Page 252 of 264
PDF/HTML Page 281 of 293
single page version

୨୫୨

ଦ୍ଵିଵିଧଂ କିଲ ତାତ୍ପର୍ଯମ୍–ସୂତ୍ରତାତ୍ପର୍ଯଂ ଶାସ୍ତ୍ରତାତ୍ପର୍ଯଞ୍ଚେତି. ତତ୍ର ସୂତ୍ରତାତ୍ପର୍ଯଂ ପ୍ରତିସୂତ୍ରମେଵ ପ୍ରତିପାଦିତମ୍. ଶାସ୍ତ୍ରତାତ୍ପର୍ଯଂ ତ୍ଵିଦଂ ପ୍ରତିପାଦ୍ଯତେ. ଅସ୍ଯ ଖଲୁ ପାରମେଶ୍ଵରସ୍ଯ ଶାସ୍ତ୍ରସ୍ଯ, ସକଲପୁରୁଷାର୍ଥ– ସାରଭୂତମୋକ୍ଷତତ୍ତ୍ଵପ୍ରତିପତ୍ତିହେତୋଃ ପଞ୍ଚାସ୍ତିକାଯଷଡ୍ଦ୍ରଵ୍ଯସ୍ଵରୂପପ୍ରତିପାଦନେନୋପଦର୍ଶିତସମସ୍ତଵସ୍ତୁସ୍ଵ– ଭାଵସ୍ଯ, ନଵପଦାର୍ଥପ୍ରପଞ୍ଚସୂଚନାଵିଷ୍କୃତବନ୍ଧମୋକ୍ଷସଂବନ୍ଧିବନ୍ଧମୋକ୍ଷାଯତନବନ୍ଧମୋକ୍ଷଵିକଲ୍ପସ୍ଯ, ସମ୍ଯଗା– ଵେଦିତନିଶ୍ଚଯଵ୍ଯଵହାରରୂପମୋକ୍ଷମାର୍ଗସ୍ଯ, ସାକ୍ଷନ୍ମୋକ୍ଷକାରଣଭୂତପରମଵୀତରାଗତ୍ଵଵିଶ୍ରାନ୍ତସମସ୍ତହୃଦଯସ୍ଯ, ପରମାର୍ଥତୋ ଵୀତରାଗତ୍ଵମେଵ ତାତ୍ପର୍ଯମିତି. ତଦିଦଂ ଵୀତରାଗତ୍ଵଂ ଵ୍ଯଵହାରନିଶ୍ଚଯାଵିରୋଧେନୈଵାନୁଗମ୍ଯମାନଂ ଭଵତି ସମୀହିତସିଦ୍ଧଯେ -----------------------------------------------------------------------------

ତାତ୍ପର୍ଯ ଦ୍ଵିଵିଧ ହୋତା ହୈଃ ୧ସୂତ୍ରତାତ୍ପର୍ଯ ଔର ଶାସ୍ତ୍ରତାତ୍ପର୍ଯ. ଉସମେଂ, ସୂତ୍ରତାତ୍ପର୍ଯ ପ୍ରତ୍ଯେକ ସୂତ୍ରମେଂ [ପ୍ରତ୍ଯେକ ଗାଥାମେଂ] ପ୍ରତିପାଦିତ କିଯା ଗଯା ହୈ ; ଔର ଶାସ୍ତ୍ରତାତ୍ପର୍ଯ ଅବ ପ୍ରତିପାଦିତ କିଯା ଜାତା ହୈଃ–

ସର୍ଵ ଷଡ୍ଦ୍ରଵ୍ଯକେ ସ୍ଵରୂପକେ ପ୍ରତିପାଦନ ଦ୍ଵାରା ସମସ୍ତ ଵସ୍ତୁକା ସ୍ଵଭାଵ ଦର୍ଶାଯା ଗଯା ହୈ, ନଵ ପଦାର୍ଥକେ ଵିସ୍ତୃତ କଥନ ଦ୍ଵାରା ଜିସମେଂ ବନ୍ଧ–ମୋକ୍ଷକେ ସମ୍ବନ୍ଧୀ [ସ୍ଵାମୀ], ବନ୍ଧ–ମୋକ୍ଷକେ ଆଯତନ [ସ୍ଥାନ] ଔର ବନ୍ଧ– ମୋକ୍ଷକେ ଵିକଲ୍ପ [ଭେଦ] ପ୍ରଗଟ କିଏ ଗଏ ହୈଂ, ନିଶ୍ଚଯ–ଵ୍ଯଵହାରରୂପ ମୋକ୍ଷମାର୍ଗକା ଜିସମେଂ ସମ୍ଯକ୍ ନିରୂପଣ କିଯା ଗଯା ହୈ ତଥା ସାକ୍ଷାତ୍ ମୋକ୍ଷକେ କାରଣଭୂତ ପରମଵୀତରାଗପନେମେଂ ଜିସକା ସମସ୍ତ ହୃଦଯ ସ୍ଥିତ ହୈ–ଐସେ ଇସ ସଚମୁଚ ୩ପାରମେଶ୍ଵର ଶାସ୍ତ୍ରକା, ପରମାର୍ଥସେ ଵୀତରାଗପନା ହୀ ତାତ୍ପର୍ଯ ହୈ.

ସୋ ଇସ ଵୀତରାଗପନେକା ଵ୍ଯଵହାର–ନିଶ୍ଚଯକେ ଵିରୋଧ ଦ୍ଵାରା ହୀ ଅନୁସରଣ କିଯା ଜାଏ ତୋ ଇଷ୍ଟସିଦ୍ଧି ହୋତୀ ହୈ, ପରନ୍ତୁ ଅନ୍ଯଥା ନହୀଂ [ଅର୍ଥାତ୍ ଵ୍ଯଵହାର ଔର ନିଶ୍ଚଯକୀ ସୁସଂଗତତା ରହେ ଇସ ପ୍ରକାର ଵୀତରାଗପନେକା ଅନୁସରଣ କିଯା ଜାଏ ତଭୀ ଇଚ୍ଛିତକୀ ସିଦ୍ଧି ହୋତୀ ହୈ, ------------------------------------------------------------------------- ୧. ପ୍ରତ୍ଯେକ ଗାଥାସୂତ୍ରକା ତାତ୍ପର୍ଯ ସୋ ସୂତ୍ରତାତ୍ପର୍ଯ ହୈ ଔର ସମ୍ପୂର୍ଣ ଶାସ୍ତ୍ରକା ତାତ୍ପର୍ଯ ସୋେ ଶାସ୍ତ୍ରତାତ୍ପର୍ଯ ହୈ. ୨. ପୁରୁଷାର୍ଥ = ପୁରୁଷ–ଅର୍ଥ; ପୁରୁଷ–ପ୍ରଯୋଜନ. [ପୁରୁଷାର୍ଥକେ ଚାର ଵିଭାଗ କିଏ ଜାତେ ହୈଂଃ ଧର୍ମ, ଅର୍ଥ, କାମ ଔର ମୋକ୍ଷ;

