Page 152 of 264
PDF/HTML Page 181 of 293
single page version

੧੫੨

ਇਹ ਹਿ ਜੀਵੈਃ ਸ੍ਪਰ੍ਸ਼ਨਰਸਨਧ੍ਰਾਣਚਕ੍ਸ਼ੁਰ੍ਭਿਰਿਨ੍ਦ੍ਰਿਯੈਸ੍ਤਦ੍ਵਿਸ਼ਯਭੂਤਾਃ ਸ੍ਪਰ੍ਸ਼ਰਸਗਂਧਵਰ੍ਣਸ੍ਵਭਾਵਾ ਅਰ੍ਥਾ ਗ੍ਰੁਹ੍ਯਂਤੇ.ਃ. ਸ਼੍ਰੋਤ੍ਰੇਨ੍ਦ੍ਰਿਯੇਣ ਤੁ ਤ ਏਵ ਤਦ੍ਵਿਸ਼ਯਹੇਤੁਭੂਤਸ਼ਬ੍ਦਾਕਾਰਪਰਿਣਤਾ ਗ੍ਰੁਹ੍ਯਂਤੇ. ਤੇ ਕਦਾਚਿਤ੍ਸ੍ਥੂਲ– ਸ੍ਕਂਧਤ੍ਵਮਾਪਨ੍ਨਾਃ ਕਦਾਚਿਤ੍ਸੂਕ੍ਸ਼੍ਮਤ੍ਵਮਾਪਨ੍ਨਾਃ ਕਦਾਚਿਤ੍ਪਰਮਾਣੁਤ੍ਵਮਾਪਨ੍ਨਾਃ ਇਨ੍ਦ੍ਰਿਯਗ੍ਰਹਣਯੋਗ੍ਯਤਾਸਦ੍ਭਾਵਾਦ੍ ਗ੍ਰੁਹ੍ਯਮਾਣਾ ਅਗ੍ਰੁਹ੍ਯਮਾਣਾ ਵਾ ਮੂਰ੍ਤਾ ਇਤ੍ਯੁਚ੍ਯਂਤੇ. ਸ਼ੇਸ਼ਮਿਤਰਤ੍ ਸਮਸ੍ਤਮਪ੍ਯਰ੍ਥਜਾਤਂ ਸ੍ਪਰ੍ਸ਼ਰਸ– ਗਂਧਵਰ੍ਣਾਭਾਵਸ੍ਵਭਾਵਮਿਨ੍ਦ੍ਰਿਯਗ੍ਰਹਣਯੋਗ੍ਯਤਾਯਾ ਅਭਾਵਾਦਮੂਰ੍ਤਮਿਤ੍ਯੁਚ੍ਯਤੇ. ਚਿਤ੍ਤਗ੍ਰਹਣਯੋਗ੍ਯਤਾਸਦ੍ਭਾਵ– ਭਾਗ੍ਭਵਤਿ ਤਦੁਭਯਮਪਿ, ਚਿਤਂ, ਹ੍ਯਨਿਯਤਵਿਸ਼ਯਮਪ੍ਰਾਪ੍ਯਕਾਰਿ ਮਤਿਸ਼੍ਰੁਤਜ੍ਞਾਨਸਾਧਨੀਭੂਤਂ ਮੂਰ੍ਤਮਮੂਰ੍ਤਂ ਚ ਸਮਾਦਦਾਤੀਤਿ.. ੯੯..

-----------------------------------------------------------------------------

ਟੀਕਾਃ– ਯਹ, ਮੂਰ੍ਤ ਔਰ ਅਮੂਰ੍ਤਕੇ ਲਕ੍ਸ਼ਣਕਾ ਕਥਨ ਹੈ.

ਇਸ ਲੋਕਮੇਂ ਜੀਵੋਂ ਦ੍ਵਾਰਾ ਸ੍ਪਰ੍ਸ਼ਨੇਨ੍ਦ੍ਰਿਯ, ਰਸਨੇਨ੍ਦ੍ਰਿਯ, ਧ੍ਰਾਣੇਨ੍ਦ੍ਰਿਯ ਔਰ ਚਕ੍ਸ਼ੁਰਿਨ੍ਦ੍ਰਿਯ ਦ੍ਵਾਰਾ ਉਨਕੇ [–ਉਨ ਇਨ੍ਦ੍ਰਿਯੋਂਕੇ] ਵਿਸ਼ਯਭੂਤ, ਸ੍ਪਰ੍ਸ਼–ਰਸ–ਗਂਧ–ਵਰ੍ਣਸ੍ਵਭਾਵਵਾਲੇ ਪਦਾਰ੍ਥ [–ਸ੍ਪਰ੍ਸ਼, ਰਸ, ਗਂਧ ਔਰ ਵਰ੍ਣ ਜਿਨਕਾ ਸ੍ਵਭਾਵ ਹੈ ਐਸੇ ਪਦਾਰ੍ਥ] ਗ੍ਰਹਣ ਹੋਤੇ ਹੈਂ [–ਜ੍ਞਾਤ ਹੋਤੇ ਹੈਂ]; ਔਰ ਸ਼੍ਰੋਤ੍ਰੇਨ੍ਦ੍ਰਿਯ ਦ੍ਵਾਰਾ ਵਹੀ ਪਦਾਰ੍ਥ ਉਸਕੇ [ਸ਼੍ਰੋਤ੍ਰੈਨ੍ਦ੍ਰਿਯਕੇ] ੧ਵਿਸ਼ਯਹੇਤੁਭੂਤ ਸ਼ਬ੍ਦਾਕਾਰ ਪਰਿਣਮਿਤ ਹੋਤੇ ਹੁਏ ਗ੍ਰਹਣ ਹੋਤੇ ਹੈਂ. ਵੇ [ਵੇ ਪਦਾਰ੍ਥ], ਕਦਾਚਿਤ੍ ਸ੍ਥੂਲਸ੍ਕਨ੍ਧਪਨੇਕੋ ਪ੍ਰਾਪ੍ਤ ਹੋਤੇ ਹੁਏ, ਕਦਾਚਿਤ੍ ਸੂਕ੍ਸ਼੍ਮਤ੍ਵਕੋ [ਸੂਕ੍ਸ਼੍ਮਸ੍ਕਂਧਪਨੇਕੋ] ਪ੍ਰਾਪ੍ਤ ਹੋਤੇ ਹੁਏ ਔਰ ਕਦਾਚਿਤ੍ ਪਰਮਾਣੁਪਨੇਕੋ ਪ੍ਰਾਪ੍ਤ ਹੋਤੇ ਹੁਏ ਇਨ੍ਦ੍ਰਿਯੋਂ ਦ੍ਵਾਰਾ ਗ੍ਰਹਣ ਹੋਤੇ ਹੋਂ ਯਾ ਨ ਹੋਤੇ ਹੋਂ, ਇਨ੍ਦ੍ਰਿਯੋਂ ਦ੍ਵਾਰਾ ਗ੍ਰਹਣ ਹੋਨੇਕੀ ਯੋਗ੍ਯਤਾਕਾ [ਸਦੈਵ] ਸਦ੍ਭਾਵ ਹੋਨੇਸੇ ‘ਮੂਰ੍ਤ’ ਕਹਲਾਤੇ ਹੈਂ.

ਸ੍ਪਰ੍ਸ਼–ਰਸ–ਗਂਧ–ਵਰ੍ਣਕਾ ਅਭਾਵ ਜਿਸਕਾ ਸ੍ਵਭਾਵ ਹੈ ਐਸਾ ਸ਼ੇਸ਼ ਅਨ੍ਯ ਸਮਸ੍ਤ ਪਦਾਰ੍ਥਸਮੂਹ ਇੀਨਦ੍ਰਯੋਂ ਦ੍ਵਾਰਾ ਗ੍ਰਹਣ ਹੋਨੇਕੀ ਯੋਗ੍ਯਤਾਕੇ ਅਭਾਵਕੇ ਕਾਰਣ ‘ਅਮੂਰ੍ਤ’ ਕਹਲਾਤਾ ਹੈ.

ਵੇ ਦੋਨੋਂ [–ਪੂਰ੍ਵੋਕ੍ਤ ਦੋਨੋਂ ਪ੍ਰਕਾਰਕੇ ਪਦਾਰ੍ਥ] ਚਿਤ੍ਤ ਦ੍ਵਾਰਾ ਗ੍ਰਹਣ ਹੋਨੇਕੀ ਯੋਗ੍ਯਤਾਕੇ ਸਦ੍ਭਾਵਵਾਲੇ ਹੈਂ; ਚਿਤ੍ਤ– ਜੋ ਕਿ ੨ ਅਨਿਯਤ ਵਿਸ਼ਯਵਾਲਾ, ੩ਅਜ੍ਜਾਪ੍ਯਕਾਰੀ ਔਰ ਮਤਿਸ਼੍ਰੁਤਜ੍ਞਾਨਕੇ ਸਾਧਨਭੂਤ [–ਮਤਿਜ੍ਞਾਨ ਤਥਾ ਸ਼੍ਰੁਤਜ੍ਞਾਨਮੇਂ ਨਿਮਿਤ੍ਤਭੂਤ] ਹੈ ਵਹ–ਮੂਰ੍ਤ ਤਥਾ ਅਮੂਰ੍ਤਕੋ ਗ੍ਰਹਣ ਕਰਤਾ ਹੈ [–ਜਾਨਤਾ ਹੈ].. ੯੯..

ਇਸ ਪ੍ਰਕਾਰ ਚੂਲਿਕਾ ਸਮਾਪ੍ਤ ਹੁਈ. -------------------------------------------------------------------------- ੪. ਉਨ ਸ੍ਪਰ੍ਸ਼–ਰਸ–ਗਂਧ–ਵਰ੍ਣਸਵਭਾਵਵਾਲੇ ਪਦਾਰ੍ਥੋਹਕੋ [ਅਰ੍ਥਾਤ੍ ਪੁਦ੍ਗਲੋਂਕੋ] ਸ਼੍ਰੋਤ੍ਰੈਨ੍ਦ੍ਰਿਯਕੇ ਵਿਸ਼ਯ ਹੋਨੇਮੇਂ ਹੇਤੁਭੂਤ

੫. ਅਨਿਯਤ=ਅਨਿਸ਼੍ਚਿਤ. [ਜਿਸ ਪ੍ਰਕਾਰ ਪਾਁਚ ਇਨ੍ਦ੍ਰਿਯੋਮੇਂਸੇ ਪ੍ਰਤਯੇਕ ਇਨ੍ਦ੍ਰਿਯਕਾ ਵਿਸ਼ਯ ਨਿਯਤ ਹੈ ਉਸ ਪ੍ਰਕਾਰ ਮਨਕਾ

੬. ਅਜ੍ਜਾਪ੍ਯਕਾਰੀ=ਜ੍ਞੇਯ ਵਿਸ਼ਯੋਂਕਾ ਸ੍ਪਰ੍ਸ਼ ਕਿਯੇ ਬਿਨਾ ਕਾਰ੍ਯ ਕਰਨੇਵਾਲਾ ਯਜਾਨਨੇਵਾਲਾ. [ਮਨ ਔਰ ਚਕ੍ਸ਼ੁ ਅਜ੍ਜਾਪ੍ਯਕਾਰੀ

Page 153 of 264
PDF/HTML Page 182 of 293
single page version

ਕਹਾਨਜੈਨਸ਼ਾਸ੍ਤ੍ਰਮਾਲਾ] ਸ਼ਡ੍ਦ੍ਰਵ੍ਯ–ਪਂਚਾਸ੍ਤਿਕਾਯਵਰ੍ਣਨ

ਅਥ ਕਾਲਦ੍ਰਵ੍ਯਵ੍ਯਾਖ੍ਯਾਨਮ੍.

ਵ੍ਯਵਹਾਰਕਾਲਸ੍ਯ ਨਿਸ਼੍ਚਯਕਾਲਸ੍ਯ ਚ ਸ੍ਵਰੂਪਾਖ੍ਯਾਨਮੇਤਤ੍.

ਤ੍ਤ੍ਰ ਕ੍ਰਮਾਨੁਪਾਤੀ ਸਮਯਾਖ੍ਯਃ ਪਰ੍ਯਾਯੋ ਵ੍ਯਵਹਾਰਕਾਲਃ, ਤਦਾਧਾਰਭੂਤਂ ਦ੍ਰਵ੍ਯਂ ਨਿਸ਼੍ਚਯਕਾਲਃ. ਤ੍ਤ੍ਰ ਵ੍ਯਵਹਾਰਕਾਲੋ ਨਿਸ਼੍ਚਯਕਾਲਪਰ੍ਯਾਯਰੂਪੋਪਿ ਜੀਵਪੁਦ੍ਗਲਾਨਾਂ ਪਰਿਣਾਮੇਨਾਵਚ੍ਛਿਦ੍ਯਮਾਨਤ੍ਵਾਤ੍ਤਤ੍ਪਰਿਣਾਮਭਵ ਇਤ੍ਯੁਪਗੀਯਤੇ, ਜੀਵਪੁਦ੍ਗਲਾਨਾਂ ਪਰਿਣਾਮਸ੍ਤੁ ਬਹਿਰਙ੍ਗਨਿਮਿਤ੍ਤਭੂਤਦ੍ਰਵ੍ਯਕਾਲਸਦ੍ਭਾਵੇ ਸਤਿ ਸਂਭੂਤਤ੍ਵਾਦ੍ਰ੍ਰਵ੍ਯ– ----------------------------------------------------------------------------

ਅਨ੍ਵਯਾਰ੍ਥਃ– [ਕਾਲਃ ਪਰਿਣਾਮਭਵਃ] ਕਾਲ ਪਰਿਣਾਮਸੇ ਉਤ੍ਪਨ੍ਨ ਹੋਤਾ ਹੈ [ਅਰ੍ਥਾਤ੍ ਵ੍ਯਵਹਾਰਕਾਲ ਕਾ ਮਾਪ ਜੀਵ–ਪੁਦ੍ਗਲੋਂਕੇ ਪਰਿਣਾਮ ਦ੍ਵਾਰਾ ਹੋਤਾ ਹੈ]; [ਪਰਿਣਾਮਃ ਦ੍ਰਵ੍ਯਕਾਲਸਂਭੂਤਃ] ਪਰਿਣਾਮ ਦ੍ਰਵ੍ਯਕਾਲਸੇ ਉਤ੍ਪਨ੍ਨ ਹੋਤਾ ਹੈ.– [ਦ੍ਵਯੋਃ ਏਸ਼ਃ ਸ੍ਵਭਾਵਃ] ਯਹ, ਦੋਨੋਂਕਾ ਸ੍ਵਭਾਵ ਹੈ. [ਕਾਲਃ ਕ੍ਸ਼ਣਭੁਙ੍ਗੁਰਃ ਨਿਯਤਃ] ਕਾਲ ਕ੍ਸ਼ਣਭਂਗੁਰ ਤਥਾ ਨਿਤ੍ਯ ਹੈ.

ਟੀਕਾਃ– ਯਹ, ਵ੍ਯਵਹਾਰਕਾਲ ਤਥਾ ਨਿਸ਼੍ਚਯਕਾਲਕੇ ਸ੍ਵਰੂਪਕਾ ਕਥਨ ਹੈ.

ਵਹਾਁ, ‘ਸਮਯ’ ਨਾਮਕੀ ਜੋ ਕ੍ਰਮਿਕ ਪਰ੍ਯਾਯ ਸੋ ਵ੍ਯਵਹਾਰਕਾਲ ਹੈ; ਉਸਕੇ ਆਧਾਰਭੂਤ ਦ੍ਰਵ੍ਯ ਵਹ ਨਿਸ਼੍ਚਯਕਾਲ ਹੈ.

