನ ತಥಾ ಶ್ರುತಜ್ಞಾನಮೇಂ ನಿಮಿತ್ತಭೂತ] ಹೈ ವಹ–ಮೂರ್ತ ತಥಾ ಅಮೂರ್ತಕೋ ಗ್ರಹಣ ಕರತಾ ಹೈ [–ಜಾನತಾ ಹೈ].. ೯೯..

ಇಸ ಪ್ರಕಾರ ಚೂಲಿಕಾ ಸಮಾಪ್ತ ಹುಈ. -------------------------------------------------------------------------- ೪. ಉನ ಸ್ಪರ್ಶ–ರಸ–ಗಂಧ–ವರ್ಣಸವಭಾವವಾಲೇ ಪದಾರ್ಥೋಹಕೋ [ಅರ್ಥಾತ್ ಪುದ್ಗಲೋಂಕೋ] ಶ್ರೋತ್ರೈನ್ದ್ರಿಯಕೇ ವಿಷಯ ಹೋನೇಮೇಂ ಹೇತುಭೂತ

೫. ಅನಿಯತ=ಅನಿಶ್ಚಿತ. [ಜಿಸ ಪ್ರಕಾರ ಪಾಂಚ ಇನ್ದ್ರಿಯೋಮೇಂಸೇ ಪ್ರತಯೇಕ ಇನ್ದ್ರಿಯಕಾ ವಿಷಯ ನಿಯತ ಹೈ ಉಸ ಪ್ರಕಾರ ಮನಕಾ

೬. ಅಜ್ಜಾಪ್ಯಕಾರೀ=ಜ್ಞೇಯ ವಿಷಯೋಂಕಾ ಸ್ಪರ್ಶ ಕಿಯೇ ಬಿನಾ ಕಾರ್ಯ ಕರನೇವಾಲಾ ಯಜಾನನೇವಾಲಾ. [ಮನ ಔರ ಚಕ್ಷು ಅಜ್ಜಾಪ್ಯಕಾರೀ

Page 153 of 264
PDF/HTML Page 182 of 293
single page version

ಕಹಾನಜೈನಶಾಸ್ತ್ರಮಾಲಾ] ಷಡ್ದ್ರವ್ಯ–ಪಂಚಾಸ್ತಿಕಾಯವರ್ಣನ

ಅಥ ಕಾಲದ್ರವ್ಯವ್ಯಾಖ್ಯಾನಮ್.

ವ್ಯವಹಾರಕಾಲಸ್ಯ ನಿಶ್ಚಯಕಾಲಸ್ಯ ಚ ಸ್ವರೂಪಾಖ್ಯಾನಮೇತತ್.

ತ್ತ್ರ ಕ್ರಮಾನುಪಾತೀ ಸಮಯಾಖ್ಯಃ ಪರ್ಯಾಯೋ ವ್ಯವಹಾರಕಾಲಃ, ತದಾಧಾರಭೂತಂ ದ್ರವ್ಯಂ ನಿಶ್ಚಯಕಾಲಃ. ತ್ತ್ರ ವ್ಯವಹಾರಕಾಲೋ ನಿಶ್ಚಯಕಾಲಪರ್ಯಾಯರೂಪೋಪಿ ಜೀವಪುದ್ಗಲಾನಾಂ ಪರಿಣಾಮೇನಾವಚ್ಛಿದ್ಯಮಾನತ್ವಾತ್ತತ್ಪರಿಣಾಮಭವ ಇತ್ಯುಪಗೀಯತೇ, ಜೀವಪುದ್ಗಲಾನಾಂ ಪರಿಣಾಮಸ್ತು ಬಹಿರಙ್ಗನಿಮಿತ್ತಭೂತದ್ರವ್ಯಕಾಲಸದ್ಭಾವೇ ಸತಿ ಸಂಭೂತತ್ವಾದ್ರ್ರವ್ಯ– ----------------------------------------------------------------------------

ಅನ್ವಯಾರ್ಥಃ– [ಕಾಲಃ ಪರಿಣಾಮಭವಃ] ಕಾಲ ಪರಿಣಾಮಸೇ ಉತ್ಪನ್ನ ಹೋತಾ ಹೈ [ಅರ್ಥಾತ್ ವ್ಯವಹಾರಕಾಲ ಕಾ ಮಾಪ ಜೀವ–ಪುದ್ಗಲೋಂಕೇ ಪರಿಣಾಮ ದ್ವಾರಾ ಹೋತಾ ಹೈ]; [ಪರಿಣಾಮಃ ದ್ರವ್ಯಕಾಲಸಂಭೂತಃ] ಪರಿಣಾಮ ದ್ರವ್ಯಕಾಲಸೇ ಉತ್ಪನ್ನ ಹೋತಾ ಹೈ.– [ದ್ವಯೋಃ ಏಷಃ ಸ್ವಭಾವಃ] ಯಹ, ದೋನೋಂಕಾ ಸ್ವಭಾವ ಹೈ. [ಕಾಲಃ ಕ್ಷಣಭುಙ್ಗುರಃ ನಿಯತಃ] ಕಾಲ ಕ್ಷಣಭಂಗುರ ತಥಾ ನಿತ್ಯ ಹೈ.

ಟೀಕಾಃ– ಯಹ, ವ್ಯವಹಾರಕಾಲ ತಥಾ ನಿಶ್ಚಯಕಾಲಕೇ ಸ್ವರೂಪಕಾ ಕಥನ ಹೈ.

ವಹಾಂ, ‘ಸಮಯ’ ನಾಮಕೀ ಜೋ ಕ್ರಮಿಕ ಪರ್ಯಾಯ ಸೋ ವ್ಯವಹಾರಕಾಲ ಹೈ; ಉಸಕೇ ಆಧಾರಭೂತ ದ್ರವ್ಯ ವಹ ನಿಶ್ಚಯಕಾಲ ಹೈ.

ವಹಾಂ, ವ್ಯವಹಾರಕಾಲ ನಿಶ್ಚಯಕಾಲಕೀ ಪರ್ಯಾಯರೂಪ ಹೋನೇ ಪರ ಭೀ ಜೀವ–ಪುದ್ಗಲೋಂಕೇ ಪರಿಣಾಮಸೇ ಮಾಪಾ ಜಾತಾ ಹೈ – ಜ್ಞಾತ ಹೋತಾ ಹೈ ಇಸಲಿಯೇ ‘ಜೀವ–ಪುದ್ಗಲೋಂಕೇ ಪರಿಣಾಮಸೇ ಉತ್ಪನ್ನ ಹೋನೇವಾಲಾ’ ಕಹಲಾತಾ ಹೈ; ಔರ ಜೀವ–ಪುದ್ಗಲೋಂಕೇ ಪರಿಣಾಮ ಬಹಿರಂಗ–ನಿಮಿತ್ತಭೂತ ದ್ರವ್ಯಕಾಲಕೇ ಸದ್ಭಾವಮೇಂ ಉತ್ಪನ್ನ ಹೋನೇಕೇ ಕಾರಣ ‘ದ್ರವ್ಯಕಾಲಸೇ ಉತ್ಪನ್ನ ಹೋನೇವಾಲೇ’ ಕಹಲಾತೇ ಹೈಂ. ವಹಾಂ ತಾತ್ಪರ್ಯ ಯಹ ಹೈ ಕಿ – ವ್ಯವಹಾರಕಾಲ ಜೀವ–ಪುದ್ಗಲೋಂಕೇ ಪರಿಣಾಮ ದ್ವಾರಾ --------------------------------------------------------------------------

Page 154 of 264
PDF/HTML Page 183 of 293
single page version

೧೫೪

ಕಾಲಸಂಭೂತ ಇತ್ಯಭಿಧೀಯತೇ. ತತ್ರೇದಂ ತಾತ್ಪರ್ಯಂ–ವ್ಯವಹಾರಕಾಲೋ ಜೀವಪುದ್ಗಲಪರಿಣಾಮೇನ ನಿಶ್ಚೀಯತೇ, ನಿಶ್ಚಯ– ಕಾಲಸ್ತು ತತ್ಪರಿಣಾಮಾನ್ಯಥಾನುಪಪತ್ತ್ಯೇತಿ. ತತ್ರ ಕ್ಷಣಭಙ್ಗೀ ವ್ಯವಹಾರಕಾಲಃ ಸೂಕ್ಷ್ಮಪರ್ಯಾಯಸ್ಯ ತಾವನ್ಮಾತ್ರತ್ವಾತ್, ನಿತ್ಯೋ ನಿಶ್ಚಯಕಾಲಃ ಖಗುಣಪರ್ಯಾಯಾಧಾರದ್ರವ್ಯತ್ವೇನ ಸರ್ವದೈವಾವಿನಶ್ವರತ್ವಾದಿತಿ.. ೧೦೦..

----------------------------------------------------------------------------- ನಿಶ್ಚಿತ ಹೋತಾ ಹೈ; ಔರ ನಿಶ್ಚಯಕಾಲ ಜೀವ–ಪುದ್ಗಲೋಂಕೇ ಪರಿಣಾಮಕೀ ಅನ್ಯಥಾ ಅನುಪಪತ್ತಿ ದ್ವಾರಾ [ಅರ್ಥಾತ್ ಜೀವ–ಪುದ್ಗಲೋಂಕೇ ಪರಿಣಾಮ ಅನ್ಯ ಪ್ರಕಾರಸೇ ನಹೀಂ ಬನ ಸಕತೇ ಇಸಲಿಯೇ] ನಿಶ್ಚಿತ ಹೋತಾ ಹೈ.

ವಹಾಂ, ವ್ಯವಹಾರಕಾಲ ಕ್ಷಣಭಂಗೀ ಹೈ, ಕ್ಯೋಂಕಿ ಸೂಕ್ಷ್ಮ ಪರ್ಯಾಯ ಮಾತ್ರ ಉತನೀ ಹೀ [–ಕ್ಷಣಮಾತ್ರ ಜಿತನೀ ಹೀ, ಸಮಯಮಾತ್ರ ಜಿತನೀ ಹೀ] ಹೈ; ನಿಶ್ಚಯಕಾಲ ನಿತ್ಯ ಹೈ, ಕ್ಯೋಂಕಿ ವಹ ಅಪನೇ ಗುಣ–ಪರ್ಯಾಯೋಂಕೇ ಆಧಾರಭೂತ ದ್ರವ್ಯರೂಪಸೇ ಸದೈವ ಅವಿನಾಶೀ ಹೈ.. ೧೦೦..

ಅನ್ವಯಾರ್ಥಃ– [ಕಾಲಃ ಇತಿ ಚ ವ್ಯಪದೇಶಃ] ‘ಕಾಲ’ ಐಸಾ ವ್ಯಪದೇಶ [ಸದ್ಗಾವಪ್ರರೂಪಕಃ] ಸದ್ಭಾವಕಾ ಪ್ರರೂಪಕ ಹೈ ಇಸಲಿಯೇ [ನಿತ್ಯಃ ಭವತಿ] ಕಾಲ [ನಿಶ್ಚಯಕಾಲ] ನಿತ್ಯ ಹೈ. [ಉತ್ಪನ್ನಧ್ವಂಸೀ ಅಪರಃ] ಉತ್ಪನ್ನಧ್ವಂಸೀ ಐಸಾ ಜೋ ದೂಸರಾ ಕಾಲ [ಅರ್ಥಾತ್ ಉತ್ಪನ್ನ ಹೋತೇ ಹೀ ನಷ್ಟ ಹೋನೇವಾಲಾ ಜೋ ವ್ಯವಹಾರಕಾಲ] ವಹ [ದೀರ್ಧಾಂತರಸ್ಥಾಯೀ] [ಕ್ಷಣಿಕ ಹೋನೇ ಪರ ಭೀ ಪ್ರವಾಹಅಪೇಕ್ಷಾಸೇ] ದೀರ್ಧ ಸ್ಥಿತಿಕಾ ಭೀ [ಕಹಾ ಜಾತಾ] ಹೈ. -------------------------------------------------------------------------- ಕ್ಷಣಭಂಗೀ=ಪ್ರತಿ ಕ್ಷಣ ನಷ್ಟ ಹೋನೇವಾಲಾ; ಪ್ರತಿಸಮಯ ಜಿಸಕಾ ಧ್ವಂಸ ಹೋತಾ ಹೈ ಐಸಾ; ಕ್ಷಣಭಂಗುರ; ಕ್ಷಣಿಕ.

Page 155 of 264
PDF/HTML Page 184 of 293
single page version

ಕಹಾನಜೈನಶಾಸ್ತ್ರಮಾಲಾ] ಷಡ್ದ್ರವ್ಯ–ಪಂಚಾಸ್ತಿಕಾಯವರ್ಣನ

ನಿತ್ಯಕ್ಷಣಿಕತ್ವೇನ ಕಾಲವಿಭಾಗಖ್ಯಾಪನಮೇತತ್.

