Page 152 of 264
PDF/HTML Page 181 of 293
single page version

൧൫൨

ഇഹ ഹി ജീവൈഃ സ്പര്ശനരസനധ്രാണചക്ഷുര്ഭിരിന്ദ്രിയൈസ്തദ്വിഷയഭൂതാഃ സ്പര്ശരസഗംധവര്ണസ്വഭാവാ അര്ഥാ ഗൃഹ്യംതേ.ഃ. ശ്രോത്രേന്ദ്രിയേണ തു ത ഏവ തദ്വിഷയഹേതുഭൂതശബ്ദാകാരപരിണതാ ഗൃഹ്യംതേ. തേ കദാചിത്സ്ഥൂല– സ്കംധത്വമാപന്നാഃ കദാചിത്സൂക്ഷ്മത്വമാപന്നാഃ കദാചിത്പരമാണുത്വമാപന്നാഃ ഇന്ദ്രിയഗ്രഹണയോഗ്യതാസദ്ഭാവാദ് ഗൃഹ്യമാണാ അഗൃഹ്യമാണാ വാ മൂര്താ ഇത്യുച്യംതേ. ശേഷമിതരത് സമസ്തമപ്യര്ഥജാതം സ്പര്ശരസ– ഗംധവര്ണാഭാവസ്വഭാവമിന്ദ്രിയഗ്രഹണയോഗ്യതായാ അഭാവാദമൂര്തമിത്യുച്യതേ. ചിത്തഗ്രഹണയോഗ്യതാസദ്ഭാവ– ഭാഗ്ഭവതി തദുഭയമപി, ചിതം, ഹ്യനിയതവിഷയമപ്രാപ്യകാരി മതിശ്രുതജ്ഞാനസാധനീഭൂതം മൂര്തമമൂര്തം ച സമാദദാതീതി.. ൯൯..

-----------------------------------------------------------------------------

ടീകാഃ– യഹ, മൂര്ത ഔര അമൂര്തകേ ലക്ഷണകാ കഥന ഹൈ.

ഇസ ലോകമേം ജീവോം ദ്വാരാ സ്പര്ശനേന്ദ്രിയ, രസനേന്ദ്രിയ, ധ്രാണേന്ദ്രിയ ഔര ചക്ഷുരിന്ദ്രിയ ദ്വാരാ ഉനകേ [–ഉന ഇന്ദ്രിയോംകേ] വിഷയഭൂത, സ്പര്ശ–രസ–ഗംധ–വര്ണസ്വഭാവവാലേ പദാര്ഥ [–സ്പര്ശ, രസ, ഗംധ ഔര വര്ണ ജിനകാ സ്വഭാവ ഹൈ ഐസേ പദാര്ഥ] ഗ്രഹണ ഹോതേ ഹൈം [–ജ്ഞാത ഹോതേ ഹൈം]; ഔര ശ്രോത്രേന്ദ്രിയ ദ്വാരാ വഹീ പദാര്ഥ ഉസകേ [ശ്രോത്രൈന്ദ്രിയകേ] ൧വിഷയഹേതുഭൂത ശബ്ദാകാര പരിണമിത ഹോതേ ഹുഏ ഗ്രഹണ ഹോതേ ഹൈം. വേ [വേ പദാര്ഥ], കദാചിത് സ്ഥൂലസ്കന്ധപനേകോ പ്രാപ്ത ഹോതേ ഹുഏ, കദാചിത് സൂക്ഷ്മത്വകോ [സൂക്ഷ്മസ്കംധപനേകോ] പ്രാപ്ത ഹോതേ ഹുഏ ഔര കദാചിത് പരമാണുപനേകോ പ്രാപ്ത ഹോതേ ഹുഏ ഇന്ദ്രിയോം ദ്വാരാ ഗ്രഹണ ഹോതേ ഹോം യാ ന ഹോതേ ഹോം, ഇന്ദ്രിയോം ദ്വാരാ ഗ്രഹണ ഹോനേകീ യോഗ്യതാകാ [സദൈവ] സദ്ഭാവ ഹോനേസേ ‘മൂര്ത’ കഹലാതേ ഹൈം.

സ്പര്ശ–രസ–ഗംധ–വര്ണകാ അഭാവ ജിസകാ സ്വഭാവ ഹൈ ഐസാ ശേഷ അന്യ സമസ്ത പദാര്ഥസമൂഹ ഇീനദ്രയോം ദ്വാരാ ഗ്രഹണ ഹോനേകീ യോഗ്യതാകേ അഭാവകേ കാരണ ‘അമൂര്ത’ കഹലാതാ ഹൈ.

വേ ദോനോം [–പൂര്വോക്ത ദോനോം പ്രകാരകേ പദാര്ഥ] ചിത്ത ദ്വാരാ ഗ്രഹണ ഹോനേകീ യോഗ്യതാകേ സദ്ഭാവവാലേ ഹൈം; ചിത്ത– ജോ കി ൨ അനിയത വിഷയവാലാ, ൩അജ്ജാപ്യകാരീ ഔര മതിശ്രുതജ്ഞാനകേ സാധനഭൂത [–മതിജ്ഞാന തഥാ ശ്രുതജ്ഞാനമേം നിമിത്തഭൂത] ഹൈ വഹ–മൂര്ത തഥാ അമൂര്തകോ ഗ്രഹണ കരതാ ഹൈ [–ജാനതാ ഹൈ].. ൯൯..

ഇസ പ്രകാര ചൂലികാ സമാപ്ത ഹുഈ. -------------------------------------------------------------------------- ൪. ഉന സ്പര്ശ–രസ–ഗംധ–വര്ണസവഭാവവാലേ പദാര്ഥോഹകോ [അര്ഥാത് പുദ്ഗലോംകോ] ശ്രോത്രൈന്ദ്രിയകേ വിഷയ ഹോനേമേം ഹേതുഭൂത

൫. അനിയത=അനിശ്ചിത. [ജിസ പ്രകാര പാ ച ഇന്ദ്രിയോമേംസേ പ്രതയേക ഇന്ദ്രിയകാ വിഷയ നിയത ഹൈ ഉസ പ്രകാര മനകാ

൬. അജ്ജാപ്യകാരീ=ജ്ഞേയ വിഷയോംകാ സ്പര്ശ കിയേ ബിനാ കാര്യ കരനേവാലാ യജാനനേവാലാ. [മന ഔര ചക്ഷു അജ്ജാപ്യകാരീ

Page 153 of 264
PDF/HTML Page 182 of 293
single page version

കഹാനജൈനശാസ്ത്രമാലാ] ഷഡ്ദ്രവ്യ–പംചാസ്തികായവര്ണന

അഥ കാലദ്രവ്യവ്യാഖ്യാനമ്.

വ്യവഹാരകാലസ്യ നിശ്ചയകാലസ്യ ച സ്വരൂപാഖ്യാനമേതത്.

ത്ത്ര ക്രമാനുപാതീ സമയാഖ്യഃ പര്യായോ വ്യവഹാരകാലഃ, തദാധാരഭൂതം ദ്രവ്യം നിശ്ചയകാലഃ. ത്ത്ര വ്യവഹാരകാലോ നിശ്ചയകാലപര്യായരൂപോപി ജീവപുദ്ഗലാനാം പരിണാമേനാവച്ഛിദ്യമാനത്വാത്തത്പരിണാമഭവ ഇത്യുപഗീയതേ, ജീവപുദ്ഗലാനാം പരിണാമസ്തു ബഹിരങ്ഗനിമിത്തഭൂതദ്രവ്യകാലസദ്ഭാവേ സതി സംഭൂതത്വാദ്ര്രവ്യ– ----------------------------------------------------------------------------

അന്വയാര്ഥഃ– [കാലഃ പരിണാമഭവഃ] കാല പരിണാമസേ ഉത്പന്ന ഹോതാ ഹൈ [അര്ഥാത് വ്യവഹാരകാല കാ മാപ ജീവ–പുദ്ഗലോംകേ പരിണാമ ദ്വാരാ ഹോതാ ഹൈ]; [പരിണാമഃ ദ്രവ്യകാലസംഭൂതഃ] പരിണാമ ദ്രവ്യകാലസേ ഉത്പന്ന ഹോതാ ഹൈ.– [ദ്വയോഃ ഏഷഃ സ്വഭാവഃ] യഹ, ദോനോംകാ സ്വഭാവ ഹൈ. [കാലഃ ക്ഷണഭുങ്ഗുരഃ നിയതഃ] കാല ക്ഷണഭംഗുര തഥാ നിത്യ ഹൈ.

ടീകാഃ– യഹ, വ്യവഹാരകാല തഥാ നിശ്ചയകാലകേ സ്വരൂപകാ കഥന ഹൈ.

വഹാ , ‘സമയ’ നാമകീ ജോ ക്രമിക പര്യായ സോ വ്യവഹാരകാല ഹൈ; ഉസകേ ആധാരഭൂത ദ്രവ്യ വഹ നിശ്ചയകാല ഹൈ.