ਵਹਾਁ, ਵ੍ਯਵਹਾਰਕਾਲ ਨਿਸ਼੍ਚਯਕਾਲਕੀ ਪਰ੍ਯਾਯਰੂਪ ਹੋਨੇ ਪਰ ਭੀ ਜੀਵ–ਪੁਦ੍ਗਲੋਂਕੇ ਪਰਿਣਾਮਸੇ ਮਾਪਾ ਜਾਤਾ ਹੈ – ਜ੍ਞਾਤ ਹੋਤਾ ਹੈ ਇਸਲਿਯੇ ‘ਜੀਵ–ਪੁਦ੍ਗਲੋਂਕੇ ਪਰਿਣਾਮਸੇ ਉਤ੍ਪਨ੍ਨ ਹੋਨੇਵਾਲਾ’ ਕਹਲਾਤਾ ਹੈ; ਔਰ ਜੀਵ–ਪੁਦ੍ਗਲੋਂਕੇ ਪਰਿਣਾਮ ਬਹਿਰਂਗ–ਨਿਮਿਤ੍ਤਭੂਤ ਦ੍ਰਵ੍ਯਕਾਲਕੇ ਸਦ੍ਭਾਵਮੇਂ ਉਤ੍ਪਨ੍ਨ ਹੋਨੇਕੇ ਕਾਰਣ ‘ਦ੍ਰਵ੍ਯਕਾਲਸੇ ਉਤ੍ਪਨ੍ਨ ਹੋਨੇਵਾਲੇ’ ਕਹਲਾਤੇ ਹੈਂ. ਵਹਾਁ ਤਾਤ੍ਪਰ੍ਯ ਯਹ ਹੈ ਕਿ – ਵ੍ਯਵਹਾਰਕਾਲ ਜੀਵ–ਪੁਦ੍ਗਲੋਂਕੇ ਪਰਿਣਾਮ ਦ੍ਵਾਰਾ --------------------------------------------------------------------------

Page 154 of 264
PDF/HTML Page 183 of 293
single page version

੧੫੪

ਕਾਲਸਂਭੂਤ ਇਤ੍ਯਭਿਧੀਯਤੇ. ਤਤ੍ਰੇਦਂ ਤਾਤ੍ਪਰ੍ਯਂ–ਵ੍ਯਵਹਾਰਕਾਲੋ ਜੀਵਪੁਦ੍ਗਲਪਰਿਣਾਮੇਨ ਨਿਸ਼੍ਚੀਯਤੇ, ਨਿਸ਼੍ਚਯ– ਕਾਲਸ੍ਤੁ ਤਤ੍ਪਰਿਣਾਮਾਨ੍ਯਥਾਨੁਪਪਤ੍ਤ੍ਯੇਤਿ. ਤਤ੍ਰ ਕ੍ਸ਼ਣਭਙ੍ਗੀ ਵ੍ਯਵਹਾਰਕਾਲਃ ਸੂਕ੍ਸ਼੍ਮਪਰ੍ਯਾਯਸ੍ਯ ਤਾਵਨ੍ਮਾਤ੍ਰਤ੍ਵਾਤ੍, ਨਿਤ੍ਯੋ ਨਿਸ਼੍ਚਯਕਾਲਃ ਖਗੁਣਪਰ੍ਯਾਯਾਧਾਰਦ੍ਰਵ੍ਯਤ੍ਵੇਨ ਸਰ੍ਵਦੈਵਾਵਿਨਸ਼੍ਵਰਤ੍ਵਾਦਿਤਿ.. ੧੦੦..

----------------------------------------------------------------------------- ਨਿਸ਼੍ਚਿਤ ਹੋਤਾ ਹੈ; ਔਰ ਨਿਸ਼੍ਚਯਕਾਲ ਜੀਵ–ਪੁਦ੍ਗਲੋਂਕੇ ਪਰਿਣਾਮਕੀ ਅਨ੍ਯਥਾ ਅਨੁਪਪਤ੍ਤਿ ਦ੍ਵਾਰਾ [ਅਰ੍ਥਾਤ੍ ਜੀਵ–ਪੁਦ੍ਗਲੋਂਕੇ ਪਰਿਣਾਮ ਅਨ੍ਯ ਪ੍ਰਕਾਰਸੇ ਨਹੀਂ ਬਨ ਸਕਤੇ ਇਸਲਿਯੇ] ਨਿਸ਼੍ਚਿਤ ਹੋਤਾ ਹੈ.

ਵਹਾਁ, ਵ੍ਯਵਹਾਰਕਾਲ ਕ੍ਸ਼ਣਭਂਗੀ ਹੈ, ਕ੍ਯੋਂਕਿ ਸੂਕ੍ਸ਼੍ਮ ਪਰ੍ਯਾਯ ਮਾਤ੍ਰ ਉਤਨੀ ਹੀ [–ਕ੍ਸ਼ਣਮਾਤ੍ਰ ਜਿਤਨੀ ਹੀ, ਸਮਯਮਾਤ੍ਰ ਜਿਤਨੀ ਹੀ] ਹੈ; ਨਿਸ਼੍ਚਯਕਾਲ ਨਿਤ੍ਯ ਹੈ, ਕ੍ਯੋਂਕਿ ਵਹ ਅਪਨੇ ਗੁਣ–ਪਰ੍ਯਾਯੋਂਕੇ ਆਧਾਰਭੂਤ ਦ੍ਰਵ੍ਯਰੂਪਸੇ ਸਦੈਵ ਅਵਿਨਾਸ਼ੀ ਹੈ.. ੧੦੦..

ਅਨ੍ਵਯਾਰ੍ਥਃ– [ਕਾਲਃ ਇਤਿ ਚ ਵ੍ਯਪਦੇਸ਼ਃ] ‘ਕਾਲ’ ਐਸਾ ਵ੍ਯਪਦੇਸ਼ [ਸਦ੍ਗਾਵਪ੍ਰਰੂਪਕਃ] ਸਦ੍ਭਾਵਕਾ ਪ੍ਰਰੂਪਕ ਹੈ ਇਸਲਿਯੇ [ਨਿਤ੍ਯਃ ਭਵਤਿ] ਕਾਲ [ਨਿਸ਼੍ਚਯਕਾਲ] ਨਿਤ੍ਯ ਹੈ. [ਉਤ੍ਪਨ੍ਨਧ੍ਵਂਸੀ ਅਪਰਃ] ਉਤ੍ਪਨ੍ਨਧ੍ਵਂਸੀ ਐਸਾ ਜੋ ਦੂਸਰਾ ਕਾਲ [ਅਰ੍ਥਾਤ੍ ਉਤ੍ਪਨ੍ਨ ਹੋਤੇ ਹੀ ਨਸ਼੍ਟ ਹੋਨੇਵਾਲਾ ਜੋ ਵ੍ਯਵਹਾਰਕਾਲ] ਵਹ [ਦੀਰ੍ਧਾਂਤਰਸ੍ਥਾਯੀ] [ਕ੍ਸ਼ਣਿਕ ਹੋਨੇ ਪਰ ਭੀ ਪ੍ਰਵਾਹਅਪੇਕ੍ਸ਼ਾਸੇ] ਦੀਰ੍ਧ ਸ੍ਥਿਤਿਕਾ ਭੀ [ਕਹਾ ਜਾਤਾ] ਹੈ. -------------------------------------------------------------------------- ਕ੍ਸ਼ਣਭਂਗੀ=ਪ੍ਰਤਿ ਕ੍ਸ਼ਣ ਨਸ਼੍ਟ ਹੋਨੇਵਾਲਾ; ਪ੍ਰਤਿਸਮਯ ਜਿਸਕਾ ਧ੍ਵਂਸ ਹੋਤਾ ਹੈ ਐਸਾ; ਕ੍ਸ਼ਣਭਂਗੁਰ; ਕ੍ਸ਼ਣਿਕ.

Page 155 of 264
PDF/HTML Page 184 of 293
single page version

ਕਹਾਨਜੈਨਸ਼ਾਸ੍ਤ੍ਰਮਾਲਾ] ਸ਼ਡ੍ਦ੍ਰਵ੍ਯ–ਪਂਚਾਸ੍ਤਿਕਾਯਵਰ੍ਣਨ

ਨਿਤ੍ਯਕ੍ਸ਼ਣਿਕਤ੍ਵੇਨ ਕਾਲਵਿਭਾਗਖ੍ਯਾਪਨਮੇਤਤ੍.

ਯੋ ਹਿ ਦ੍ਰਵ੍ਯਵਿਸ਼ੇਸ਼ਃ ‘ਅਯਂ ਕਾਲਃ, ਅਯਂ ਕਾਲਃ’ ਇਤਿ ਸਦਾ ਵ੍ਯਪਦਿਸ਼੍ਯਤੇ ਸ ਖਲੁ ਸ੍ਵਸ੍ਯ ਸਦ੍ਭਾਵਮਾਵੇਦਯਨ੍ ਭਵਤਿ ਨਿਤ੍ਯਃ. ਯਸ੍ਤੁ ਪੁਨਰੁਤ੍ਪਨ੍ਨਮਾਤ੍ਰ ਏਵ ਪ੍ਰਧ੍ਵਂਸ੍ਯਤੇ ਸ ਖਲੁ ਤਸ੍ਯੈਵ ਦ੍ਰਵ੍ਯਵਿਸ਼ੇਸ਼ਸ੍ਯ ਸਮਯਾਖ੍ਯਃ ਪਰ੍ਯਾਯ ਇਤਿ. ਸ ਤੂਤ੍ਸਂਗਿਤਕ੍ਸ਼ਣਭਂਗੋਪ੍ਯੁਪਦਰ੍ਸ਼ਿਤ–ਸ੍ਵਸਂਤਾਨੋ ਨਯਬਲਾਦ੍ਰੀਰ੍ਧਾਤਰਸ੍ਥਾਯ੍ਯੁਪਗੀਯਮਾਨੋ ਨ ਦੁਸ਼੍ਯਤਿ; ਤਤੋ ਨ ਖਲ੍ਵਾਵਲਿਕਾਪਲ੍ਯੋਪਮ–ਸਾਗਰੋਪਮਾਦਿਵ੍ਯਵਹਾਰੋ ਵਿਪ੍ਰਤਿਸ਼ਿਧ੍ਯਤੇ. ਤਦਤ੍ਰ ਨਿਸ਼੍ਚਯਕਾਲੋ ਨਿਤ੍ਯਃ ਦ੍ਰਵ੍ਯਰੂਪਤ੍ਵਾਤ੍, ਵ੍ਯਵਹਾਰਕਾਲਃ ਕ੍ਸ਼ਣਿਕਃ ਪਰ੍ਯਾਯਰੂਪਤ੍ਵਾਦਿਤਿ.. ੧੦੧..

-----------------------------------------------------------------------------

‘ਯਹ ਕਾਲ ਹੈ, ਯਹ ਕਾਲ ਹੈ’ ਐਸਾ ਕਰਕੇ ਜਿਸ ਦ੍ਰਵ੍ਯਵਿਸ਼ੇਸ਼ਕਾ ਸਦੈਵ ਵ੍ਯਪਦੇਸ਼ [ਨਿਰ੍ਦੇਸ਼, ਕਥਨ] ਕਿਯਾ ਜਾਤਾ ਹੈ, ਵਹ [ਦ੍ਰਵ੍ਯਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਅਰ੍ਥਾਤ੍ ਨਿਸ਼੍ਚਯਕਾਲਰੂਪ ਖਾਸ ਦ੍ਰਵ੍ਯ] ਸਚਮੁਚ ਅਪਨੇ ਸਦ੍ਭਾਵਕੋ ਪ੍ਰਗਟ ਕਰਤਾ ਹੁਆ ਨਿਤ੍ਯ ਹੈ; ਔਰ ਜੋ ਉਤ੍ਪਨ੍ਨ ਹੋਤੇ ਹੀ ਨਸ਼੍ਟ ਹੋਤਾ ਹੈ, ਵਹ [ਵ੍ਯਵਹਾਰਕਾਲ] ਸਚਮੁਚ ਉਸੀ ਦ੍ਰਵ੍ਯਵਿਸ਼ੇਸ਼ਕੀ ‘ਸਮਯ’ ਨਾਮਕ ਪਰ੍ਯਾਯ ਹੈ. ਵਹ ਕ੍ਸ਼ਣਭਂਗੁਰ ਹੋਨੇ ਪਰ ਭੀ ਅਪਨੀ ਸਂਤਤਿਕੋ [ਪ੍ਰਵਾਹਕੋ] ਦਰ੍ਸ਼ਾਤਾ ਹੈ ਇਸਲਿਯੇ ਉਸੇ ਨਯਕੇ ਬਲਸੇ ‘ਦੀਰ੍ਘ ਕਾਲ ਤਕ ਟਿਕਨੇਵਾਲਾ’ ਕਹਨੇਮੇਂ ਦੋਸ਼ ਨਹੀਂ ਹੈ; ਇਸਲਿਯੇ ਆਵਲਿਕਾ, ਪਲ੍ਯੋਪਮ, ਸਾਗਰੋਪਮ ਇਤ੍ਯਾਦਿ ਵ੍ਯਵਹਾਰਕਾ ਨਿਸ਼ੇਧ ਨਹੀਂ ਕਿਯਾ ਜਾਤਾ.

ਇਸ ਪ੍ਰਕਾਰ ਯਹਾਁ ਐਸਾ ਕਹਾ ਹੈ ਕਿ–ਨਿਸ਼੍ਚਯਕਾਲ ਦ੍ਰਵ੍ਯਰੂਪ ਹੋਨੇਸੇ ਨਿਤ੍ਯ ਹੈ, ਵ੍ਯਵਹਾਰਕਾਲ ਪਰ੍ਯਾਯਰੂਪ ਹੋਨੇਸੇ ਕ੍ਸ਼ਣਿਕ ਹੈ.. ੧੦੧..

--------------------------------------------------------------------------

Page 156 of 264
PDF/HTML Page 185 of 293
single page version

੧੫੬

ਕਾਲਸ੍ਯ ਦ੍ਰਵ੍ਯਾਸ੍ਤਿਕਾਯਤ੍ਵਵਿਧਿਪ੍ਰਤਿਸ਼ੇਧਵਿਧਾਨਮੇਤਤ੍.

ਯਥਾ ਖਲੁ ਜੀਵਪੁਦ੍ਗਲਧਰ੍ਮਾਧਰ੍ਮਾਕਾਸ਼ਾਨਿ ਸਕਲਦ੍ਰਵ੍ਯਲਕ੍ਸ਼ਣਸਦ੍ਭਾਵਾਦ੍ਰ੍ਰਵ੍ਯਵ੍ਯਪਦੇਸ਼ਭਾਞ੍ਜਿ ਭਵਨ੍ਤਿ, ਤਥਾ ਕਾਲੋਪਿ. ਇਤ੍ਯੇਵਂ ਸ਼ਡ੍ਦ੍ਰਵ੍ਯਾਣਿ. ਕਿਂਤੁ ਯਥਾ ਜੀਵਪੁਦ੍ਗਲਧਰ੍ਮਾਧਰ੍ਮਾਕਾਸ਼ਾਨਾਂ ਦ੍ਵਯਾਦਿਪ੍ਰਦੇਸ਼ਲਕ੍ਸ਼ਣਤ੍ਵਮਸ੍ਤਿ ਅਸ੍ਤਿਕਾਯਤ੍ਵਂ, ਨ ਤਥਾ ਲੋਕਾਕਾਸ਼ਪ੍ਰਦੇਸ਼ਸਂਖ੍ਯਾਨਾਮਪਿ ਕਾਲਾਣੂਨਾਮੇਕ–ਪ੍ਰਦੇਸ਼ਤ੍ਵਾਦਸ੍ਤ੍ਯਸ੍ਤਿਕਾਯਤ੍ਵਮ੍. ਅਤ ਏਵ ਚ ਪਞ੍ਚਾਸ੍ਤਿਕਾਯਪ੍ਰਕਰਣੇ ਨ ਹੀਹ ਮੁਖ੍ਯਤ੍ਵੇਨੋਪਨ੍ਯਸ੍ਤਃ ਕਾਲਃ. ਜੀਵਪੁਦ੍ਗਲਪਰਿਣਾਮਾਵਚ੍ਛਿਦ੍ਯਮਾਨਪਰ੍ਯਾਯਤ੍ਵੇਨ ਤਤ੍ਪਰਿਣਾਮਾਨ੍ਯਥਾਨੁਪਪਤ੍ਯਾਨੁਮੀਯਮਾਨਦ੍ਰਵ੍ਯਤ੍ਵੇਨਾ– ਤ੍ਰੈਵਾਂਤਰ੍ਭਾਵਿਤਃ.. ੧੦੨..

-----------------------------------------------------------------------------

ਟੀਕਾਃ– ਯਹ, ਕਾਲਕੋ ਦ੍ਰਵ੍ਯਪਨੇਕੇ ਵਿਧਾਨਕਾ ਔਰ ਅਸ੍ਤਿਕਾਯਪਨੇਕੇ ਨਿਸ਼ੇਧਕਾ ਕਥਨ ਹੈ [ਅਰ੍ਥਾਤ੍ ਕਾਲਕੋ ਦ੍ਰਵ੍ਯਪਨਾ ਹੈ ਕਿਨ੍ਤੁ ਅਸ੍ਤਿਕਾਯਪਨਾ ਨਹੀਂਂ ਹੈ ਐਸਾ ਯਹਾਁ ਕਹਾ ਹੈ].