୩. ପାରମେଶ୍ଵର = ପରମେଶ୍ଵରକେ; ଜିନଭଗଵାନକେ; ଭାଗଵତ; ଦୈଵୀ; ପଵିତ୍ର. ୪. ଛଠଵେଂ ଗୁଣସ୍ଥାନମେଂ ମୁନିଯୋଗ୍ଯ ଶୁଦ୍ଧପରିଣତିକା ନିରନ୍ତର ହୋନା ତଥା ମହାଵ୍ରତାଦିସମ୍ବନ୍ଧୀ ଶୁଭଭାଵୋଂକା ଯଥାଯୋଗ୍ଯରୂପସେ

Page 253 of 264
PDF/HTML Page 282 of 293
single page version

କହାନଜୈନଶାସ୍ତ୍ରମାଲା] ନଵପଦାର୍ଥପୂର୍ଵକ–ମୋକ୍ଷମାର୍ଗପ୍ରପଂଚଵର୍ଣନ

ନ ପୁନରନ୍ଯଥା. ଵ୍ଯଵହାରନଯେନ ଭିନ୍ନସାଧ୍ଯସାଧନଭାଵମଵଲମ୍ବ୍ଯାନାଦିଭେଦଵାସିତବୁଦ୍ଧଯଃ ସୁଖେନୈଵାଵତର–ନ୍ତି ତୀର୍ଥଂ ପ୍ରାଥମିକାଃ. ତଥା ହୀଦଂ ଶ୍ରଦ୍ଧେଯମିଦମଶ୍ରଦ୍ଧେଯମଯଂ ଶ୍ରଦ୍ଧାତେଦଂ ଶ୍ରଦ୍ଧାନମିଦଂ ଜ୍ଞେଯମିଦମଜ୍ଞେଯମଯଂ ଜ୍ଞାତେଦଂ ଜ୍ଞାନମିଦଂ ଚରଣୀଯମିଦମଚରଣୀଯମଯଂ ଚରିତେଦଂ ଚରଣମିତି କର୍ତଵ୍ଯାକର୍ତଵ୍ଯକର୍ତୃକର୍ମଵିଭା– ଗାଵଲୋକନୋଲ୍ଲସିତପେଶଲୋତ୍ସାହାଃ ଶନୈଃଶନୈର୍ମୋହମଲ୍ଲମୁନ୍ମୂଲଯନ୍ତଃ, କଦାଚିଦଜ୍ଞାନାନ୍ମଦପ୍ରମାଦତନ୍ତ୍ରତଯା ଶିଥିଲିତାତ୍ମାଧିକାରସ୍ଯାତ୍ମନୋ ----------------------------------------------------------------------------- ଅନ୍ଯ ପ୍ରକାରସେ ନହୀଂ ହୋତୀ].

[ଉପରୋକ୍ତ ବାତ ଵିଶେଷ ସମଝାଈ ଜାତୀ ହୈଃ–]

ଅନାଦି କାଲସେ ଭେଦଵାସିତ ବୁଦ୍ଧି ହୋନେକେ କାରଣ ପ୍ରାଥମିକ ଜୀଵ ଵ୍ଯଵହାରନଯସେ ^୧ଭିନ୍ନସାଧ୍ଯସାଧନଭାଵକା ଅଵଲମ୍ବନ ଲେକର ^୨ସୁଖସେ ତୀର୍ଥକା ପ୍ରାରମ୍ଭ କରତେ ହୈଂ [ଅର୍ଥାତ୍ ସୁଗମତାସେ ମୋକ୍ଷମାର୍ଗକୀ ପ୍ରାରମ୍ଭଭୂମିକାକା ସେଵନ କରତେ ହୈଂ]. ଜୈସେ କି ‘[୧] ଯହ ଶ୍ରଦ୍ଧେଯ [ଶ୍ରଦ୍ଧା କରନେଯୋଗ୍ଯ] ହୈ, [୨] ଯହ ଅଶ୍ରଦ୍ଧେଯ ହୈ, [୩] ଯହ ଶ୍ରଦ୍ଧା କରନେଵାଲା ହୈ ଔର [୪] ଯହ ଶ୍ରଦ୍ଧାନ ହୈ; [୧] ଯହ ଜ୍ଞେଯ [ଜାନନେଯୋଗ୍ଯ] ହୈ, [୨] ଯହ ଅଜ୍ଞେଯ ହୈ, [୩] ଯହ ଜ୍ଞାତା ହୈ ଔର [୪] ଯହ ଜ୍ଞାନ ହୈେ; [୧] ଯହ ଆଚରଣୀଯ [ଆଚରଣ କରନେଯୋଗ୍ଯ] ହୈ, [୨] ଯହ ଅନାଚରଣୀଯ ହୈ, [୩] ଯହ ଆଚରଣ କରନେଵାଲା ହୈ ଔର [୪] ଯହ ଆଚରଣ ହୈ;’–ଇସ ପ୍ରକାର [୧] କର୍ତଵ୍ଯ [କରନେଯୋଗ୍ଯ], [୨] ଅକର୍ତଵ୍ଯ, [୩] କର୍ତା ଔର [୪] କର୍ମରୂପ ଵିଭାଗୋଂକେ ଅଵଲୋକନ ଦ୍ଵାରା ଜିନ୍ହେଂ କୋମଲ ଉତ୍ସାହ ଉଲ୍ଲସିତ ହୋତା ହୈ ଐସେ ଵେ [ପ୍ରାଥମିକ ଜୀଵ] ଧୀରେ–ଧୀରେ ମୋହମଲ୍ଲକୋ [ରାଗାଦିକୋ] ଉଖାଡ଼ତେ ଜାତେ ହୈଂ; କଦାଚିତ୍ ଅଜ୍ଞାନକେ କାରଣ [ସ୍ଵ– ସଂଵେଦନଜ୍ଞାନକେ ଅଭାଵକେ କାରଣ] ମଦ [କଷାଯ] ଔର ପ୍ରମାଦକେ ଵଶ ହୋନେସେ ଅପନା ଆତ୍ମ–ଅଧିକାର ------------------------------------------------------------------------- ୧. ମୋକ୍ଷମାର୍ଗପ୍ରାପ୍ତ ଜ୍ଞାନୀ ଜୀଵୋଂକୋ ପ୍ରାଥମିକ ଭୂମିକାମେଂ, ସାଧ୍ଯ ତୋ ପରିପୂର୍ଣ ଶୁଦ୍ଧତାରୂପସେ ପରିଣତ ଆତ୍ମା ହୈ ଔର ଉସକା