വഹാ , വ്യവഹാരകാല നിശ്ചയകാലകീ പര്യായരൂപ ഹോനേ പര ഭീ ജീവ–പുദ്ഗലോംകേ പരിണാമസേ മാപാ ജാതാ ഹൈ – ജ്ഞാത ഹോതാ ഹൈ ഇസലിയേ ‘ജീവ–പുദ്ഗലോംകേ പരിണാമസേ ഉത്പന്ന ഹോനേവാലാ’ കഹലാതാ ഹൈ; ഔര ജീവ–പുദ്ഗലോംകേ പരിണാമ ബഹിരംഗ–നിമിത്തഭൂത ദ്രവ്യകാലകേ സദ്ഭാവമേം ഉത്പന്ന ഹോനേകേ കാരണ ‘ദ്രവ്യകാലസേ ഉത്പന്ന ഹോനേവാലേ’ കഹലാതേ ഹൈം. വഹാ താത്പര്യ യഹ ഹൈ കി – വ്യവഹാരകാല ജീവ–പുദ്ഗലോംകേ പരിണാമ ദ്വാരാ --------------------------------------------------------------------------

Page 154 of 264
PDF/HTML Page 183 of 293
single page version

൧൫൪

കാലസംഭൂത ഇത്യഭിധീയതേ. തത്രേദം താത്പര്യം–വ്യവഹാരകാലോ ജീവപുദ്ഗലപരിണാമേന നിശ്ചീയതേ, നിശ്ചയ– കാലസ്തു തത്പരിണാമാന്യഥാനുപപത്ത്യേതി. തത്ര ക്ഷണഭങ്ഗീ വ്യവഹാരകാലഃ സൂക്ഷ്മപര്യായസ്യ താവന്മാത്രത്വാത്, നിത്യോ നിശ്ചയകാലഃ ഖഗുണപര്യായാധാരദ്രവ്യത്വേന സര്വദൈവാവിനശ്വരത്വാദിതി.. ൧൦൦..

----------------------------------------------------------------------------- നിശ്ചിത ഹോതാ ഹൈ; ഔര നിശ്ചയകാല ജീവ–പുദ്ഗലോംകേ പരിണാമകീ അന്യഥാ അനുപപത്തി ദ്വാരാ [അര്ഥാത് ജീവ–പുദ്ഗലോംകേ പരിണാമ അന്യ പ്രകാരസേ നഹീം ബന സകതേ ഇസലിയേ] നിശ്ചിത ഹോതാ ഹൈ.

വഹാ , വ്യവഹാരകാല ക്ഷണഭംഗീ ഹൈ, ക്യോംകി സൂക്ഷ്മ പര്യായ മാത്ര ഉതനീ ഹീ [–ക്ഷണമാത്ര ജിതനീ ഹീ, സമയമാത്ര ജിതനീ ഹീ] ഹൈ; നിശ്ചയകാല നിത്യ ഹൈ, ക്യോംകി വഹ അപനേ ഗുണ–പര്യായോംകേ ആധാരഭൂത ദ്രവ്യരൂപസേ സദൈവ അവിനാശീ ഹൈ.. ൧൦൦..

അന്വയാര്ഥഃ– [കാലഃ ഇതി ച വ്യപദേശഃ] ‘കാല’ ഐസാ വ്യപദേശ [സദ്ഗാവപ്രരൂപകഃ] സദ്ഭാവകാ പ്രരൂപക ഹൈ ഇസലിയേ [നിത്യഃ ഭവതി] കാല [നിശ്ചയകാല] നിത്യ ഹൈ. [ഉത്പന്നധ്വംസീ അപരഃ] ഉത്പന്നധ്വംസീ ഐസാ ജോ ദൂസരാ കാല [അര്ഥാത് ഉത്പന്ന ഹോതേ ഹീ നഷ്ട ഹോനേവാലാ ജോ വ്യവഹാരകാല] വഹ [ദീര്ധാംതരസ്ഥായീ] [ക്ഷണിക ഹോനേ പര ഭീ പ്രവാഹഅപേക്ഷാസേ] ദീര്ധ സ്ഥിതികാ ഭീ [കഹാ ജാതാ] ഹൈ. -------------------------------------------------------------------------- ക്ഷണഭംഗീ=പ്രതി ക്ഷണ നഷ്ട ഹോനേവാലാ; പ്രതിസമയ ജിസകാ ധ്വംസ ഹോതാ ഹൈ ഐസാ; ക്ഷണഭംഗുര; ക്ഷണിക.

Page 155 of 264
PDF/HTML Page 184 of 293
single page version

കഹാനജൈനശാസ്ത്രമാലാ] ഷഡ്ദ്രവ്യ–പംചാസ്തികായവര്ണന

നിത്യക്ഷണികത്വേന കാലവിഭാഗഖ്യാപനമേതത്.

യോ ഹി ദ്രവ്യവിശേഷഃ ‘അയം കാലഃ, അയം കാലഃ’ ഇതി സദാ വ്യപദിശ്യതേ സ ഖലു സ്വസ്യ സദ്ഭാവമാവേദയന് ഭവതി നിത്യഃ. യസ്തു പുനരുത്പന്നമാത്ര ഏവ പ്രധ്വംസ്യതേ സ ഖലു തസ്യൈവ ദ്രവ്യവിശേഷസ്യ സമയാഖ്യഃ പര്യായ ഇതി. സ തൂത്സംഗിതക്ഷണഭംഗോപ്യുപദര്ശിത–സ്വസംതാനോ നയബലാദ്രീര്ധാതരസ്ഥായ്യുപഗീയമാനോ ന ദുഷ്യതി; തതോ ന ഖല്വാവലികാപല്യോപമ–സാഗരോപമാദിവ്യവഹാരോ വിപ്രതിഷിധ്യതേ. തദത്ര നിശ്ചയകാലോ നിത്യഃ ദ്രവ്യരൂപത്വാത്, വ്യവഹാരകാലഃ ക്ഷണികഃ പര്യായരൂപത്വാദിതി.. ൧൦൧..

-----------------------------------------------------------------------------

‘യഹ കാല ഹൈ, യഹ കാല ഹൈ’ ഐസാ കരകേ ജിസ ദ്രവ്യവിശേഷകാ സദൈവ വ്യപദേശ [നിര്ദേശ, കഥന] കിയാ ജാതാ ഹൈ, വഹ [ദ്രവ്യവിശേഷ അര്ഥാത് നിശ്ചയകാലരൂപ ഖാസ ദ്രവ്യ] സചമുച അപനേ സദ്ഭാവകോ പ്രഗട കരതാ ഹുആ നിത്യ ഹൈ; ഔര ജോ ഉത്പന്ന ഹോതേ ഹീ നഷ്ട ഹോതാ ഹൈ, വഹ [വ്യവഹാരകാല] സചമുച ഉസീ ദ്രവ്യവിശേഷകീ ‘സമയ’ നാമക പര്യായ ഹൈ. വഹ ക്ഷണഭംഗുര ഹോനേ പര ഭീ അപനീ സംതതികോ [പ്രവാഹകോ] ദര്ശാതാ ഹൈ ഇസലിയേ ഉസേ നയകേ ബലസേ ‘ദീര്ഘ കാല തക ടികനേവാലാ’ കഹനേമേം ദോഷ നഹീം ഹൈ; ഇസലിയേ ആവലികാ, പല്യോപമ, സാഗരോപമ ഇത്യാദി വ്യവഹാരകാ നിഷേധ നഹീം കിയാ ജാതാ.

ഇസ പ്രകാര യഹാ ഐസാ കഹാ ഹൈ കി–നിശ്ചയകാല ദ്രവ്യരൂപ ഹോനേസേ നിത്യ ഹൈ, വ്യവഹാരകാല പര്യായരൂപ ഹോനേസേ ക്ഷണിക ഹൈ.. ൧൦൧..

--------------------------------------------------------------------------

Page 156 of 264
PDF/HTML Page 185 of 293
single page version

൧൫൬

കാലസ്യ ദ്രവ്യാസ്തികായത്വവിധിപ്രതിഷേധവിധാനമേതത്.

യഥാ ഖലു ജീവപുദ്ഗലധര്മാധര്മാകാശാനി സകലദ്രവ്യലക്ഷണസദ്ഭാവാദ്ര്രവ്യവ്യപദേശഭാഞ്ജി ഭവന്തി, തഥാ കാലോപി. ഇത്യേവം ഷഡ്ദ്രവ്യാണി. കിംതു യഥാ ജീവപുദ്ഗലധര്മാധര്മാകാശാനാം ദ്വയാദിപ്രദേശലക്ഷണത്വമസ്തി അസ്തികായത്വം, ന തഥാ ലോകാകാശപ്രദേശസംഖ്യാനാമപി കാലാണൂനാമേക–പ്രദേശത്വാദസ്ത്യസ്തികായത്വമ്. അത ഏവ ച പഞ്ചാസ്തികായപ്രകരണേ ന ഹീഹ മുഖ്യത്വേനോപന്യസ്തഃ കാലഃ. ജീവപുദ്ഗലപരിണാമാവച്ഛിദ്യമാനപര്യായത്വേന തത്പരിണാമാന്യഥാനുപപത്യാനുമീയമാനദ്രവ്യത്വേനാ– ത്രൈവാംതര്ഭാവിതഃ.. ൧൦൨..

-----------------------------------------------------------------------------

ടീകാഃ– യഹ, കാലകോ ദ്രവ്യപനേകേ വിധാനകാ ഔര അസ്തികായപനേകേ നിഷേധകാ കഥന ഹൈ [അര്ഥാത് കാലകോ ദ്രവ്യപനാ ഹൈ കിന്തു അസ്തികായപനാ നഹീംം ഹൈ ഐസാ യഹാ കഹാ ഹൈ].