ਜਿਸ ਪ੍ਰਕਾਰ ਵਾਸ੍ਤਵਮੇਂ ਜੀਵ, ਪੁਦ੍ਗਲ, ਧਰ੍ਮ, ਅਧਰ੍ਮ ਔਰ ਆਕਾਸ਼ਕੋ ਦ੍ਰਵ੍ਯਕੇ ਸਮਸ੍ਤ ਲਕ੍ਸ਼ਣੋਂਕਾ ਸਦ੍ਭਾਵ ਹੋਨੇਸੇ ਵੇ ‘ਦ੍ਰਵ੍ਯ’ ਸਂਜ੍ਞਾਕੋ ਪ੍ਰਾਪ੍ਤ ਕਰਤੇ ਹੈਂ, ਉਸੀ ਪ੍ਰਕਾਰ ਕਾਲ ਭੀ [ਉਸੇ ਦ੍ਰਵ੍ਯਕੇ ਸਮਸ੍ਤ ਲਕ੍ਸ਼ਣੋਂਕਾ ਸਦ੍ਭਾਵ ਹੋਨੇਸੇ] ‘ਦ੍ਰਵ੍ਯ’ ਸਂਜ੍ਞਾਕੋ ਪ੍ਰਾਪ੍ਤ ਕਰਤਾ ਹੈ. ਇਸ ਪ੍ਰਕਾਰ ਛਹ ਦ੍ਰਵ੍ਯ ਹੈਂ. ਕਿਨ੍ਤੁ ਜਿਸ ਪ੍ਰਕਾਰ ਜੀਵ, ਪੁਦ੍ਗਲ, ਧਰ੍ਮ, ਅਧਰ੍ਮ ਔਰ ਆਕਾਸ਼ਕੋ ੧ਦ੍ਵਿ–ਆਦਿ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ ਜਿਸਕਾ ਲਕ੍ਸ਼ਣ ਹੈ ਐਸਾ ਅਸ੍ਤਿਕਾਯਪਨਾ ਹੈ, ਉਸ ਪ੍ਰਕਾਰ ਕਾਲਾਣੁਓਂਕੋ– ਯਦ੍ਯਪਿ ਉਨਕੀ ਸਂਖ੍ਯਾ ਲੋਕਾਕਾਸ਼ਕੇ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ੋਂਂ ਜਿਤਨੀ [ਅਸਂਖ੍ਯ] ਹੈ ਤਥਾਪਿ – ਏਕਪ੍ਰਦੇਸ਼ੀਪਨੇਕੇ ਕਾਰਣ ਅਸ੍ਤਿਕਾਯਪਨਾ ਨਹੀਂ ਹੈ. ਔਰ ਐਸਾ ਹੋਨੇਸੇ ਹੀ [ਅਰ੍ਥਾਤ੍ ਕਾਲ ਅਸ੍ਤਿਕਾਯ ਨ ਹੋਨੇਸੇ ਹੀ] ਯਹਾਁ ਪਂਚਾਸ੍ਤਿਕਾਯਕੇ ਪ੍ਰਕਰਣਮੇਂ ਮੁਖ੍ਯਰੂਪਸੇ ਕਾਲਕਾ ਕਥਨ ਨਹੀਂ ਕਿਯਾ ਗਯਾ ਹੈ; [ਪਰਨ੍ਤੁ] ਜੀਵ–ਪੁਦ੍ਗਲੋਂਕੇ ਪਰਿਣਾਮ ਦ੍ਵਾਰਾ ਜੋ ਜ੍ਞਾਤ ਹੋਤੀ ਹੈ – ਮਾਪੀ ਜਾਤੀ ਹੈ ਐਸੀ ਉਸਕੀ ਪਰ੍ਯਾਯ ਹੋਨੇਸੇ ਤਥਾ ਜੀਵ–ਪੁਦ੍ਗਲੋਂਕੇ ਪਰਿਣਾਮਕੀ ਅਨ੍ਯਥਾ ਅਨੁਪਪਤ੍ਤਿ ਦ੍ਵਾਰਾ ਜਿਸਕਾ ਅਨੁਮਾਨ ਹੋਤਾ ਹੈ ਐਸਾ ਵਹ ਦ੍ਰਵ੍ਯ ਹੋਨੇਸੇ ਉਸੇ ਯਹਾਁ ੨ਅਨ੍ਤਰ੍ਭੂਤ ਕਿਯਾ ਗਯਾ ਹੈ.. ੧੦੨..

ਇਸ ਪ੍ਰਕਾਰ ਕਾਲਦ੍ਰਵ੍ਯਕਾ ਵ੍ਯਾਖ੍ਯਾਨ ਸਮਾਪ੍ਤ ਹੁਆ. -------------------------------------------------------------------------- ੧. ਦ੍ਵਿ–ਆਦਿ=ਦੋ ਯਾ ਅਧਿਕ; ਦੋ ਸੇ ਲੇਕਰ ਅਨਨ੍ਤ ਤਕ. ੨. ਅਨ੍ਤਰ੍ਭੂਤ ਕਰਨਾ=ਭੀਤਰ ਸਮਾ ਲੇਨਾ; ਸਮਾਵਿਸ਼੍ਟ ਕਰਨਾ; ਸਮਾਵੇਸ਼ ਕਰਨਾ [ਇਸ ‘ਪਂਚਾਸ੍ਤਿਕਾਯਸਂਗ੍ਰਹ ਨਾਮਕ ਸ਼ਾਸ੍ਤ੍ਰਮੇਂ

Page 157 of 264
PDF/HTML Page 186 of 293
single page version

ਕਹਾਨਜੈਨਸ਼ਾਸ੍ਤ੍ਰਮਾਲਾ] ਸ਼ਡ੍ਦ੍ਰਵ੍ਯ–ਪਂਚਾਸ੍ਤਿਕਾਯਵਰ੍ਣਨ

ਤਦਵਬੋਧਫਲਪੁਰਸ੍ਸਰਃ ਪਞ੍ਚਾਸ੍ਤਿਕਾਯਵ੍ਯਾਖ੍ਯੋਪਸਂਹਾਰੋਯਮ੍.

ਨ ਖਲੁ ਕਾਲਕਲਿਤਪਞ੍ਚਾਸ੍ਤਿਕਾਯੇਭ੍ਯੋਨ੍ਯਤ੍ ਕਿਮਪਿ ਸਕਲੇਨਾਪਿ ਪ੍ਰਵਚਨੇਨ ਪ੍ਰਤਿਪਾਦ੍ਯਤੇ. ਤਤਃ ਪ੍ਰਵਚਨਸਾਰ ਏਵਾਯਂ ਪਞ੍ਚਾਸ੍ਤਿਕਾਯਸਂਗ੍ਰਹਃ. ਯੋ ਹਿ ਨਾਮਾਮੁਂ ਸਮਸ੍ਤਵਸ੍ਤੁਤਤ੍ਤ੍ਵਾਭਿਧਾਯਿਨਮਰ੍ਥਤੋ– ਰ੍ਥਿਤਯਾਵਬੁਧ੍ਯਾਤ੍ਰੈਵ ਜੀਵਾਸ੍ਤਿਕਾਯਾਂਤਰ੍ਗਤਮਾਤ੍ਮਾਨਂ ਸ੍ਵਰੂਪੇਣਾਤ੍ਯਂਤਵਿਸ਼ੁਦ੍ਧਚੈਤਨ੍ਯਸ੍ਵਭਾਵਂ ਨਿਸ਼੍ਚਿਤ੍ਯ ਪਰ– -----------------------------------------------------------------------------

ਅਨ੍ਵਯਾਰ੍ਥਃ– [ਏਵਮ੍] ਇਸ ਪ੍ਰਕਾਰ [ਪ੍ਰਵਚਨਸਾਰਂ] ਪ੍ਰਵਚਨਕੇ ਸਾਰਭੂਤ [ਪਞ੍ਚਾਸ੍ਤਿਕਾਯਸਂਗ੍ਰਹਂ] ‘ਪਂਚਾਸ੍ਤਿਕਾਯਸਂਗ੍ਰਹ’ਕੋ [ਵਿਜ੍ਞਾਯ] ਜਾਨਕਰ [ਯਃ] ਜੋ [ਰਾਗਦ੍ਵੇਸ਼ੌ] ਰਾਗਦ੍ਵੇਸ਼ਕੋ [ਮੁਞ੍ਚਤਿ] ਛੋੜਤਾ ਹੈ, [ਸਃ] ਵਹ [ਦੁਃਖਪਰਿਮੋਕ੍ਸ਼ਮ੍ ਗਾਹਤੇ] ਦੁਃਖਸੇ ਪਰਿਮੁਕ੍ਤ ਹੋਤਾ ਹੈ.

ਟੀਕਾਃ– ਯਹਾਁ ਪਂਚਾਸ੍ਤਿਕਾਯਕੇ ਅਵਬੋਧਕਾ ਫਲ ਕਹਕਰ ਪਂਚਾਸ੍ਤਿਕਾਯਕੇ ਵ੍ਯਾਖ੍ਯਾਨਕਾ ਉਪਸਂਹਾਰ ਕਿਯਾ ਗਯਾ ਹੈ.

ਵਾਸ੍ਤਵਮੇਂ ਸਮ੍ਪੂਰ੍ਣ [ਦ੍ਵਾਦਸ਼ਾਂਗਰੂਪਸੇ ਵਿਸ੍ਤੀਰ੍ਣ] ਪ੍ਰਵਚਨ ਕਾਲ ਸਹਿਤ ਪਂਚਾਸ੍ਤਿਕਾਯਸੇ ਅਨ੍ਯ ਕੁਛ ਭੀ ਪ੍ਰਤਿਪਾਦਿਤ ਨਹੀਂ ਕਰਤਾ; ਇਸਲਿਯੇ ਪ੍ਰਵਚਨਕਾ ਸਾਰ ਹੀ ਯਹ ‘ਪਂਚਾਸ੍ਤਿਕਾਯਸਂਗ੍ਰਹ’ ਹੈ. ਜੋ ਪੁਰੁਸ਼ ਸਮਸ੍ਤਵਸ੍ਤੁਤਤ੍ਤ੍ਵਕਾ ਕਥਨ ਕਰਨੇਵਾਲੇ ਇਸ ‘ਪਂਚਾਸ੍ਤਿਕਾਯਸਂਗ੍ਰਹ’ ਕੋ ੧ਅਰ੍ਥਤਃ ੨ਅਰ੍ਥੀਰੂਪਸੇ ਜਾਨਕਰ, -------------------------------------------------------------------------- ੧. ਅਰ੍ਥਤ=ਅਰ੍ਥਾਨੁਸਾਰ; ਵਾਚ੍ਯਕਾ ਲਕ੍ਸ਼ਣ ਕਰਕੇ; ਵਾਚ੍ਯਸਾਪੇਕ੍ਸ਼; ਯਥਾਰ੍ਥ ਰੀਤਿਸੇ. ੨. ਅਰ੍ਥੀਰੂਪਸੇ=ਗਰਜੀਰੂਪਸੇ; ਯਾਚਕਰੂਪਸੇ; ਸੇਵਕਰੂਪਸੇ; ਕੁਛ ਪ੍ਰਾਪ੍ਤ ਕਰਨੇ ਕੇ ਪ੍ਰਯੋਜਨਸੇ [ਅਰ੍ਥਾਤ੍ ਹਿਤਪ੍ਰਾਪ੍ਤਿਕੇ

Page 158 of 264
PDF/HTML Page 187 of 293
single page version

੧੫੮

ਸ੍ਪਰਕਾਰ੍ਯਕਾਰਣੀਭੂਤਾਨਾਦਿਰਾਗਦ੍ਵੇਸ਼ਪਰਿਣਾਮਕਰ੍ਮਬਂਧਸਂਤਤਿ–ਸਮਾਰੋਪਿਤਸ੍ਵਰੂਪਵਿਕਾਰਂ ਤਦਾਤ੍ਵੇਨੁਭੂਯਮਾਨਮਵਲੋਕ੍ਯ ਤਤ੍ਕਾਲੋਨ੍ਮੀਲਿਤਵਿਵੇਕਜ੍ਯੋਤਿਃ ਕਰ੍ਮਬਂਧਸਂਤਤਿ–ਪ੍ਰਵਰ੍ਤਿਕਾਂ ਰਾਗਦ੍ਵੇਸ਼ਪਰਿਣਤਿਮਤ੍ਯਸ੍ਯਤਿ, ਸ ਖਲੁ ਜੀਰ੍ਯਮਾਣਸ੍ਨੇਹੋ ਜਘਨ੍ਯਸ੍ਨੇਹਗੁਣਾਭਿਮੁਖਪਰਮਾਣੁ– ਬਦ੍ਭਾਵਿਬਂਧਪਰਾਙ੍ਮੁਖਃ ਪੂਰ੍ਵਬਂਧਾਤ੍ਪ੍ਰਚ੍ਯਵਮਾਨਃ ਸ਼ਿਖਿਤਪ੍ਤੋਦਕਦੌਸ੍ਥ੍ਯਾਨੁਕਾਰਿਣੋ ਦੁਃਖਸ੍ਯ ਪਰਿਮੋਕ੍ਸ਼ਂ ਵਿਗਾਹਤ ਇਤਿ.. ੧੦੩.. -----------------------------------------------------------------------------

ਇਸੀਮੇਂ ਕਹੇ ਹੁਏ ਜੀਵਾਸ੍ਤਿਕਾਯਮੇਂ ੧ਅਨ੍ਤਰ੍ਗਤ ਸ੍ਥਿਤ ਅਪਨੇਕੋ [ਨਿਜ ਆਤ੍ਮਾਕੋ] ਸ੍ਵਰੂਪਸੇ ਅਤ੍ਯਨ੍ਤ ਵਿਸ਼ੁਦ੍ਧ ਚੈਤਨ੍ਯਸ੍ਵਭਾਵਵਾਲਾ ਨਿਸ਼੍ਚਿਤ ਕਰਕੇ ੨ਪਰਸ੍ਪਰ ਕਾਰ੍ਯਕਾਰਣਭੂਤ ਐਸੇ ਅਨਾਦਿ ਰਾਗਦ੍ਵੇਸ਼ਪਰਿਣਾਮ ਔਰ ਕਰ੍ਮਬਨ੍ਧਕੀ ਪਰਮ੍ਪਰਾਸੇ ਜਿਸਮੇਂ ੩ਸ੍ਵਰੂਪਵਿਕਾਰ ੪ਆਰੋਪਿਤ ਹੈ ਐਸਾ ਅਪਨੇਕੋ [ਨਿਜ ਆਤ੍ਮਾਕੋ] ਉਸ ਕਾਲ ਅਨੁਭਵਮੇਂ ਆਤਾ ਦੇਖਕਰ, ਉਸ ਕਾਲ ਵਿਵੇਕਜ੍ਯੋਤਿ ਪ੍ਰਗਟ ਹੋਨੇਸੇ [ਅਰ੍ਥਾਤ੍ ਅਤ੍ਯਨ੍ਤ ਵਿਸ਼ੁਦ੍ਧ ਚੈਤਨ੍ਯਸ੍ਵਭਾਵਕਾ ਔਰ ਵਿਕਾਰਕਾ ਭੇਦਜ੍ਞਾਨ ਉਸੀ ਕਾਲ ਪ੍ਰਗਟ ਪ੍ਰਵਰ੍ਤਮਾਨ ਹੋਨੇਸੇ] ਕਰ੍ਮਬਨ੍ਧਕੀ ਪਰਮ੍ਪਰਾਕਾ ਪ੍ਰਵਰ੍ਤਨ ਕਰਨੇਵਾਲੀ ਰਾਗਦ੍ਵੇਸ਼ਪਰਿਣਤਿਕੋ ਛੋੜਤਾ ਹੈ, ਵਹ ਪੁਰੁਸ਼, ਵਾਸ੍ਤਵਮੇਂ ਜਿਸਕਾ ੫ਸ੍ਨੇਹ ਜੀਰ੍ਣ ਹੋਤਾ ਜਾਤਾ ਹੈ ਐਸਾ, ਜਘਨ੍ਯ ੬ਸ੍ਨੇਹਗੁਣਕੇ ਸਨ੍ਮੁਖ ਵਰ੍ਤਤੇ ਹੁਏ ਪਰਮਾਣੁਕੀ ਭਾਁਤਿ ਭਾਵੀ ਬਨ੍ਧਸੇ ਪਰਾਙ੍ਮੁਖ ਵਰ੍ਤਤਾ ਹੁਆ, ਪੂਰ੍ਵ ਬਨ੍ਧਸੇ ਛੂਟਤਾ ਹੁਆ, ਅਗ੍ਨਿਤਪ੍ਤ ਜਲਕੀ ੭ਦੁਃਸ੍ਥਿਤਿ ਸਮਾਨ ਜੋ ਦੁਃਖ ਉਸਸੇ ਪਰਿਮੁਕ੍ਤ ਹੋਤਾ ਹੈ.. ੧੦੩.. -------------------------------------------------------------------------- ੧. ਜੀਵਾਸ੍ਤਿਕਾਯਮੇਂ ਸ੍ਵਯਂ [ਨਿਜ ਆਤ੍ਮਾ] ਸਮਾ ਜਾਤਾ ਹੈ, ਇਸਲਿਯੇ ਜੈਸਾ ਜੀਵਾਸ੍ਤਿਕਾਯਕੇ ਸ੍ਵਰੂਪਕਾ ਵਰ੍ਣਨ ਕਿਯਾ