ಯೋ ಹಿ ದ್ರವ್ಯವಿಶೇಷಃ ‘ಅಯಂ ಕಾಲಃ, ಅಯಂ ಕಾಲಃ’ ಇತಿ ಸದಾ ವ್ಯಪದಿಶ್ಯತೇ ಸ ಖಲು ಸ್ವಸ್ಯ ಸದ್ಭಾವಮಾವೇದಯನ್ ಭವತಿ ನಿತ್ಯಃ. ಯಸ್ತು ಪುನರುತ್ಪನ್ನಮಾತ್ರ ಏವ ಪ್ರಧ್ವಂಸ್ಯತೇ ಸ ಖಲು ತಸ್ಯೈವ ದ್ರವ್ಯವಿಶೇಷಸ್ಯ ಸಮಯಾಖ್ಯಃ ಪರ್ಯಾಯ ಇತಿ. ಸ ತೂತ್ಸಂಗಿತಕ್ಷಣಭಂಗೋಽಪ್ಯುಪದರ್ಶಿತ–ಸ್ವಸಂತಾನೋ ನಯಬಲಾದ್ರೀರ್ಧಾತರಸ್ಥಾಯ್ಯುಪಗೀಯಮಾನೋ ನ ದುಷ್ಯತಿ; ತತೋ ನ ಖಲ್ವಾವಲಿಕಾಪಲ್ಯೋಪಮ–ಸಾಗರೋಪಮಾದಿವ್ಯವಹಾರೋ ವಿಪ್ರತಿಷಿಧ್ಯತೇ. ತದತ್ರ ನಿಶ್ಚಯಕಾಲೋ ನಿತ್ಯಃ ದ್ರವ್ಯರೂಪತ್ವಾತ್, ವ್ಯವಹಾರಕಾಲಃ ಕ್ಷಣಿಕಃ ಪರ್ಯಾಯರೂಪತ್ವಾದಿತಿ.. ೧೦೧..

-----------------------------------------------------------------------------

‘ಯಹ ಕಾಲ ಹೈ, ಯಹ ಕಾಲ ಹೈ’ ಐಸಾ ಕರಕೇ ಜಿಸ ದ್ರವ್ಯವಿಶೇಷಕಾ ಸದೈವ ವ್ಯಪದೇಶ [ನಿರ್ದೇಶ, ಕಥನ] ಕಿಯಾ ಜಾತಾ ಹೈ, ವಹ [ದ್ರವ್ಯವಿಶೇಷ ಅರ್ಥಾತ್ ನಿಶ್ಚಯಕಾಲರೂಪ ಖಾಸ ದ್ರವ್ಯ] ಸಚಮುಚ ಅಪನೇ ಸದ್ಭಾವಕೋ ಪ್ರಗಟ ಕರತಾ ಹುಆ ನಿತ್ಯ ಹೈ; ಔರ ಜೋ ಉತ್ಪನ್ನ ಹೋತೇ ಹೀ ನಷ್ಟ ಹೋತಾ ಹೈ, ವಹ [ವ್ಯವಹಾರಕಾಲ] ಸಚಮುಚ ಉಸೀ ದ್ರವ್ಯವಿಶೇಷಕೀ ‘ಸಮಯ’ ನಾಮಕ ಪರ್ಯಾಯ ಹೈ. ವಹ ಕ್ಷಣಭಂಗುರ ಹೋನೇ ಪರ ಭೀ ಅಪನೀ ಸಂತತಿಕೋ [ಪ್ರವಾಹಕೋ] ದರ್ಶಾತಾ ಹೈ ಇಸಲಿಯೇ ಉಸೇ ನಯಕೇ ಬಲಸೇ ‘ದೀರ್ಘ ಕಾಲ ತಕ ಟಿಕನೇವಾಲಾ’ ಕಹನೇಮೇಂ ದೋಷ ನಹೀಂ ಹೈ; ಇಸಲಿಯೇ ಆವಲಿಕಾ, ಪಲ್ಯೋಪಮ, ಸಾಗರೋಪಮ ಇತ್ಯಾದಿ ವ್ಯವಹಾರಕಾ ನಿಷೇಧ ನಹೀಂ ಕಿಯಾ ಜಾತಾ.

ಇಸ ಪ್ರಕಾರ ಯಹಾಂ ಐಸಾ ಕಹಾ ಹೈ ಕಿ–ನಿಶ್ಚಯಕಾಲ ದ್ರವ್ಯರೂಪ ಹೋನೇಸೇ ನಿತ್ಯ ಹೈ, ವ್ಯವಹಾರಕಾಲ ಪರ್ಯಾಯರೂಪ ಹೋನೇಸೇ ಕ್ಷಣಿಕ ಹೈ.. ೧೦೧..

--------------------------------------------------------------------------

Page 156 of 264
PDF/HTML Page 185 of 293
single page version

೧೫೬

ಕಾಲಸ್ಯ ದ್ರವ್ಯಾಸ್ತಿಕಾಯತ್ವವಿಧಿಪ್ರತಿಷೇಧವಿಧಾನಮೇತತ್.

ಯಥಾ ಖಲು ಜೀವಪುದ್ಗಲಧರ್ಮಾಧರ್ಮಾಕಾಶಾನಿ ಸಕಲದ್ರವ್ಯಲಕ್ಷಣಸದ್ಭಾವಾದ್ರ್ರವ್ಯವ್ಯಪದೇಶಭಾಞ್ಜಿ ಭವನ್ತಿ, ತಥಾ ಕಾಲೋಽಪಿ. ಇತ್ಯೇವಂ ಷಡ್ದ್ರವ್ಯಾಣಿ. ಕಿಂತು ಯಥಾ ಜೀವಪುದ್ಗಲಧರ್ಮಾಧರ್ಮಾಕಾಶಾನಾಂ ದ್ವಯಾದಿಪ್ರದೇಶಲಕ್ಷಣತ್ವಮಸ್ತಿ ಅಸ್ತಿಕಾಯತ್ವಂ, ನ ತಥಾ ಲೋಕಾಕಾಶಪ್ರದೇಶಸಂಖ್ಯಾನಾಮಪಿ ಕಾಲಾಣೂನಾಮೇಕ–ಪ್ರದೇಶತ್ವಾದಸ್ತ್ಯಸ್ತಿಕಾಯತ್ವಮ್. ಅತ ಏವ ಚ ಪಞ್ಚಾಸ್ತಿಕಾಯಪ್ರಕರಣೇ ನ ಹೀಹ ಮುಖ್ಯತ್ವೇನೋಪನ್ಯಸ್ತಃ ಕಾಲಃ. ಜೀವಪುದ್ಗಲಪರಿಣಾಮಾವಚ್ಛಿದ್ಯಮಾನಪರ್ಯಾಯತ್ವೇನ ತತ್ಪರಿಣಾಮಾನ್ಯಥಾನುಪಪತ್ಯಾನುಮೀಯಮಾನದ್ರವ್ಯತ್ವೇನಾ– ತ್ರೈವಾಂತರ್ಭಾವಿತಃ.. ೧೦೨..

-----------------------------------------------------------------------------

ಟೀಕಾಃ– ಯಹ, ಕಾಲಕೋ ದ್ರವ್ಯಪನೇಕೇ ವಿಧಾನಕಾ ಔರ ಅಸ್ತಿಕಾಯಪನೇಕೇ ನಿಷೇಧಕಾ ಕಥನ ಹೈ [ಅರ್ಥಾತ್ ಕಾಲಕೋ ದ್ರವ್ಯಪನಾ ಹೈ ಕಿನ್ತು ಅಸ್ತಿಕಾಯಪನಾ ನಹೀಂಂ ಹೈ ಐಸಾ ಯಹಾಂ ಕಹಾ ಹೈ].

ಜಿಸ ಪ್ರಕಾರ ವಾಸ್ತವಮೇಂ ಜೀವ, ಪುದ್ಗಲ, ಧರ್ಮ, ಅಧರ್ಮ ಔರ ಆಕಾಶಕೋ ದ್ರವ್ಯಕೇ ಸಮಸ್ತ ಲಕ್ಷಣೋಂಕಾ ಸದ್ಭಾವ ಹೋನೇಸೇ ವೇ ‘ದ್ರವ್ಯ’ ಸಂಜ್ಞಾಕೋ ಪ್ರಾಪ್ತ ಕರತೇ ಹೈಂ, ಉಸೀ ಪ್ರಕಾರ ಕಾಲ ಭೀ [ಉಸೇ ದ್ರವ್ಯಕೇ ಸಮಸ್ತ ಲಕ್ಷಣೋಂಕಾ ಸದ್ಭಾವ ಹೋನೇಸೇ] ‘ದ್ರವ್ಯ’ ಸಂಜ್ಞಾಕೋ ಪ್ರಾಪ್ತ ಕರತಾ ಹೈ. ಇಸ ಪ್ರಕಾರ ಛಹ ದ್ರವ್ಯ ಹೈಂ. ಕಿನ್ತು ಜಿಸ ಪ್ರಕಾರ ಜೀವ, ಪುದ್ಗಲ, ಧರ್ಮ, ಅಧರ್ಮ ಔರ ಆಕಾಶಕೋ ೧ದ್ವಿ–ಆದಿ ಪ್ರದೇಶ ಜಿಸಕಾ ಲಕ್ಷಣ ಹೈ ಐಸಾ ಅಸ್ತಿಕಾಯಪನಾ ಹೈ, ಉಸ ಪ್ರಕಾರ ಕಾಲಾಣುಓಂಕೋ– ಯದ್ಯಪಿ ಉನಕೀ ಸಂಖ್ಯಾ ಲೋಕಾಕಾಶಕೇ ಪ್ರದೇಶೋಂಂ ಜಿತನೀ [ಅಸಂಖ್ಯ] ಹೈ ತಥಾಪಿ – ಏಕಪ್ರದೇಶೀಪನೇಕೇ ಕಾರಣ ಅಸ್ತಿಕಾಯಪನಾ ನಹೀಂ ಹೈ. ಔರ ಐಸಾ ಹೋನೇಸೇ ಹೀ [ಅರ್ಥಾತ್ ಕಾಲ ಅಸ್ತಿಕಾಯ ನ ಹೋನೇಸೇ ಹೀ] ಯಹಾಂ ಪಂಚಾಸ್ತಿಕಾಯಕೇ ಪ್ರಕರಣಮೇಂ ಮುಖ್ಯರೂಪಸೇ ಕಾಲಕಾ ಕಥನ ನಹೀಂ ಕಿಯಾ ಗಯಾ ಹೈ; [ಪರನ್ತು] ಜೀವ–ಪುದ್ಗಲೋಂಕೇ ಪರಿಣಾಮ ದ್ವಾರಾ ಜೋ ಜ್ಞಾತ ಹೋತೀ ಹೈ – ಮಾಪೀ ಜಾತೀ ಹೈ ಐಸೀ ಉಸಕೀ ಪರ್ಯಾಯ ಹೋನೇಸೇ ತಥಾ ಜೀವ–ಪುದ್ಗಲೋಂಕೇ ಪರಿಣಾಮಕೀ ಅನ್ಯಥಾ ಅನುಪಪತ್ತಿ ದ್ವಾರಾ ಜಿಸಕಾ ಅನುಮಾನ ಹೋತಾ ಹೈ ಐಸಾ ವಹ ದ್ರವ್ಯ ಹೋನೇಸೇ ಉಸೇ ಯಹಾಂ ೨ಅನ್ತರ್ಭೂತ ಕಿಯಾ ಗಯಾ ಹೈ.. ೧೦೨..

ಇಸ ಪ್ರಕಾರ ಕಾಲದ್ರವ್ಯಕಾ ವ್ಯಾಖ್ಯಾನ ಸಮಾಪ್ತ ಹುಆ. -------------------------------------------------------------------------- ೧. ದ್ವಿ–ಆದಿ=ದೋ ಯಾ ಅಧಿಕ; ದೋ ಸೇ ಲೇಕರ ಅನನ್ತ ತಕ. ೨. ಅನ್ತರ್ಭೂತ ಕರನಾ=ಭೀತರ ಸಮಾ ಲೇನಾ; ಸಮಾವಿಷ್ಟ ಕರನಾ; ಸಮಾವೇಶ ಕರನಾ [ಇಸ ‘ಪಂಚಾಸ್ತಿಕಾಯಸಂಗ್ರಹ ನಾಮಕ ಶಾಸ್ತ್ರಮೇಂ

Page 157 of 264
PDF/HTML Page 186 of 293
single page version

ಕಹಾನಜೈನಶಾಸ್ತ್ರಮಾಲಾ] ಷಡ್ದ್ರವ್ಯ–ಪಂಚಾಸ್ತಿಕಾಯವರ್ಣನ

ತದವಬೋಧಫಲಪುರಸ್ಸರಃ ಪಞ್ಚಾಸ್ತಿಕಾಯವ್ಯಾಖ್ಯೋಪಸಂಹಾರೋಽಯಮ್.