ജിസ പ്രകാര വാസ്തവമേം ജീവ, പുദ്ഗല, ധര്മ, അധര്മ ഔര ആകാശകോ ദ്രവ്യകേ സമസ്ത ലക്ഷണോംകാ സദ്ഭാവ ഹോനേസേ വേ ‘ദ്രവ്യ’ സംജ്ഞാകോ പ്രാപ്ത കരതേ ഹൈം, ഉസീ പ്രകാര കാല ഭീ [ഉസേ ദ്രവ്യകേ സമസ്ത ലക്ഷണോംകാ സദ്ഭാവ ഹോനേസേ] ‘ദ്രവ്യ’ സംജ്ഞാകോ പ്രാപ്ത കരതാ ഹൈ. ഇസ പ്രകാര ഛഹ ദ്രവ്യ ഹൈം. കിന്തു ജിസ പ്രകാര ജീവ, പുദ്ഗല, ധര്മ, അധര്മ ഔര ആകാശകോ ൧ദ്വി–ആദി പ്രദേശ ജിസകാ ലക്ഷണ ഹൈ ഐസാ അസ്തികായപനാ ഹൈ, ഉസ പ്രകാര കാലാണുഓംകോ– യദ്യപി ഉനകീ സംഖ്യാ ലോകാകാശകേ പ്രദേശോംം ജിതനീ [അസംഖ്യ] ഹൈ തഥാപി – ഏകപ്രദേശീപനേകേ കാരണ അസ്തികായപനാ നഹീം ഹൈ. ഔര ഐസാ ഹോനേസേ ഹീ [അര്ഥാത് കാല അസ്തികായ ന ഹോനേസേ ഹീ] യഹാ പംചാസ്തികായകേ പ്രകരണമേം മുഖ്യരൂപസേ കാലകാ കഥന നഹീം കിയാ ഗയാ ഹൈ; [പരന്തു] ജീവ–പുദ്ഗലോംകേ പരിണാമ ദ്വാരാ ജോ ജ്ഞാത ഹോതീ ഹൈ – മാപീ ജാതീ ഹൈ ഐസീ ഉസകീ പര്യായ ഹോനേസേ തഥാ ജീവ–പുദ്ഗലോംകേ പരിണാമകീ അന്യഥാ അനുപപത്തി ദ്വാരാ ജിസകാ അനുമാന ഹോതാ ഹൈ ഐസാ വഹ ദ്രവ്യ ഹോനേസേ ഉസേ യഹാ ൨അന്തര്ഭൂത കിയാ ഗയാ ഹൈ.. ൧൦൨..

ഇസ പ്രകാര കാലദ്രവ്യകാ വ്യാഖ്യാന സമാപ്ത ഹുആ. -------------------------------------------------------------------------- ൧. ദ്വി–ആദി=ദോ യാ അധിക; ദോ സേ ലേകര അനന്ത തക. ൨. അന്തര്ഭൂത കരനാ=ഭീതര സമാ ലേനാ; സമാവിഷ്ട കരനാ; സമാവേശ കരനാ [ഇസ ‘പംചാസ്തികായസംഗ്രഹ നാമക ശാസ്ത്രമേം

Page 157 of 264
PDF/HTML Page 186 of 293
single page version

കഹാനജൈനശാസ്ത്രമാലാ] ഷഡ്ദ്രവ്യ–പംചാസ്തികായവര്ണന

തദവബോധഫലപുരസ്സരഃ പഞ്ചാസ്തികായവ്യാഖ്യോപസംഹാരോയമ്.

ന ഖലു കാലകലിതപഞ്ചാസ്തികായേഭ്യോന്യത് കിമപി സകലേനാപി പ്രവചനേന പ്രതിപാദ്യതേ. തതഃ പ്രവചനസാര ഏവായം പഞ്ചാസ്തികായസംഗ്രഹഃ. യോ ഹി നാമാമും സമസ്തവസ്തുതത്ത്വാഭിധായിനമര്ഥതോ– ര്ഥിതയാവബുധ്യാത്രൈവ ജീവാസ്തികായാംതര്ഗതമാത്മാനം സ്വരൂപേണാത്യംതവിശുദ്ധചൈതന്യസ്വഭാവം നിശ്ചിത്യ പര– -----------------------------------------------------------------------------

അന്വയാര്ഥഃ– [ഏവമ്] ഇസ പ്രകാര [പ്രവചനസാരം] പ്രവചനകേ സാരഭൂത [പഞ്ചാസ്തികായസംഗ്രഹം] ‘പംചാസ്തികായസംഗ്രഹ’കോ [വിജ്ഞായ] ജാനകര [യഃ] ജോ [രാഗദ്വേഷൌ] രാഗദ്വേഷകോ [മുഞ്ചതി] ഛോഡതാ ഹൈ, [സഃ] വഹ [ദുഃഖപരിമോക്ഷമ് ഗാഹതേ] ദുഃഖസേ പരിമുക്ത ഹോതാ ഹൈ.

ടീകാഃ– യഹാ പംചാസ്തികായകേ അവബോധകാ ഫല കഹകര പംചാസ്തികായകേ വ്യാഖ്യാനകാ ഉപസംഹാര കിയാ ഗയാ ഹൈ.

വാസ്തവമേം സമ്പൂര്ണ [ദ്വാദശാംഗരൂപസേ വിസ്തീര്ണ] പ്രവചന കാല സഹിത പംചാസ്തികായസേ അന്യ കുഛ ഭീ പ്രതിപാദിത നഹീം കരതാ; ഇസലിയേ പ്രവചനകാ സാര ഹീ യഹ ‘പംചാസ്തികായസംഗ്രഹ’ ഹൈ. ജോ പുരുഷ സമസ്തവസ്തുതത്ത്വകാ കഥന കരനേവാലേ ഇസ ‘പംചാസ്തികായസംഗ്രഹ’ കോ ൧അര്ഥതഃ ൨അര്ഥീരൂപസേ ജാനകര, -------------------------------------------------------------------------- ൧. അര്ഥത=അര്ഥാനുസാര; വാച്യകാ ലക്ഷണ കരകേ; വാച്യസാപേക്ഷ; യഥാര്ഥ രീതിസേ. ൨. അര്ഥീരൂപസേ=ഗരജീരൂപസേ; യാചകരൂപസേ; സേവകരൂപസേ; കുഛ പ്രാപ്ത കരനേ കേ പ്രയോജനസേ [അര്ഥാത് ഹിതപ്രാപ്തികേ

Page 158 of 264
PDF/HTML Page 187 of 293
single page version

൧൫൮

സ്പരകാര്യകാരണീഭൂതാനാദിരാഗദ്വേഷപരിണാമകര്മബംധസംതതി–സമാരോപിതസ്വരൂപവികാരം തദാത്വേനുഭൂയമാനമവലോക്യ തത്കാലോന്മീലിതവിവേകജ്യോതിഃ കര്മബംധസംതതി–പ്രവര്തികാം രാഗദ്വേഷപരിണതിമത്യസ്യതി, സ ഖലു ജീര്യമാണസ്നേഹോ ജഘന്യസ്നേഹഗുണാഭിമുഖപരമാണു– ബദ്ഭാവിബംധപരാങ്മുഖഃ പൂര്വബംധാത്പ്രച്യവമാനഃ ശിഖിതപ്തോദകദൌസ്ഥ്യാനുകാരിണോ ദുഃഖസ്യ പരിമോക്ഷം വിഗാഹത ഇതി.. ൧൦൩.. -----------------------------------------------------------------------------

ഇസീമേം കഹേ ഹുഏ ജീവാസ്തികായമേം ൧അന്തര്ഗത സ്ഥിത അപനേകോ [നിജ ആത്മാകോ] സ്വരൂപസേ അത്യന്ത വിശുദ്ധ ചൈതന്യസ്വഭാവവാലാ നിശ്ചിത കരകേ ൨പരസ്പര കാര്യകാരണഭൂത ഐസേ അനാദി രാഗദ്വേഷപരിണാമ ഔര കര്മബന്ധകീ പരമ്പരാസേ ജിസമേം ൩സ്വരൂപവികാര ൪ആരോപിത ഹൈ ഐസാ അപനേകോ [നിജ ആത്മാകോ] ഉസ കാല അനുഭവമേം ആതാ ദേഖകര, ഉസ കാല വിവേകജ്യോതി പ്രഗട ഹോനേസേ [അര്ഥാത് അത്യന്ത വിശുദ്ധ ചൈതന്യസ്വഭാവകാ ഔര വികാരകാ ഭേദജ്ഞാന ഉസീ കാല പ്രഗട പ്രവര്തമാന ഹോനേസേ] കര്മബന്ധകീ പരമ്പരാകാ പ്രവര്തന കരനേവാലീ രാഗദ്വേഷപരിണതികോ ഛോഡതാ ഹൈ, വഹ പുരുഷ, വാസ്തവമേം ജിസകാ ൫സ്നേഹ ജീര്ണ ഹോതാ ജാതാ ഹൈ ഐസാ, ജഘന്യ ൬സ്നേഹഗുണകേ സന്മുഖ വര്തതേ ഹുഏ പരമാണുകീ ഭാ തി ഭാവീ ബന്ധസേ പരാങ്മുഖ വര്തതാ ഹുആ, പൂര്വ ബന്ധസേ ഛൂടതാ ഹുആ, അഗ്നിതപ്ത ജലകീ ൭ദുഃസ്ഥിതി സമാന ജോ ദുഃഖ ഉസസേ പരിമുക്ത ഹോതാ ഹൈ.. ൧൦൩.. -------------------------------------------------------------------------- ൧. ജീവാസ്തികായമേം സ്വയം [നിജ ആത്മാ] സമാ ജാതാ ഹൈ, ഇസലിയേ ജൈസാ ജീവാസ്തികായകേ സ്വരൂപകാ വര്ണന കിയാ