੨. ਰਾਗਦ੍ਵੇਸ਼ਪਰਿਣਾਮ ਔਰ ਕਰ੍ਮਬਨ੍ਧ ਅਨਾਦਿ ਕਾਲਸੇ ਏਕ–ਦੂਸਰੇਕੋ ਕਾਰ੍ਯਕਾਰਣਰੂਪ ਹੈਂ. ੩. ਸ੍ਵਰੂਪਵਿਕਾਰ = ਸ੍ਵਰੂਪਕਾ ਵਿਕਾਰ. [ਸ੍ਵਰੂਪ ਦੋ ਪ੍ਰਕਾਰਕਾ ਹੈਃ [੧] ਦ੍ਰਵ੍ਯਾਰ੍ਥਿਕ ਨਯਕੇ ਵਿਸ਼ਯਭੂਤ ਸ੍ਵਰੂਪ, ਔਰ

੪. ਆਰੋਪਿਤ = [ਨਯਾ ਅਰ੍ਥਾਤ੍ ਔਪਾਧਿਕਰੂਪਸੇ] ਕਿਯਾ ਗਯਾ. [ਸ੍ਫਟਿਕਮਣਿਮੇਂ ਔਪਾਧਿਕਰੂਪਸੇ ਹੋਨੇਵਾਲੀ ਰਂਗਿਤ

੫. ਸ੍ਨੇਹ = ਰਾਗਾਦਿਰੂਪ ਚਿਕਨਾਹਟ. ੬. ਸ੍ਨੇਹ = ਸ੍ਪਰ੍ਸ਼ਗੁਣਕੀ ਪਰ੍ਯਾਯਰੂਪ ਚਿਕਨਾਹਟ. [ਜਿਸ ਪ੍ਰਕਾਰ ਜਘਨ੍ਯ ਚਿਕਨਾਹਟਕੇ ਸਨ੍ਮੁਖ ਵਰ੍ਤਤਾ ਹੁਆ ਪਰਮਾਣੁ

੭. ਦੁਃਸ੍ਥਿਤਿ = ਅਸ਼ਾਂਤ ਸ੍ਥਿਤਿ [ਅਰ੍ਥਾਤ੍ ਤਲੇ–ਉਪਰ ਹੋਨਾ, ਖਦ੍ਬਦ੍ ਹੋਨਾ]ਃ ਅਸ੍ਥਿਰਤਾ; ਖਰਾਬ–ਬੁਰੀ ਸ੍ਥਿਤਿ. [ਜਿਸ

Page 159 of 264
PDF/HTML Page 188 of 293
single page version

ਕਹਾਨਜੈਨਸ਼ਾਸ੍ਤ੍ਰਮਾਲਾ] ਸ਼ਡ੍ਦ੍ਰਵ੍ਯ–ਪਂਚਾਸ੍ਤਿਕਾਯਵਰ੍ਣਨ

ਦੁਃਖਵਿਮੋਕ੍ਸ਼ਕਰਣਕ੍ਰਮਾਖ੍ਯਾਨਮੇਤਤ੍.

ਏਤਸ੍ਯ ਸ਼ਾਸ੍ਤ੍ਰਸ੍ਯਾਰ੍ਥਭੂਤਂ ਸ਼ੁਦ੍ਧਚੈਤਨ੍ਯਸ੍ਵਭਾਵ ਮਾਤ੍ਮਾਨਂ ਕਸ਼੍ਚਿਜ੍ਜੀਵਸ੍ਤਾਵਜ੍ਜਾਨੀਤੇ. ਤਤਸ੍ਤਮੇ– ਵਾਨੁਗਂਤੁਮੁਦ੍ਯਮਤੇ. ਤਤੋਸ੍ਯ ਕ੍ਸ਼ੀਯਤੇ ਦ੍ਰਸ਼੍ਟਿਮੋਹਃ. ਤਤਃ ਸ੍ਵਰੂਪਪਰਿਚਯਾਦੁਨ੍ਮਜ੍ਜਤਿ ਜ੍ਞਾਨਜ੍ਯੋਤਿਃ. ਤਤੋ ਰਾਗਦ੍ਵੇਸ਼ੌ ਪ੍ਰਸ਼ਾਮ੍ਯਤਃ. ਤਤਃ ਉਤ੍ਤਰਃ ਪੂਰ੍ਵਸ਼੍ਚ ਬਂਧੋ ਵਿਨਸ਼੍ਯਤਿ. ਤਤਃ ਪੁਨਰ੍ਬਂਧਹੇਤੁਤ੍ਵਾਭਾਵਾਤ੍ ਸ੍ਵਰੂਪਸ੍ਥੋ ਨਿਤ੍ਯਂ ਪ੍ਰਤਪਤੀਤਿ.. ੧੦੪..

ਇਤਿ ਸਮਯਵ੍ਯਾਖ੍ਯਾਯਾਮਂਤਰ੍ਨੀਤਸ਼ਡ੍ਦ੍ਰਵ੍ਯਪਞ੍ਚਾਸ੍ਤਿਕਾਯਵਰ੍ਣਨਃ ਪ੍ਰਥਮਃ ਸ਼੍ਰੁਤਸ੍ਕਂਧਃ ਸਮਾਪ੍ਤਃ.. ੧.. -----------------------------------------------------------------------------

ਅਨ੍ਵਯਾਰ੍ਥਃ– [ਜੀਵਃ] ਜੀਵ [ਏਤਦ੍ ਅਰ੍ਥਂ ਜ੍ਞਾਤ੍ਵਾ] ਇਸ ਅਰ੍ਥਕੋ ਜਾਨਕਰ [–ਇਸ ਸ਼ਾਸ੍ਤ੍ਰਕੇ ਅਰ੍ਥਂਭੂਤ ਸ਼ੁਦ੍ਧਾਤ੍ਮਾਕੋ ਜਾਨਕਰ], [ਤਦਨੁਗਮਨੋਦ੍ਯਤਃ] ਉਸਕੇ ਅਨੁਸਰਣਕਾ ਉਦ੍ਯਮ ਕਰਤਾ ਹੁਆ [ਨਿਹਤਮੋਹਃ] ਹਤਮੋਹ ਹੋਕਰ [–ਜਿਸੇ ਦਰ੍ਸ਼ਨਮੋਹਕਾ ਕ੍ਸ਼ਯ ਹੁਆ ਹੋ ਐਸਾ ਹੋਕਰ], [ਪ੍ਰਸ਼ਮਿਤਰਾਗਦ੍ਵੇਸ਼ਃ] ਰਾਗਦ੍ਵੇਸ਼ਕੋ ਪ੍ਰਸ਼ਮਿਤ [ਨਿਵ੍ਰੁਤ੍ਤ] ਕਰਕੇ, [ਹਤਪਰਾਪਰਃ ਭਵਤਿ] ਉਤ੍ਤਰ ਔਰ ਪੂਰ੍ਵ ਬਨ੍ਧਕਾ ਜਿਸੇ ਨਾਸ਼ ਹੁਆ ਹੈ ਐਸਾ ਹੋਤਾ ਹੈ .

ਟੀਕਾਃ– ਇਸ, ਦੁਃਖਸੇ ਵਿਮੁਕ੍ਤ ਹੋਨੇਕੇ ਕ੍ਰਮਕਾ ਕਥਨ ਹੈ.

ਪ੍ਰਥਮ, ਕੋਈ ਜੀਵ ਇਸ ਸ਼ਾਸ੍ਤ੍ਰਕੇ ਅਰ੍ਥਭੂਤ ਸ਼ੁਦ੍ਧਚੈਤਨ੍ਯਸ੍ਵਭਾਵਵਾਲੇ [ਨਿਜ] ਆਤ੍ਮਾਕੋ ਜਾਨਤਾ ਹੈ; ਅਤਃ [ਫਿਰ] ਉਸੀਕੇ ਅਨੁਸਰਣਕਾ ਉਦ੍ਯਮ ਕਰਤਾ ਹੈ; ਅਤਃ ਉਸੇ ਦ੍ਰਸ਼੍ਟਿਮੋਹਕਾ ਕ੍ਸ਼ਯ ਹੋਤਾ ਹੈ; ਅਤਃ ਸ੍ਵਰੂਪਕੇ ਪਰਿਚਯਕੇ ਕਾਰਣ ਜ੍ਞਾਨਜ੍ਯੋਤਿ ਪ੍ਰਗਟ ਹੋਤੀ ਹੈ; ਅਤਃ ਰਾਗਦ੍ਵੇਸ਼ ਪ੍ਰਸ਼ਮਿਤ ਹੋਤੇ ਹੈਂ – ਨਿਵ੍ਰੁਤ੍ਤ ਹੋਤੇ ਹੈਂ; ਅਤਃ ਉਤ੍ਤਰ ਔਰ ਪੂਰ੍ਵ [–ਪੀਛੇਕਾ ਔਰ ਪਹਲੇਕਾ] ਬਨ੍ਧ ਵਿਨਸ਼੍ਟ ਹੋਤਾ ਹੈ; ਅਤਃ ਪੁਨਃ ਬਨ੍ਧ ਹੋਨੇਕੇ ਹੇਤੁਤ੍ਵਕਾ ਅਭਾਵ ਹੋਨੇਸੇ ਸ੍ਵਰੂਪਸ੍ਥਰੂਪਸੇ ਸਦੈਵ ਤਪਤਾ ਹੈ––ਪ੍ਰਤਾਪਵਨ੍ਤ ਵਰ੍ਤਤਾ ਹੈ [ਅਰ੍ਥਾਤ੍ ਵਹ ਜੀਵ ਸਦੈਵ ਸ੍ਵਰੂਪਸ੍ਥਿਤ ਰਹਕਰ ਪਰਮਾਨਨ੍ਦਜ੍ਞਾਨਾਦਿਰੂਪ ਪਰਿਣਮਿਤ ਹੈ].. ੧੦੪.. --------------------------------------------------------------------------

Page 160 of 264
PDF/HTML Page 189 of 293
single page version

੧੬੦

ਇਸ ਪ੍ਰਕਾਰ [ਸ਼੍ਰੀਮਦ੍ਭਗਵਤ੍ਕੁਨ੍ਦਕੁਨ੍ਦਾਚਾਰ੍ਯਦੇਵਪ੍ਰਣੀਤ ਸ਼੍ਰੀ ਪਂਚਾਸ੍ਤਿਕਾਯਸਂਗ੍ਰਹ ਸ਼ਾਸ੍ਤ੍ਰਕੀ ਸ਼੍ਰੀਮਦ੍ ਅਮ੍ਰੁਤਚਨ੍ਦ੍ਰਾਚਾਰ੍ਯਦੇਵਵਿਰਚਿਤ] ਸਮਯਵ੍ਯਾਖ੍ਯਾ ਨਾਮਕ ਟੀਕਾਮੇਂ ਸ਼ਡ੍ਦ੍ਰਵ੍ਯਪਂਚਾਸ੍ਤਿਕਾਯਵਰ੍ਣਨ ਨਾਮਕਾ ਪ੍ਰਥਮ ਸ਼੍ਰੁਤਸ੍ਕਨ੍ਧ ਸਮਾਪ੍ਤ ਹੁਆ.

Page 161 of 264
PDF/HTML Page 190 of 293
single page version

-----------------------------------------------------------------------------

[ਪ੍ਰਥਮ, ਸ਼੍ਰੀ ਅਮ੍ਰੁਤਚਨ੍ਦ੍ਰਾਚਾਰ੍ਯਦੇਵ ਪਹਲੇ ਸ਼੍ਰੁਤਸ੍ਕਨ੍ਧਮੇਂ ਕ੍ਯਾ ਕਹਾ ਗਯਾ ਹੈ ਔਰ ਦੂਸਰੇ ਸ਼੍ਰੁਤਸ੍ਕਨ੍ਧਮੇਂ ਕ੍ਯਾ ਕਹਾ ਜਾਏਗਾ ਵਹ ਸ਼੍ਲੋਕ ਦ੍ਵਾਰਾ ਅਤਿ ਸਂਕ੍ਸ਼ੇਪਮੇਂ ਦਰ੍ਸ਼ਾਤੇ ਹੈਂਃ]

ਪੁਰੁਸ਼ੋਂਕੋ [ਬੁਦ੍ਧਿਮਾਨ ਜੀਵੋਂਕੋ] ਸ਼ੁਦ੍ਧ ਤਤ੍ਤ੍ਵ [ਸ਼ੁਦ੍ਧਾਤ੍ਮਤਤ੍ਤ੍ਵ] ਕਾ ਉਪਦੇਸ਼ ਦਿਯਾ ਗਯਾ. ਅਬ ਪਦਾਰ੍ਥਭੇਦ ਦ੍ਵਾਰਾ ਉਪੋਦ੍ਘਾਤ ਕਰਕੇ [–ਨਵ ਪਦਾਰ੍ਥਰੂਪ ਭੇਦ ਦ੍ਵਾਰਾ ਪ੍ਰਾਰਮ੍ਭ ਕਰਕੇ] ਉਸਕੇ ਮਾਰ੍ਗਕਾ [–ਸ਼ੁਦ੍ਧਾਤ੍ਮਤਤ੍ਤ੍ਵਕੇ ਮਾਰ੍ਗਕਾ ਅਰ੍ਥਾਤ੍ ਉਸਕੇ ਮੋਕ੍ਸ਼ਕੇ ਮਾਰ੍ਗਕਾ] ਵਰ੍ਣਨ ਕਿਯਾ ਜਾਤਾ ਹੈ. [੭]

[ਅਬ ਇਸ ਦ੍ਵਿਤੀਯ ਸ਼੍ਰੁਤਸ੍ਕਨ੍ਧਮੇਂ ਸ਼੍ਰੀਮਦ੍ਭਗਵਤ੍ਕੁਨ੍ਦਕੁਨ੍ਦਾਚਾਰ੍ਯਦੇਵਵਿਰਚਿਤ ਗਾਥਾਸੂਤ੍ਰਕਾ ਪ੍ਰਾਰਮ੍ਭ ਕਿਯਾ ਜਾਤਾ ਹੈਃ] --------------------------------------------------------------------------

Page 162 of 264
PDF/HTML Page 191 of 293
single page version

੧੬੨

ਆਪ੍ਤਸ੍ਤੁਤਿਪੁਰਸ੍ਸਰਾ ਪ੍ਰਤਿਜ੍ਞੇਯਮ੍.

ਅਮੁਨਾ ਹਿ ਪ੍ਰਵਰ੍ਤਮਾਨਮਹਾਧਰ੍ਮਤੀਰ੍ਥਸ੍ਯ ਮੂਲਕਰ੍ਤ੍ਰੁਤ੍ਵੇਨਾਪੁਨਰ੍ਭਵਕਾਰਣਸ੍ਯ ਭਗਵਤਃ ਪਰਮਭਟ੍ਟਾਰਕ– ਮਹਾਦੇਵਾਧਿਦੇਵਸ਼੍ਰੀਵਰ੍ਦ੍ਧਮਾਨਸ੍ਵਾਮਿਨਃ ਸਿਦ੍ਧਿਨਿਬਂਧਨਭੂਤਾਂ ਭਾਵਸ੍ਤੁਤਿਮਾਸੂਕ੍ਰ੍ਯ, ਕਾਲਕਲਿਤਪਞ੍ਚਾਸ੍ਤਿ–ਕਾਯਾਨਾਂ ਪਦਾਰ੍ਥਵਿਕਲ੍ਪੋ ਮੋਕ੍ਸ਼ਸ੍ਯ ਮਾਰ੍ਗਸ਼੍ਚ ਵਕ੍ਤਵ੍ਯਤ੍ਵੇਨ ਪ੍ਰਤਿਜ੍ਞਾਤ ਇਤਿ.. ੧੦੫..