ನ ಖಲು ಕಾಲಕಲಿತಪಞ್ಚಾಸ್ತಿಕಾಯೇಭ್ಯೋಽನ್ಯತ್ ಕಿಮಪಿ ಸಕಲೇನಾಪಿ ಪ್ರವಚನೇನ ಪ್ರತಿಪಾದ್ಯತೇ. ತತಃ ಪ್ರವಚನಸಾರ ಏವಾಯಂ ಪಞ್ಚಾಸ್ತಿಕಾಯಸಂಗ್ರಹಃ. ಯೋ ಹಿ ನಾಮಾಮುಂ ಸಮಸ್ತವಸ್ತುತತ್ತ್ವಾಭಿಧಾಯಿನಮರ್ಥತೋಽ– ರ್ಥಿತಯಾವಬುಧ್ಯಾತ್ರೈವ ಜೀವಾಸ್ತಿಕಾಯಾಂತರ್ಗತಮಾತ್ಮಾನಂ ಸ್ವರೂಪೇಣಾತ್ಯಂತವಿಶುದ್ಧಚೈತನ್ಯಸ್ವಭಾವಂ ನಿಶ್ಚಿತ್ಯ ಪರ– -----------------------------------------------------------------------------

ಅನ್ವಯಾರ್ಥಃ– [ಏವಮ್] ಇಸ ಪ್ರಕಾರ [ಪ್ರವಚನಸಾರಂ] ಪ್ರವಚನಕೇ ಸಾರಭೂತ [ಪಞ್ಚಾಸ್ತಿಕಾಯಸಂಗ್ರಹಂ] ‘ಪಂಚಾಸ್ತಿಕಾಯಸಂಗ್ರಹ’ಕೋ [ವಿಜ್ಞಾಯ] ಜಾನಕರ [ಯಃ] ಜೋ [ರಾಗದ್ವೇಷೌ] ರಾಗದ್ವೇಷಕೋ [ಮುಞ್ಚತಿ] ಛೋಡತಾ ಹೈ, [ಸಃ] ವಹ [ದುಃಖಪರಿಮೋಕ್ಷಮ್ ಗಾಹತೇ] ದುಃಖಸೇ ಪರಿಮುಕ್ತ ಹೋತಾ ಹೈ.

ಟೀಕಾಃ– ಯಹಾಂ ಪಂಚಾಸ್ತಿಕಾಯಕೇ ಅವಬೋಧಕಾ ಫಲ ಕಹಕರ ಪಂಚಾಸ್ತಿಕಾಯಕೇ ವ್ಯಾಖ್ಯಾನಕಾ ಉಪಸಂಹಾರ ಕಿಯಾ ಗಯಾ ಹೈ.

ವಾಸ್ತವಮೇಂ ಸಮ್ಪೂರ್ಣ [ದ್ವಾದಶಾಂಗರೂಪಸೇ ವಿಸ್ತೀರ್ಣ] ಪ್ರವಚನ ಕಾಲ ಸಹಿತ ಪಂಚಾಸ್ತಿಕಾಯಸೇ ಅನ್ಯ ಕುಛ ಭೀ ಪ್ರತಿಪಾದಿತ ನಹೀಂ ಕರತಾ; ಇಸಲಿಯೇ ಪ್ರವಚನಕಾ ಸಾರ ಹೀ ಯಹ ‘ಪಂಚಾಸ್ತಿಕಾಯಸಂಗ್ರಹ’ ಹೈ. ಜೋ ಪುರುಷ ಸಮಸ್ತವಸ್ತುತತ್ತ್ವಕಾ ಕಥನ ಕರನೇವಾಲೇ ಇಸ ‘ಪಂಚಾಸ್ತಿಕಾಯಸಂಗ್ರಹ’ ಕೋ ೧ಅರ್ಥತಃ ೨ಅರ್ಥೀರೂಪಸೇ ಜಾನಕರ, -------------------------------------------------------------------------- ೧. ಅರ್ಥತ=ಅರ್ಥಾನುಸಾರ; ವಾಚ್ಯಕಾ ಲಕ್ಷಣ ಕರಕೇ; ವಾಚ್ಯಸಾಪೇಕ್ಷ; ಯಥಾರ್ಥ ರೀತಿಸೇ. ೨. ಅರ್ಥೀರೂಪಸೇ=ಗರಜೀರೂಪಸೇ; ಯಾಚಕರೂಪಸೇ; ಸೇವಕರೂಪಸೇ; ಕುಛ ಪ್ರಾಪ್ತ ಕರನೇ ಕೇ ಪ್ರಯೋಜನಸೇ [ಅರ್ಥಾತ್ ಹಿತಪ್ರಾಪ್ತಿಕೇ

Page 158 of 264
PDF/HTML Page 187 of 293
single page version

೧೫೮

ಸ್ಪರಕಾರ್ಯಕಾರಣೀಭೂತಾನಾದಿರಾಗದ್ವೇಷಪರಿಣಾಮಕರ್ಮಬಂಧಸಂತತಿ–ಸಮಾರೋಪಿತಸ್ವರೂಪವಿಕಾರಂ ತದಾತ್ವೇಽನುಭೂಯಮಾನಮವಲೋಕ್ಯ ತತ್ಕಾಲೋನ್ಮೀಲಿತವಿವೇಕಜ್ಯೋತಿಃ ಕರ್ಮಬಂಧಸಂತತಿ–ಪ್ರವರ್ತಿಕಾಂ ರಾಗದ್ವೇಷಪರಿಣತಿಮತ್ಯಸ್ಯತಿ, ಸ ಖಲು ಜೀರ್ಯಮಾಣಸ್ನೇಹೋ ಜಘನ್ಯಸ್ನೇಹಗುಣಾಭಿಮುಖಪರಮಾಣು– ಬದ್ಭಾವಿಬಂಧಪರಾಙ್ಮುಖಃ ಪೂರ್ವಬಂಧಾತ್ಪ್ರಚ್ಯವಮಾನಃ ಶಿಖಿತಪ್ತೋದಕದೌಸ್ಥ್ಯಾನುಕಾರಿಣೋ ದುಃಖಸ್ಯ ಪರಿಮೋಕ್ಷಂ ವಿಗಾಹತ ಇತಿ.. ೧೦೩.. -----------------------------------------------------------------------------

ಇಸೀಮೇಂ ಕಹೇ ಹುಏ ಜೀವಾಸ್ತಿಕಾಯಮೇಂ ೧ಅನ್ತರ್ಗತ ಸ್ಥಿತ ಅಪನೇಕೋ [ನಿಜ ಆತ್ಮಾಕೋ] ಸ್ವರೂಪಸೇ ಅತ್ಯನ್ತ ವಿಶುದ್ಧ ಚೈತನ್ಯಸ್ವಭಾವವಾಲಾ ನಿಶ್ಚಿತ ಕರಕೇ ೨ಪರಸ್ಪರ ಕಾರ್ಯಕಾರಣಭೂತ ಐಸೇ ಅನಾದಿ ರಾಗದ್ವೇಷಪರಿಣಾಮ ಔರ ಕರ್ಮಬನ್ಧಕೀ ಪರಮ್ಪರಾಸೇ ಜಿಸಮೇಂ ೩ಸ್ವರೂಪವಿಕಾರ ೪ಆರೋಪಿತ ಹೈ ಐಸಾ ಅಪನೇಕೋ [ನಿಜ ಆತ್ಮಾಕೋ] ಉಸ ಕಾಲ ಅನುಭವಮೇಂ ಆತಾ ದೇಖಕರ, ಉಸ ಕಾಲ ವಿವೇಕಜ್ಯೋತಿ ಪ್ರಗಟ ಹೋನೇಸೇ [ಅರ್ಥಾತ್ ಅತ್ಯನ್ತ ವಿಶುದ್ಧ ಚೈತನ್ಯಸ್ವಭಾವಕಾ ಔರ ವಿಕಾರಕಾ ಭೇದಜ್ಞಾನ ಉಸೀ ಕಾಲ ಪ್ರಗಟ ಪ್ರವರ್ತಮಾನ ಹೋನೇಸೇ] ಕರ್ಮಬನ್ಧಕೀ ಪರಮ್ಪರಾಕಾ ಪ್ರವರ್ತನ ಕರನೇವಾಲೀ ರಾಗದ್ವೇಷಪರಿಣತಿಕೋ ಛೋಡತಾ ಹೈ, ವಹ ಪುರುಷ, ವಾಸ್ತವಮೇಂ ಜಿಸಕಾ ೫ಸ್ನೇಹ ಜೀರ್ಣ ಹೋತಾ ಜಾತಾ ಹೈ ಐಸಾ, ಜಘನ್ಯ ೬ಸ್ನೇಹಗುಣಕೇ ಸನ್ಮುಖ ವರ್ತತೇ ಹುಏ ಪರಮಾಣುಕೀ ಭಾಂತಿ ಭಾವೀ ಬನ್ಧಸೇ ಪರಾಙ್ಮುಖ ವರ್ತತಾ ಹುಆ, ಪೂರ್ವ ಬನ್ಧಸೇ ಛೂಟತಾ ಹುಆ, ಅಗ್ನಿತಪ್ತ ಜಲಕೀ ೭ದುಃಸ್ಥಿತಿ ಸಮಾನ ಜೋ ದುಃಖ ಉಸಸೇ ಪರಿಮುಕ್ತ ಹೋತಾ ಹೈ.. ೧೦೩.. -------------------------------------------------------------------------- ೧. ಜೀವಾಸ್ತಿಕಾಯಮೇಂ ಸ್ವಯಂ [ನಿಜ ಆತ್ಮಾ] ಸಮಾ ಜಾತಾ ಹೈ, ಇಸಲಿಯೇ ಜೈಸಾ ಜೀವಾಸ್ತಿಕಾಯಕೇ ಸ್ವರೂಪಕಾ ವರ್ಣನ ಕಿಯಾ

೨. ರಾಗದ್ವೇಷಪರಿಣಾಮ ಔರ ಕರ್ಮಬನ್ಧ ಅನಾದಿ ಕಾಲಸೇ ಏಕ–ದೂಸರೇಕೋ ಕಾರ್ಯಕಾರಣರೂಪ ಹೈಂ. ೩. ಸ್ವರೂಪವಿಕಾರ = ಸ್ವರೂಪಕಾ ವಿಕಾರ. [ಸ್ವರೂಪ ದೋ ಪ್ರಕಾರಕಾ ಹೈಃ [೧] ದ್ರವ್ಯಾರ್ಥಿಕ ನಯಕೇ ವಿಷಯಭೂತ ಸ್ವರೂಪ, ಔರ

೪. ಆರೋಪಿತ = [ನಯಾ ಅರ್ಥಾತ್ ಔಪಾಧಿಕರೂಪಸೇ] ಕಿಯಾ ಗಯಾ. [ಸ್ಫಟಿಕಮಣಿಮೇಂ ಔಪಾಧಿಕರೂಪಸೇ ಹೋನೇವಾಲೀ ರಂಗಿತ

೫. ಸ್ನೇಹ = ರಾಗಾದಿರೂಪ ಚಿಕನಾಹಟ. ೬. ಸ್ನೇಹ = ಸ್ಪರ್ಶಗುಣಕೀ ಪರ್ಯಾಯರೂಪ ಚಿಕನಾಹಟ. [ಜಿಸ ಪ್ರಕಾರ ಜಘನ್ಯ ಚಿಕನಾಹಟಕೇ ಸನ್ಮುಖ ವರ್ತತಾ ಹುಆ ಪರಮಾಣು

೭. ದುಃಸ್ಥಿತಿ = ಅಶಾಂತ ಸ್ಥಿತಿ [ಅರ್ಥಾತ್ ತಲೇ–ಉಪರ ಹೋನಾ, ಖದ್ಬದ್ ಹೋನಾ]ಃ ಅಸ್ಥಿರತಾ; ಖರಾಬ–ಬುರೀ ಸ್ಥಿತಿ. [ಜಿಸ

Page 159 of 264
PDF/HTML Page 188 of 293
single page version

ಕಹಾನಜೈನಶಾಸ್ತ್ರಮಾಲಾ] ಷಡ್ದ್ರವ್ಯ–ಪಂಚಾಸ್ತಿಕಾಯವರ್ಣನ

ದುಃಖವಿಮೋಕ್ಷಕರಣಕ್ರಮಾಖ್ಯಾನಮೇತತ್.

ಏತಸ್ಯ ಶಾಸ್ತ್ರಸ್ಯಾರ್ಥಭೂತಂ ಶುದ್ಧಚೈತನ್ಯಸ್ವಭಾವ ಮಾತ್ಮಾನಂ ಕಶ್ಚಿಜ್ಜೀವಸ್ತಾವಜ್ಜಾನೀತೇ. ತತಸ್ತಮೇ– ವಾನುಗಂತುಮುದ್ಯಮತೇ. ತತೋಽಸ್ಯ ಕ್ಷೀಯತೇ ದ್ರಷ್ಟಿಮೋಹಃ. ತತಃ ಸ್ವರೂಪಪರಿಚಯಾದುನ್ಮಜ್ಜತಿ ಜ್ಞಾನಜ್ಯೋತಿಃ. ತತೋ ರಾಗದ್ವೇಷೌ ಪ್ರಶಾಮ್ಯತಃ. ತತಃ ಉತ್ತರಃ ಪೂರ್ವಶ್ಚ ಬಂಧೋ ವಿನಶ್ಯತಿ. ತತಃ ಪುನರ್ಬಂಧಹೇತುತ್ವಾಭಾವಾತ್ ಸ್ವರೂಪಸ್ಥೋ ನಿತ್ಯಂ ಪ್ರತಪತೀತಿ.. ೧೦೪..