୨. ସୁଖସେ = ସୁଗମତାସେ; ସହଜରୂପସେ; କଠିନାଈ ବିନା. [ଜିନ୍ହୋଂନେ ଦ୍ରଵ୍ଯାର୍ଥିକନଯକେ ଵିଷଯଭୂତ ଶୁଦ୍ଧାତ୍ମସ୍ଵରୂପକେ

Page 254 of 264
PDF/HTML Page 283 of 293
single page version

୨୫୪

ନ୍ଯାଯ୍ଯପଥପ୍ରଵର୍ତନାଯ ପ୍ରଯୁକ୍ତପ୍ରଚଣ୍ଡଦଣ୍ଡନୀତଯଃ, ପୁନଃ ପୁନଃ ଦୋଷାନୁସାରେଣ ଦତ୍ତପ୍ରାଯଶ୍ଚିତ୍ତାଃ ସନ୍ତ–ତୋଦ୍ଯତାଃ ସନ୍ତୋଽଥ ତସ୍ଯୈଵାତ୍ମନୋ ଭିନ୍ନଵିଷଯଶ୍ରଦ୍ଧାନଜ୍ଞାନଚାରିତ୍ରୈରଧିରୋପ୍ଯମାଣସଂସ୍କାରସ୍ଯ ଭିନ୍ନସାଧ୍ଯ–ସାଧନଭାଵସ୍ଯ ରଜକଶିଲାତଲସ୍ଫାଲ୍ଯମାନଵିମଲସଲିଲାପ୍ଲୁତଵିହିତୋଷପରିଷ୍ଵଙ୍ଗମଲିନଵାସସ ଇଵ ମନାଙ୍ମନାଗ୍ଵିଶୁଦ୍ଧିମଧିଗମ୍ଯ ନିଶ୍ଚଯନଯସ୍ଯ ଭିନ୍ନସାଧ୍ଯସାଧନଭାଵାଭାଵାଦ୍ଦର୍ଶନଜ୍ଞାନଚାରିତ୍ରସମାହିତତ୍ଵ–ରୂପେ ଵିଶ୍ରାନ୍ତସକଲକ୍ରିଯାକାଣ୍ଡାଡମ୍ବରନିସ୍ତରଙ୍ଗପରମଚୈତନ୍ଯଶାଲିନି ନିର୍ଭରାନନ୍ଦମାଲିନି ଭଗଵତ୍ଯା–ତ୍ମନି ଵିଶ୍ରାନ୍ତିମାସୂତ୍ରଯନ୍ତଃ କ୍ରମେଣ ସମୁପଜାତ ସମରସୀଭାଵାଃ ପରମଵୀତରାଗଭାଵମଧିଗମ୍ଯ, ସାକ୍ଷାନ୍ମୋକ୍ଷମନୁଭଵନ୍ତୀତି.. ----------------------------------------------------------------------------- [ଆତ୍ମାମେଂ ଅଧିକାର] ଶିଥିଲ ହୋ ଜାନେପର ଅପନେକୋ ନ୍ଯାଯମାର୍ଗମେଂ ପ୍ରଵର୍ତିତ କରନେକେ ଲିଏ ଵେ ପ୍ରଚଣ୍ଡ ଦଣ୍ଡନୀତିକା ପ୍ରଯୋଗ କରତେ ହୈଂ; ପୁନଃପୁନଃ [ଅପନେ ଆତ୍ମାକୋ] ଦୋଷାନୁସାର ପ୍ରାଯଶ୍ଚିତ୍ତ ଦେତେ ହୁଏ ଵେ ସତତ ଉଦ୍ଯମଵନ୍ତ ଵର୍ତତେ ହୈଂ; ଔର ଭିନ୍ନଵିଷଯଵାଲେ ଶ୍ରଦ୍ଧାନ–ଜ୍ଞାନ–ଚାରିତ୍ରକେ ଦ୍ଵାରା [–ଆତ୍ମାସେ ଭିନ୍ନ ଜିସକେ ଵିଷଯ ହୈଂ ଐସେ ଭେଦରତ୍ନତ୍ରଯ ଦ୍ଵାରା] ଜିସମେଂ ସଂସ୍କାର ଆରୋପିତ ହୋତେ ଜାତେ ହୈଂ ଐସେ ଭିନ୍ନସାଧ୍ଯସାଧନଭାଵଵାଲେ ଅପନେ ଆତ୍ମାମେଂ –ଧୋବୀ ଦ୍ଵାରା ଶିଲାକୀ ସତହ ପର ପଛାଡ଼େ ଜାନେଵାଲେ, ନିର୍ମଲ ଜଲ ଦ୍ଵାରା ଭିଗୋଏ ଜାନେଵାଲେ ଔର କ୍ଷାର [ସାବୁନ] ଲଗାଏ ଜାନେଵାଲେ ମଲିନ ଵସ୍ତ୍ରକୀ ଭାଁତି–ଥୋଡ଼ୀ–ଥୋଡ଼ୀ ଵିଶୁଦ୍ଧି ପ୍ରାପ୍ତ କରକେ, ଉସୀ ଅପନେ ଆତ୍ମାକୋ ନିଶ୍ଚଯନଯସେ ଭିନ୍ନସାଧ୍ଯସାଧନଭାଵକେ ଅଭାଵକେ କାରଣ, ଦର୍ଶନଜ୍ଞାନଚାରିତ୍ରକା ସମାହିତପନା [ଅଭେଦପନା] ଜିସକା ରୂପ ହୈ, ସକଲ କ୍ରିଯାକାଣ୍ଡକେ ଆଡମ୍ବରକୀ ନିଵୃତ୍ତିକେ କାରଣ [–ଅଭାଵକେ କାରଣ] ଜୋ ନିସ୍ତରଂଗ ପରମଚୈତନ୍ଯଶାଲୀ ହୈ ତଥା ଜୋ ନିର୍ଭର ଆନନ୍ଦସେ ସମୃଦ୍ଧ ହୈ ଐସେ ଭଗଵାନ ଆତ୍ମାମେଂ ଵିଶ୍ରାଂତି ରଚତେ ହୁଏ [ଅର୍ଥାତ୍ ଦର୍ଶନଜ୍ଞାନଚାରିତ୍ରକେ ଐକଯସ୍ଵରୂପ, ନିର୍ଵିକଲ୍ପ ପରମଚୈତନ୍ଯଶାଲୀ ହୈ ତଥା ଭରପୂର ଆନନ୍ଦଯୁକ୍ତ ଐସେ ଭଗଵାନ ଆତ୍ମାମେଂ ଅପନେକୋ ସ୍ଥିର କରତେ ହୁଏ], କ୍ରମଶଃ ସମରସୀଭାଵ ସମୁତ୍ପନ୍ନ ହୋତା ଜାତା ହୈ ଇସଲିଏ ପରମ ଵୀତରାଗଭାଵକୋ ପ୍ରାପ୍ତ କରକେ ସାକ୍ଷାତ୍ ମୋକ୍ଷକା ଅନୁଭଵ କରତେ ହୈଂ.