-----------------------------------------------------------------------------

ਅਨ੍ਵਯਾਰ੍ਥਃ– [ਅਪੁਨਰ੍ਭਵਕਾਰਣਂ] ਅਪੁਨਰ੍ਭਵਕੇ ਕਾਰਣ [ਮਹਾਵੀਰਮ੍] ਸ਼੍ਰੀ ਮਹਾਵੀਰਕੋ [ਸ਼ਿਰਸਾ ਅਭਿਵਂਦ੍ਯ] ਸ਼ਿਰਸਾ ਵਨ੍ਦਨ ਕਰਕੇ, [ਤੇਸ਼ਾਂ ਪਦਾਰ੍ਥਭਙ੍ਗਂ] ਉਨਕਾ ਪਦਾਰ੍ਥਭੇਦ [–ਕਾਲ ਸਹਿਤ ਪਂਚਾਸ੍ਤਿਕਾਯਕਾ ਨਵ ਪਦਾਰ੍ਥਰੂਪ ਭੇਦ] ਤਥਾ [ਮੋਕ੍ਸ਼ਸ੍ਯ ਮਾਰ੍ਗਂ] ਮੋਕ੍ਸ਼ਕਾ ਮਾਰ੍ਗ [ਵਕ੍ਸ਼੍ਯਾਮਿ] ਕਹੂਁਗਾ.

ਟੀਕਾਃ– ਯਹ, ਆਪ੍ਤਕੀ ਸ੍ਤੁਤਿਪੂਰ੍ਵਕ ਪ੍ਰਤਿਜ੍ਞਾ ਹੈ.

ਪ੍ਰਵਰ੍ਤਮਾਨ ਮਹਾਧਰ੍ਮਤੀਰ੍ਥਕੇ ਮੂਲ ਕਰ੍ਤਾਰੂਪਸੇ ਜੋ ਅਪੁਨਰ੍ਭਵਕੇ ਕਾਰਣ ਹੈਂ ਐਸੇ ਭਗਵਾਨ, ਪਰਮ ਭਟ੍ਟਾਰਕ, ਮਹਾਦੇਵਾਧਿਦੇਵ ਸ਼੍ਰੀ ਵਰ੍ਧਮਾਨਸ੍ਵਾਮੀਕੀ, ਸਿਦ੍ਧਤ੍ਵਕੇ ਨਿਮਿਤ੍ਤਭੂਤ ਭਾਵਸ੍ਤੁਤਿ ਕਰਕੇ, ਕਾਲ ਸਹਿਤ ਪਂਚਾਸ੍ਤਿਕਾਯਕਾ ਪਦਾਰ੍ਥਭੇਦ [ਅਰ੍ਥਾਤ੍ ਛਹ ਦ੍ਰਵ੍ਯੋਂਕਾ ਨਵ ਪਦਾਰ੍ਥਰੂਪ ਭੇਦ] ਤਥਾ ਮੋਕ੍ਸ਼ਕਾ ਮਾਰ੍ਗ ਕਹਨੇਕੀ ਇਨ ਗਾਥਾਸੂਤ੍ਰਮੇਂ ਪ੍ਰਤਿਜ੍ਞਾ ਕੀ ਗਈ ਹੈ.. ੧੦੫.. -------------------------------------------------------------------------- ਅਪੁਨਰ੍ਭਵ = ਮੋਕ੍ਸ਼. [ਪਰਮ ਪੂਜ੍ਯ ਭਗਵਾਨ ਸ਼੍ਰੀ ਵਰ੍ਧਮਾਨਸ੍ਵਾਮੀ, ਵਰ੍ਤਮਾਨਮੇਂ ਪ੍ਰਵਰ੍ਤਿਤ ਜੋ ਰਤ੍ਨਤ੍ਰਯਾਤ੍ਮਕ ਮਹਾਧਰ੍ਮਤੀਰ੍ਥ

Page 163 of 264
PDF/HTML Page 192 of 293
single page version

ਕਹਾਨਜੈਨਸ਼ਾਸ੍ਤ੍ਰਮਾਲਾ] ਨਵਪਦਾਰ੍ਥਪੂਰ੍ਵਕ–ਮੋਕ੍ਸ਼ਮਾਰ੍ਗਪ੍ਰਪਂਚਵਰ੍ਣਨ

ਮੋਕ੍ਸ਼ਮਾਰ੍ਗਸ੍ਯੈਵ ਤਾਵਤ੍ਸੂਚਨੇਯਮ੍.

ਸਮ੍ਯਕ੍ਤ੍ਵਜ੍ਞਾਨਯੁਕ੍ਤਮੇਵ ਨਾਸਮ੍ਯਕ੍ਤ੍ਵਜ੍ਞਾਨਯੁਕ੍ਤਂ, ਚਾਰਿਤ੍ਰਮੇਵ ਨਾਚਾਰਿਤ੍ਰਂ, ਰਾਗਦ੍ਵੇਸ਼ਪਰਿਹੀਣਮੇਵ ਨ ਰਾਗਦ੍ਵੇਸ਼ਾਪਰਿਹੀਣਮ੍, ਮੋਕ੍ਸ਼ਸ੍ਯੈਵ ਨ ਭਾਵਤੋ ਬਂਧਸ੍ਯ, ਮਾਰ੍ਗ ਏਵ ਨਾਮਾਰ੍ਗਃ, ਭਵ੍ਯਾਨਾਮੇਵ ਨਾਭਵ੍ਯਾਨਾਂ, ਲਬ੍ਧਬੁਦ੍ਧੀਨਾਮੇਵ ਨਾਲਬ੍ਧਬੁਦ੍ਧੀਨਾਂ, ਕ੍ਸ਼ੀਣਕਸ਼ਾਯਤ੍ਵੇ ਭਵਤ੍ਯੇਵ ਨ ਕਸ਼ਾਯਸਹਿਤਤ੍ਵੇਭਵਤੀਤ੍ਯਸ਼੍ਟਧਾ ਨਿਯਮੋਤ੍ਰ ਦ੍ਰਸ਼੍ਟਵ੍ਯਃ.. ੧੦੬.. -----------------------------------------------------------------------------

[ਰਾਗਦ੍ਵੇਸ਼ਪਰਿਹੀਣਮ੍] ਕਿ ਜੋ ਰਾਗਦ੍ਵੇਸ਼ਸੇ ਰਹਿਤ ਹੋ ਵਹ, [ਲਬ੍ਧਬੁਦ੍ਧੀਨਾਮ੍] ਲਬ੍ਧਬੁਦ੍ਧਿ [ਭਵ੍ਯਾਨਾਂ] ਭਵ੍ਯਜੀਵੋਂਕੋ [ਮੋਕ੍ਸ਼ਸ੍ਯ ਮਾਰ੍ਗਃ] ਮੋਕ੍ਸ਼ਕਾ ਮਾਰ੍ਗ [ਭਵਤਿ] ਹੋਤਾ ਹੈ.

ਸਮ੍ਯਕ੍ਤ੍ਵ ਔਰ ਜ੍ਞਾਨਸੇ ਯੁਕ੍ਤ ਹੀ –ਨ ਕਿ ਅਸਮ੍ਯਕ੍ਤ੍ਵ ਔਰ ਅਜ੍ਞਾਨਸੇ ਯੁਕ੍ਤ, ਚਾਰਿਤ੍ਰ ਹੀ – ਨ ਕਿ ਅਚਾਰਿਤ੍ਰ, ਰਾਗਦ੍ਵੇਸ਼ ਰਹਿਤ ਹੋ ਐਸਾ ਹੀ [ਚਾਰਿਤ੍ਰ] – ਨ ਕਿ ਰਾਗਦ੍ਵੇਸ਼ ਸਹਿਤ ਹੋਯ ਐਸਾ, ਮੋਕ੍ਸ਼ਕਾ ਹੀ – ੧ਭਾਵਤਃ ਨ ਕਿ ਬਨ੍ਧਕਾ, ਮਾਰ੍ਗ ਹੀ – ਨ ਕਿ ਅਮਾਰ੍ਗ, ਭਵ੍ਯੋਂਕੋ ਹੀ – ਨ ਕਿ ਅਭਵ੍ਯੋਂਕੋ , ੨ਲਬ੍ਧਬੁਦ੍ਧਿਯੋਂ ਕੋ ਹੀ – ਨ ਕਿ ਅਲਬ੍ਧਬੁਦ੍ਧਿਯੋਂਕੋ, ੩ਕ੍ਸ਼ੀਣਕਸ਼ਾਯਪਨੇਮੇਂ ਹੀ ਹੋਤਾ ਹੈ– ਨ ਕਿ ਕਸ਼ਾਯਸਹਿਤਪਨੇਮੇਂ ਹੋਤਾ ਹੈ. ਇਸ ਪ੍ਰਕਾਰ ਆਠ ਪ੍ਰਕਾਰਸੇ ਨਿਯਮ ਯਹਾਁ ਦੇਖਨਾ [ਅਰ੍ਥਾਤ੍ ਇਸ ਗਾਥਾਮੇਂ ਉਪਰੋਕ੍ਤ ਆਠ ਪ੍ਰਕਾਰਸੇ ਨਿਯਮ ਕਹਾ ਹੈ ਐਸਾ ਸਮਝਨਾ].. ੧੦੬.. -------------------------------------------------------------------------- ੧. ਭਾਵਤਃ = ਭਾਵ ਅਨੁਸਾਰ; ਆਸ਼ਯ ਅਨੁਸਾਰ. [‘ਮੋਕ੍ਸ਼ਕਾ’ ਕਹਤੇ ਹੀ ‘ਬਨ੍ਧਕਾ ਨਹੀਂ’ ਐਸਾ ਭਾਵ ਅਰ੍ਥਾਤ੍ ਆਸ਼ਯ ਸ੍ਪਸ਼੍ਟ

੨. ਲਬ੍ਧਬੁਦ੍ਧਿ = ਜਿਨ੍ਹੋਂਨੇ ਬੁਦ੍ਧਿ ਪ੍ਰਾਪ੍ਤ ਕੀ ਹੋ ਐਸੇ. ੩. ਕ੍ਸ਼ੀਣਕਸ਼ਾਯਪਨੇਮੇਂ ਹੀ = ਕ੍ਸ਼ੀਣਕਸ਼ਾਯਪਨਾ ਹੋਤੇ ਹੀ ; ਕ੍ਸ਼ੀਣਕਸ਼ਾਯਪਨਾ ਹੋ ਤਭੀ. [ਸਮ੍ਯਕ੍ਤ੍ਵਜ੍ਞਾਨਯੁਕ੍ਤ ਚਾਰਿਤ੍ਰ – ਜੋ

Page 164 of 264
PDF/HTML Page 193 of 293
single page version

੧੬੪

ਸਮ੍ਯਗ੍ਦਰ੍ਸ਼ਨਜ੍ਞਾਨਚਾਰਿਤ੍ਰਾਣਾਂ ਸੂਚਨੇਯਮ੍.

ਭਾਵਾਃ ਖਲੁ ਕਾਲਕਲਿਤਪਞ੍ਚਾਸ੍ਤਿਕਾਯਵਿਕਲ੍ਪਰੂਪਾ ਨਵ ਪਦਾਰ੍ਥਾਃ. ਤੇਸ਼ਾਂ ਮਿਥ੍ਯਾਦਰ੍ਸ਼ਨੋਦਯਾ– ਵਾਦਿਤਾਸ਼੍ਰਦ੍ਧਾਨਾਭਾਵਸ੍ਵਭਾਵਂ ਭਾਵਾਂਤਰਂ ਸ਼੍ਰਦ੍ਧਾਨਂ ਸਮ੍ਯਗ੍ਦਰ੍ਸ਼ਨਂ, ਸ਼ੁਦ੍ਧਚੈਤਨ੍ਯਰੂਪਾਤ੍ਮ– -----------------------------------------------------------------------------

ਅਨ੍ਵਯਾਰ੍ਥਃ– [ਭਾਵਾਨਾਂ] ਭਾਵੋਂਕਾ [–ਨਵ ਪਦਾਰ੍ਥੋਂਕਾ] [ਸ਼੍ਰਦ੍ਧਾਨਂ] ਸ਼੍ਰਦ੍ਧਾਨ [ਸਮ੍ਯਕ੍ਤ੍ਵਂ] ਵਹ ਸਮ੍ਯਕ੍ਤ੍ਵ ਹੈ; [ਤੇਸ਼ਾਮ੍ ਅਧਿਗਮਃ] ਉਨਕਾ ਅਵਬੋਧ [ਜ੍ਞਾਨਮ੍] ਵਹ ਜ੍ਞਾਨ ਹੈ; [ਵਿਰੂਢਮਾਰ੍ਗਾਣਾਮ੍] [ਨਿਜ ਤਤ੍ਤ੍ਵਮੇਂ] ਜਿਨਕਾ ਮਾਰ੍ਗ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਰੂਢ ਹੁਆ ਹੈ ਉਨ੍ਹੇਂ [ਵਿਸ਼ਯੇਸ਼ੁ] ਵਿਸ਼ਯੋਂਕੇ ਪ੍ਰਤਿ ਵਰ੍ਤਤਾ ਹੁਆ [ਸਮਭਾਵਃ] ਸਮਭਾਵ [ਚਾਰਿਤ੍ਰਮ੍] ਵਹ ਚਾਰਿਤ੍ਰ ਹੈ.

ਟੀਕਾਃ– ਯਹ, ਸਮ੍ਯਗ੍ਦਰ੍ਸ਼ਨ–ਜ੍ਞਾਨ–ਚਾਰਿਤ੍ਰਕੀ ਸੂਚਨਾ ਹੈ.

ਕਾਲ ਸਹਿਤ ਪਂਚਾਸ੍ਤਿਕਾਯਕੇ ਭੇਦਰੂਪ ਨਵ ਪਦਾਰ੍ਥ ਵੇ ਵਾਸ੍ਤਵਮੇਂ ‘ਭਾਵ’ ਹੈਂ. ਉਨ ‘ਭਾਵੋਂ’ ਕਾ ਮਿਥ੍ਯਾਦਰ੍ਸ਼ਨਕੇ ਉਦਯਸੇ ਪ੍ਰਾਪ੍ਤ ਹੋਨੇਵਾਲਾ ਜੋ ਅਸ਼੍ਰਦ੍ਧਾਨ ਉਸਕੇ ਅਭਾਵਸ੍ਵਭਾਵਵਾਲਾ ਜੋ ੧ਭਾਵਾਨ੍ਤਰ–ਸ਼੍ਰਦ੍ਧਾਨ [ਅਰ੍ਥਾਤ੍ ਨਵ ਪਦਾਰ੍ਥੋਂਕਾ ਸ਼੍ਰਦ੍ਧਾਨ], ਵਹ ਸਮ੍ਯਗ੍ਦਰ੍ਸ਼ਨ ਹੈ– ਜੋ ਕਿ [ਸਮ੍ਯਗ੍ਦਰ੍ਸ਼ਨ] ਸ਼ੁਦ੍ਧਚੈਤਨ੍ਯਰੂਪ -------------------------------------------------------------------------- ੧. ਭਾਵਾਨ੍ਤਰ = ਭਾਵਵਿਸ਼ੇਸ਼; ਖਾਸ ਭਾਵ; ਦੂਸਰਾ ਭਾਵ; ਭਿਨ੍ਨ ਭਾਵ. [ਨਵ ਪਦਾਰ੍ਥੋਂਕੇ ਅਸ਼੍ਰਦ੍ਧਾਨਕਾ ਅਭਾਵ ਜਿਸਕਾ ਸ੍ਵਭਾਵ ਹੈ ਐਸਾ ਭਾਵਾਨ੍ਤਰ [–ਨਵ ਪਦਾਰ੍ਥੋਂਕੇ ਸ਼੍ਰਦ੍ਧਾਨਰੂਪ ਭਾਵ] ਵਹ ਸਮ੍ਯਗ੍ਦਰ੍ਸ਼ਨ ਹੈ.]