ಇತಿ ಸಮಯವ್ಯಾಖ್ಯಾಯಾಮಂತರ್ನೀತಷಡ್ದ್ರವ್ಯಪಞ್ಚಾಸ್ತಿಕಾಯವರ್ಣನಃ ಪ್ರಥಮಃ ಶ್ರುತಸ್ಕಂಧಃ ಸಮಾಪ್ತಃ.. ೧.. -----------------------------------------------------------------------------

ಅನ್ವಯಾರ್ಥಃ– [ಜೀವಃ] ಜೀವ [ಏತದ್ ಅರ್ಥಂ ಜ್ಞಾತ್ವಾ] ಇಸ ಅರ್ಥಕೋ ಜಾನಕರ [–ಇಸ ಶಾಸ್ತ್ರಕೇ ಅರ್ಥಂಭೂತ ಶುದ್ಧಾತ್ಮಾಕೋ ಜಾನಕರ], [ತದನುಗಮನೋದ್ಯತಃ] ಉಸಕೇ ಅನುಸರಣಕಾ ಉದ್ಯಮ ಕರತಾ ಹುಆ [ನಿಹತಮೋಹಃ] ಹತಮೋಹ ಹೋಕರ [–ಜಿಸೇ ದರ್ಶನಮೋಹಕಾ ಕ್ಷಯ ಹುಆ ಹೋ ಐಸಾ ಹೋಕರ], [ಪ್ರಶಮಿತರಾಗದ್ವೇಷಃ] ರಾಗದ್ವೇಷಕೋ ಪ್ರಶಮಿತ [ನಿವೃತ್ತ] ಕರಕೇ, [ಹತಪರಾಪರಃ ಭವತಿ] ಉತ್ತರ ಔರ ಪೂರ್ವ ಬನ್ಧಕಾ ಜಿಸೇ ನಾಶ ಹುಆ ಹೈ ಐಸಾ ಹೋತಾ ಹೈ .

ಟೀಕಾಃ– ಇಸ, ದುಃಖಸೇ ವಿಮುಕ್ತ ಹೋನೇಕೇ ಕ್ರಮಕಾ ಕಥನ ಹೈ.

ಪ್ರಥಮ, ಕೋಈ ಜೀವ ಇಸ ಶಾಸ್ತ್ರಕೇ ಅರ್ಥಭೂತ ಶುದ್ಧಚೈತನ್ಯಸ್ವಭಾವವಾಲೇ [ನಿಜ] ಆತ್ಮಾಕೋ ಜಾನತಾ ಹೈ; ಅತಃ [ಫಿರ] ಉಸೀಕೇ ಅನುಸರಣಕಾ ಉದ್ಯಮ ಕರತಾ ಹೈ; ಅತಃ ಉಸೇ ದ್ರಷ್ಟಿಮೋಹಕಾ ಕ್ಷಯ ಹೋತಾ ಹೈ; ಅತಃ ಸ್ವರೂಪಕೇ ಪರಿಚಯಕೇ ಕಾರಣ ಜ್ಞಾನಜ್ಯೋತಿ ಪ್ರಗಟ ಹೋತೀ ಹೈ; ಅತಃ ರಾಗದ್ವೇಷ ಪ್ರಶಮಿತ ಹೋತೇ ಹೈಂ – ನಿವೃತ್ತ ಹೋತೇ ಹೈಂ; ಅತಃ ಉತ್ತರ ಔರ ಪೂರ್ವ [–ಪೀಛೇಕಾ ಔರ ಪಹಲೇಕಾ] ಬನ್ಧ ವಿನಷ್ಟ ಹೋತಾ ಹೈ; ಅತಃ ಪುನಃ ಬನ್ಧ ಹೋನೇಕೇ ಹೇತುತ್ವಕಾ ಅಭಾವ ಹೋನೇಸೇ ಸ್ವರೂಪಸ್ಥರೂಪಸೇ ಸದೈವ ತಪತಾ ಹೈ––ಪ್ರತಾಪವನ್ತ ವರ್ತತಾ ಹೈ [ಅರ್ಥಾತ್ ವಹ ಜೀವ ಸದೈವ ಸ್ವರೂಪಸ್ಥಿತ ರಹಕರ ಪರಮಾನನ್ದಜ್ಞಾನಾದಿರೂಪ ಪರಿಣಮಿತ ಹೈ].. ೧೦೪.. --------------------------------------------------------------------------

Page 160 of 264
PDF/HTML Page 189 of 293
single page version

೧೬೦

ಇಸ ಪ್ರಕಾರ [ಶ್ರೀಮದ್ಭಗವತ್ಕುನ್ದಕುನ್ದಾಚಾರ್ಯದೇವಪ್ರಣೀತ ಶ್ರೀ ಪಂಚಾಸ್ತಿಕಾಯಸಂಗ್ರಹ ಶಾಸ್ತ್ರಕೀ ಶ್ರೀಮದ್ ಅಮೃತಚನ್ದ್ರಾಚಾರ್ಯದೇವವಿರಚಿತ] ಸಮಯವ್ಯಾಖ್ಯಾ ನಾಮಕ ಟೀಕಾಮೇಂ ಷಡ್ದ್ರವ್ಯಪಂಚಾಸ್ತಿಕಾಯವರ್ಣನ ನಾಮಕಾ ಪ್ರಥಮ ಶ್ರುತಸ್ಕನ್ಧ ಸಮಾಪ್ತ ಹುಆ.

Page 161 of 264
PDF/HTML Page 190 of 293
single page version

-----------------------------------------------------------------------------

[ಪ್ರಥಮ, ಶ್ರೀ ಅಮೃತಚನ್ದ್ರಾಚಾರ್ಯದೇವ ಪಹಲೇ ಶ್ರುತಸ್ಕನ್ಧಮೇಂ ಕ್ಯಾ ಕಹಾ ಗಯಾ ಹೈ ಔರ ದೂಸರೇ ಶ್ರುತಸ್ಕನ್ಧಮೇಂ ಕ್ಯಾ ಕಹಾ ಜಾಏಗಾ ವಹ ಶ್ಲೋಕ ದ್ವಾರಾ ಅತಿ ಸಂಕ್ಷೇಪಮೇಂ ದರ್ಶಾತೇ ಹೈಂಃ]

ಪುರುಷೋಂಕೋ [ಬುದ್ಧಿಮಾನ ಜೀವೋಂಕೋ] ಶುದ್ಧ ತತ್ತ್ವ [ಶುದ್ಧಾತ್ಮತತ್ತ್ವ] ಕಾ ಉಪದೇಶ ದಿಯಾ ಗಯಾ. ಅಬ ಪದಾರ್ಥಭೇದ ದ್ವಾರಾ ಉಪೋದ್ಘಾತ ಕರಕೇ [–ನವ ಪದಾರ್ಥರೂಪ ಭೇದ ದ್ವಾರಾ ಪ್ರಾರಮ್ಭ ಕರಕೇ] ಉಸಕೇ ಮಾರ್ಗಕಾ [–ಶುದ್ಧಾತ್ಮತತ್ತ್ವಕೇ ಮಾರ್ಗಕಾ ಅರ್ಥಾತ್ ಉಸಕೇ ಮೋಕ್ಷಕೇ ಮಾರ್ಗಕಾ] ವರ್ಣನ ಕಿಯಾ ಜಾತಾ ಹೈ. [೭]

[ಅಬ ಇಸ ದ್ವಿತೀಯ ಶ್ರುತಸ್ಕನ್ಧಮೇಂ ಶ್ರೀಮದ್ಭಗವತ್ಕುನ್ದಕುನ್ದಾಚಾರ್ಯದೇವವಿರಚಿತ ಗಾಥಾಸೂತ್ರಕಾ ಪ್ರಾರಮ್ಭ ಕಿಯಾ ಜಾತಾ ಹೈಃ] --------------------------------------------------------------------------

Page 162 of 264
PDF/HTML Page 191 of 293
single page version

೧೬೨

ಆಪ್ತಸ್ತುತಿಪುರಸ್ಸರಾ ಪ್ರತಿಜ್ಞೇಯಮ್.

ಅಮುನಾ ಹಿ ಪ್ರವರ್ತಮಾನಮಹಾಧರ್ಮತೀರ್ಥಸ್ಯ ಮೂಲಕರ್ತೃತ್ವೇನಾಪುನರ್ಭವಕಾರಣಸ್ಯ ಭಗವತಃ ಪರಮಭಟ್ಟಾರಕ– ಮಹಾದೇವಾಧಿದೇವಶ್ರೀವರ್ದ್ಧಮಾನಸ್ವಾಮಿನಃ ಸಿದ್ಧಿನಿಬಂಧನಭೂತಾಂ ಭಾವಸ್ತುತಿಮಾಸೂಕ್ರ್ಯ, ಕಾಲಕಲಿತಪಞ್ಚಾಸ್ತಿ–ಕಾಯಾನಾಂ ಪದಾರ್ಥವಿಕಲ್ಪೋ ಮೋಕ್ಷಸ್ಯ ಮಾರ್ಗಶ್ಚ ವಕ್ತವ್ಯತ್ವೇನ ಪ್ರತಿಜ್ಞಾತ ಇತಿ.. ೧೦೫..

-----------------------------------------------------------------------------

ಅನ್ವಯಾರ್ಥಃ– [ಅಪುನರ್ಭವಕಾರಣಂ] ಅಪುನರ್ಭವಕೇ ಕಾರಣ [ಮಹಾವೀರಮ್] ಶ್ರೀ ಮಹಾವೀರಕೋ [ಶಿರಸಾ ಅಭಿವಂದ್ಯ] ಶಿರಸಾ ವನ್ದನ ಕರಕೇ, [ತೇಷಾಂ ಪದಾರ್ಥಭಙ್ಗಂ] ಉನಕಾ ಪದಾರ್ಥಭೇದ [–ಕಾಲ ಸಹಿತ ಪಂಚಾಸ್ತಿಕಾಯಕಾ ನವ ಪದಾರ್ಥರೂಪ ಭೇದ] ತಥಾ [ಮೋಕ್ಷಸ್ಯ ಮಾರ್ಗಂ] ಮೋಕ್ಷಕಾ ಮಾರ್ಗ [ವಕ್ಷ್ಯಾಮಿ] ಕಹೂಂಗಾ.

ಟೀಕಾಃ– ಯಹ, ಆಪ್ತಕೀ ಸ್ತುತಿಪೂರ್ವಕ ಪ್ರತಿಜ್ಞಾ ಹೈ.

ಪ್ರವರ್ತಮಾನ ಮಹಾಧರ್ಮತೀರ್ಥಕೇ ಮೂಲ ಕರ್ತಾರೂಪಸೇ ಜೋ ಅಪುನರ್ಭವಕೇ ಕಾರಣ ಹೈಂ ಐಸೇ ಭಗವಾನ, ಪರಮ ಭಟ್ಟಾರಕ, ಮಹಾದೇವಾಧಿದೇವ ಶ್ರೀ ವರ್ಧಮಾನಸ್ವಾಮೀಕೀ, ಸಿದ್ಧತ್ವಕೇ ನಿಮಿತ್ತಭೂತ ಭಾವಸ್ತುತಿ ಕರಕೇ, ಕಾಲ ಸಹಿತ ಪಂಚಾಸ್ತಿಕಾಯಕಾ ಪದಾರ್ಥಭೇದ [ಅರ್ಥಾತ್ ಛಹ ದ್ರವ್ಯೋಂಕಾ ನವ ಪದಾರ್ಥರೂಪ ಭೇದ] ತಥಾ ಮೋಕ್ಷಕಾ ಮಾರ್ಗ ಕಹನೇಕೀ ಇನ ಗಾಥಾಸೂತ್ರಮೇಂ ಪ್ರತಿಜ್ಞಾ ಕೀ ಗಈ ಹೈ.. ೧೦೫.. -------------------------------------------------------------------------- ಅಪುನರ್ಭವ = ಮೋಕ್ಷ. [ಪರಮ ಪೂಜ್ಯ ಭಗವಾನ ಶ್ರೀ ವರ್ಧಮಾನಸ್ವಾಮೀ, ವರ್ತಮಾನಮೇಂ ಪ್ರವರ್ತಿತ ಜೋ ರತ್ನತ್ರಯಾತ್ಮಕ ಮಹಾಧರ್ಮತೀರ್ಥ

Page 163 of 264
PDF/HTML Page 192 of 293
single page version

ಕಹಾನಜೈನಶಾಸ್ತ್ರಮಾಲಾ] ನವಪದಾರ್ಥಪೂರ್ವಕ–ಮೋಕ್ಷಮಾರ್ಗಪ್ರಪಂಚವರ್ಣನ

ಮೋಕ್ಷಮಾರ್ಗಸ್ಯೈವ ತಾವತ್ಸೂಚನೇಯಮ್.