------------------------------------------------------------------------- ୧. ଵ୍ଯଵହାର–ଶ୍ରଦ୍ଧାନଜ୍ଞାନଚାରିତ୍ରକେ ଵିଷଯ ଆତ୍ମାସେ ଭିନ୍ନ ହୈଂ; କ୍ଯୋଂକି ଵ୍ଯଵହାରଶ୍ରଦ୍ଧାନକା ଵିଷଯ ନଵ ପଦାର୍ଥ ହୈ,

୨. ଜିସ ପ୍ରକାର ଧୋବୀ ପାଷାଣଶିଲା, ପାନୀ ଔର ସାବୁନ ଦ୍ଵାରା ମଲିନ ଵସ୍ତ୍ରକୀ ଶୁଦ୍ଧି କରତା ଜାତା ହୈ, ଉସୀ ପକାର

Page 255 of 264
PDF/HTML Page 284 of 293
single page version

କହାନଜୈନଶାସ୍ତ୍ରମାଲା] ନଵପଦାର୍ଥପୂର୍ଵକ–ମୋକ୍ଷମାର୍ଗପ୍ରପଂଚଵର୍ଣନ

ଅଥ ଯେ ତୁ କେଵଲଵ୍ଯଵହାରାଵଲମ୍ବିନସ୍ତେ ଖଲୁ ଭିନ୍ନସାଧ୍ଯସାଧନଭାଵାଵଲୋକନେନାଽନଵରତଂ ନିତରାଂ ଖିଦ୍ଯମାନା ମୁହୁର୍ମୁହୁର୍ଧର୍ମାଦିଶ୍ରଦ୍ଧାନରୂପାଧ୍ଯଵସାଯାନୁସ୍ଯୂତଚେତସଃ ପ୍ରଭୂତଶ୍ରୁତସଂସ୍କାରାଧିରୋପିତଵି– ଚିତ୍ରଵିକଲ୍ପଜାଲକଲ୍ମାଷିତଚୈତନ୍ଯଵୃତ୍ତଯଃ, ସମସ୍ତଯତିଵୃତ୍ତସମୁଦାଯରୂପତପଃପ୍ରଵୃତ୍ତିରୂପକର୍ମକାଣ୍ଡୋଡ୍ଡମ– ରାଚଲିତାଃ, କଦାଚିତ୍କିଞ୍ଚିଦ୍ରୋଚମାନାଃ, କଦାଚିତ୍ କିଞ୍ଚିଦ୍ଵିକଲ୍ପଯନ୍ତଃ, କଦାଚିତ୍କିଞ୍ଚିଦାଚରନ୍ତଃ, ଦର୍ଶନାଚରଣାଯ କଦାଚିତ୍ପ୍ରଶାମ୍ଯନ୍ତଃ, କଦାଚିତ୍ସଂଵିଜମାନାଃ, କଦାଚିଦନୁକମ୍ପମାନାଃ, କଦାଚିଦା– ସ୍ତିକ୍ଯମୁଦ୍ଵହନ୍ତଃ, ଶଙ୍କାକାଙ୍କ୍ଷାଵିଚିକିତ୍ସାମୂଢଦ୍ରଷ୍ଟିତାନାଂ ଵ୍ଯୁତ୍ଥାପନନିରୋଧାଯ ନିତ୍ଯବଦ୍ଧପରିକରାଃ, ଉପବୃଂହଣ ସ୍ଥିତିକରଣଵାତ୍ସଲ୍ଯପ୍ରଭାଵନାଂ ଭାଵଯମାନା ----------------------------------------------------------------------------- [ଅବ କେଵଲଵ୍ଯଵହାରାଵଲମ୍ବୀ (ଅଜ୍ଞାନୀ) ଜୀଵୋଂଂକୋ ପ୍ରଵର୍ତନ ଔର ଉସକା ଫଲ କହା ଜାତା ହୈଃ–]