Page 165 of 264
PDF/HTML Page 194 of 293
single page version

ਕਹਾਨਜੈਨਸ਼ਾਸ੍ਤ੍ਰਮਾਲਾ] ਨਵਪਦਾਰ੍ਥਪੂਰ੍ਵਕ–ਮੋਕ੍ਸ਼ਮਾਰ੍ਗਪ੍ਰਪਂਚਵਰ੍ਣਨ

ਤਤ੍ਤ੍ਵਵਿਨਿਸ਼੍ਚਯਬੀਜਮ੍. ਤੇਸ਼ਾਮੇਵ ਮਿਥ੍ਯਾਦਰ੍ਸ਼ਨੋਦਯਾਨ੍ਨੌਯਾਨਸਂਸ੍ਕਾਰਾਦਿ ਸ੍ਵਰੂਪਵਿਪਰ੍ਯਯੇਣਾਧ੍ਯਵਸੀਯ–ਮਾਨਾਨਾਂ ਤਨ੍ਨਿਵ੍ਰੁਤ੍ਤੌ ਸਮਞ੍ਜਸਾਧ੍ਯਵਸਾਯਃ ਸਮ੍ਯਗ੍ਜ੍ਞਾਨਂ, ਮਨਾਗ੍ਜ੍ਞਾਨਚੇਤਨਾਪ੍ਰਧਾਨਾਤ੍ਮਤਤ੍ਤ੍ਵੋਪਲਂਭਬੀਜਮ੍. ਸਮ੍ਯਗ੍ਦਰ੍ਸ਼ਨਜ੍ਞਾਨਸਨ੍ਨਿਧਾਨਾਦਮਾਰ੍ਗੇਭ੍ਯਃ ਸਮਗ੍ਰੇਭ੍ਯਃ ਪਰਿਚ੍ਯੁਤ੍ਯ ਸ੍ਵਤਤ੍ਤ੍ਵੇ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ੇਣ ਰੂਢਮਾਰ੍ਗਾਣਾਂ ਸਤਾ– ਮਿਨ੍ਦ੍ਰਿਯਾਨਿਨ੍ਦ੍ਰਿਯਵਿਸ਼ਯਭੂਤੇਸ਼੍ਵਰ੍ਥੇਸ਼ੁ ਰਾਗਦ੍ਵੇਸ਼ਪੂਰ੍ਵਕਵਿਕਾਰਾਭਾਵਾਨ੍ਨਿਰ੍ਵਿਕਾਰਾਵਬੋਧਸ੍ਵਭਾਵਃ ਸਮਭਾਵਸ਼੍ਚਾਰਿਤ੍ਰਂ, ਤਦਾਤ੍ਵਾਯਤਿਰਮਣੀਯਮਨਣੀਯਸੋਪੁਨਰ੍ਭਵਸੌਖ੍ਯਸ੍ਯੈਕਬੀਜਮ੍. ਇਤ੍ਯੇਸ਼ ਤ੍ਰਿਲਕ੍ਸ਼ਣੋ ਮੋਕ੍ਸ਼ਮਾਰ੍ਗਃ ਪੁਰਸ੍ਤਾ– ਨ੍ਨਿਸ਼੍ਚਯਵ੍ਯਵਹਾਰਾਭ੍ਯਾਂ ਵ੍ਯਾਖ੍ਯਾਸ੍ਯਤੇ. ਇਹ ਤੁ ਸਮ੍ਯਗ੍ਦਰ੍ਸ਼ਨਜ੍ਞਾਨਯੋਰ੍ਵਿਸ਼ਯਭੂਤਾਨਾਂ ਨਵਪਦਾਰ੍ਥਾਨਾਮੁ– ਪੋਦ੍ਧਾਤਹੇਤੁਤ੍ਵੇਨ ਸੂਚਿਤ ਇਤਿ.. ੧੦੭.. ----------------------------------------------------------------------------- ਆਤ੍ਮਤਤ੍ਤ੍ਵਕੇ ੧ਵਿਨਿਸ਼੍ਚਯਕਾ ਬੀਜ ਹੈ. ੨ਨੌਕਾਗਮਨਕੇ ਸਂਸ੍ਕਾਰਕੀ ਭਾਁਤਿ ਮਿਥ੍ਯਾਦਰ੍ਸ਼ਨਕੇ ਉਦਯਕੇ ਕਾਰਣ ਜੋ ਸ੍ਵਰੂਪਵਿਪਰ੍ਯਯਪੂਰ੍ਵਕ ਅਧ੍ਯਵਸਿਤ ਹੋਤੇ ਹੈਂ [ਅਰ੍ਥਾਤ੍ ਵਿਪਰੀਤ ਸ੍ਵਰੂਪਸੇ ਸਮਝਮੇਂ ਆਤੇ ਹੈਂ – ਭਾਸਿਤ ਹੋਤੇ ਹੈਂ] ਐਸੇ ਉਨ ‘ਭਾਵੋਂ’ ਕਾ ਹੀ [–ਨਵ ਪਦਾਰ੍ਥੋਂਕਾ ਹੀ], ਮਿਥ੍ਯਾਦਰ੍ਸ਼ਨਕੇ ਉਦਯਕੀ ਨਿਵ੍ਰੁਤ੍ਤਿ ਹੋਨੇ ਪਰ, ਜੋ ਸਮ੍ਯਕ੍ ਅਧ੍ਯਵਸਾਯ [ਸਤ੍ਯ ਸਮਝ, ਯਥਾਰ੍ਥ ਅਵਭਾਸ, ਸਚ੍ਚਾ ਅਵਬੋਧ] ਹੋਨਾ, ਵਹ ਸਮ੍ਯਗ੍ਜ੍ਞਾਨ ਹੈ – ਜੋ ਕਿ [ਸਮ੍ਯਗ੍ਜ੍ਞਾਨ] ਕੁਛ ਅਂਸ਼ਮੇਂ ਜ੍ਞਾਨਚੇਤਨਾਪ੍ਰਧਾਨ ਆਤ੍ਮਤਤ੍ਤ੍ਵਕੀ ਉਪਲਬ੍ਧਿਕਾ [ਅਨੁਭੂਤਿਕਾ] ਬੀਜ ਹੈ. ਸਮ੍ਯਗ੍ਦਰ੍ਸ਼ਨ ਔਰ ਸਮ੍ਯਗ੍ਜ੍ਞਾਨਕੇ ਸਦ੍ਭਾਵਕੇ ਕਾਰਣ ਸਮਸ੍ਤ ਅਮਾਰ੍ਗੋਂਸੇ ਛੂਟਕਰ ਜੋ ਸ੍ਵਤਤ੍ਤ੍ਵਮੇਂ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਰੂਪਸੇ ੩ਰੂਢ ਮਾਰ੍ਗਵਾਲੇ ਹੁਏ ਹੈਂ ਉਨ੍ਹੇਂ ਇਨ੍ਦ੍ਰਿਯ ਔਰ ਮਨਕੇ ਵਿਸ਼ਯਭੂਤ ਪਦਾਰ੍ਥੋਂਕੇ ਪ੍ਰਤਿ ਰਾਗਦ੍ਵੇਸ਼ਪੂਰ੍ਵਕ ਵਿਕਾਰਕੇ ਅਭਾਵਕੇ ਕਾਰਣ ਜੋ ਨਿਰ੍ਵਿਕਾਰਜ੍ਞਾਨਸ੍ਵਭਾਵਵਾਲਾ ਸਮਭਾਵ ਹੋਤਾ ਹੈ, ਵਹ ਚਾਰਿਤ੍ਰ ਹੈ – ਜੋ ਕਿ [ਚਾਰਿਤ੍ਰ] ਉਸ ਕਾਲਮੇਂ ਔਰ ਆਗਾਮੀ ਕਾਲਮੇਂ ਰਮਣੀਯ ਹੈ ਔਰ ਅਪੁਨਰ੍ਭਵਕੇ [ਮੋਕ੍ਸ਼ਕੇ] ਮਹਾ ਸੌਖ੍ਯਕਾ ਏਕ ਬੀਜ ਹੈ.

–ਐਸੇ ਇਸ ਤ੍ਰਿਲਕ੍ਸ਼ਣ [ਸਮ੍ਯਗ੍ਦਰ੍ਸ਼ਨ–ਜ੍ਞਾਨ–ਚਾਰਿਤ੍ਰਾਤ੍ਮਕ] ਮੋਕ੍ਸ਼ਮਾਰ੍ਗਕਾ ਆਗੇ ਨਿਸ਼੍ਚਯ ਔਰ ਵ੍ਯਵਹਾਰਸੇ ਵ੍ਯਾਖ੍ਯਾਨ ਕਿਯਾ ਜਾਏਗਾ. ਯਹਾਁ ਤੋ ਸਮ੍ਯਗ੍ਦਰ੍ਸ਼ਨ ਔਰ ਸਮ੍ਯਗ੍ਜ੍ਞਾਨਕੇ ਵਿਸ਼ਯਭੂਤ ਨਵ ਪਦਾਰ੍ਥੋਂਕੇ ੪ਉਪੋਦ੍ਘਾਤਕੇ ਹੇਤੁ ਰੂਪਸੇ ਉਸਕੀ ਸੂਚਨਾ ਦੀ ਗਈ ਹੈ.. ੧੦੭.. -------------------------------------------------------------------------- ਯਹਾਁ ‘ਸਂਸ੍ਕਾਰਾਦਿ’ਕੇ ਬਦਲੇ ਜਹਾਁ ਤਕ ਸਮ੍ਭਵ ਹੈ ‘ਸਂਸ੍ਕਾਰਾਦਿਵ’ ਹੋਨਾ ਚਾਹਿਯੇ ਐਸਾ ਲਗਤਾ ਹੈ. ੧. ਵਿਨਿਸ਼੍ਚਯ = ਨਿਸ਼੍ਚਯ; ਦ੍ਰਢ ਨਿਸ਼੍ਚਯ. ੨. ਜਿਸ ਪ੍ਰਕਾਰ ਨਾਵਮੇਂ ਬੈਠੇ ਹੁਏ ਕਿਸੀ ਮਨੁਸ਼੍ਯਕੋ ਨਾਵਕੀ ਗਤਿਕੇ ਸਂਸ੍ਕਾਰਵਸ਼, ਪਦਾਰ੍ਥ ਵਿਪਰੀਤ ਸ੍ਵਰੂਪਸੇ ਸਮਝਮੇਂ ਆਤੇ

੩. ਰੂਢ = ਪਕ੍ਕਾ; ਪਰਿਚਯਸੇ ਦ੍ਰਢ ਹੁਆ. [ਸਮ੍ਯਗ੍ਦਰ੍ਸ਼ਨ ਔਰ ਸਮ੍ਯਗ੍ਜ੍ਞਾਨਕੇ ਕਾਰਣ ਜਿਨਕਾ ਸ੍ਵਤਤ੍ਤ੍ਵਗਤ ਮਾਰ੍ਗ ਵਿਸ਼ੇਸ਼

੪. ਉਪੋਦ੍ਘਾਤ = ਪ੍ਰਸ੍ਤਾਵਨਾ [ਸਮ੍ਯਗ੍ਦਰ੍ਸ਼ਨ–ਜ੍ਞਾਨ–ਚਾਰਿਤ੍ਰ ਮੋਕ੍ਸ਼ਮਾਰ੍ਗ ਹੈ. ਮੋਕ੍ਸ਼ਮਾਰ੍ਗਕੇ ਪ੍ਰਥਮ ਦੋ ਅਂਗ ਜੋ ਸਮ੍ਯਗ੍ਦਰ੍ਸ਼ਨ ਔਰ ਸਮ੍ਯਗ੍ਜ੍ਞਾਨ ਉਨਕੇ ਵਿਸ਼ਯ ਨਵ ਪਦਾਰ੍ਥ ਹੈਂ; ਇਸਲਿਯੇ ਅਬ ਅਗਲੀ ਗਾਥਾਓਂਮੇਂ ਨਵ ਪਦਾਰ੍ਥੋਂਕਾ ਵ੍ਯਖ੍ਯਾਨ ਕਿਯਾ ਜਾਤਾ ਹੈ. ਮੋਕ੍ਸ਼ਮਾਰ੍ਗਕਾ ਵਿਸ੍ਤ੍ਰੁਤ ਵ੍ਯਖ੍ਯਾਨ ਆਗੇ ਜਾਯੇਗਾ. ਯਹਾਁ ਤੋ ਨਵ ਪਦਾਰ੍ਥੋਂਕੇ ਵ੍ਯਖ੍ਯਾਨਕੀ ਪ੍ਰਸ੍ਤਾਵਨਾ ਕੇ ਹੇਤੁਰੂਪਸੇ ਉਸਕੀ ਮਾਤ੍ਰ ਸੂਚਨਾ ਦੀ ਗਈ ਹੈ.]

Page 166 of 264
PDF/HTML Page 195 of 293
single page version

੧੬੬

ਪਦਾਰ੍ਥਾਨਾਂ ਨਾਮਸ੍ਵਰੂਪਾਭਿਧਾਨਮੇਤਤ੍.

ਜੀਵਃ, ਅਜੀਵਃ, ਪੁਣ੍ਯਂ, ਪਾਪਂ, ਆਸ੍ਰਵਃ, ਸਂਵਰਃ, ਨਿਰ੍ਜਰਾ, ਬਂਧਃ, ਮੋਕ੍ਸ਼ ਇਤਿ ਨਵਪਦਾਰ੍ਥਾਨਾਂ ਨਾਮਾਨਿ. ਤਤ੍ਰ ਚੈਤਨ੍ਯਲਕ੍ਸ਼ਣੋ ਜੀਵਾਸ੍ਤਿਕ ਏਵੇਹ ਜੀਵਃ. ਚੈਤਨ੍ਯਾਭਾਵਲਕ੍ਸ਼ਣੋਜੀਵਃ. ਸ ਪਞ੍ਚਧਾ ਪੂਰ੍ਵੋਕ੍ਤ ਏਵ– ਪੁਦ੍ਗਲਾਸ੍ਤਿਕਃ, ਧਰ੍ਮਾਸ੍ਤਿਕਃ, ਅਧਰ੍ਮਾਸ੍ਤਿਕਃ, ਆਕਾਸ਼ਾਸ੍ਤਿਕਃ, ਕਾਲਦ੍ਰਵ੍ਯਞ੍ਚੇਤਿ. ਇਮੌ ਹਿ ਜੀਵਾਜੀਵੌ ਪ੍ਰੁਥਗ੍ਭੂਤਾਸ੍ਤਿਤ੍ਵਨਿਰ੍ਵ੍ਰੁਤ੍ਤਤ੍ਵੇਨ -----------------------------------------------------------------------------

ਅਨ੍ਵਯਾਰ੍ਥਃ– [ਜੀਵਾਜੀਵੌ ਭਾਵੌ] ਜੀਵ ਔਰ ਅਜੀਵ–ਦੋ ਭਾਵ [ਅਰ੍ਥਾਤ੍ ਮੂਲ ਪਦਾਰ੍ਥ] ਤਥਾ [ਤਯੋਃ] ਉਨ ਦੋ ਕੇ [ਪੁਣ੍ਯਂ] ਪੁਣ੍ਯ, [ਪਾਪਂ ਚ] ਪਾਪ, [ਆਸ੍ਰਵਃ] ਆਸ੍ਰਵ, [ਸਂਵਰਨਿਰ੍ਜਰਬਂਧਃ] ਸਂਵਰ, ਨਿਰ੍ਜਰਾ, ਬਨ੍ਧ [ਚ] ਔਰ [ਮੋਕ੍ਸ਼ਃ] ਮੋਕ੍ਸ਼–[ਤੇ ਅਰ੍ਥਾਃ ] ਵਹ [ਨਵ] ਪਦਾਰ੍ਥ ਹੈਂ.

ਟੀਕਾਃ– ਯਹ, ਪਦਾਰ੍ਥੋਂਕੇ ਨਾਮ ਔਰ ਸ੍ਵਰੂਪਕਾ ਕਥਨ ਹੈ.

ਜੀਵ, ਅਜੀਵ, ਪੁਣ੍ਯ, ਪਾਪ, ਆਸ੍ਰਵ, ਸਂਵਰ, ਨਿਰ੍ਜਰਾ, ਬਂਧ, ਮੋਕ੍ਸ਼–ਇਸ ਪ੍ਰਕਾਰ ਨਵ ਪਦਾਰ੍ਥੋਂਕੇ ਨਾਮ ਹੈਂ.