൨. രാഗദ്വേഷപരിണാമ ഔര കര്മബന്ധ അനാദി കാലസേ ഏക–ദൂസരേകോ കാര്യകാരണരൂപ ഹൈം. ൩. സ്വരൂപവികാര = സ്വരൂപകാ വികാര. [സ്വരൂപ ദോ പ്രകാരകാ ഹൈഃ [൧] ദ്രവ്യാര്ഥിക നയകേ വിഷയഭൂത സ്വരൂപ, ഔര

൪. ആരോപിത = [നയാ അര്ഥാത് ഔപാധികരൂപസേ] കിയാ ഗയാ. [സ്ഫടികമണിമേം ഔപാധികരൂപസേ ഹോനേവാലീ രംഗിത

൫. സ്നേഹ = രാഗാദിരൂപ ചികനാഹട. ൬. സ്നേഹ = സ്പര്ശഗുണകീ പര്യായരൂപ ചികനാഹട. [ജിസ പ്രകാര ജഘന്യ ചികനാഹടകേ സന്മുഖ വര്തതാ ഹുആ പരമാണു

൭. ദുഃസ്ഥിതി = അശാംത സ്ഥിതി [അര്ഥാത് തലേ–ഉപര ഹോനാ, ഖദ്ബദ് ഹോനാ]ഃ അസ്ഥിരതാ; ഖരാബ–ബുരീ സ്ഥിതി. [ജിസ

Page 159 of 264
PDF/HTML Page 188 of 293
single page version

കഹാനജൈനശാസ്ത്രമാലാ] ഷഡ്ദ്രവ്യ–പംചാസ്തികായവര്ണന

ദുഃഖവിമോക്ഷകരണക്രമാഖ്യാനമേതത്.

ഏതസ്യ ശാസ്ത്രസ്യാര്ഥഭൂതം ശുദ്ധചൈതന്യസ്വഭാവ മാത്മാനം കശ്ചിജ്ജീവസ്താവജ്ജാനീതേ. തതസ്തമേ– വാനുഗംതുമുദ്യമതേ. തതോസ്യ ക്ഷീയതേ ദ്രഷ്ടിമോഹഃ. തതഃ സ്വരൂപപരിചയാദുന്മജ്ജതി ജ്ഞാനജ്യോതിഃ. തതോ രാഗദ്വേഷൌ പ്രശാമ്യതഃ. തതഃ ഉത്തരഃ പൂര്വശ്ച ബംധോ വിനശ്യതി. തതഃ പുനര്ബംധഹേതുത്വാഭാവാത് സ്വരൂപസ്ഥോ നിത്യം പ്രതപതീതി.. ൧൦൪..

ഇതി സമയവ്യാഖ്യായാമംതര്നീതഷഡ്ദ്രവ്യപഞ്ചാസ്തികായവര്ണനഃ പ്രഥമഃ ശ്രുതസ്കംധഃ സമാപ്തഃ.. ൧.. -----------------------------------------------------------------------------

അന്വയാര്ഥഃ– [ജീവഃ] ജീവ [ഏതദ് അര്ഥം ജ്ഞാത്വാ] ഇസ അര്ഥകോ ജാനകര [–ഇസ ശാസ്ത്രകേ അര്ഥംഭൂത ശുദ്ധാത്മാകോ ജാനകര], [തദനുഗമനോദ്യതഃ] ഉസകേ അനുസരണകാ ഉദ്യമ കരതാ ഹുആ [നിഹതമോഹഃ] ഹതമോഹ ഹോകര [–ജിസേ ദര്ശനമോഹകാ ക്ഷയ ഹുആ ഹോ ഐസാ ഹോകര], [പ്രശമിതരാഗദ്വേഷഃ] രാഗദ്വേഷകോ പ്രശമിത [നിവൃത്ത] കരകേ, [ഹതപരാപരഃ ഭവതി] ഉത്തര ഔര പൂര്വ ബന്ധകാ ജിസേ നാശ ഹുആ ഹൈ ഐസാ ഹോതാ ഹൈ .

ടീകാഃ– ഇസ, ദുഃഖസേ വിമുക്ത ഹോനേകേ ക്രമകാ കഥന ഹൈ.

പ്രഥമ, കോഈ ജീവ ഇസ ശാസ്ത്രകേ അര്ഥഭൂത ശുദ്ധചൈതന്യസ്വഭാവവാലേ [നിജ] ആത്മാകോ ജാനതാ ഹൈ; അതഃ [ഫിര] ഉസീകേ അനുസരണകാ ഉദ്യമ കരതാ ഹൈ; അതഃ ഉസേ ദ്രഷ്ടിമോഹകാ ക്ഷയ ഹോതാ ഹൈ; അതഃ സ്വരൂപകേ പരിചയകേ കാരണ ജ്ഞാനജ്യോതി പ്രഗട ഹോതീ ഹൈ; അതഃ രാഗദ്വേഷ പ്രശമിത ഹോതേ ഹൈം – നിവൃത്ത ഹോതേ ഹൈം; അതഃ ഉത്തര ഔര പൂര്വ [–പീഛേകാ ഔര പഹലേകാ] ബന്ധ വിനഷ്ട ഹോതാ ഹൈ; അതഃ പുനഃ ബന്ധ ഹോനേകേ ഹേതുത്വകാ അഭാവ ഹോനേസേ സ്വരൂപസ്ഥരൂപസേ സദൈവ തപതാ ഹൈ––പ്രതാപവന്ത വര്തതാ ഹൈ [അര്ഥാത് വഹ ജീവ സദൈവ സ്വരൂപസ്ഥിത രഹകര പരമാനന്ദജ്ഞാനാദിരൂപ പരിണമിത ഹൈ].. ൧൦൪.. --------------------------------------------------------------------------

Page 160 of 264
PDF/HTML Page 189 of 293
single page version

൧൬൦

ഇസ പ്രകാര [ശ്രീമദ്ഭഗവത്കുന്ദകുന്ദാചാര്യദേവപ്രണീത ശ്രീ പംചാസ്തികായസംഗ്രഹ ശാസ്ത്രകീ ശ്രീമദ് അമൃതചന്ദ്രാചാര്യദേവവിരചിത] സമയവ്യാഖ്യാ നാമക ടീകാമേം ഷഡ്ദ്രവ്യപംചാസ്തികായവര്ണന നാമകാ പ്രഥമ ശ്രുതസ്കന്ധ സമാപ്ത ഹുആ.

Page 161 of 264
PDF/HTML Page 190 of 293
single page version

-----------------------------------------------------------------------------

[പ്രഥമ, ശ്രീ അമൃതചന്ദ്രാചാര്യദേവ പഹലേ ശ്രുതസ്കന്ധമേം ക്യാ കഹാ ഗയാ ഹൈ ഔര ദൂസരേ ശ്രുതസ്കന്ധമേം ക്യാ കഹാ ജാഏഗാ വഹ ശ്ലോക ദ്വാരാ അതി സംക്ഷേപമേം ദര്ശാതേ ഹൈംഃ]

പുരുഷോംകോ [ബുദ്ധിമാന ജീവോംകോ] ശുദ്ധ തത്ത്വ [ശുദ്ധാത്മതത്ത്വ] കാ ഉപദേശ ദിയാ ഗയാ. അബ പദാര്ഥഭേദ ദ്വാരാ ഉപോദ്ഘാത കരകേ [–നവ പദാര്ഥരൂപ ഭേദ ദ്വാരാ പ്രാരമ്ഭ കരകേ] ഉസകേ മാര്ഗകാ [–ശുദ്ധാത്മതത്ത്വകേ മാര്ഗകാ അര്ഥാത് ഉസകേ മോക്ഷകേ മാര്ഗകാ] വര്ണന കിയാ ജാതാ ഹൈ. [൭]

[അബ ഇസ ദ്വിതീയ ശ്രുതസ്കന്ധമേം ശ്രീമദ്ഭഗവത്കുന്ദകുന്ദാചാര്യദേവവിരചിത ഗാഥാസൂത്രകാ പ്രാരമ്ഭ കിയാ ജാതാ ഹൈഃ] --------------------------------------------------------------------------

Page 162 of 264
PDF/HTML Page 191 of 293
single page version

൧൬൨

ആപ്തസ്തുതിപുരസ്സരാ പ്രതിജ്ഞേയമ്.

അമുനാ ഹി പ്രവര്തമാനമഹാധര്മതീര്ഥസ്യ മൂലകര്തൃത്വേനാപുനര്ഭവകാരണസ്യ ഭഗവതഃ പരമഭട്ടാരക– മഹാദേവാധിദേവശ്രീവര്ദ്ധമാനസ്വാമിനഃ സിദ്ധിനിബംധനഭൂതാം ഭാവസ്തുതിമാസൂക്ര്യ, കാലകലിതപഞ്ചാസ്തി–കായാനാം പദാര്ഥവികല്പോ മോക്ഷസ്യ മാര്ഗശ്ച വക്തവ്യത്വേന പ്രതിജ്ഞാത ഇതി.. ൧൦൫..