ಸಮ್ಯಕ್ತ್ವಜ್ಞಾನಯುಕ್ತಮೇವ ನಾಸಮ್ಯಕ್ತ್ವಜ್ಞಾನಯುಕ್ತಂ, ಚಾರಿತ್ರಮೇವ ನಾಚಾರಿತ್ರಂ, ರಾಗದ್ವೇಷಪರಿಹೀಣಮೇವ ನ ರಾಗದ್ವೇಷಾಪರಿಹೀಣಮ್, ಮೋಕ್ಷಸ್ಯೈವ ನ ಭಾವತೋ ಬಂಧಸ್ಯ, ಮಾರ್ಗ ಏವ ನಾಮಾರ್ಗಃ, ಭವ್ಯಾನಾಮೇವ ನಾಭವ್ಯಾನಾಂ, ಲಬ್ಧಬುದ್ಧೀನಾಮೇವ ನಾಲಬ್ಧಬುದ್ಧೀನಾಂ, ಕ್ಷೀಣಕಷಾಯತ್ವೇ ಭವತ್ಯೇವ ನ ಕಷಾಯಸಹಿತತ್ವೇಭವತೀತ್ಯಷ್ಟಧಾ ನಿಯಮೋಽತ್ರ ದ್ರಷ್ಟವ್ಯಃ.. ೧೦೬.. -----------------------------------------------------------------------------

[ರಾಗದ್ವೇಷಪರಿಹೀಣಮ್] ಕಿ ಜೋ ರಾಗದ್ವೇಷಸೇ ರಹಿತ ಹೋ ವಹ, [ಲಬ್ಧಬುದ್ಧೀನಾಮ್] ಲಬ್ಧಬುದ್ಧಿ [ಭವ್ಯಾನಾಂ] ಭವ್ಯಜೀವೋಂಕೋ [ಮೋಕ್ಷಸ್ಯ ಮಾರ್ಗಃ] ಮೋಕ್ಷಕಾ ಮಾರ್ಗ [ಭವತಿ] ಹೋತಾ ಹೈ.

ಸಮ್ಯಕ್ತ್ವ ಔರ ಜ್ಞಾನಸೇ ಯುಕ್ತ ಹೀ –ನ ಕಿ ಅಸಮ್ಯಕ್ತ್ವ ಔರ ಅಜ್ಞಾನಸೇ ಯುಕ್ತ, ಚಾರಿತ್ರ ಹೀ – ನ ಕಿ ಅಚಾರಿತ್ರ, ರಾಗದ್ವೇಷ ರಹಿತ ಹೋ ಐಸಾ ಹೀ [ಚಾರಿತ್ರ] – ನ ಕಿ ರಾಗದ್ವೇಷ ಸಹಿತ ಹೋಯ ಐಸಾ, ಮೋಕ್ಷಕಾ ಹೀ – ೧ಭಾವತಃ ನ ಕಿ ಬನ್ಧಕಾ, ಮಾರ್ಗ ಹೀ – ನ ಕಿ ಅಮಾರ್ಗ, ಭವ್ಯೋಂಕೋ ಹೀ – ನ ಕಿ ಅಭವ್ಯೋಂಕೋ , ೨ಲಬ್ಧಬುದ್ಧಿಯೋಂ ಕೋ ಹೀ – ನ ಕಿ ಅಲಬ್ಧಬುದ್ಧಿಯೋಂಕೋ, ೩ಕ್ಷೀಣಕಷಾಯಪನೇಮೇಂ ಹೀ ಹೋತಾ ಹೈ– ನ ಕಿ ಕಷಾಯಸಹಿತಪನೇಮೇಂ ಹೋತಾ ಹೈ. ಇಸ ಪ್ರಕಾರ ಆಠ ಪ್ರಕಾರಸೇ ನಿಯಮ ಯಹಾಂ ದೇಖನಾ [ಅರ್ಥಾತ್ ಇಸ ಗಾಥಾಮೇಂ ಉಪರೋಕ್ತ ಆಠ ಪ್ರಕಾರಸೇ ನಿಯಮ ಕಹಾ ಹೈ ಐಸಾ ಸಮಝನಾ].. ೧೦೬.. -------------------------------------------------------------------------- ೧. ಭಾವತಃ = ಭಾವ ಅನುಸಾರ; ಆಶಯ ಅನುಸಾರ. [‘ಮೋಕ್ಷಕಾ’ ಕಹತೇ ಹೀ ‘ಬನ್ಧಕಾ ನಹೀಂ’ ಐಸಾ ಭಾವ ಅರ್ಥಾತ್ ಆಶಯ ಸ್ಪಷ್ಟ

೨. ಲಬ್ಧಬುದ್ಧಿ = ಜಿನ್ಹೋಂನೇ ಬುದ್ಧಿ ಪ್ರಾಪ್ತ ಕೀ ಹೋ ಐಸೇ. ೩. ಕ್ಷೀಣಕಷಾಯಪನೇಮೇಂ ಹೀ = ಕ್ಷೀಣಕಷಾಯಪನಾ ಹೋತೇ ಹೀ ; ಕ್ಷೀಣಕಷಾಯಪನಾ ಹೋ ತಭೀ. [ಸಮ್ಯಕ್ತ್ವಜ್ಞಾನಯುಕ್ತ ಚಾರಿತ್ರ – ಜೋ

Page 164 of 264
PDF/HTML Page 193 of 293
single page version

೧೬೪

ಸಮ್ಯಗ್ದರ್ಶನಜ್ಞಾನಚಾರಿತ್ರಾಣಾಂ ಸೂಚನೇಯಮ್.

ಭಾವಾಃ ಖಲು ಕಾಲಕಲಿತಪಞ್ಚಾಸ್ತಿಕಾಯವಿಕಲ್ಪರೂಪಾ ನವ ಪದಾರ್ಥಾಃ. ತೇಷಾಂ ಮಿಥ್ಯಾದರ್ಶನೋದಯಾ– ವಾದಿತಾಶ್ರದ್ಧಾನಾಭಾವಸ್ವಭಾವಂ ಭಾವಾಂತರಂ ಶ್ರದ್ಧಾನಂ ಸಮ್ಯಗ್ದರ್ಶನಂ, ಶುದ್ಧಚೈತನ್ಯರೂಪಾತ್ಮ– -----------------------------------------------------------------------------

ಅನ್ವಯಾರ್ಥಃ– [ಭಾವಾನಾಂ] ಭಾವೋಂಕಾ [–ನವ ಪದಾರ್ಥೋಂಕಾ] [ಶ್ರದ್ಧಾನಂ] ಶ್ರದ್ಧಾನ [ಸಮ್ಯಕ್ತ್ವಂ] ವಹ ಸಮ್ಯಕ್ತ್ವ ಹೈ; [ತೇಷಾಮ್ ಅಧಿಗಮಃ] ಉನಕಾ ಅವಬೋಧ [ಜ್ಞಾನಮ್] ವಹ ಜ್ಞಾನ ಹೈ; [ವಿರೂಢಮಾರ್ಗಾಣಾಮ್] [ನಿಜ ತತ್ತ್ವಮೇಂ] ಜಿನಕಾ ಮಾರ್ಗ ವಿಶೇಷ ರೂಢ ಹುಆ ಹೈ ಉನ್ಹೇಂ [ವಿಷಯೇಷು] ವಿಷಯೋಂಕೇ ಪ್ರತಿ ವರ್ತತಾ ಹುಆ [ಸಮಭಾವಃ] ಸಮಭಾವ [ಚಾರಿತ್ರಮ್] ವಹ ಚಾರಿತ್ರ ಹೈ.

ಟೀಕಾಃ– ಯಹ, ಸಮ್ಯಗ್ದರ್ಶನ–ಜ್ಞಾನ–ಚಾರಿತ್ರಕೀ ಸೂಚನಾ ಹೈ.

ಕಾಲ ಸಹಿತ ಪಂಚಾಸ್ತಿಕಾಯಕೇ ಭೇದರೂಪ ನವ ಪದಾರ್ಥ ವೇ ವಾಸ್ತವಮೇಂ ‘ಭಾವ’ ಹೈಂ. ಉನ ‘ಭಾವೋಂ’ ಕಾ ಮಿಥ್ಯಾದರ್ಶನಕೇ ಉದಯಸೇ ಪ್ರಾಪ್ತ ಹೋನೇವಾಲಾ ಜೋ ಅಶ್ರದ್ಧಾನ ಉಸಕೇ ಅಭಾವಸ್ವಭಾವವಾಲಾ ಜೋ ೧ಭಾವಾನ್ತರ–ಶ್ರದ್ಧಾನ [ಅರ್ಥಾತ್ ನವ ಪದಾರ್ಥೋಂಕಾ ಶ್ರದ್ಧಾನ], ವಹ ಸಮ್ಯಗ್ದರ್ಶನ ಹೈ– ಜೋ ಕಿ [ಸಮ್ಯಗ್ದರ್ಶನ] ಶುದ್ಧಚೈತನ್ಯರೂಪ -------------------------------------------------------------------------- ೧. ಭಾವಾನ್ತರ = ಭಾವವಿಶೇಷ; ಖಾಸ ಭಾವ; ದೂಸರಾ ಭಾವ; ಭಿನ್ನ ಭಾವ. [ನವ ಪದಾರ್ಥೋಂಕೇ ಅಶ್ರದ್ಧಾನಕಾ ಅಭಾವ ಜಿಸಕಾ ಸ್ವಭಾವ ಹೈ ಐಸಾ ಭಾವಾನ್ತರ [–ನವ ಪದಾರ್ಥೋಂಕೇ ಶ್ರದ್ಧಾನರೂಪ ಭಾವ] ವಹ ಸಮ್ಯಗ್ದರ್ಶನ ಹೈ.]