ਉਨਮੇਂ, ਚੈਤਨ੍ਯ ਜਿਸਕਾ ਲਕ੍ਸ਼ਣ ਹੈ ਐਸਾ ਜੀਵਾਸ੍ਤਿਕ ਹੀ [–ਜੀਵਾਸ੍ਤਿਕਾਯ ਹੀ] ਯਹਾਁ ਜੀਵ ਹੈ. ਚੈਤਨ੍ਯਕਾ ਅਭਾਵ ਜਿਸਕਾ ਲਕ੍ਸ਼ਣ ਹੈ ਵਹ ਅਜੀਵ ਹੈ; ਵਹ [ਅਜੀਵ] ਪਾਁਚ ਪ੍ਰਕਾਰਸੇ ਪਹਲੇ ਕਹਾ ਹੀ ਹੈ– ਪੁਦ੍ਗਲਾਸ੍ਤਿਕ, ਧਰ੍ਮਾਸ੍ਤਿਕ, ਅਧਰ੍ਮਾਸ੍ਤਿਕ, ਆਕਾਸ਼ਾਸ੍ਤਿਕ ਔਰ ਕਾਲਦ੍ਰਵ੍ਯ. ਯਹ ਜੀਵ ਔਰ ਅਜੀਵ [ਦੋਨੋਂ] ਪ੍ਰੁਥਕ੍ ਅਸ੍ਤਿਤ੍ਵ ਦ੍ਵਾਰਾ ਨਿਸ਼੍ਪਨ੍ਨ ਹੋਨੇਸੇ ਭਿਨ੍ਨ ਜਿਨਕੇ ਸ੍ਵਭਾਵ ਹੈਂ ਐਸੇ [ਦੋ] ਮੂਲ ਪਦਾਰ੍ਥ ਹੈਂ . --------------------------------------------------------------------------

Page 167 of 264
PDF/HTML Page 196 of 293
single page version

ਕਹਾਨਜੈਨਸ਼ਾਸ੍ਤ੍ਰਮਾਲਾ] ਨਵਪਦਾਰ੍ਥਪੂਰ੍ਵਕ–ਮੋਕ੍ਸ਼ਮਾਰ੍ਗਪ੍ਰਪਂਚਵਰ੍ਣਨ

ਭਿਨ੍ਨਸ੍ਵਭਾਵਭੂਤੌ ਮੂਲਪਦਾਰ੍ਥੌ. ਜੀਵਪੁਦ੍ਗਲਸਂਯੋਗਪਰਿਣਾਮਨਿਰ੍ਵ੍ਰੁਤ੍ਤਾਃ ਸਪ੍ਤਾਨ੍ਯੇ ਪਦਾਰ੍ਥਾਃ. ਸ਼ੁਭਪਰਿਣਾਮੋ ਜੀਵਸ੍ਯ, ਤਨ੍ਨਿਮਿਤ੍ਤਃ ਕਰ੍ਮਪਰਿਣਾਮਃ ਪੁਦ੍ਗਲਾਨਾਞ੍ਚ ਪੁਣ੍ਯਮ੍. ਅਸ਼ੁਭਪਰਿਣਾਮੋ ਜੀਵਸ੍ਯ, ਤਨ੍ਨਿਮਿਤ੍ਤਃ ਕਰ੍ਮ– ਪਰਿਣਾਮਃ ਪੁਦ੍ਗਲਾਨਾਞ੍ਚ ਪਾਪਮ੍. ਮੋਹਰਾਗਦ੍ਵੇਸ਼ਪਰਿਣਾਮੋ ਜੀਵਸ੍ਯ, ਤਨ੍ਨਿਮਿਤ੍ਤਃ ਕਰ੍ਮਪਰਿਣਾਮੋ ਯੋਗਦ੍ਵਾਰੇਣ ਪ੍ਰਵਿਸ਼ਤਾਂ ਪੁਦ੍ਗਲਾਨਾਞ੍ਚਾਸ੍ਰਵਃ. ਮੋਹਰਾਗਦ੍ਵੇਸ਼ਪਰਿਣਾਮਨਿਰੋਧੋ ਜੀਵਸ੍ਯ, ਤਨ੍ਨਿਮਿਤ੍ਤਃ ਕਰ੍ਮਪਰਿਣਾਮਨਿਰੋਧੋ ਯੋਗਦ੍ਵਾਰੇਣ ਪ੍ਰਵਿਸ਼ਤਾਂ ਪੁਦ੍ਗਲਾਨਾਞ੍ਚ ਸਂਵਰਃ. ਕਰ੍ਮਵੀਰ੍ਯਸ਼ਾਤਨਸਮਰ੍ਥੋ ਬਹਿਰਙ੍ਗਾਂਤਰਙ੍ਗਤਪੋਭਿਰ੍ਬ੍ਰੁਂਹਿਤ–ਸ਼ੁਦ੍ਧੋਪਯੋਗੋ ਜੀਵਸ੍ਯ, ਤਦਨੁਭਾਵਨੀਰਸੀਭੂਤਾਨਾਮੇਕਦੇਸ਼ਸਂਕ੍ਸ਼ਯਃ ਸਮੁਪਾਤ੍ਤਕਰ੍ਮਪੁਦ੍ਗਲਾਨਾਞ੍ਚ ਨਿਰ੍ਜਰਾ. ਮੋਹਰਾਗਦ੍ਵੇਸ਼ਸ੍ਨਿਗ੍ਧਪਰਿਣਾਮੋ ਜੀਵਸ੍ਯ, ਤਨ੍ਨਿਮਿਤ੍ਤੇਨ ਕਰ੍ਮਤ੍ਵਪਰਿਣਤਾਨਾਂ ਜੀਵੇਨ ਸਹਾਨ੍ਯੋਨ੍ਯਸਂਮੂਰ੍ਚ੍ਛਨਂ ਪੁਦ੍ਗਲਾਨਾਞ੍ਚ ਬਂਧਃ. ਅਤ੍ਯਂਤਸ਼ੁਦ੍ਧਾਤ੍ਮੋਪਲਮ੍ਭੋ ਜੀਵਸ੍ਯ, ਜੀਵੇਨ ਸਹਾਤ੍ਯਂਤ– ਵਿਸ਼੍ਲੇਸ਼ਃ ਕਰ੍ਮਪੁਦ੍ਗਲਾਨਾਂ ਚ ਮੋਕ੍ਸ਼ ਇਤਿ.. ੧੦੮.. -----------------------------------------------------------------------------

ਜੀਵ ਔਰ ਪੁਦ੍ਗਲਕੇ ਸਂਯੋਗਪਰਿਣਾਮਸੇ ਉਤ੍ਪਨ੍ਨ ਸਾਤ ਅਨ੍ਯ ਪਦਾਰ੍ਥ ਹੈਂ. [ਉਨਕਾ ਸਂਕ੍ਸ਼ਿਪ੍ਤ ਸ੍ਵਰੂਪ ਨਿਮ੍ਨਾਨੁਸਾਰ ਹੈਃ–] ਜੀਵਕੇ ਸ਼ੁਭ ਪਰਿਣਾਮ [ਵਹ ਪੁਣ੍ਯ ਹੈਂ] ਤਥਾ ਵੇ [ਸ਼ੁਭ ਪਰਿਣਾਮ] ਜਿਸਕਾ ਨਿਮਿਤ੍ਤ ਹੈਂ ਐਸੇ ਪੁਦ੍ਗਲੋਂਕੇ ਕਰ੍ਮਪਰਿਣਾਮ [–ਸ਼ੁਭਕਰ੍ਮਰੂਪ ਪਰਿਣਾਮ] ਵਹ ਪੁਣ੍ਯ ਹੈਂ. ਜੀਵਕੇ ਅਸ਼ੁਭ ਪਰਿਣਾਮ [ਵਹ ਪਾਪ ਹੈਂ] ਤਥਾ ਵੇ [ਅਸ਼ੁਭ ਪਰਿਣਾਮ] ਜਿਸਕਾ ਨਿਮਿਤ੍ਤ ਹੈਂ ਐਸੇ ਪੁਦ੍ਗਲੋਂਕੇ ਕਰ੍ਮਪਰਿਣਾਮ [–ਅਸ਼ੁਭਕਰ੍ਮਰੂਪ ਪਰਿਣਾਮ] ਵਹ ਪਾਪ ਹੈਂ. ਜੀਵਕੇ ਮੋਹਰਾਗਦ੍ਵੇਸ਼ਰੂਪ ਪਰਿਣਾਮ [ਵਹ ਆਸ੍ਰਵ ਹੈਂ] ਤਥਾ ਵੇ [ਮੋਹਰਾਗਦ੍ਵੇਸ਼ਰੂਪ ਪਰਿਣਾਮ] ਜਿਸਕਾ ਨਿਮਿਤ੍ਤ ਹੈਂ ਐਸੇ ਜੋ ਯੋਗਦ੍ਵਾਰਾ ਪ੍ਰਵਿਸ਼੍ਟ ਹੋਨੇਵਾਲੇ ਪੁਦ੍ਗਲੋਂਕੇ ਕਰ੍ਮਪਰਿਣਾਮ ਵਹ ਆਸ੍ਰਵ ਹੈਂ. ਜੀਵਕੇ ਮੋਹਰਾਗਦ੍ਵੇਸ਼ਰੂਪ ਪਰਿਣਾਮਕਾ ਨਿਰੋਧ [ਵਹ ਸਂਵਰ ਹੈਂ] ਤਥਾ ਵਹ [ਮੋਹਰਾਗਦ੍ਵੇਸ਼ਰੂਪ ਪਰਿਣਾਮਕਾ ਨਿਰੋਧ] ਜਿਸਕਾ ਨਿਮਿਤ੍ਤ ਹੈਂ ਐਸਾ ਜੋ ਯੋਗਦ੍ਵਾਰਾ ਪ੍ਰਵਿਸ਼੍ਟ ਹੋਨੇਵਾਲੇ ਪੁਦ੍ਗਲੋਂਕੇ ਕਰ੍ਮਪਰਿਣਾਮਕਾ ਨਿਰੋਧ ਵਹ ਸਂਵਰ ਹੈ. ਕਰ੍ਮਕੇ ਵੀਰ੍ਯਕਾ [–ਕਰ੍ਮਕੀ ਸ਼ਕ੍ਤਿਕਾ] ੧ਸ਼ਾਤਨ ਕਰਨੇਮੇਂ ਸਮਰ੍ਥ ਐਸਾ ਜੋ ਬਹਿਰਂਗ ਔਰ ਅਨ੍ਤਰਂਗ [ਬਾਰਹ ਪ੍ਰਕਾਰਕੇ] ਤਪੋਂ ਦ੍ਵਾਰਾ ਵ੍ਰੁਦ੍ਧਿਕੋ ਪ੍ਰਾਪ੍ਤ ਜੀਵਕਾ ਸ਼ੁਦ੍ਧੋਪਯੋਗ [ਵਹ ਨਿਰ੍ਜਰਾ ਹੈ] ਤਥਾ ਉਸਕੇ ਪ੍ਰਭਾਵਸੇ [–ਵ੍ਰੁਦ੍ਧਿਕੋ ਪ੍ਰਾਪ੍ਤ ਸ਼ੁਦ੍ਧੋਪਯੋਗਕੇ ਨਿਮਿਤ੍ਤਸੇ] ਨੀਰਸ ਹੁਏ ਐਸੇ ਉਪਾਰ੍ਜਿਤ ਕਰ੍ਮਪੁਦ੍ਗਲੋਂਕਾ ਏਕਦੇਸ਼ ੨ਸਂਕ੍ਸ਼ਯ ਵਹ ਨਿਰ੍ਜਰਾ ਹੈੇ. ਜੀਵਕੇ, ਮੋਹਰਾਗਦ੍ਵੇਸ਼ ਦ੍ਵਾਰਾ ਸ੍ਨਿਗ੍ਧ ਪਰਿਣਾਮ [ਵਹ ਬਨ੍ਧ ਹੈ] ਤਥਾ ਉਸਕੇ [–ਸ੍ਨਿਗ੍ਧ ਪਰਿਣਾਮਕੇ] ਨਿਮਿਤ੍ਤਸੇ ਕਰ੍ਮਰੂਪ ਪਰਿਣਤ ਪੁਦ੍ਗਲੋਂਕਾ ਜੀਵਕੇ ਸਾਥ ਅਨ੍ਯੋਨ੍ਯ ਅਵਗਾਹਨ [–ਵਿਸ਼ਿਸ਼੍ਟ ਸ਼ਕ੍ਤਿ ਸਹਿਤ ਏਕਕ੍ਸ਼ੇਤ੍ਰਾਵਗਾਹਸਮ੍ਬਨ੍ਧ] ਵਹ ਬਨ੍ਧ ਹੈ. ਜੀਵਕੀ ਅਤ੍ਯਨ੍ਤ ਸ਼ੁਦ੍ਧ ਆਤ੍ਮੋਪਲਬ੍ਧਿ [ਵਹ ਮੋਕ੍ਸ਼ ਹੈ] ਤਥਾ ਕਰ੍ਮਪੁਦ੍ਗਲੋਂਕਾ ਜੀਵਸੇ ਅਤ੍ਯਨ੍ਤ ਵਿਸ਼੍ਲੇਸ਼ [ਵਿਯੋਗ] ਵਹ ਮੋਕ੍ਸ਼ ਹੈ.. ੧੦੮.. -------------------------------------------------------------------------- ੧. ਸ਼ਾਤਨ ਕਰਨਾ = ਪਤਲਾ ਕਰਨਾ; ਹੀਨ ਕਰਨਾ; ਕ੍ਸ਼ੀਣ ਕਰਨਾ; ਨਸ਼੍ਟ ਕਰਨਾ. ੨. ਸਂਕ੍ਸ਼ਯ = ਸਮ੍ਯਕ੍ ਪ੍ਰਕਾਰਸੇ ਕ੍ਸ਼ਯ.

Page 168 of 264
PDF/HTML Page 197 of 293
single page version

੧੬੮

ਅਥ ਜੀਵਪਦਾਰ੍ਥਾਨਾਂ ਵ੍ਯਾਖ੍ਯਾਨਂ ਪ੍ਰਪਞ੍ਚਯਤਿ.

ਜੀਵਸ੍ਯਰੂਪੋਦ੍ਦੇਸ਼ੋਯਮ੍.

ਜੀਵਾਃ ਹਿ ਦ੍ਵਿਵਿਧਾਃ, ਸਂਸਾਰਸ੍ਥਾ ਅਸ਼ੁਦ੍ਧਾ ਨਿਰ੍ਵ੍ਰੁਤ੍ਤਾਃ ਸ਼ੁਦ੍ਧਾਸ਼੍ਚ. ਤੇ ਖਲੂਭਯੇਪਿ ਚੇਤਨਾ–ਸ੍ਵਭਾਵਾਃ, ਚੇਤਨਾਪਰਿਣਾਮਲਕ੍ਸ਼ਣੇਨੋਪਯੋਗੇਨ ਲਕ੍ਸ਼ਣੀਯਾਃ. ਤਤ੍ਰ ਸਂਸਾਰਸ੍ਥਾ ਦੇਹਪ੍ਰਵੀਚਾਰਾਃ, ਨਿਰ੍ਵ੍ਰੁਤ੍ਤਾ ਅਦੇਹਪ੍ਰਵੀਚਾਰਾ ਇਤਿ.. ੧੦੯.. -----------------------------------------------------------------------------

ਅਬ ਜੀਵਪਦਾਰ੍ਥਕਾ ਵ੍ਯਾਖ੍ਯਾਨ ਵਿਸ੍ਤਾਰਪੂਰ੍ਵਕ ਕਿਯਾ ਜਾਤਾ ਹੈ.