ପରନ୍ତୁ ଜୋ କେଵଵ୍ଯଵହାରାଵଲମ୍ବୀ [ମାତ୍ର ଵ୍ଯଵହାରକା ଅଵଲମ୍ବନ କରନେଵାଲେ] ହୈଂ ଵେ ଵାସ୍ତଵମେଂ ୧ ଭିନ୍ନସାଧ୍ଯସାଧନଭାଵକେ ଅଵଲୋକନ ଦ୍ଵାରା ନିରନ୍ତର ଅତ୍ଯନ୍ତ ଖେଦ ପାତେ ହୁଏ, [୧] ପୁନଃପୁନଃ ଧର୍ମାଦିକେ ଶ୍ରଦ୍ଧାନରୂପ ଅଧ୍ଯଵସାନମେଂ ଉନକା ଚିତ୍ତ ଲଗତା ରହନେସେ, [୨] ବହୁତ ଶ୍ରୁତକେ [ଦ୍ରଵ୍ଯଶ୍ରୁତକେ] ସଂସ୍କାରୋଂସେ ଊଠନେ ଵାଲେ ଵିଚିତ୍ର [ଅନେକ ପ୍ରକାରକେ] ଵିକଲ୍ପୋଂକେ ଜାଲ ଦ୍ଵାରା ଉନକୀ ଚୈତନ୍ଯଵୃତ୍ତି ଚିତ୍ର–ଵିଚିତ୍ର ହୋତୀ ହୈ ଇସଲିଏ ଔର [୩] ସମସ୍ତ ଯତି–ଆଚାରକେ ସମୁଦାଯରୂପ ତପମେଂ ପ୍ରଵର୍ତନରୂପ କର୍ମକାଣ୍ଡକୀ ଧମାଲମେଂ ଵେ ଅଚଲିତ ରହତେ ହୈଂ ଇସଲିଏ, [୧] କଭୀ କିସୀକୋ [କିସୀ ଵିଷଯକୀ] ରୁଚି କରତେ ହୈଂ, [୨] କଭୀ କିସୀକେ [ କିସୀ ଵିଷଯକେ] ଵିକଲ୍ପ କରତେ ହୈଂ ଔର [୩] କଭୀ କୁଛ ଆଚରଣ କରତେ ହୈଂ; ଦର୍ଶନାଚରଣ କେ ଲିଏ–ଵେ କଦାଚିତ୍ ପ୍ରଶମିତ ହୋତେ ହୈ, କଦାଚିତ୍ ସଂଵେଗକୋ ପ୍ରାପ୍ତ ହୋତେ ହୈ, କଦାଚିତ୍ ଅନୁକଂପିତ ହୋତେ ହୈ, କଦାଚିତ୍ ଆସ୍ତିକଯକୋ ଧାରଣ କରତେ ହୈଂ, ଶଂକା, କାଂକ୍ଷା, ଵିଚିକିତ୍ସା ଔର ମୂଢଦ୍ରଷ୍ଟିତାକେ ଉତ୍ଥାନକୋ ରୋକନେକେ ଲିଏ ନିତ୍ଯ କଟିବଦ୍ଧ ରହତେ ହୈଂ, ଉପବୃଂହଣ, ସ୍ଥିତି– କରଣ, ଵାତ୍ସଲ୍ଯ ଔର ପ୍ରଭାଵନାକୋ ଭାତେ ------------------------------------------------------------------------- ୧. ଵାସ୍ତଵମେଂ ସାଧ୍ଯ ଔର ସାଧନ ଅଭିନ୍ନ ହୋତେ ହୈଂ. ଜହାଁ ସାଧ୍ଯ ଔର ସାଧନ ଭିନ୍ନ କହେ ଜାଯେଂ ଵହାଁ ‘ଯହ ସତ୍ଯାର୍ଥ

Page 256 of 264
PDF/HTML Page 285 of 293
single page version

୨୫୬

ଵାରଂଵାରମଭିଵର୍ଧିତୋତ୍ସାହା, ଜ୍ଞାନାଚରଣାଯ ସ୍ଵାଧ୍ଯାଯ–କାଲମଵଲୋକଯନ୍ତୋ, ବହୁଧା ଵିନଯଂ ପ୍ରପଞ୍ଚଯନ୍ତଃ, ପ୍ରଵିହିତଦୁର୍ଧରୋପଧାନାଃ, ସୁଷ୍ଠୁ ବହୁମାନମାତନ୍ଵନ୍ତୋ, ନିହ୍ନଵାପତ୍ତିଂ ନିତରାଂ ନିଵାରଯନ୍ତୋଽର୍ଥଵ୍ଯଞ୍ଜନତଦୁଭଯଶୁଦ୍ଧୌ ନିତାନ୍ତସାଵଧାନାଃ, ଚାରିତ୍ରାଚରଣାଯ ହିଂସାନୃତସ୍ତେଯାବ୍ରହ୍ମପରିଗ୍ରହସମସ୍ତଵିରତିରୂପେଷୁ ପଞ୍ଚମହାଵ୍ରତେଷୁ ତନ୍ନିଷ୍ଠଵୃତ୍ତଯଃ, ସମ୍ଯଗ୍ଯୋଗନିଗ୍ରହଲକ୍ଷଣାସୁ ଗୁପ୍ତିଷୁ ନିଵାନ୍ତଂ ଗୃହୀତୋଦ୍ଯୋଗା ଈର୍ଯାଭାଷୈଷଣାଦାନନିକ୍ଷେପୋତ୍ସର୍ଗରୂପାସୁ ସମିତିଷ୍ଵତ୍ଯନ୍ତନିଵେଶିତପ୍ରଯତ୍ନାଃ, ତପଆଚରଣାଯାନଶନାଵମୌଦର୍ଯଵୃତ୍ତିପରିସଂଖ୍ଯାନରସପରିତ୍ଯାଗଵିଵିକ୍ତଶଯ୍ଯାସନକାଯକ୍ଲ୍ରୁେଶେଷ୍ଵଭୀକ୍ଷ୍ଣମୁତ୍ସହ– ମାନାଃ, ପ୍ରାଯଶ୍ଚିତ୍ତଵିନଯଵୈଯାଵୃତ୍ତ୍ଯଵ୍ଯୁତ୍ସର୍ଗସ୍ଵାଧ୍ଯାଯଧ୍ଯାନପରିକରାଂକୁଶିତସ୍ଵାନ୍ତା, ଵୀର୍ଯାଚରଣାଯ କର୍ମ–କାଣ୍ଡେ ସର୍ଵଶକ୍ତଯା ଵ୍ଯାପ୍ରିଯମାଣାଃ, କର୍ମଚେତନାପ୍ରଧାନତ୍ଵାଦ୍ଦୂରନିଵାରିତାଽଶୁଭକର୍ମପ୍ରଵୃତ୍ତଯୋଽପି ସମୁପାତ୍ତ– ଶୁଭକର୍ମପ୍ରଵୃତ୍ତଯଃ, ସକଲକ୍ରିଯାକାଣ୍ଡାଡମ୍ବରୋତ୍ତୀର୍ଣଦର୍ଶନଜ୍ଞାନଚାରିତ୍ରୈକ୍ଯପରିଣତିରୂପାଂ ଜ୍ଞାନ ଚେତନାଂ ----------------------------------------------------------------------------- ହୁଏ ବାରମ୍ବାର ଉତ୍ସାହକୋ ବଢ଼ାତେ ହୈଂ; ଜ୍ଞାନାଚରଣକେ ଲିଯେ–ସ୍ଵାଧ୍ଯାଯକାଲକା ଅଵଲୋକନ କରତେ ହୈଂ, ବହୁ ପ୍ରକାରସେ ଵିନଯକା ଵିସ୍ତାର କରତେ ହୈଂ, ଦୁର୍ଧର ଉପଧାନ କରତେ ହୈଂ, ଭଲୀ ଭାଁତି ବହୁମାନକୋ ପ୍ରସାରିତ କରତେ ହୈଂ, ନିହ୍ନଵଦୋଷକୋ ଅତ୍ଯନ୍ତ ନିଵାରତେ ହୈଂ, ଅର୍ଥ, ଵ୍ଯଂଜନ ଔର ତଦୁଭଯକୀ ଶୁଦ୍ଧିମେଂ ଅତ୍ଯନ୍ତ ସାଵଧାନ ରହତେ ହୈଂ; ଚାରିତ୍ରାଚରଣକେ ଲିଯେ–ହିଂସା, ଅସତ୍ଯ, ସ୍ତେଯ, ଅବ୍ରହ୍ମ ଔର ପରିଗ୍ରହକୀ ସର୍ଵଵିରତିରୂପ ପଂଚମହାଵ୍ରତୋଂମେଂ ତଲ୍ଲୀନ ଵୃତ୍ତିଵାଲେ ରହତେ ହୈଂ, ସମ୍ଯକ୍ ଯୋଗନିଗ୍ରହ ଜିସକା ଲକ୍ଷଣ ହୈ [–ଯୋଗକା ବରାବର ନିରୋଧ କରନା ଜିନକା ଲକ୍ଷଣ ହୈ] ଐସୀ ଗୁପ୍ତିଯୋଂମେଂ ଅତ୍ଯନ୍ତ ଉଦ୍ଯୋଗ ରଖତେ ହୈଂ, ଈର୍ଯା, ଭାଷା, ଏଷଣା, ଆଦାନନିକ୍ଷେପ ଔର ଉତ୍ସର୍ଗରୂପ ସମିତିଯୋଂମେଂ ପ୍ରଯତ୍ନକୋ ଅତ୍ଯନ୍ତ ଜୋଡ଼ତେ ହୈଂ; ତପାଚରଣ କେ ଲିଯେେ–ଅନଶନ, ଅଵମୌଦର୍ଯ, ଵୃତ୍ତିପରିସଂଖ୍ଯାନ, ରସପରିତ୍ଯାଗ, ଵିଵିକ୍ତଶଯ୍ଯାସନ ଔର କାଯକ୍ଲେଶମେଂ ସତତ ଉତ୍ସାହିତ ରହତେ ହୈଂ, ପ୍ରାଯଶ୍ଚିତ୍ତ, ଵିନଯ, ଵୈଯାଵୃତ୍ତ୍ଯ, ଵ୍ଯୁତ୍ସର୍ଗ, ସ୍ଵାଧ୍ଯାଯ ଔର ଧ୍ଯାନରୂପ ପରିକର ଦ୍ଵାରା ନିଜ ଅଂତଃକରଣକୋ ଅଂକୁଶିତ ରଖତେ ହୈଂ; ଵୀର୍ଯାଚରଣକେ ଲିଯେ–କର୍ମକାଂଡମେଂ ସର୍ଵ ଶକ୍ତି ଦ୍ଵାରା ଵ୍ଯାପୃତ ରହତେ ହୈଂ; ଐସା କରତେ ହୁଏ, କର୍ମଚେତନାପ୍ରଧାନପନେକେ କାରଣ – ଯଦ୍ଯପି ଅଶୁଭକର୍ମପ୍ରଵୃତ୍ତିକା ଉନ୍ହୋଂନେ ଅତ୍ଯନ୍ତ ନିଵାରଣ କିଯା ହୈ ତଥାପି– ଶୁଭକର୍ମପ୍ରଵୃତ୍ତିକୋ ଜିନ୍ହୋଂନେ ବରାବର ଗ୍ରହଣ କିଯା ହୈ ଐସେ ଵେ, ସକଲ କ୍ରିଯାକାଣ୍ଡକେ ଆଡମ୍ବରସେ ପାର ଉତରୀ ହୁଈ ଦର୍ଶନଜ୍ଞାନଚାରିତ୍ରକୀ ଐକଯପରିଣତିରୂପ ଜ୍ଞାନଚେତନାକୋ କିଂଚିତ୍ ଭୀ ଉତ୍ପନ୍ନ ନହୀଂ କରତେ ହୁଏ,