-----------------------------------------------------------------------------

അന്വയാര്ഥഃ– [അപുനര്ഭവകാരണം] അപുനര്ഭവകേ കാരണ [മഹാവീരമ്] ശ്രീ മഹാവീരകോ [ശിരസാ അഭിവംദ്യ] ശിരസാ വന്ദന കരകേ, [തേഷാം പദാര്ഥഭങ്ഗം] ഉനകാ പദാര്ഥഭേദ [–കാല സഹിത പംചാസ്തികായകാ നവ പദാര്ഥരൂപ ഭേദ] തഥാ [മോക്ഷസ്യ മാര്ഗം] മോക്ഷകാ മാര്ഗ [വക്ഷ്യാമി] കഹൂ ഗാ.

ടീകാഃ– യഹ, ആപ്തകീ സ്തുതിപൂര്വക പ്രതിജ്ഞാ ഹൈ.

പ്രവര്തമാന മഹാധര്മതീര്ഥകേ മൂല കര്താരൂപസേ ജോ അപുനര്ഭവകേ കാരണ ഹൈം ഐസേ ഭഗവാന, പരമ ഭട്ടാരക, മഹാദേവാധിദേവ ശ്രീ വര്ധമാനസ്വാമീകീ, സിദ്ധത്വകേ നിമിത്തഭൂത ഭാവസ്തുതി കരകേ, കാല സഹിത പംചാസ്തികായകാ പദാര്ഥഭേദ [അര്ഥാത് ഛഹ ദ്രവ്യോംകാ നവ പദാര്ഥരൂപ ഭേദ] തഥാ മോക്ഷകാ മാര്ഗ കഹനേകീ ഇന ഗാഥാസൂത്രമേം പ്രതിജ്ഞാ കീ ഗഈ ഹൈ.. ൧൦൫.. -------------------------------------------------------------------------- അപുനര്ഭവ = മോക്ഷ. [പരമ പൂജ്യ ഭഗവാന ശ്രീ വര്ധമാനസ്വാമീ, വര്തമാനമേം പ്രവര്തിത ജോ രത്നത്രയാത്മക മഹാധര്മതീര്ഥ

Page 163 of 264
PDF/HTML Page 192 of 293
single page version

കഹാനജൈനശാസ്ത്രമാലാ] നവപദാര്ഥപൂര്വക–മോക്ഷമാര്ഗപ്രപംചവര്ണന

മോക്ഷമാര്ഗസ്യൈവ താവത്സൂചനേയമ്.

സമ്യക്ത്വജ്ഞാനയുക്തമേവ നാസമ്യക്ത്വജ്ഞാനയുക്തം, ചാരിത്രമേവ നാചാരിത്രം, രാഗദ്വേഷപരിഹീണമേവ ന രാഗദ്വേഷാപരിഹീണമ്, മോക്ഷസ്യൈവ ന ഭാവതോ ബംധസ്യ, മാര്ഗ ഏവ നാമാര്ഗഃ, ഭവ്യാനാമേവ നാഭവ്യാനാം, ലബ്ധബുദ്ധീനാമേവ നാലബ്ധബുദ്ധീനാം, ക്ഷീണകഷായത്വേ ഭവത്യേവ ന കഷായസഹിതത്വേഭവതീത്യഷ്ടധാ നിയമോത്ര ദ്രഷ്ടവ്യഃ.. ൧൦൬.. -----------------------------------------------------------------------------

[രാഗദ്വേഷപരിഹീണമ്] കി ജോ രാഗദ്വേഷസേ രഹിത ഹോ വഹ, [ലബ്ധബുദ്ധീനാമ്] ലബ്ധബുദ്ധി [ഭവ്യാനാം] ഭവ്യജീവോംകോ [മോക്ഷസ്യ മാര്ഗഃ] മോക്ഷകാ മാര്ഗ [ഭവതി] ഹോതാ ഹൈ.

സമ്യക്ത്വ ഔര ജ്ഞാനസേ യുക്ത ഹീ –ന കി അസമ്യക്ത്വ ഔര അജ്ഞാനസേ യുക്ത, ചാരിത്ര ഹീ – ന കി അചാരിത്ര, രാഗദ്വേഷ രഹിത ഹോ ഐസാ ഹീ [ചാരിത്ര] – ന കി രാഗദ്വേഷ സഹിത ഹോയ ഐസാ, മോക്ഷകാ ഹീ – ൧ഭാവതഃ ന കി ബന്ധകാ, മാര്ഗ ഹീ – ന കി അമാര്ഗ, ഭവ്യോംകോ ഹീ – ന കി അഭവ്യോംകോ , ൨ലബ്ധബുദ്ധിയോം കോ ഹീ – ന കി അലബ്ധബുദ്ധിയോംകോ, ൩ക്ഷീണകഷായപനേമേം ഹീ ഹോതാ ഹൈ– ന കി കഷായസഹിതപനേമേം ഹോതാ ഹൈ. ഇസ പ്രകാര ആഠ പ്രകാരസേ നിയമ യഹാ ദേഖനാ [അര്ഥാത് ഇസ ഗാഥാമേം ഉപരോക്ത ആഠ പ്രകാരസേ നിയമ കഹാ ഹൈ ഐസാ സമഝനാ].. ൧൦൬.. -------------------------------------------------------------------------- ൧. ഭാവതഃ = ഭാവ അനുസാര; ആശയ അനുസാര. [‘മോക്ഷകാ’ കഹതേ ഹീ ‘ബന്ധകാ നഹീം’ ഐസാ ഭാവ അര്ഥാത് ആശയ സ്പഷ്ട

൨. ലബ്ധബുദ്ധി = ജിന്ഹോംനേ ബുദ്ധി പ്രാപ്ത കീ ഹോ ഐസേ. ൩. ക്ഷീണകഷായപനേമേം ഹീ = ക്ഷീണകഷായപനാ ഹോതേ ഹീ ; ക്ഷീണകഷായപനാ ഹോ തഭീ. [സമ്യക്ത്വജ്ഞാനയുക്ത ചാരിത്ര – ജോ

Page 164 of 264
PDF/HTML Page 193 of 293
single page version

൧൬൪

സമ്യഗ്ദര്ശനജ്ഞാനചാരിത്രാണാം സൂചനേയമ്.

ഭാവാഃ ഖലു കാലകലിതപഞ്ചാസ്തികായവികല്പരൂപാ നവ പദാര്ഥാഃ. തേഷാം മിഥ്യാദര്ശനോദയാ– വാദിതാശ്രദ്ധാനാഭാവസ്വഭാവം ഭാവാംതരം ശ്രദ്ധാനം സമ്യഗ്ദര്ശനം, ശുദ്ധചൈതന്യരൂപാത്മ– -----------------------------------------------------------------------------

അന്വയാര്ഥഃ– [ഭാവാനാം] ഭാവോംകാ [–നവ പദാര്ഥോംകാ] [ശ്രദ്ധാനം] ശ്രദ്ധാന [സമ്യക്ത്വം] വഹ സമ്യക്ത്വ ഹൈ; [തേഷാമ് അധിഗമഃ] ഉനകാ അവബോധ [ജ്ഞാനമ്] വഹ ജ്ഞാന ഹൈ; [വിരൂഢമാര്ഗാണാമ്] [നിജ തത്ത്വമേം] ജിനകാ മാര്ഗ വിശേഷ രൂഢ ഹുആ ഹൈ ഉന്ഹേം [വിഷയേഷു] വിഷയോംകേ പ്രതി വര്തതാ ഹുആ [സമഭാവഃ] സമഭാവ [ചാരിത്രമ്] വഹ ചാരിത്ര ഹൈ.

ടീകാഃ– യഹ, സമ്യഗ്ദര്ശന–ജ്ഞാന–ചാരിത്രകീ സൂചനാ ഹൈ.

കാല സഹിത പംചാസ്തികായകേ ഭേദരൂപ നവ പദാര്ഥ വേ വാസ്തവമേം ‘ഭാവ’ ഹൈം. ഉന ‘ഭാവോം’ കാ മിഥ്യാദര്ശനകേ ഉദയസേ പ്രാപ്ത ഹോനേവാലാ ജോ അശ്രദ്ധാന ഉസകേ അഭാവസ്വഭാവവാലാ ജോ ൧ഭാവാന്തര–ശ്രദ്ധാന [അര്ഥാത് നവ പദാര്ഥോംകാ ശ്രദ്ധാന], വഹ സമ്യഗ്ദര്ശന ഹൈ– ജോ കി [സമ്യഗ്ദര്ശന] ശുദ്ധചൈതന്യരൂപ -------------------------------------------------------------------------- ൧. ഭാവാന്തര = ഭാവവിശേഷ; ഖാസ ഭാവ; ദൂസരാ ഭാവ; ഭിന്ന ഭാവ. [നവ പദാര്ഥോംകേ അശ്രദ്ധാനകാ അഭാവ ജിസകാ സ്വഭാവ ഹൈ ഐസാ ഭാവാന്തര [–നവ പദാര്ഥോംകേ ശ്രദ്ധാനരൂപ ഭാവ] വഹ സമ്യഗ്ദര്ശന ഹൈ.]