ਅਨ੍ਵਯਾਰ੍ਥਃ– [ਜੀਵਾਃ ਦ੍ਵਿਵਿਧਾਃ] ਜੀਵ ਦੋ ਪ੍ਰਕਾਰਕੇ ਹੈਂ; [ਸਂਸਾਰਸ੍ਥਾਃ ਨਿਰ੍ਵ੍ਰੁਤ੍ਤਾਃ] ਸਂਸਾਰੀ ਔਰ ਸਿਦ੍ਧ. [ਚੇਤਨਾਤ੍ਮਕਾਃ] ਵੇ ਚੇਤਨਾਤ੍ਮਕ [–ਚੇਤਨਾਸ੍ਵਭਾਵਵਾਲੇ] [ਅਪਿ ਚ] ਤਥਾ [ਉਪਯੋਗਲਕ੍ਸ਼ਣਾਃ] ਉਪਯੋਗਲਕ੍ਸ਼ਣਵਾਲੇ ਹੈਂ. [ਦੇਹਾਦੇਹਪ੍ਰਵੀਚਾਰਾਃ] ਸਂਸਾਰੀ ਜੀਵ ਦੇਹਮੇਂ ਵਰ੍ਤਨੇਵਾਲੇ ਅਰ੍ਥਾਤ੍ ਦੇਹਸਹਿਤ ਹੈਂ ਔਰ ਸਿਦ੍ਧ ਜੀਵ ਦੇਹਮੇਂ ਨਹੀਂ ਵਰ੍ਤਨੇਵਾਲੇ ਅਰ੍ਥਾਤ੍ ਦੇਹਰਹਿਤ ਹੈਂ.

ਟੀਕਾਃ– ਯਹ, ਜੀਵਕੇ ਸ੍ਵਰੂਪਕਾ ਕਥਨ ਹੈ.

ਜੀਵ ਦੋ ਪ੍ਰਕਾਰਕੇ ਹੈਂਃ – [੧] ਸਂਸਾਰੀ ਅਰ੍ਥਾਤ੍ ਅਸ਼ੁਦ੍ਧ, ਔਰ [੨] ਸਿਦ੍ਧ ਅਰ੍ਥਾਤ੍ ਸ਼ੁਦ੍ਧ. ਵੇ ਦੋਨੋਂ ਵਾਸ੍ਤਵਮੇਂ ਚੇਤਨਾਸ੍ਵਭਾਵਵਾਲੇ ਹੈਂ ਔਰ ਚੇਤਨਾਪਰਿਣਾਮਸ੍ਵਰੂਪ ਉਪਯੋਗ ਦ੍ਵਾਰਾ ਲਕ੍ਸ਼ਿਤ ਹੋਨੇਯੋਗ੍ਯ [– ਪਹਿਚਾਨੇਜਾਨੇਯੋਗ੍ਯ] ਹੈਂ. ਉਨਮੇਂ, ਸਂਸਾਰੀ ਜੀਵ ਦੇਹਮੇਂ ਵਰ੍ਤਨੇਵਾਲੇ ਅਰ੍ਥਾਤ੍ ਦੇਹਸਹਿਤ ਹੈਂ ਔਰ ਸਿਦ੍ਧ ਜੀਵ ਦੇਹਮੇਂ ਨਹੀਂ ਵਰ੍ਤਨੇਵਾਲੇ ਅਰ੍ਥਾਤ੍ ਦੇਹਰਹਿਤ ਹੈਂ.. ੧੦੯.. -------------------------------------------------------------------------- ਚੇਤਨਾਕਾ ਪਰਿਣਾਮ ਸੋ ਉਪਯੋਗ. ਵਹ ਉਪਯੋਗ ਜੀਵਰੂਪੀ ਲਕ੍ਸ਼੍ਯਕਾ ਲਕ੍ਸ਼ਣ ਹੈ.

Page 169 of 264
PDF/HTML Page 198 of 293
single page version

ਕਹਾਨਜੈਨਸ਼ਾਸ੍ਤ੍ਰਮਾਲਾ] ਨਵਪਦਾਰ੍ਥਪੂਰ੍ਵਕ–ਮੋਕ੍ਸ਼ਮਾਰ੍ਗਪ੍ਰਪਂਚਵਰ੍ਣਨ

ਪ੍ਰੁਥਿਵੀਕਾਯਿਕਾਦਿਪਞ੍ਚਭੇਦੋਦ੍ਦੇਸ਼ੋਯਮ੍.

ਪ੍ਰੁਥਿਵੀਕਾਯਾਃ, ਅਪ੍ਕਾਯਾਃ, ਤੇਜਃਕਾਯਾਃ, ਵਾਯੁਕਾਯਾਃ, ਵਨਸ੍ਪਤਿਕਾਯਾਃ ਇਤ੍ਯੇਤੇ ਪੁਦ੍ਗਲ–ਪਰਿਣਾਮਾ ਬਂਧਵਸ਼ਾਜ੍ਜੀਵਾਨੁਸਂਸ਼੍ਰਿਤਾਃ, ਅਵਾਂਤਰਜਾਤਿਭੇਦਾਦ੍ਬਹੁਕਾ ਅਪਿ ਸ੍ਪਰ੍ਸ਼ਨੇਨ੍ਦ੍ਰਿਯਾਵਰਣਕ੍ਸ਼ਯੋਪਸ਼ਮ–ਭਾਜਾਂ ਜੀਵਾਨਾਂ ਬਹਿਰਙ੍ਗਸ੍ਪਰ੍ਸ਼ਨੇਨ੍ਦ੍ਰਿਯਨਿਰ੍ਵ੍ਰੁਤ੍ਤਿਭੂਤਾਃ ਕਰ੍ਮਫਲਚੇਤਨਾਪ੍ਰਧਾਨ– -----------------------------------------------------------------------------

[ਚ] ਔਰ [ਵਨਸ੍ਪਤਿਃ] ਵਨਸ੍ਪਤਿਕਾਯ–[ਕਾਯਾਃ] ਯਹ ਕਾਯੇਂ [ਜੀਵਸਂਸ਼੍ਰਿਤਾਃ] ਜੀਵਸਹਿਤ ਹੈਂ. [ਬਹੁਕਾਃ ਅਪਿ ਤੇ] [ਅਵਾਨ੍ਤਰ ਜਾਤਿਯੋਂਕੀ ਅਪੇਕ੍ਸ਼ਾਸੇ] ਉਨਕੀ ਭਾਰੀ ਸਂਖ੍ਯਾ ਹੋਨੇ ਪਰ ਭੀ ਵੇ ਸਭੀ [ਤੇਸ਼ਾਮ੍] ਉਨਮੇਂ ਰਹਨੇਵਾਲੇ ਜੀਵੋਂਕੋ [ਖਲੁ] ਵਾਸ੍ਤਵਮੇਂ [ਮੋਹਬਹੁਲਂ] ਅਤ੍ਯਨ੍ਤ ਮੋਹਸੇ ਸਂਯੁਕ੍ਤ [ਸ੍ਪਰ੍ਸ਼ਂ ਦਦਤਿ] ਸ੍ਪਰ੍ਸ਼ ਦੇਤੀ ਹੈਂ [ਅਰ੍ਥਾਤ੍ ਸ੍ਪਰ੍ਸ਼ਜ੍ਞਾਨਮੇਂ ਨਿਮਿਤ੍ਤ ਹੋਤੀ ਹੈਂ].

ਬਨ੍ਧਵਸ਼ਾਤ੍ [ਬਨ੍ਧਕੇ ਕਾਰਣ] ਜੀਵਸਹਿਤ ਹੈਂ. ੨ਅਵਾਨ੍ਤਰ ਜਾਤਿਰੂਪ ਭੇਦ ਕਰਨੇ ਪਰ ਵੇ ਅਨੇਕ ਹੋਨੇ ਪਰ ਭੀ ਵੇ ਸਭੀ [ਪੁਦ੍ਗਲਪਰਿਣਾਮ], ਸ੍ਪਰ੍ਸ਼ਨੇਨ੍ਦ੍ਰਿਯਾਵਰਣਕੇ ਕ੍ਸ਼ਯੋਪਸ਼ਮਵਾਲੇ ਜੀਵੋਂਕੋ ਬਹਿਰਂਗ ਸ੍ਪਰ੍ਸ਼ਨੇਨ੍ਦ੍ਰਿਯਕੀ -------------------------------------------------------------------------- ੧. ਕਾਯ = ਸ਼ਰੀਰ. [ਪ੍ਰੁਥ੍ਵੀਕਾਯ ਆਦਿ ਕਾਯੇਂ ਪੁਦ੍ਗਲਪਰਿਣਾਮ ਹੈਂ; ਉਨਕਾ ਜੀਵਕੇ ਸਾਥ ਬਨ੍ਧ ਹੋਨੇਕੇੇ ਕਾਰਣ ਵੇ

੨. ਅਵਾਨ੍ਤਰ ਜਾਤਿ = ਅਨ੍ਤਰ੍ਗਤ–ਜਾਤਿ. [ਪ੍ਰੁਥ੍ਵੀਕਾਯ, ਅਪ੍ਕਾਯ, ਤੇਜਃਕਾਯ ਔਰ ਵਾਯੁਕਾਯ–ਇਨ ਚਾਰਮੇਂਸੇ ਪ੍ਰਤ੍ਯੇਕਕੇ

Page 170 of 264
PDF/HTML Page 199 of 293
single page version

੧੭੦

ਤ੍ਵਾਨ੍ਮੋਹਬਹੁਲਮੇਵ ਸ੍ਪਰ੍ਸ਼ੋਪਲਂਭਂ ਸਂਪਾਦਯਨ੍ਤੀਤਿ.. ੧੧੦..

-----------------------------------------------------------------------------

ਰਚਨਾਭੂਤ ਵਰ੍ਤਤੇ ਹੁਏ, ਕਰ੍ਮਫਲਚੇਤਨਾਪ੍ਰਧਾਨਪਨੇਕੇ ਕਾਰਣੇ ਅਤ੍ਯਨ੍ਤ ਮੋਹ ਸਹਿਤ ਹੀ ਸ੍ਪਰ੍ਸ਼ੋਪਲਬ੍ਧਿ ਸਂਪ੍ਰਾਪ੍ਤ ਕਰਾਤੇ ਹੈਂ.. ੧੧੦..

ਅਨ੍ਵਯਾਰ੍ਥਃ– [ਤੇਸ਼ੁ] ਉਨਮੇਂ, [ਤ੍ਰਯਃ] ਤੀਨ [ਪ੍ਰੁਥ੍ਵੀਕਾਯਿਕ, ਅਪ੍ਕਾਯਿਕ ਔਰ ਵਨਸ੍ਪਤਿਕਾਯਿਕ] ਜੀਵ [ਸ੍ਥਾਵਰਤਨੁਯੋਗਾਃ] ਸ੍ਥਾਵਰ ਸ਼ਰੀਰਕੇ ਸਂਯੋਗਵਾਲੇ ਹੈਂ [ਚ] ਤਥਾ [ਅਨਿਲਾਨਲਕਾਯਿਕਾਃ] ਵਾਯੁਕਾਯਿਕ ਔਰ ਅਗ੍ਨਿਕਾਯਿਕ ਜੀਵ [ਤ੍ਰਸਾਃ] ਤ੍ਰਸ ਹੈਂ; [ਮਨਃਪਰਿਣਾਮਵਿਰਹਿਤਾਃ] ਵੇ ਸਬ ਮਨਪਰਿਣਾਮਰਹਿਤ [ਏਕੇਨ੍ਦ੍ਰਿਯਾਃ ਜੀਵਾਃ] ਏਕੇਨ੍ਦ੍ਰਿਯ ਜੀਵ [ਜ੍ਞੇਯਾਃ] ਜਾਨਨਾ.. ੧੧੧..

-------------------------------------------------------------------------- ੧. ਸ੍ਪਰ੍ਸ਼ੋਪਲਬ੍ਧਿ = ਸ੍ਪਰ੍ਸ਼ਕੀ ਉਪਲਬ੍ਧਿ; ਸ੍ਪਰ੍ਸ਼ਕਾ ਜ੍ਞਾਨ; ਸ੍ਪਰ੍ਸ਼ਕਾ ਅਨੁਭਵ. [ਪ੍ਰੁਥ੍ਵੀਕਾਯਿਕ ਆਦਿ ਜੀਵੋਂਕੋ

੨. ਵਾਯੁਕਾਯਿਕ ਔਰ ਅਗ੍ਨਿਕਾਯਿਕ ਜੀਵੋਂਕੋ ਚਲਨਕ੍ਰਿਯਾ ਦੇਖਕਰ ਵ੍ਯਵਹਾਰਸੇ ਤ੍ਰਸ ਕਹਾ ਜਾਤਾ ਹੈ; ਨਿਸ਼੍ਚਯਸੇ ਤੋ ਵੇ ਭੀ

Page 171 of 264
PDF/HTML Page 200 of 293
single page version

ਕਹਾਨਜੈਨਸ਼ਾਸ੍ਤ੍ਰਮਾਲਾ] ਨਵਪਦਾਰ੍ਥਪੂਰ੍ਵਕ–ਮੋਕ੍ਸ਼ਮਾਰ੍ਗਪ੍ਰਪਂਚਵਰ੍ਣਨ

ਨੋਇਨ੍ਦ੍ਰਿਯਾਵਰਣੋਦਯੇ ਚ ਸਤ੍ਯੇਕੇਨ੍ਦ੍ਰਿਯਾਅਮਨਸੋ ਭਵਂਤੀਤਿ.. ੧੧੨..

-----------------------------------------------------------------------------

[ਜੀਵਨਿਕਾਯਾਃ] ਜੀਵਨਿਕਾਯੋਂਕੋ [ਮਨਃਪਰਿਣਾਮਵਿਰਹਿਤਾਃ] ਮਨਪਰਿਣਾਮਰਹਿਤ [ਏਕੇਨ੍ਦ੍ਰਿਯਾਃ ਜੀਵਾਃ] ਏਕੇਨ੍ਦ੍ਰਿਯ ਜੀਵ [ਭਣਿਤਾਃ] [ਸਰ੍ਵਜ੍ਞਨੇ] ਕਹਾ ਹੈ.

ਪ੍ਰੁਥ੍ਵੀਕਾਯਿਕ ਆਦਿ ਜੀਵ, ਸ੍ਪਰ੍ਸ਼ਨੇਨ੍ਦ੍ਰਿਯਕੇ [–ਭਾਵਸ੍ਪਰ੍ਸ਼ਨੇਨ੍ਦ੍ਰਿਯਕੇ] ਆਵਰਣਕੇ ਕ੍ਸ਼ਯੋਪਸ਼ਮਕੇ ਕਾਰਣ ਤਥਾ ਸ਼ੇਸ਼ ਇਨ੍ਦ੍ਰਿਯੋਂਕੇ [–ਚਾਰ ਭਾਵੇਨ੍ਦ੍ਰਿਯੋਂਕੇ] ਆਵਰਣਕਾ ਉਦਯ ਤਥਾ ਮਨਕੇ [–ਭਾਵਮਨਕੇ] ਆਵਰਣਕਾ ਉਦਯ ਹੋਨੇਸੇ, ਮਨਰਹਿਤ ਏਕੇਨ੍ਦ੍ਰਿਯ ਹੈ.. ੧੧੨..

ਅਨ੍ਵਯਾਰ੍ਥਃ– [ਅਂਡੇਸ਼ੁ ਪ੍ਰਵਰ੍ਧਮਾਨਾਃ] ਅਂਡੇਮੇਂ ਵ੍ਰੁਦ੍ਧਿ ਪਾਨੇਵਾਲੇ ਪ੍ਰਾਣੀ, [ਗਰ੍ਭਸ੍ਥਾਃ] ਗਰ੍ਭਮੇਂ ਰਹੇ ਹੁਏ ਪ੍ਰਾਣੀ [ਚ] ਔਰ [ਮੂਰ੍ਚ੍ਛਾ ਗਤਾਃ ਮਾਨੁਸ਼ਾਃ] ਮੂਰ੍ਛਾ ਪ੍ਰਾਪ੍ਤ ਮਨੁਸ਼੍ਯ, [ਯਾਦ੍ਰਸ਼ਾਃ] ਜੈਸੇ [ਬੁਦ੍ਧਿਪੂਰ੍ਵਕ ਵ੍ਯਾਪਾਰ ਰਹਿਤ] ਹੈਂ, [ਤਾਦ੍ਰਸ਼ਾਃ] ਵੈਸੇ [ਏਕੇਨ੍ਦ੍ਰਿਯਾਃ ਜੀਵਾਃ] ਏਕੇਨ੍ਦ੍ਰਿਯ ਜੀਵ [ਜ੍ਞੇਯਾਃ] ਜਾਨਨਾ.

ਟੀਕਾਃ– ਯਹ, ਏਕੇਨ੍ਦ੍ਰਿਯੋਂਕੋ ਚੈਤਨ੍ਯਕਾ ਅਸ੍ਤਿਤ੍ਵ ਹੋਨੇ ਸਮ੍ਬਨ੍ਧੀ ਦ੍ਰਸ਼੍ਟਾਨ੍ਤਕਾ ਕਥਨ ਹੈ. --------------------------------------------------------------------------