Page 165 of 264
PDF/HTML Page 194 of 293
single page version

ಕಹಾನಜೈನಶಾಸ್ತ್ರಮಾಲಾ] ನವಪದಾರ್ಥಪೂರ್ವಕ–ಮೋಕ್ಷಮಾರ್ಗಪ್ರಪಂಚವರ್ಣನ

ತತ್ತ್ವವಿನಿಶ್ಚಯಬೀಜಮ್. ತೇಷಾಮೇವ ಮಿಥ್ಯಾದರ್ಶನೋದಯಾನ್ನೌಯಾನಸಂಸ್ಕಾರಾದಿ ಸ್ವರೂಪವಿಪರ್ಯಯೇಣಾಧ್ಯವಸೀಯ–ಮಾನಾನಾಂ ತನ್ನಿವೃತ್ತೌ ಸಮಞ್ಜಸಾಧ್ಯವಸಾಯಃ ಸಮ್ಯಗ್ಜ್ಞಾನಂ, ಮನಾಗ್ಜ್ಞಾನಚೇತನಾಪ್ರಧಾನಾತ್ಮತತ್ತ್ವೋಪಲಂಭಬೀಜಮ್. ಸಮ್ಯಗ್ದರ್ಶನಜ್ಞಾನಸನ್ನಿಧಾನಾದಮಾರ್ಗೇಭ್ಯಃ ಸಮಗ್ರೇಭ್ಯಃ ಪರಿಚ್ಯುತ್ಯ ಸ್ವತತ್ತ್ವೇ ವಿಶೇಷೇಣ ರೂಢಮಾರ್ಗಾಣಾಂ ಸತಾ– ಮಿನ್ದ್ರಿಯಾನಿನ್ದ್ರಿಯವಿಷಯಭೂತೇಷ್ವರ್ಥೇಷು ರಾಗದ್ವೇಷಪೂರ್ವಕವಿಕಾರಾಭಾವಾನ್ನಿರ್ವಿಕಾರಾವಬೋಧಸ್ವಭಾವಃ ಸಮಭಾವಶ್ಚಾರಿತ್ರಂ, ತದಾತ್ವಾಯತಿರಮಣೀಯಮನಣೀಯಸೋಽಪುನರ್ಭವಸೌಖ್ಯಸ್ಯೈಕಬೀಜಮ್. ಇತ್ಯೇಷ ತ್ರಿಲಕ್ಷಣೋ ಮೋಕ್ಷಮಾರ್ಗಃ ಪುರಸ್ತಾ– ನ್ನಿಶ್ಚಯವ್ಯವಹಾರಾಭ್ಯಾಂ ವ್ಯಾಖ್ಯಾಸ್ಯತೇ. ಇಹ ತು ಸಮ್ಯಗ್ದರ್ಶನಜ್ಞಾನಯೋರ್ವಿಷಯಭೂತಾನಾಂ ನವಪದಾರ್ಥಾನಾಮು– ಪೋದ್ಧಾತಹೇತುತ್ವೇನ ಸೂಚಿತ ಇತಿ.. ೧೦೭.. ----------------------------------------------------------------------------- ಆತ್ಮತತ್ತ್ವಕೇ ೧ವಿನಿಶ್ಚಯಕಾ ಬೀಜ ಹೈ. ೨ನೌಕಾಗಮನಕೇ ಸಂಸ್ಕಾರಕೀ ಭಾಂತಿ ಮಿಥ್ಯಾದರ್ಶನಕೇ ಉದಯಕೇ ಕಾರಣ ಜೋ ಸ್ವರೂಪವಿಪರ್ಯಯಪೂರ್ವಕ ಅಧ್ಯವಸಿತ ಹೋತೇ ಹೈಂ [ಅರ್ಥಾತ್ ವಿಪರೀತ ಸ್ವರೂಪಸೇ ಸಮಝಮೇಂ ಆತೇ ಹೈಂ – ಭಾಸಿತ ಹೋತೇ ಹೈಂ] ಐಸೇ ಉನ ‘ಭಾವೋಂ’ ಕಾ ಹೀ [–ನವ ಪದಾರ್ಥೋಂಕಾ ಹೀ], ಮಿಥ್ಯಾದರ್ಶನಕೇ ಉದಯಕೀ ನಿವೃತ್ತಿ ಹೋನೇ ಪರ, ಜೋ ಸಮ್ಯಕ್ ಅಧ್ಯವಸಾಯ [ಸತ್ಯ ಸಮಝ, ಯಥಾರ್ಥ ಅವಭಾಸ, ಸಚ್ಚಾ ಅವಬೋಧ] ಹೋನಾ, ವಹ ಸಮ್ಯಗ್ಜ್ಞಾನ ಹೈ – ಜೋ ಕಿ [ಸಮ್ಯಗ್ಜ್ಞಾನ] ಕುಛ ಅಂಶಮೇಂ ಜ್ಞಾನಚೇತನಾಪ್ರಧಾನ ಆತ್ಮತತ್ತ್ವಕೀ ಉಪಲಬ್ಧಿಕಾ [ಅನುಭೂತಿಕಾ] ಬೀಜ ಹೈ. ಸಮ್ಯಗ್ದರ್ಶನ ಔರ ಸಮ್ಯಗ್ಜ್ಞಾನಕೇ ಸದ್ಭಾವಕೇ ಕಾರಣ ಸಮಸ್ತ ಅಮಾರ್ಗೋಂಸೇ ಛೂಟಕರ ಜೋ ಸ್ವತತ್ತ್ವಮೇಂ ವಿಶೇಷರೂಪಸೇ ೩ರೂಢ ಮಾರ್ಗವಾಲೇ ಹುಏ ಹೈಂ ಉನ್ಹೇಂ ಇನ್ದ್ರಿಯ ಔರ ಮನಕೇ ವಿಷಯಭೂತ ಪದಾರ್ಥೋಂಕೇ ಪ್ರತಿ ರಾಗದ್ವೇಷಪೂರ್ವಕ ವಿಕಾರಕೇ ಅಭಾವಕೇ ಕಾರಣ ಜೋ ನಿರ್ವಿಕಾರಜ್ಞಾನಸ್ವಭಾವವಾಲಾ ಸಮಭಾವ ಹೋತಾ ಹೈ, ವಹ ಚಾರಿತ್ರ ಹೈ – ಜೋ ಕಿ [ಚಾರಿತ್ರ] ಉಸ ಕಾಲಮೇಂ ಔರ ಆಗಾಮೀ ಕಾಲಮೇಂ ರಮಣೀಯ ಹೈ ಔರ ಅಪುನರ್ಭವಕೇ [ಮೋಕ್ಷಕೇ] ಮಹಾ ಸೌಖ್ಯಕಾ ಏಕ ಬೀಜ ಹೈ.

–ಐಸೇ ಇಸ ತ್ರಿಲಕ್ಷಣ [ಸಮ್ಯಗ್ದರ್ಶನ–ಜ್ಞಾನ–ಚಾರಿತ್ರಾತ್ಮಕ] ಮೋಕ್ಷಮಾರ್ಗಕಾ ಆಗೇ ನಿಶ್ಚಯ ಔರ ವ್ಯವಹಾರಸೇ ವ್ಯಾಖ್ಯಾನ ಕಿಯಾ ಜಾಏಗಾ. ಯಹಾಂ ತೋ ಸಮ್ಯಗ್ದರ್ಶನ ಔರ ಸಮ್ಯಗ್ಜ್ಞಾನಕೇ ವಿಷಯಭೂತ ನವ ಪದಾರ್ಥೋಂಕೇ ೪ಉಪೋದ್ಘಾತಕೇ ಹೇತು ರೂಪಸೇ ಉಸಕೀ ಸೂಚನಾ ದೀ ಗಈ ಹೈ.. ೧೦೭.. -------------------------------------------------------------------------- ಯಹಾಂ ‘ಸಂಸ್ಕಾರಾದಿ’ಕೇ ಬದಲೇ ಜಹಾಂ ತಕ ಸಮ್ಭವ ಹೈ ‘ಸಂಸ್ಕಾರಾದಿವ’ ಹೋನಾ ಚಾಹಿಯೇ ಐಸಾ ಲಗತಾ ಹೈ. ೧. ವಿನಿಶ್ಚಯ = ನಿಶ್ಚಯ; ದ್ರಢ ನಿಶ್ಚಯ. ೨. ಜಿಸ ಪ್ರಕಾರ ನಾವಮೇಂ ಬೈಠೇ ಹುಏ ಕಿಸೀ ಮನುಷ್ಯಕೋ ನಾವಕೀ ಗತಿಕೇ ಸಂಸ್ಕಾರವಶ, ಪದಾರ್ಥ ವಿಪರೀತ ಸ್ವರೂಪಸೇ ಸಮಝಮೇಂ ಆತೇ

೩. ರೂಢ = ಪಕ್ಕಾ; ಪರಿಚಯಸೇ ದ್ರಢ ಹುಆ. [ಸಮ್ಯಗ್ದರ್ಶನ ಔರ ಸಮ್ಯಗ್ಜ್ಞಾನಕೇ ಕಾರಣ ಜಿನಕಾ ಸ್ವತತ್ತ್ವಗತ ಮಾರ್ಗ ವಿಶೇಷ

೪. ಉಪೋದ್ಘಾತ = ಪ್ರಸ್ತಾವನಾ [ಸಮ್ಯಗ್ದರ್ಶನ–ಜ್ಞಾನ–ಚಾರಿತ್ರ ಮೋಕ್ಷಮಾರ್ಗ ಹೈ. ಮೋಕ್ಷಮಾರ್ಗಕೇ ಪ್ರಥಮ ದೋ ಅಂಗ ಜೋ ಸಮ್ಯಗ್ದರ್ಶನ ಔರ ಸಮ್ಯಗ್ಜ್ಞಾನ ಉನಕೇ ವಿಷಯ ನವ ಪದಾರ್ಥ ಹೈಂ; ಇಸಲಿಯೇ ಅಬ ಅಗಲೀ ಗಾಥಾಓಂಮೇಂ ನವ ಪದಾರ್ಥೋಂಕಾ ವ್ಯಖ್ಯಾನ ಕಿಯಾ ಜಾತಾ ಹೈ. ಮೋಕ್ಷಮಾರ್ಗಕಾ ವಿಸ್ತೃತ ವ್ಯಖ್ಯಾನ ಆಗೇ ಜಾಯೇಗಾ. ಯಹಾಂ ತೋ ನವ ಪದಾರ್ಥೋಂಕೇ ವ್ಯಖ್ಯಾನಕೀ ಪ್ರಸ್ತಾವನಾ ಕೇ ಹೇತುರೂಪಸೇ ಉಸಕೀ ಮಾತ್ರ ಸೂಚನಾ ದೀ ಗಈ ಹೈ.]

Page 166 of 264
PDF/HTML Page 195 of 293
single page version

೧೬೬

ಪದಾರ್ಥಾನಾಂ ನಾಮಸ್ವರೂಪಾಭಿಧಾನಮೇತತ್.

ಜೀವಃ, ಅಜೀವಃ, ಪುಣ್ಯಂ, ಪಾಪಂ, ಆಸ್ರವಃ, ಸಂವರಃ, ನಿರ್ಜರಾ, ಬಂಧಃ, ಮೋಕ್ಷ ಇತಿ ನವಪದಾರ್ಥಾನಾಂ ನಾಮಾನಿ. ತತ್ರ ಚೈತನ್ಯಲಕ್ಷಣೋ ಜೀವಾಸ್ತಿಕ ಏವೇಹ ಜೀವಃ. ಚೈತನ್ಯಾಭಾವಲಕ್ಷಣೋಽಜೀವಃ. ಸ ಪಞ್ಚಧಾ ಪೂರ್ವೋಕ್ತ ಏವ– ಪುದ್ಗಲಾಸ್ತಿಕಃ, ಧರ್ಮಾಸ್ತಿಕಃ, ಅಧರ್ಮಾಸ್ತಿಕಃ, ಆಕಾಶಾಸ್ತಿಕಃ, ಕಾಲದ್ರವ್ಯಞ್ಚೇತಿ. ಇಮೌ ಹಿ ಜೀವಾಜೀವೌ ಪೃಥಗ್ಭೂತಾಸ್ತಿತ್ವನಿರ್ವೃತ್ತತ್ವೇನ -----------------------------------------------------------------------------

ಅನ್ವಯಾರ್ಥಃ– [ಜೀವಾಜೀವೌ ಭಾವೌ] ಜೀವ ಔರ ಅಜೀವ–ದೋ ಭಾವ [ಅರ್ಥಾತ್ ಮೂಲ ಪದಾರ್ಥ] ತಥಾ [ತಯೋಃ] ಉನ ದೋ ಕೇ [ಪುಣ್ಯಂ] ಪುಣ್ಯ, [ಪಾಪಂ ಚ] ಪಾಪ, [ಆಸ್ರವಃ] ಆಸ್ರವ, [ಸಂವರನಿರ್ಜರಬಂಧಃ] ಸಂವರ, ನಿರ್ಜರಾ, ಬನ್ಧ [ಚ] ಔರ [ಮೋಕ್ಷಃ] ಮೋಕ್ಷ–[ತೇ ಅರ್ಥಾಃ ] ವಹ [ನವ] ಪದಾರ್ಥ ಹೈಂ.

ಟೀಕಾಃ– ಯಹ, ಪದಾರ್ಥೋಂಕೇ ನಾಮ ಔರ ಸ್ವರೂಪಕಾ ಕಥನ ಹೈ.

ಜೀವ, ಅಜೀವ, ಪುಣ್ಯ, ಪಾಪ, ಆಸ್ರವ, ಸಂವರ, ನಿರ್ಜರಾ, ಬಂಧ, ಮೋಕ್ಷ–ಇಸ ಪ್ರಕಾರ ನವ ಪದಾರ್ಥೋಂಕೇ ನಾಮ ಹೈಂ.