Page 165 of 264
PDF/HTML Page 194 of 293
single page version

കഹാനജൈനശാസ്ത്രമാലാ] നവപദാര്ഥപൂര്വക–മോക്ഷമാര്ഗപ്രപംചവര്ണന

തത്ത്വവിനിശ്ചയബീജമ്. തേഷാമേവ മിഥ്യാദര്ശനോദയാന്നൌയാനസംസ്കാരാദി സ്വരൂപവിപര്യയേണാധ്യവസീയ–മാനാനാം തന്നിവൃത്തൌ സമഞ്ജസാധ്യവസായഃ സമ്യഗ്ജ്ഞാനം, മനാഗ്ജ്ഞാനചേതനാപ്രധാനാത്മതത്ത്വോപലംഭബീജമ്. സമ്യഗ്ദര്ശനജ്ഞാനസന്നിധാനാദമാര്ഗേഭ്യഃ സമഗ്രേഭ്യഃ പരിച്യുത്യ സ്വതത്ത്വേ വിശേഷേണ രൂഢമാര്ഗാണാം സതാ– മിന്ദ്രിയാനിന്ദ്രിയവിഷയഭൂതേഷ്വര്ഥേഷു രാഗദ്വേഷപൂര്വകവികാരാഭാവാന്നിര്വികാരാവബോധസ്വഭാവഃ സമഭാവശ്ചാരിത്രം, തദാത്വായതിരമണീയമനണീയസോപുനര്ഭവസൌഖ്യസ്യൈകബീജമ്. ഇത്യേഷ ത്രിലക്ഷണോ മോക്ഷമാര്ഗഃ പുരസ്താ– ന്നിശ്ചയവ്യവഹാരാഭ്യാം വ്യാഖ്യാസ്യതേ. ഇഹ തു സമ്യഗ്ദര്ശനജ്ഞാനയോര്വിഷയഭൂതാനാം നവപദാര്ഥാനാമു– പോദ്ധാതഹേതുത്വേന സൂചിത ഇതി.. ൧൦൭.. ----------------------------------------------------------------------------- ആത്മതത്ത്വകേ ൧വിനിശ്ചയകാ ബീജ ഹൈ. ൨നൌകാഗമനകേ സംസ്കാരകീ ഭാ തി മിഥ്യാദര്ശനകേ ഉദയകേ കാരണ ജോ സ്വരൂപവിപര്യയപൂര്വക അധ്യവസിത ഹോതേ ഹൈം [അര്ഥാത് വിപരീത സ്വരൂപസേ സമഝമേം ആതേ ഹൈം – ഭാസിത ഹോതേ ഹൈം] ഐസേ ഉന ‘ഭാവോം’ കാ ഹീ [–നവ പദാര്ഥോംകാ ഹീ], മിഥ്യാദര്ശനകേ ഉദയകീ നിവൃത്തി ഹോനേ പര, ജോ സമ്യക് അധ്യവസായ [സത്യ സമഝ, യഥാര്ഥ അവഭാസ, സച്ചാ അവബോധ] ഹോനാ, വഹ സമ്യഗ്ജ്ഞാന ഹൈ – ജോ കി [സമ്യഗ്ജ്ഞാന] കുഛ അംശമേം ജ്ഞാനചേതനാപ്രധാന ആത്മതത്ത്വകീ ഉപലബ്ധികാ [അനുഭൂതികാ] ബീജ ഹൈ. സമ്യഗ്ദര്ശന ഔര സമ്യഗ്ജ്ഞാനകേ സദ്ഭാവകേ കാരണ സമസ്ത അമാര്ഗോംസേ ഛൂടകര ജോ സ്വതത്ത്വമേം വിശേഷരൂപസേ ൩രൂഢ മാര്ഗവാലേ ഹുഏ ഹൈം ഉന്ഹേം ഇന്ദ്രിയ ഔര മനകേ വിഷയഭൂത പദാര്ഥോംകേ പ്രതി രാഗദ്വേഷപൂര്വക വികാരകേ അഭാവകേ കാരണ ജോ നിര്വികാരജ്ഞാനസ്വഭാവവാലാ സമഭാവ ഹോതാ ഹൈ, വഹ ചാരിത്ര ഹൈ – ജോ കി [ചാരിത്ര] ഉസ കാലമേം ഔര ആഗാമീ കാലമേം രമണീയ ഹൈ ഔര അപുനര്ഭവകേ [മോക്ഷകേ] മഹാ സൌഖ്യകാ ഏക ബീജ ഹൈ.

–ഐസേ ഇസ ത്രിലക്ഷണ [സമ്യഗ്ദര്ശന–ജ്ഞാന–ചാരിത്രാത്മക] മോക്ഷമാര്ഗകാ ആഗേ നിശ്ചയ ഔര വ്യവഹാരസേ വ്യാഖ്യാന കിയാ ജാഏഗാ. യഹാ തോ സമ്യഗ്ദര്ശന ഔര സമ്യഗ്ജ്ഞാനകേ വിഷയഭൂത നവ പദാര്ഥോംകേ ൪ഉപോദ്ഘാതകേ ഹേതു രൂപസേ ഉസകീ സൂചനാ ദീ ഗഈ ഹൈ.. ൧൦൭.. -------------------------------------------------------------------------- യഹാ ‘സംസ്കാരാദി’കേ ബദലേ ജഹാ തക സമ്ഭവ ഹൈ ‘സംസ്കാരാദിവ’ ഹോനാ ചാഹിയേ ഐസാ ലഗതാ ഹൈ. ൧. വിനിശ്ചയ = നിശ്ചയ; ദ്രഢ നിശ്ചയ. ൨. ജിസ പ്രകാര നാവമേം ബൈഠേ ഹുഏ കിസീ മനുഷ്യകോ നാവകീ ഗതികേ സംസ്കാരവശ, പദാര്ഥ വിപരീത സ്വരൂപസേ സമഝമേം ആതേ

൩. രൂഢ = പക്കാ; പരിചയസേ ദ്രഢ ഹുആ. [സമ്യഗ്ദര്ശന ഔര സമ്യഗ്ജ്ഞാനകേ കാരണ ജിനകാ സ്വതത്ത്വഗത മാര്ഗ വിശേഷ

൪. ഉപോദ്ഘാത = പ്രസ്താവനാ [സമ്യഗ്ദര്ശന–ജ്ഞാന–ചാരിത്ര മോക്ഷമാര്ഗ ഹൈ. മോക്ഷമാര്ഗകേ പ്രഥമ ദോ അംഗ ജോ സമ്യഗ്ദര്ശന ഔര സമ്യഗ്ജ്ഞാന ഉനകേ വിഷയ നവ പദാര്ഥ ഹൈം; ഇസലിയേ അബ അഗലീ ഗാഥാഓംമേം നവ പദാര്ഥോംകാ വ്യഖ്യാന കിയാ ജാതാ ഹൈ. മോക്ഷമാര്ഗകാ വിസ്തൃത വ്യഖ്യാന ആഗേ ജായേഗാ. യഹാ തോ നവ പദാര്ഥോംകേ വ്യഖ്യാനകീ പ്രസ്താവനാ കേ ഹേതുരൂപസേ ഉസകീ മാത്ര സൂചനാ ദീ ഗഈ ഹൈ.]

Page 166 of 264
PDF/HTML Page 195 of 293
single page version

൧൬൬

പദാര്ഥാനാം നാമസ്വരൂപാഭിധാനമേതത്.

ജീവഃ, അജീവഃ, പുണ്യം, പാപം, ആസ്രവഃ, സംവരഃ, നിര്ജരാ, ബംധഃ, മോക്ഷ ഇതി നവപദാര്ഥാനാം നാമാനി. തത്ര ചൈതന്യലക്ഷണോ ജീവാസ്തിക ഏവേഹ ജീവഃ. ചൈതന്യാഭാവലക്ഷണോജീവഃ. സ പഞ്ചധാ പൂര്വോക്ത ഏവ– പുദ്ഗലാസ്തികഃ, ധര്മാസ്തികഃ, അധര്മാസ്തികഃ, ആകാശാസ്തികഃ, കാലദ്രവ്യഞ്ചേതി. ഇമൌ ഹി ജീവാജീവൌ പൃഥഗ്ഭൂതാസ്തിത്വനിര്വൃത്തത്വേന -----------------------------------------------------------------------------

അന്വയാര്ഥഃ– [ജീവാജീവൌ ഭാവൌ] ജീവ ഔര അജീവ–ദോ ഭാവ [അര്ഥാത് മൂല പദാര്ഥ] തഥാ [തയോഃ] ഉന ദോ കേ [പുണ്യം] പുണ്യ, [പാപം ച] പാപ, [ആസ്രവഃ] ആസ്രവ, [സംവരനിര്ജരബംധഃ] സംവര, നിര്ജരാ, ബന്ധ [ച] ഔര [മോക്ഷഃ] മോക്ഷ–[തേ അര്ഥാഃ ] വഹ [നവ] പദാര്ഥ ഹൈം.

ടീകാഃ– യഹ, പദാര്ഥോംകേ നാമ ഔര സ്വരൂപകാ കഥന ഹൈ.

ജീവ, അജീവ, പുണ്യ, പാപ, ആസ്രവ, സംവര, നിര്ജരാ, ബംധ, മോക്ഷ–ഇസ പ്രകാര നവ പദാര്ഥോംകേ നാമ ഹൈം.