------------------------------------------------------------------------- ୧. ତଦୁଭଯ = ଉନ ଦୋନୋଂ [ଅର୍ଥାତ୍ ଅର୍ଥ ତଥା ଵ୍ଯଂଜନ ଦୋନୋଂ] ୨. ପରିକର = ସମୂହ; ସାମଗ୍ରୀ. ୩. ଵ୍ଯାପୃତ = ରୁକେ; ଗୁଁଥେ; ମଶଗୂଲ; ମଗ୍ନ.

Page 257 of 264
PDF/HTML Page 286 of 293
single page version

କହାନଜୈନଶାସ୍ତ୍ରମାଲା] ନଵପଦାର୍ଥପୂର୍ଵକ–ମୋକ୍ଷମାର୍ଗପ୍ରପଂଚଵର୍ଣନ

ମନାଗପ୍ଯସଂଭାଵଯନ୍ତଃ ପ୍ରଭୂତପୁଣ୍ଯଭାରମନ୍ଥରିତଚିତ୍ତଵୃତ୍ତଯଃ, ସୁରଲୋକାଦିକ୍ଲ୍ରୁେଶପ୍ରାପ୍ତିପରମ୍ପରଯା ସୁଚିରଂ ସଂସାରସାଗରେ ଭ୍ରମନ୍ତୀତି. ଉକ୍ତଞ୍ଚ–‘‘ଚରଣକରଣପ୍ପହାଣା ସସମଯପରମତ୍ଥମୁକ୍କଵାଵାରା. ଚରଣକରଣସ୍ସ ସାରଂ ଣିଚ୍ଛଯସୁଦ୍ଧଂ ଣ ଜାଣଂତି’’..

-----------------------------------------------------------------------------

ବହୁତ ପୁଣ୍ଯକେ ଭାରସେ ମଂଥର ହୁଈ ଚିତ୍ତଵୃତ୍ତିଵାଲେ ଵର୍ତତେ ହୁଏ, ଦେଵଲୋକାଦିକେ କ୍ଲେଶକୀ ପ୍ରାପ୍ତିକୀ ପରମ୍ପରା ଦ୍ଵାରା ଦୀର୍ଘ କାଲତକ ସଂସାରସାଗରମେଂ ଭ୍ରମଣ କରତେ ହୈଂ. କହା ଭୀ ହୈ କି – ଚରଣକରଣପ୍ପହାଣା ସସମଯପରମତ୍ଥମୁକ୍କାଵାଵାରା. ଚରଣକରଣସ୍ସ ସାରଂ ଣିଚ୍ଛଯସୁଦ୍ଧଂ ଣ ଜାଣଂତି.. [ଅର୍ଥାତ୍ ଜୋ ଚରଣପରିଣାମପ୍ରଧାନ ହୈ ଔର ସ୍ଵସମଯରୂପ ପରମାର୍ଥମେଂ ଵ୍ଯାପାରରହିତ ହୈଂ, ଵେ ଚରଣପରିଣାମକା ସାର ଜୋ ନିଶ୍ଚଯଶୁଦ୍ଧ [ଆତ୍ମା] ଉସେ ନହୀଂ ଜାନତେ.]