ಉನಮೇಂ, ಚೈತನ್ಯ ಜಿಸಕಾ ಲಕ್ಷಣ ಹೈ ಐಸಾ ಜೀವಾಸ್ತಿಕ ಹೀ [–ಜೀವಾಸ್ತಿಕಾಯ ಹೀ] ಯಹಾಂ ಜೀವ ಹೈ. ಚೈತನ್ಯಕಾ ಅಭಾವ ಜಿಸಕಾ ಲಕ್ಷಣ ಹೈ ವಹ ಅಜೀವ ಹೈ; ವಹ [ಅಜೀವ] ಪಾಂಚ ಪ್ರಕಾರಸೇ ಪಹಲೇ ಕಹಾ ಹೀ ಹೈ– ಪುದ್ಗಲಾಸ್ತಿಕ, ಧರ್ಮಾಸ್ತಿಕ, ಅಧರ್ಮಾಸ್ತಿಕ, ಆಕಾಶಾಸ್ತಿಕ ಔರ ಕಾಲದ್ರವ್ಯ. ಯಹ ಜೀವ ಔರ ಅಜೀವ [ದೋನೋಂ] ಪೃಥಕ್ ಅಸ್ತಿತ್ವ ದ್ವಾರಾ ನಿಷ್ಪನ್ನ ಹೋನೇಸೇ ಭಿನ್ನ ಜಿನಕೇ ಸ್ವಭಾವ ಹೈಂ ಐಸೇ [ದೋ] ಮೂಲ ಪದಾರ್ಥ ಹೈಂ . --------------------------------------------------------------------------

Page 167 of 264
PDF/HTML Page 196 of 293
single page version

ಕಹಾನಜೈನಶಾಸ್ತ್ರಮಾಲಾ] ನವಪದಾರ್ಥಪೂರ್ವಕ–ಮೋಕ್ಷಮಾರ್ಗಪ್ರಪಂಚವರ್ಣನ

ಭಿನ್ನಸ್ವಭಾವಭೂತೌ ಮೂಲಪದಾರ್ಥೌ. ಜೀವಪುದ್ಗಲಸಂಯೋಗಪರಿಣಾಮನಿರ್ವೃತ್ತಾಃ ಸಪ್ತಾನ್ಯೇ ಪದಾರ್ಥಾಃ. ಶುಭಪರಿಣಾಮೋ ಜೀವಸ್ಯ, ತನ್ನಿಮಿತ್ತಃ ಕರ್ಮಪರಿಣಾಮಃ ಪುದ್ಗಲಾನಾಞ್ಚ ಪುಣ್ಯಮ್. ಅಶುಭಪರಿಣಾಮೋ ಜೀವಸ್ಯ, ತನ್ನಿಮಿತ್ತಃ ಕರ್ಮ– ಪರಿಣಾಮಃ ಪುದ್ಗಲಾನಾಞ್ಚ ಪಾಪಮ್. ಮೋಹರಾಗದ್ವೇಷಪರಿಣಾಮೋ ಜೀವಸ್ಯ, ತನ್ನಿಮಿತ್ತಃ ಕರ್ಮಪರಿಣಾಮೋ ಯೋಗದ್ವಾರೇಣ ಪ್ರವಿಶತಾಂ ಪುದ್ಗಲಾನಾಞ್ಚಾಸ್ರವಃ. ಮೋಹರಾಗದ್ವೇಷಪರಿಣಾಮನಿರೋಧೋ ಜೀವಸ್ಯ, ತನ್ನಿಮಿತ್ತಃ ಕರ್ಮಪರಿಣಾಮನಿರೋಧೋ ಯೋಗದ್ವಾರೇಣ ಪ್ರವಿಶತಾಂ ಪುದ್ಗಲಾನಾಞ್ಚ ಸಂವರಃ. ಕರ್ಮವೀರ್ಯಶಾತನಸಮರ್ಥೋ ಬಹಿರಙ್ಗಾಂತರಙ್ಗತಪೋಭಿರ್ಬೃಂಹಿತ–ಶುದ್ಧೋಪಯೋಗೋ ಜೀವಸ್ಯ, ತದನುಭಾವನೀರಸೀಭೂತಾನಾಮೇಕದೇಶಸಂಕ್ಷಯಃ ಸಮುಪಾತ್ತಕರ್ಮಪುದ್ಗಲಾನಾಞ್ಚ ನಿರ್ಜರಾ. ಮೋಹರಾಗದ್ವೇಷಸ್ನಿಗ್ಧಪರಿಣಾಮೋ ಜೀವಸ್ಯ, ತನ್ನಿಮಿತ್ತೇನ ಕರ್ಮತ್ವಪರಿಣತಾನಾಂ ಜೀವೇನ ಸಹಾನ್ಯೋನ್ಯಸಂಮೂರ್ಚ್ಛನಂ ಪುದ್ಗಲಾನಾಞ್ಚ ಬಂಧಃ. ಅತ್ಯಂತಶುದ್ಧಾತ್ಮೋಪಲಮ್ಭೋ ಜೀವಸ್ಯ, ಜೀವೇನ ಸಹಾತ್ಯಂತ– ವಿಶ್ಲೇಷಃ ಕರ್ಮಪುದ್ಗಲಾನಾಂ ಚ ಮೋಕ್ಷ ಇತಿ.. ೧೦೮.. -----------------------------------------------------------------------------

ಜೀವ ಔರ ಪುದ್ಗಲಕೇ ಸಂಯೋಗಪರಿಣಾಮಸೇ ಉತ್ಪನ್ನ ಸಾತ ಅನ್ಯ ಪದಾರ್ಥ ಹೈಂ. [ಉನಕಾ ಸಂಕ್ಷಿಪ್ತ ಸ್ವರೂಪ ನಿಮ್ನಾನುಸಾರ ಹೈಃ–] ಜೀವಕೇ ಶುಭ ಪರಿಣಾಮ [ವಹ ಪುಣ್ಯ ಹೈಂ] ತಥಾ ವೇ [ಶುಭ ಪರಿಣಾಮ] ಜಿಸಕಾ ನಿಮಿತ್ತ ಹೈಂ ಐಸೇ ಪುದ್ಗಲೋಂಕೇ ಕರ್ಮಪರಿಣಾಮ [–ಶುಭಕರ್ಮರೂಪ ಪರಿಣಾಮ] ವಹ ಪುಣ್ಯ ಹೈಂ. ಜೀವಕೇ ಅಶುಭ ಪರಿಣಾಮ [ವಹ ಪಾಪ ಹೈಂ] ತಥಾ ವೇ [ಅಶುಭ ಪರಿಣಾಮ] ಜಿಸಕಾ ನಿಮಿತ್ತ ಹೈಂ ಐಸೇ ಪುದ್ಗಲೋಂಕೇ ಕರ್ಮಪರಿಣಾಮ [–ಅಶುಭಕರ್ಮರೂಪ ಪರಿಣಾಮ] ವಹ ಪಾಪ ಹೈಂ. ಜೀವಕೇ ಮೋಹರಾಗದ್ವೇಷರೂಪ ಪರಿಣಾಮ [ವಹ ಆಸ್ರವ ಹೈಂ] ತಥಾ ವೇ [ಮೋಹರಾಗದ್ವೇಷರೂಪ ಪರಿಣಾಮ] ಜಿಸಕಾ ನಿಮಿತ್ತ ಹೈಂ ಐಸೇ ಜೋ ಯೋಗದ್ವಾರಾ ಪ್ರವಿಷ್ಟ ಹೋನೇವಾಲೇ ಪುದ್ಗಲೋಂಕೇ ಕರ್ಮಪರಿಣಾಮ ವಹ ಆಸ್ರವ ಹೈಂ. ಜೀವಕೇ ಮೋಹರಾಗದ್ವೇಷರೂಪ ಪರಿಣಾಮಕಾ ನಿರೋಧ [ವಹ ಸಂವರ ಹೈಂ] ತಥಾ ವಹ [ಮೋಹರಾಗದ್ವೇಷರೂಪ ಪರಿಣಾಮಕಾ ನಿರೋಧ] ಜಿಸಕಾ ನಿಮಿತ್ತ ಹೈಂ ಐಸಾ ಜೋ ಯೋಗದ್ವಾರಾ ಪ್ರವಿಷ್ಟ ಹೋನೇವಾಲೇ ಪುದ್ಗಲೋಂಕೇ ಕರ್ಮಪರಿಣಾಮಕಾ ನಿರೋಧ ವಹ ಸಂವರ ಹೈ. ಕರ್ಮಕೇ ವೀರ್ಯಕಾ [–ಕರ್ಮಕೀ ಶಕ್ತಿಕಾ] ೧ಶಾತನ ಕರನೇಮೇಂ ಸಮರ್ಥ ಐಸಾ ಜೋ ಬಹಿರಂಗ ಔರ ಅನ್ತರಂಗ [ಬಾರಹ ಪ್ರಕಾರಕೇ] ತಪೋಂ ದ್ವಾರಾ ವೃದ್ಧಿಕೋ ಪ್ರಾಪ್ತ ಜೀವಕಾ ಶುದ್ಧೋಪಯೋಗ [ವಹ ನಿರ್ಜರಾ ಹೈ] ತಥಾ ಉಸಕೇ ಪ್ರಭಾವಸೇ [–ವೃದ್ಧಿಕೋ ಪ್ರಾಪ್ತ ಶುದ್ಧೋಪಯೋಗಕೇ ನಿಮಿತ್ತಸೇ] ನೀರಸ ಹುಏ ಐಸೇ ಉಪಾರ್ಜಿತ ಕರ್ಮಪುದ್ಗಲೋಂಕಾ ಏಕದೇಶ ೨ಸಂಕ್ಷಯ ವಹ ನಿರ್ಜರಾ ಹೈೇ. ಜೀವಕೇ, ಮೋಹರಾಗದ್ವೇಷ ದ್ವಾರಾ ಸ್ನಿಗ್ಧ ಪರಿಣಾಮ [ವಹ ಬನ್ಧ ಹೈ] ತಥಾ ಉಸಕೇ [–ಸ್ನಿಗ್ಧ ಪರಿಣಾಮಕೇ] ನಿಮಿತ್ತಸೇ ಕರ್ಮರೂಪ ಪರಿಣತ ಪುದ್ಗಲೋಂಕಾ ಜೀವಕೇ ಸಾಥ ಅನ್ಯೋನ್ಯ ಅವಗಾಹನ [–ವಿಶಿಷ್ಟ ಶಕ್ತಿ ಸಹಿತ ಏಕಕ್ಷೇತ್ರಾವಗಾಹಸಮ್ಬನ್ಧ] ವಹ ಬನ್ಧ ಹೈ. ಜೀವಕೀ ಅತ್ಯನ್ತ ಶುದ್ಧ ಆತ್ಮೋಪಲಬ್ಧಿ [ವಹ ಮೋಕ್ಷ ಹೈ] ತಥಾ ಕರ್ಮಪುದ್ಗಲೋಂಕಾ ಜೀವಸೇ ಅತ್ಯನ್ತ ವಿಶ್ಲೇಷ [ವಿಯೋಗ] ವಹ ಮೋಕ್ಷ ಹೈ.. ೧೦೮.. -------------------------------------------------------------------------- ೧. ಶಾತನ ಕರನಾ = ಪತಲಾ ಕರನಾ; ಹೀನ ಕರನಾ; ಕ್ಷೀಣ ಕರನಾ; ನಷ್ಟ ಕರನಾ. ೨. ಸಂಕ್ಷಯ = ಸಮ್ಯಕ್ ಪ್ರಕಾರಸೇ ಕ್ಷಯ.

Page 168 of 264
PDF/HTML Page 197 of 293
single page version

೧೬೮

ಅಥ ಜೀವಪದಾರ್ಥಾನಾಂ ವ್ಯಾಖ್ಯಾನಂ ಪ್ರಪಞ್ಚಯತಿ.

ಜೀವಸ್ಯರೂಪೋದ್ದೇಶೋಽಯಮ್.

ಜೀವಾಃ ಹಿ ದ್ವಿವಿಧಾಃ, ಸಂಸಾರಸ್ಥಾ ಅಶುದ್ಧಾ ನಿರ್ವೃತ್ತಾಃ ಶುದ್ಧಾಶ್ಚ. ತೇ ಖಲೂಭಯೇಽಪಿ ಚೇತನಾ–ಸ್ವಭಾವಾಃ, ಚೇತನಾಪರಿಣಾಮಲಕ್ಷಣೇನೋಪಯೋಗೇನ ಲಕ್ಷಣೀಯಾಃ. ತತ್ರ ಸಂಸಾರಸ್ಥಾ ದೇಹಪ್ರವೀಚಾರಾಃ, ನಿರ್ವೃತ್ತಾ ಅದೇಹಪ್ರವೀಚಾರಾ ಇತಿ.. ೧೦೯.. -----------------------------------------------------------------------------

ಅಬ ಜೀವಪದಾರ್ಥಕಾ ವ್ಯಾಖ್ಯಾನ ವಿಸ್ತಾರಪೂರ್ವಕ ಕಿಯಾ ಜಾತಾ ಹೈ.

ಅನ್ವಯಾರ್ಥಃ– [ಜೀವಾಃ ದ್ವಿವಿಧಾಃ] ಜೀವ ದೋ ಪ್ರಕಾರಕೇ ಹೈಂ; [ಸಂಸಾರಸ್ಥಾಃ ನಿರ್ವೃತ್ತಾಃ] ಸಂಸಾರೀ ಔರ ಸಿದ್ಧ. [ಚೇತನಾತ್ಮಕಾಃ] ವೇ ಚೇತನಾತ್ಮಕ [–ಚೇತನಾಸ್ವಭಾವವಾಲೇ] [ಅಪಿ ಚ] ತಥಾ [ಉಪಯೋಗಲಕ್ಷಣಾಃ] ಉಪಯೋಗಲಕ್ಷಣವಾಲೇ ಹೈಂ. [ದೇಹಾದೇಹಪ್ರವೀಚಾರಾಃ] ಸಂಸಾರೀ ಜೀವ ದೇಹಮೇಂ ವರ್ತನೇವಾಲೇ ಅರ್ಥಾತ್ ದೇಹಸಹಿತ ಹೈಂ ಔರ ಸಿದ್ಧ ಜೀವ ದೇಹಮೇಂ ನಹೀಂ ವರ್ತನೇವಾಲೇ ಅರ್ಥಾತ್ ದೇಹರಹಿತ ಹೈಂ.

ಟೀಕಾಃ– ಯಹ, ಜೀವಕೇ ಸ್ವರೂಪಕಾ ಕಥನ ಹೈ.