ഉനമേം, ചൈതന്യ ജിസകാ ലക്ഷണ ഹൈ ഐസാ ജീവാസ്തിക ഹീ [–ജീവാസ്തികായ ഹീ] യഹാ ജീവ ഹൈ. ചൈതന്യകാ അഭാവ ജിസകാ ലക്ഷണ ഹൈ വഹ അജീവ ഹൈ; വഹ [അജീവ] പാ ച പ്രകാരസേ പഹലേ കഹാ ഹീ ഹൈ– പുദ്ഗലാസ്തിക, ധര്മാസ്തിക, അധര്മാസ്തിക, ആകാശാസ്തിക ഔര കാലദ്രവ്യ. യഹ ജീവ ഔര അജീവ [ദോനോം] പൃഥക് അസ്തിത്വ ദ്വാരാ നിഷ്പന്ന ഹോനേസേ ഭിന്ന ജിനകേ സ്വഭാവ ഹൈം ഐസേ [ദോ] മൂല പദാര്ഥ ഹൈം . --------------------------------------------------------------------------

Page 167 of 264
PDF/HTML Page 196 of 293
single page version

കഹാനജൈനശാസ്ത്രമാലാ] നവപദാര്ഥപൂര്വക–മോക്ഷമാര്ഗപ്രപംചവര്ണന

ഭിന്നസ്വഭാവഭൂതൌ മൂലപദാര്ഥൌ. ജീവപുദ്ഗലസംയോഗപരിണാമനിര്വൃത്താഃ സപ്താന്യേ പദാര്ഥാഃ. ശുഭപരിണാമോ ജീവസ്യ, തന്നിമിത്തഃ കര്മപരിണാമഃ പുദ്ഗലാനാഞ്ച പുണ്യമ്. അശുഭപരിണാമോ ജീവസ്യ, തന്നിമിത്തഃ കര്മ– പരിണാമഃ പുദ്ഗലാനാഞ്ച പാപമ്. മോഹരാഗദ്വേഷപരിണാമോ ജീവസ്യ, തന്നിമിത്തഃ കര്മപരിണാമോ യോഗദ്വാരേണ പ്രവിശതാം പുദ്ഗലാനാഞ്ചാസ്രവഃ. മോഹരാഗദ്വേഷപരിണാമനിരോധോ ജീവസ്യ, തന്നിമിത്തഃ കര്മപരിണാമനിരോധോ യോഗദ്വാരേണ പ്രവിശതാം പുദ്ഗലാനാഞ്ച സംവരഃ. കര്മവീര്യശാതനസമര്ഥോ ബഹിരങ്ഗാംതരങ്ഗതപോഭിര്ബൃംഹിത–ശുദ്ധോപയോഗോ ജീവസ്യ, തദനുഭാവനീരസീഭൂതാനാമേകദേശസംക്ഷയഃ സമുപാത്തകര്മപുദ്ഗലാനാഞ്ച നിര്ജരാ. മോഹരാഗദ്വേഷസ്നിഗ്ധപരിണാമോ ജീവസ്യ, തന്നിമിത്തേന കര്മത്വപരിണതാനാം ജീവേന സഹാന്യോന്യസംമൂര്ച്ഛനം പുദ്ഗലാനാഞ്ച ബംധഃ. അത്യംതശുദ്ധാത്മോപലമ്ഭോ ജീവസ്യ, ജീവേന സഹാത്യംത– വിശ്ലേഷഃ കര്മപുദ്ഗലാനാം ച മോക്ഷ ഇതി.. ൧൦൮.. -----------------------------------------------------------------------------

ജീവ ഔര പുദ്ഗലകേ സംയോഗപരിണാമസേ ഉത്പന്ന സാത അന്യ പദാര്ഥ ഹൈം. [ഉനകാ സംക്ഷിപ്ത സ്വരൂപ നിമ്നാനുസാര ഹൈഃ–] ജീവകേ ശുഭ പരിണാമ [വഹ പുണ്യ ഹൈം] തഥാ വേ [ശുഭ പരിണാമ] ജിസകാ നിമിത്ത ഹൈം ഐസേ പുദ്ഗലോംകേ കര്മപരിണാമ [–ശുഭകര്മരൂപ പരിണാമ] വഹ പുണ്യ ഹൈം. ജീവകേ അശുഭ പരിണാമ [വഹ പാപ ഹൈം] തഥാ വേ [അശുഭ പരിണാമ] ജിസകാ നിമിത്ത ഹൈം ഐസേ പുദ്ഗലോംകേ കര്മപരിണാമ [–അശുഭകര്മരൂപ പരിണാമ] വഹ പാപ ഹൈം. ജീവകേ മോഹരാഗദ്വേഷരൂപ പരിണാമ [വഹ ആസ്രവ ഹൈം] തഥാ വേ [മോഹരാഗദ്വേഷരൂപ പരിണാമ] ജിസകാ നിമിത്ത ഹൈം ഐസേ ജോ യോഗദ്വാരാ പ്രവിഷ്ട ഹോനേവാലേ പുദ്ഗലോംകേ കര്മപരിണാമ വഹ ആസ്രവ ഹൈം. ജീവകേ മോഹരാഗദ്വേഷരൂപ പരിണാമകാ നിരോധ [വഹ സംവര ഹൈം] തഥാ വഹ [മോഹരാഗദ്വേഷരൂപ പരിണാമകാ നിരോധ] ജിസകാ നിമിത്ത ഹൈം ഐസാ ജോ യോഗദ്വാരാ പ്രവിഷ്ട ഹോനേവാലേ പുദ്ഗലോംകേ കര്മപരിണാമകാ നിരോധ വഹ സംവര ഹൈ. കര്മകേ വീര്യകാ [–കര്മകീ ശക്തികാ] ൧ശാതന കരനേമേം സമര്ഥ ഐസാ ജോ ബഹിരംഗ ഔര അന്തരംഗ [ബാരഹ പ്രകാരകേ] തപോം ദ്വാരാ വൃദ്ധികോ പ്രാപ്ത ജീവകാ ശുദ്ധോപയോഗ [വഹ നിര്ജരാ ഹൈ] തഥാ ഉസകേ പ്രഭാവസേ [–വൃദ്ധികോ പ്രാപ്ത ശുദ്ധോപയോഗകേ നിമിത്തസേ] നീരസ ഹുഏ ഐസേ ഉപാര്ജിത കര്മപുദ്ഗലോംകാ ഏകദേശ ൨സംക്ഷയ വഹ നിര്ജരാ ഹൈേ. ജീവകേ, മോഹരാഗദ്വേഷ ദ്വാരാ സ്നിഗ്ധ പരിണാമ [വഹ ബന്ധ ഹൈ] തഥാ ഉസകേ [–സ്നിഗ്ധ പരിണാമകേ] നിമിത്തസേ കര്മരൂപ പരിണത പുദ്ഗലോംകാ ജീവകേ സാഥ അന്യോന്യ അവഗാഹന [–വിശിഷ്ട ശക്തി സഹിത ഏകക്ഷേത്രാവഗാഹസമ്ബന്ധ] വഹ ബന്ധ ഹൈ. ജീവകീ അത്യന്ത ശുദ്ധ ആത്മോപലബ്ധി [വഹ മോക്ഷ ഹൈ] തഥാ കര്മപുദ്ഗലോംകാ ജീവസേ അത്യന്ത വിശ്ലേഷ [വിയോഗ] വഹ മോക്ഷ ഹൈ.. ൧൦൮.. -------------------------------------------------------------------------- ൧. ശാതന കരനാ = പതലാ കരനാ; ഹീന കരനാ; ക്ഷീണ കരനാ; നഷ്ട കരനാ. ൨. സംക്ഷയ = സമ്യക് പ്രകാരസേ ക്ഷയ.

Page 168 of 264
PDF/HTML Page 197 of 293
single page version

൧൬൮

അഥ ജീവപദാര്ഥാനാം വ്യാഖ്യാനം പ്രപഞ്ചയതി.

ജീവസ്യരൂപോദ്ദേശോയമ്.

ജീവാഃ ഹി ദ്വിവിധാഃ, സംസാരസ്ഥാ അശുദ്ധാ നിര്വൃത്താഃ ശുദ്ധാശ്ച. തേ ഖലൂഭയേപി ചേതനാ–സ്വഭാവാഃ, ചേതനാപരിണാമലക്ഷണേനോപയോഗേന ലക്ഷണീയാഃ. തത്ര സംസാരസ്ഥാ ദേഹപ്രവീചാരാഃ, നിര്വൃത്താ അദേഹപ്രവീചാരാ ഇതി.. ൧൦൯.. -----------------------------------------------------------------------------

അബ ജീവപദാര്ഥകാ വ്യാഖ്യാന വിസ്താരപൂര്വക കിയാ ജാതാ ഹൈ.