[ଅବ କେଵଲନିଶ୍ଚଯାଵଲମ୍ବୀ [ଅଜ୍ଞାନୀ] ଜୀଵୋଂକା ପ୍ରଵର୍ତନ ଔର ଉସକା ଫଲ କହା ଜାତା ହୈଃ–]

ଅବ, ଜୋ କେଵଲନିଶ୍ଚଯାଵଲମ୍ବୀ ହୈଂ, ସକଲ କ୍ରିଯାକର୍ମକାଣ୍ଡକେ ଆଡମ୍ବରମେଂ ଵିରକ୍ତ ବୁଦ୍ଧିଵାଲେ ଵର୍ତତେ ------------------------------------------------------------------------- ୧. ମଂଥର = ମଂଦ; ଜଡ଼; ସୁସ୍ତ. ୨. ଇସ ଗାଥାକୀ ସଂସ୍କୃତ ଛାଯା ଇସ ପ୍ରକାର ହୈଃ ଚରଣକରଣପ୍ରଧାନାଃ ସ୍ଵସମଯପରମାର୍ଥମୁକ୍ତଵ୍ଯାପାରାଃ. ଚରଣକରଣସ୍ଯ ସାରଂ

୩. ଶ୍ରୀ ଜଯସେନାଚାର୍ଯଦେଵକୃତ ତାତ୍ପର୍ଯଵୃତ୍ତି–ଟୀକାମେଂ ଵ୍ଯଵହାର–ଏକାନ୍ତକା ନିମ୍ନାନୁସାର ସ୍ପଷ୍ଟୀକରଣ କିଯା ଗଯା ହୈଃ–

Page 258 of 264
PDF/HTML Page 287 of 293
single page version

୨୫୮

ଵିଲୋଚନପୁଟାଃ କିମପି ସ୍ଵବୁଦ୍ଧଯାଵଲୋକ୍ଯ ଯଥାସୁଖମାସତେ, ତେ ଖଲ୍ଵଵଧୀରିତଭିନ୍ନସାଧ୍ଯସାଧନଭାଵା ଅଭିନ୍ନସାଧ୍ଯସାଧନଭାଵମଲଭମାନା ଅନ୍ତରାଲ ଏଵ ପ୍ରମାଦକାଦମ୍ବରୀମଦଭରାଲସଚେତସୋ ମତ୍ତା ଇଵ, ମୂର୍ଚ୍ଛିତା ଇଵ, ସୁଷୁପ୍ତା ଇଵ, ପ୍ରଭୂତଘୃତସିତୋପଲପାଯସାସାଦିତସୌହିତ୍ଯା ଇଵ, ସସୁଲ୍ବଣବଲ–ସଞ୍ଜନିତଜାଡଯା ଇଵ, ଦାରୁଣମନୋଭ୍ରଂଶଵିହିତ ମୋହା ଇଵ, ମୁଦ୍ରିତଵିଶିଷ୍ଟଚୈତନ୍ଯା ଵନସ୍ପତଯ ଇଵ,

-----------------------------------------------------------------------------

ହୁଏ, ଆଁଖୋଂକୋ ଅଧମୁନ୍ଦା ରଖକର କୁଛଭୀ ସ୍ଵବୁଦ୍ଧିସେ ଅଵଲୋକ କର ଯଥାସୁଖ ରହତେ ହୈଂ [ଅର୍ଥାତ୍ ସ୍ଵମତିକଲ୍ପନାସେ କୁଛ ଭୀ ଭାସକୀ କଲ୍ପନା କରକେ ଇଚ୍କାନୁସାର– ଜୈସେ ସୁଖ ଉତ୍ପନ୍ନ ହୋ ଵୈସେ–ରହତେ ହୈଂ], ଵେ ଵାସ୍ତଵମେଂ ଭିନ୍ନସାଧ୍ଯସାଧନଭାଵକୋ ତିରସ୍କାରତେ ହୁଏ, ଅଭିନ୍ନସାଧ୍ଯସାଧନଭାଵକୋ ଉପଲବ୍ଧ ନହୀଂ କରତେ ହୁଏ, ଅଂତରାଲମେଂ ହୀ [–ଶୁଭ ତଥା ଶୁଦ୍ଧକେ ଅତିରିକ୍ତ ଶେଷ ତୀସରୀ ଅଶୁଭ ଦଶାମେଂ ହୀ], ପ୍ରମାଦମଦିରାକେ ମଦସେ ଭରେ ହୁଏ ଆଲସୀ ଚିତ୍ତଵାଲେ ଵର୍ତତେ ହୁଏ, ମତ୍ତ [ଉନ୍ମତ୍ତ] ଜୈସେ, ମୂର୍ଛିତ ଜୈସେ, ସୁଷୁପ୍ତ ଜୈସେ, ବହୁତ ଘୀ–ଶକ୍କର ଖୀର ଖାକର ତୃପ୍ତିକୋ ପ୍ରାପ୍ତ ହୁଏ [ତୃପ୍ତ ହୁଏ] ହୋଂ ଐସେ, ମୋଟେ ଶରୀରକେ କାରଣ ଜଡ଼ତା [– ମଂଦତା, ନିଷ୍କ୍ରିଯତା] ଉତ୍ପନ୍ନ ହୁଈ ହୋ ଐସେ, ଦାରୁଣ ବୁଦ୍ଧିଭ୍ରଂଶସେ ମୂଢ଼ତା ହୋ ଗଈ ହୋ ଐସେ, ଜିସକା ଵିଶିଷ୍ଟଚୈତନ୍ଯ ମୁଁଦ

------------------------------------------------------------------------- ୧. ଯଥାସୁଖ = ଇଚ୍ଛାନୁସାର; ଜୈସେ ସୁଖ ଉତ୍ପନ୍ନ ହୋ ଵୈସେ; ଯଥେଚ୍ଛରୂପସେ. [ଜିନ୍ହେଂ ଦ୍ରଵ୍ଯାର୍ଥିକନଯକେ [ନିଶ୍ଚଯନଯକେ]