ಜೀವ ದೋ ಪ್ರಕಾರಕೇ ಹೈಂಃ – [೧] ಸಂಸಾರೀ ಅರ್ಥಾತ್ ಅಶುದ್ಧ, ಔರ [೨] ಸಿದ್ಧ ಅರ್ಥಾತ್ ಶುದ್ಧ. ವೇ ದೋನೋಂ ವಾಸ್ತವಮೇಂ ಚೇತನಾಸ್ವಭಾವವಾಲೇ ಹೈಂ ಔರ ಚೇತನಾಪರಿಣಾಮಸ್ವರೂಪ ಉಪಯೋಗ ದ್ವಾರಾ ಲಕ್ಷಿತ ಹೋನೇಯೋಗ್ಯ [– ಪಹಿಚಾನೇಜಾನೇಯೋಗ್ಯ] ಹೈಂ. ಉನಮೇಂ, ಸಂಸಾರೀ ಜೀವ ದೇಹಮೇಂ ವರ್ತನೇವಾಲೇ ಅರ್ಥಾತ್ ದೇಹಸಹಿತ ಹೈಂ ಔರ ಸಿದ್ಧ ಜೀವ ದೇಹಮೇಂ ನಹೀಂ ವರ್ತನೇವಾಲೇ ಅರ್ಥಾತ್ ದೇಹರಹಿತ ಹೈಂ.. ೧೦೯.. -------------------------------------------------------------------------- ಚೇತನಾಕಾ ಪರಿಣಾಮ ಸೋ ಉಪಯೋಗ. ವಹ ಉಪಯೋಗ ಜೀವರೂಪೀ ಲಕ್ಷ್ಯಕಾ ಲಕ್ಷಣ ಹೈ.

Page 169 of 264
PDF/HTML Page 198 of 293
single page version

ಕಹಾನಜೈನಶಾಸ್ತ್ರಮಾಲಾ] ನವಪದಾರ್ಥಪೂರ್ವಕ–ಮೋಕ್ಷಮಾರ್ಗಪ್ರಪಂಚವರ್ಣನ

ಪೃಥಿವೀಕಾಯಿಕಾದಿಪಞ್ಚಭೇದೋದ್ದೇಶೋಽಯಮ್.

ಪೃಥಿವೀಕಾಯಾಃ, ಅಪ್ಕಾಯಾಃ, ತೇಜಃಕಾಯಾಃ, ವಾಯುಕಾಯಾಃ, ವನಸ್ಪತಿಕಾಯಾಃ ಇತ್ಯೇತೇ ಪುದ್ಗಲ–ಪರಿಣಾಮಾ ಬಂಧವಶಾಜ್ಜೀವಾನುಸಂಶ್ರಿತಾಃ, ಅವಾಂತರಜಾತಿಭೇದಾದ್ಬಹುಕಾ ಅಪಿ ಸ್ಪರ್ಶನೇನ್ದ್ರಿಯಾವರಣಕ್ಷಯೋಪಶಮ–ಭಾಜಾಂ ಜೀವಾನಾಂ ಬಹಿರಙ್ಗಸ್ಪರ್ಶನೇನ್ದ್ರಿಯನಿರ್ವೃತ್ತಿಭೂತಾಃ ಕರ್ಮಫಲಚೇತನಾಪ್ರಧಾನ– -----------------------------------------------------------------------------

[ಚ] ಔರ [ವನಸ್ಪತಿಃ] ವನಸ್ಪತಿಕಾಯ–[ಕಾಯಾಃ] ಯಹ ಕಾಯೇಂ [ಜೀವಸಂಶ್ರಿತಾಃ] ಜೀವಸಹಿತ ಹೈಂ. [ಬಹುಕಾಃ ಅಪಿ ತೇ] [ಅವಾನ್ತರ ಜಾತಿಯೋಂಕೀ ಅಪೇಕ್ಷಾಸೇ] ಉನಕೀ ಭಾರೀ ಸಂಖ್ಯಾ ಹೋನೇ ಪರ ಭೀ ವೇ ಸಭೀ [ತೇಷಾಮ್] ಉನಮೇಂ ರಹನೇವಾಲೇ ಜೀವೋಂಕೋ [ಖಲು] ವಾಸ್ತವಮೇಂ [ಮೋಹಬಹುಲಂ] ಅತ್ಯನ್ತ ಮೋಹಸೇ ಸಂಯುಕ್ತ [ಸ್ಪರ್ಶಂ ದದತಿ] ಸ್ಪರ್ಶ ದೇತೀ ಹೈಂ [ಅರ್ಥಾತ್ ಸ್ಪರ್ಶಜ್ಞಾನಮೇಂ ನಿಮಿತ್ತ ಹೋತೀ ಹೈಂ].

ಬನ್ಧವಶಾತ್ [ಬನ್ಧಕೇ ಕಾರಣ] ಜೀವಸಹಿತ ಹೈಂ. ೨ಅವಾನ್ತರ ಜಾತಿರೂಪ ಭೇದ ಕರನೇ ಪರ ವೇ ಅನೇಕ ಹೋನೇ ಪರ ಭೀ ವೇ ಸಭೀ [ಪುದ್ಗಲಪರಿಣಾಮ], ಸ್ಪರ್ಶನೇನ್ದ್ರಿಯಾವರಣಕೇ ಕ್ಷಯೋಪಶಮವಾಲೇ ಜೀವೋಂಕೋ ಬಹಿರಂಗ ಸ್ಪರ್ಶನೇನ್ದ್ರಿಯಕೀ -------------------------------------------------------------------------- ೧. ಕಾಯ = ಶರೀರ. [ಪೃಥ್ವೀಕಾಯ ಆದಿ ಕಾಯೇಂ ಪುದ್ಗಲಪರಿಣಾಮ ಹೈಂ; ಉನಕಾ ಜೀವಕೇ ಸಾಥ ಬನ್ಧ ಹೋನೇಕೇೇ ಕಾರಣ ವೇ

೨. ಅವಾನ್ತರ ಜಾತಿ = ಅನ್ತರ್ಗತ–ಜಾತಿ. [ಪೃಥ್ವೀಕಾಯ, ಅಪ್ಕಾಯ, ತೇಜಃಕಾಯ ಔರ ವಾಯುಕಾಯ–ಇನ ಚಾರಮೇಂಸೇ ಪ್ರತ್ಯೇಕಕೇ

Page 170 of 264
PDF/HTML Page 199 of 293
single page version

೧೭೦

ತ್ವಾನ್ಮೋಹಬಹುಲಮೇವ ಸ್ಪರ್ಶೋಪಲಂಭಂ ಸಂಪಾದಯನ್ತೀತಿ.. ೧೧೦..

-----------------------------------------------------------------------------

ರಚನಾಭೂತ ವರ್ತತೇ ಹುಏ, ಕರ್ಮಫಲಚೇತನಾಪ್ರಧಾನಪನೇಕೇ ಕಾರಣೇ ಅತ್ಯನ್ತ ಮೋಹ ಸಹಿತ ಹೀ ಸ್ಪರ್ಶೋಪಲಬ್ಧಿ ಸಂಪ್ರಾಪ್ತ ಕರಾತೇ ಹೈಂ.. ೧೧೦..

ಅನ್ವಯಾರ್ಥಃ– [ತೇಷು] ಉನಮೇಂ, [ತ್ರಯಃ] ತೀನ [ಪೃಥ್ವೀಕಾಯಿಕ, ಅಪ್ಕಾಯಿಕ ಔರ ವನಸ್ಪತಿಕಾಯಿಕ] ಜೀವ [ಸ್ಥಾವರತನುಯೋಗಾಃ] ಸ್ಥಾವರ ಶರೀರಕೇ ಸಂಯೋಗವಾಲೇ ಹೈಂ [ಚ] ತಥಾ [ಅನಿಲಾನಲಕಾಯಿಕಾಃ] ವಾಯುಕಾಯಿಕ ಔರ ಅಗ್ನಿಕಾಯಿಕ ಜೀವ [ತ್ರಸಾಃ] ತ್ರಸ ಹೈಂ; [ಮನಃಪರಿಣಾಮವಿರಹಿತಾಃ] ವೇ ಸಬ ಮನಪರಿಣಾಮರಹಿತ [ಏಕೇನ್ದ್ರಿಯಾಃ ಜೀವಾಃ] ಏಕೇನ್ದ್ರಿಯ ಜೀವ [ಜ್ಞೇಯಾಃ] ಜಾನನಾ.. ೧೧೧..

-------------------------------------------------------------------------- ೧. ಸ್ಪರ್ಶೋಪಲಬ್ಧಿ = ಸ್ಪರ್ಶಕೀ ಉಪಲಬ್ಧಿ; ಸ್ಪರ್ಶಕಾ ಜ್ಞಾನ; ಸ್ಪರ್ಶಕಾ ಅನುಭವ. [ಪೃಥ್ವೀಕಾಯಿಕ ಆದಿ ಜೀವೋಂಕೋ

೨. ವಾಯುಕಾಯಿಕ ಔರ ಅಗ್ನಿಕಾಯಿಕ ಜೀವೋಂಕೋ ಚಲನಕ್ರಿಯಾ ದೇಖಕರ ವ್ಯವಹಾರಸೇ ತ್ರಸ ಕಹಾ ಜಾತಾ ಹೈ; ನಿಶ್ಚಯಸೇ ತೋ ವೇ ಭೀ

Page 171 of 264
PDF/HTML Page 200 of 293
single page version

ಕಹಾನಜೈನಶಾಸ್ತ್ರಮಾಲಾ] ನವಪದಾರ್ಥಪೂರ್ವಕ–ಮೋಕ್ಷಮಾರ್ಗಪ್ರಪಂಚವರ್ಣನ

ನೋಇನ್ದ್ರಿಯಾವರಣೋದಯೇ ಚ ಸತ್ಯೇಕೇನ್ದ್ರಿಯಾಅಮನಸೋ ಭವಂತೀತಿ.. ೧೧೨..

-----------------------------------------------------------------------------

[ಜೀವನಿಕಾಯಾಃ] ಜೀವನಿಕಾಯೋಂಕೋ [ಮನಃಪರಿಣಾಮವಿರಹಿತಾಃ] ಮನಪರಿಣಾಮರಹಿತ [ಏಕೇನ್ದ್ರಿಯಾಃ ಜೀವಾಃ] ಏಕೇನ್ದ್ರಿಯ ಜೀವ [ಭಣಿತಾಃ] [ಸರ್ವಜ್ಞನೇ] ಕಹಾ ಹೈ.

ಪೃಥ್ವೀಕಾಯಿಕ ಆದಿ ಜೀವ, ಸ್ಪರ್ಶನೇನ್ದ್ರಿಯಕೇ [–ಭಾವಸ್ಪರ್ಶನೇನ್ದ್ರಿಯಕೇ] ಆವರಣಕೇ ಕ್ಷಯೋಪಶಮಕೇ ಕಾರಣ ತಥಾ ಶೇಷ ಇನ್ದ್ರಿಯೋಂಕೇ [–ಚಾರ ಭಾವೇನ್ದ್ರಿಯೋಂಕೇ] ಆವರಣಕಾ ಉದಯ ತಥಾ ಮನಕೇ [–ಭಾವಮನಕೇ] ಆವರಣಕಾ ಉದಯ ಹೋನೇಸೇ, ಮನರಹಿತ ಏಕೇನ್ದ್ರಿಯ ಹೈ.. ೧೧೨..

ಅನ್ವಯಾರ್ಥಃ– [ಅಂಡೇಷು ಪ್ರವರ್ಧಮಾನಾಃ] ಅಂಡೇಮೇಂ ವೃದ್ಧಿ ಪಾನೇವಾಲೇ ಪ್ರಾಣೀ, [ಗರ್ಭಸ್ಥಾಃ] ಗರ್ಭಮೇಂ ರಹೇ ಹುಏ ಪ್ರಾಣೀ [ಚ] ಔರ [ಮೂರ್ಚ್ಛಾ ಗತಾಃ ಮಾನುಷಾಃ] ಮೂರ್ಛಾ ಪ್ರಾಪ್ತ ಮನುಷ್ಯ, [ಯಾದ್ರಶಾಃ] ಜೈಸೇ [ಬುದ್ಧಿಪೂರ್ವಕ ವ್ಯಾಪಾರ ರಹಿತ] ಹೈಂ, [ತಾದ್ರಶಾಃ] ವೈಸೇ [ಏಕೇನ್ದ್ರಿಯಾಃ ಜೀವಾಃ] ಏಕೇನ್ದ್ರಿಯ ಜೀವ [ಜ್ಞೇಯಾಃ] ಜಾನನಾ.

ಟೀಕಾಃ– ಯಹ, ಏಕೇನ್ದ್ರಿಯೋಂಕೋ ಚೈತನ್ಯಕಾ ಅಸ್ತಿತ್ವ ಹೋನೇ ಸಮ್ಬನ್ಧೀ ದ್ರಷ್ಟಾನ್ತಕಾ ಕಥನ ಹೈ. --------------------------------------------------------------------------