അന്വയാര്ഥഃ– [ജീവാഃ ദ്വിവിധാഃ] ജീവ ദോ പ്രകാരകേ ഹൈം; [സംസാരസ്ഥാഃ നിര്വൃത്താഃ] സംസാരീ ഔര സിദ്ധ. [ചേതനാത്മകാഃ] വേ ചേതനാത്മക [–ചേതനാസ്വഭാവവാലേ] [അപി ച] തഥാ [ഉപയോഗലക്ഷണാഃ] ഉപയോഗലക്ഷണവാലേ ഹൈം. [ദേഹാദേഹപ്രവീചാരാഃ] സംസാരീ ജീവ ദേഹമേം വര്തനേവാലേ അര്ഥാത് ദേഹസഹിത ഹൈം ഔര സിദ്ധ ജീവ ദേഹമേം നഹീം വര്തനേവാലേ അര്ഥാത് ദേഹരഹിത ഹൈം.

ടീകാഃ– യഹ, ജീവകേ സ്വരൂപകാ കഥന ഹൈ.

ജീവ ദോ പ്രകാരകേ ഹൈംഃ – [൧] സംസാരീ അര്ഥാത് അശുദ്ധ, ഔര [൨] സിദ്ധ അര്ഥാത് ശുദ്ധ. വേ ദോനോം വാസ്തവമേം ചേതനാസ്വഭാവവാലേ ഹൈം ഔര ചേതനാപരിണാമസ്വരൂപ ഉപയോഗ ദ്വാരാ ലക്ഷിത ഹോനേയോഗ്യ [– പഹിചാനേജാനേയോഗ്യ] ഹൈം. ഉനമേം, സംസാരീ ജീവ ദേഹമേം വര്തനേവാലേ അര്ഥാത് ദേഹസഹിത ഹൈം ഔര സിദ്ധ ജീവ ദേഹമേം നഹീം വര്തനേവാലേ അര്ഥാത് ദേഹരഹിത ഹൈം.. ൧൦൯.. -------------------------------------------------------------------------- ചേതനാകാ പരിണാമ സോ ഉപയോഗ. വഹ ഉപയോഗ ജീവരൂപീ ലക്ഷ്യകാ ലക്ഷണ ഹൈ.

Page 169 of 264
PDF/HTML Page 198 of 293
single page version

കഹാനജൈനശാസ്ത്രമാലാ] നവപദാര്ഥപൂര്വക–മോക്ഷമാര്ഗപ്രപംചവര്ണന

പൃഥിവീകായികാദിപഞ്ചഭേദോദ്ദേശോയമ്.

പൃഥിവീകായാഃ, അപ്കായാഃ, തേജഃകായാഃ, വായുകായാഃ, വനസ്പതികായാഃ ഇത്യേതേ പുദ്ഗല–പരിണാമാ ബംധവശാജ്ജീവാനുസംശ്രിതാഃ, അവാംതരജാതിഭേദാദ്ബഹുകാ അപി സ്പര്ശനേന്ദ്രിയാവരണക്ഷയോപശമ–ഭാജാം ജീവാനാം ബഹിരങ്ഗസ്പര്ശനേന്ദ്രിയനിര്വൃത്തിഭൂതാഃ കര്മഫലചേതനാപ്രധാന– -----------------------------------------------------------------------------

[ച] ഔര [വനസ്പതിഃ] വനസ്പതികായ–[കായാഃ] യഹ കായേം [ജീവസംശ്രിതാഃ] ജീവസഹിത ഹൈം. [ബഹുകാഃ അപി തേ] [അവാന്തര ജാതിയോംകീ അപേക്ഷാസേ] ഉനകീ ഭാരീ സംഖ്യാ ഹോനേ പര ഭീ വേ സഭീ [തേഷാമ്] ഉനമേം രഹനേവാലേ ജീവോംകോ [ഖലു] വാസ്തവമേം [മോഹബഹുലം] അത്യന്ത മോഹസേ സംയുക്ത [സ്പര്ശം ദദതി] സ്പര്ശ ദേതീ ഹൈം [അര്ഥാത് സ്പര്ശജ്ഞാനമേം നിമിത്ത ഹോതീ ഹൈം].

ബന്ധവശാത് [ബന്ധകേ കാരണ] ജീവസഹിത ഹൈം. ൨അവാന്തര ജാതിരൂപ ഭേദ കരനേ പര വേ അനേക ഹോനേ പര ഭീ വേ സഭീ [പുദ്ഗലപരിണാമ], സ്പര്ശനേന്ദ്രിയാവരണകേ ക്ഷയോപശമവാലേ ജീവോംകോ ബഹിരംഗ സ്പര്ശനേന്ദ്രിയകീ -------------------------------------------------------------------------- ൧. കായ = ശരീര. [പൃഥ്വീകായ ആദി കായേം പുദ്ഗലപരിണാമ ഹൈം; ഉനകാ ജീവകേ സാഥ ബന്ധ ഹോനേകേേ കാരണ വേ

൨. അവാന്തര ജാതി = അന്തര്ഗത–ജാതി. [പൃഥ്വീകായ, അപ്കായ, തേജഃകായ ഔര വായുകായ–ഇന ചാരമേംസേ പ്രത്യേകകേ

Page 170 of 264
PDF/HTML Page 199 of 293
single page version

൧൭൦

ത്വാന്മോഹബഹുലമേവ സ്പര്ശോപലംഭം സംപാദയന്തീതി.. ൧൧൦..

-----------------------------------------------------------------------------

രചനാഭൂത വര്തതേ ഹുഏ, കര്മഫലചേതനാപ്രധാനപനേകേ കാരണേ അത്യന്ത മോഹ സഹിത ഹീ സ്പര്ശോപലബ്ധി സംപ്രാപ്ത കരാതേ ഹൈം.. ൧൧൦..

അന്വയാര്ഥഃ– [തേഷു] ഉനമേം, [ത്രയഃ] തീന [പൃഥ്വീകായിക, അപ്കായിക ഔര വനസ്പതികായിക] ജീവ [സ്ഥാവരതനുയോഗാഃ] സ്ഥാവര ശരീരകേ സംയോഗവാലേ ഹൈം [ച] തഥാ [അനിലാനലകായികാഃ] വായുകായിക ഔര അഗ്നികായിക ജീവ [ത്രസാഃ] ത്രസ ഹൈം; [മനഃപരിണാമവിരഹിതാഃ] വേ സബ മനപരിണാമരഹിത [ഏകേന്ദ്രിയാഃ ജീവാഃ] ഏകേന്ദ്രിയ ജീവ [ജ്ഞേയാഃ] ജാനനാ.. ൧൧൧..

-------------------------------------------------------------------------- ൧. സ്പര്ശോപലബ്ധി = സ്പര്ശകീ ഉപലബ്ധി; സ്പര്ശകാ ജ്ഞാന; സ്പര്ശകാ അനുഭവ. [പൃഥ്വീകായിക ആദി ജീവോംകോ

൨. വായുകായിക ഔര അഗ്നികായിക ജീവോംകോ ചലനക്രിയാ ദേഖകര വ്യവഹാരസേ ത്രസ കഹാ ജാതാ ഹൈ; നിശ്ചയസേ തോ വേ ഭീ

Page 171 of 264
PDF/HTML Page 200 of 293
single page version

കഹാനജൈനശാസ്ത്രമാലാ] നവപദാര്ഥപൂര്വക–മോക്ഷമാര്ഗപ്രപംചവര്ണന

നോഇന്ദ്രിയാവരണോദയേ ച സത്യേകേന്ദ്രിയാഅമനസോ ഭവംതീതി.. ൧൧൨..

-----------------------------------------------------------------------------

[ജീവനികായാഃ] ജീവനികായോംകോ [മനഃപരിണാമവിരഹിതാഃ] മനപരിണാമരഹിത [ഏകേന്ദ്രിയാഃ ജീവാഃ] ഏകേന്ദ്രിയ ജീവ [ഭണിതാഃ] [സര്വജ്ഞനേ] കഹാ ഹൈ.

പൃഥ്വീകായിക ആദി ജീവ, സ്പര്ശനേന്ദ്രിയകേ [–ഭാവസ്പര്ശനേന്ദ്രിയകേ] ആവരണകേ ക്ഷയോപശമകേ കാരണ തഥാ ശേഷ ഇന്ദ്രിയോംകേ [–ചാര ഭാവേന്ദ്രിയോംകേ] ആവരണകാ ഉദയ തഥാ മനകേ [–ഭാവമനകേ] ആവരണകാ ഉദയ ഹോനേസേ, മനരഹിത ഏകേന്ദ്രിയ ഹൈ.. ൧൧൨..

അന്വയാര്ഥഃ– [അംഡേഷു പ്രവര്ധമാനാഃ] അംഡേമേം വൃദ്ധി പാനേവാലേ പ്രാണീ, [ഗര്ഭസ്ഥാഃ] ഗര്ഭമേം രഹേ ഹുഏ പ്രാണീ [ച] ഔര [മൂര്ച്ഛാ ഗതാഃ മാനുഷാഃ] മൂര്ഛാ പ്രാപ്ത മനുഷ്യ, [യാദ്രശാഃ] ജൈസേ [ബുദ്ധിപൂര്വക വ്യാപാര രഹിത] ഹൈം, [താദ്രശാഃ] വൈസേ [ഏകേന്ദ്രിയാഃ ജീവാഃ] ഏകേന്ദ്രിയ ജീവ [ജ്ഞേയാഃ] ജാനനാ.

ടീകാഃ– യഹ, ഏകേന്ദ്രിയോംകോ ചൈതന്യകാ അസ്തിത്വ ഹോനേ സമ്ബന്ധീ ദ്രഷ്ടാന്തകാ കഥന ഹൈ. --------------------------------------------------------------------------