୨. ମୋକ୍ଷମାର୍ଗୀ ଜ୍ଞାନୀ ଜୀଵୋଂକୋ ସଵିକଲ୍ପ ପ୍ରାଥମିକ ଦଶାମେଂ [ଛଠଵେଂ ଗୁଣସ୍ଥାନ ତକ] ଵ୍ଯଵହାରନଯକୀ ଅପେକ୍ଷାସେ

Page 259 of 264
PDF/HTML Page 288 of 293
single page version

କହାନଜୈନଶାସ୍ତ୍ରମାଲା] ନଵପଦାର୍ଥପୂର୍ଵକ–ମୋକ୍ଷମାର୍ଗପ୍ରପଂଚଵର୍ଣନ

ମୌନୀନ୍ଦ୍ରୀଂ କର୍ମଚେତନାଂ ପୁଣ୍ଯବନ୍ଧଭଯେନାନଵଲମ୍ବମାନା ଅନାସାଦିତପରମନୈଷ୍କର୍ମ୍ଯରୂପଜ୍ଞାନଚେତନାଵିଶ୍ରାନ୍ତଯୋ ଵ୍ଯକ୍ତାଵ୍ଯକ୍ତପ୍ରମାଦତନ୍ତ୍ରା ଅରମାଗତକର୍ମ–ଫଲଚେତନାପ୍ରଧାନପ୍ରଵୃତ୍ତଯୋ ଵନସ୍ପତଯ ଇଵ କେଵଲଂ ପାପମେଵ ବଧ୍ନନ୍ତି. ଉକ୍ତଞ୍ଚ–‘‘ଣିଚ୍ଛଯମାଲମ୍ବଂତା ଣିଚ୍ଛଯଦୋ ଣିଚ୍ଛଯଂ ଅଯାଣଂତା. ଣାସଂତି ଚରଣକରଣଂ ବାହରିଚରଣାଲସା କେଈ’’.. -----------------------------------------------------------------------------

ଗଯା ହୈ ଐସୀ ଵନସ୍ପତି ଜୈସେ, ମୁନୀଂଦ୍ରକୀ କର୍ମଚେତନାକୋ ପୁଣ୍ଯବଂଧକେ ଭଯସେ ନହୀଂ ଅଵଲମ୍ବତେ ହୁଏ ଔର ପରମ ନୈଷ୍କର୍ମ୍ଯରୂପ ଜ୍ଞାନଚେତନାମେଂ ଵିଶ୍ରାଂତିକୋ ପ୍ରାପ୍ତ ନହୀଂ ହୋତେ ହୁଏ, [ମାତ୍ର] ଵ୍ଯକ୍ତ–ଅଵ୍ଯକ୍ତ ପ୍ରମାଦକେ ଆଧୀନ ଵର୍ତତେ ହୁଏ, ପ୍ରାପ୍ତ ହୁଏ ହଲକେ [ନିକୃଃଷ୍ଟ] କର୍ମଫଲକୀ ଚେତନାକେ ପ୍ରଧାନପନେଵାଲୀ ପ୍ରଵୃତ୍ତି ଜିସେ ଵର୍ତତୀ ହୈ ଐସୀ ଵନସ୍ପତିକୀ ଭାଁତି, କେଵଲ ପାପକୋ ହୀ ବାଁଧତେ ହୈ. କହା ଭୀ ହୈ କିଃ–– ଣିଚ୍ଛଯମାଲମ୍ବଂତା ଣିଚ୍ଛଯଦୋ ଣିଚ୍ଛଯଂ ଅଯାଣଂତା. ଣାସଂତି ଚରଣକରଣଂ ବାହରିଚରଣାଲସା କେଈ.. [ଅର୍ଥାତ୍ ନିଶ୍ଚଯକା ଅଵଲମ୍ବନ ଲେନେ ଵାଲେ ପରନ୍ତୁ ନିଶ୍ଚଯସେ [ଵାସ୍ତଵମେଂ] ନିଶ୍ଚଯକୋ ନହୀଂ ଜାନନେ ଵାଲେ କଈ ଜୀଵ ବାହ୍ଯ ଚରଣମେଂ ଆଲସୀ ଵର୍ତତେ ହୁଏ ଚରଣପରିଣାମକା ନାଶ କରତେ ହୈଂ.]

------------------------------------------------------------------------- ୧. କେଵଲନିଶ୍ଚଯାଵଲମ୍ବୀ ଜୀଵ ପୁଣ୍ଯବନ୍ଧକେ ଭଯସେ ଡରକର ମଂଦକଷାଯରୂପ ଶୁଭଭାଵ ନହୀଂ କରତେ ଔର ପାପବନ୍ଧକେ

୨. ଇସ ଗାଥାକୀ ସଂସ୍କୃତ ଛାଯା ଇସ ପ୍ରକାର ହୈେଃ ନିଶ୍ଚଯମାଲମ୍ବନ୍ତୋ ନିଶ୍ଚଯତୋ ନିଶ୍ଚଯମଜାନନ୍ତଃ. ନାଶଯନ୍ତି ଚରଣକରଣଂ

୩. ଶ୍ରୀ ଜଯସେନାଚାର୍ଯଦେଵରଚିତ ଟୀକାମେଂ [ଵ୍ଯଵହାର–ଏକାନ୍ତକା ସ୍ପଷ୍ଟୀକରଣ କରନେକେ ପଶ୍ଚାତ୍ ତୁରନ୍ତ ହୀ] ନିଶ୍ଚଯଏକାନ୍ତକା

Page 260 of 264
PDF/HTML Page 289 of 293
single page version

୨୬୦

ଯେ ତୁ ପୁନରପୁନର୍ଭଵାଯ ନିତ୍ଯଵିହିତୋଦ୍ଯୋଗମହାଭାଗା ଭଗଵନ୍ତୋ ନିଶ୍ଚଯଵ୍ଯଵହାରଯୋରନ୍ଯତ– ରାନଵଲମ୍ବନେନାତ୍ଯନ୍ତମଧ୍ଯସ୍ଥୀଭୂତାଃ -----------------------------------------------------------------------------

[ଅବ ନିଶ୍ଚଯ–ଵ୍ଯଵହାର ଦୋନୋଂକା ସୁମେଲ ରହେ ଇସ ପ୍ରକାର ଭୂମିକାନୁସାର ପ୍ରଵର୍ତନ କରନେଵାଲେ ଜ୍ଞାନୀ ଜୀଵୋଂକା ପ୍ରଵର୍ତନ ଔର ଉସକା ଫଲ କହା ଜାତା ହୈଃ–

ଵ୍ଯଵହାରମେଂସେ କିସୀ ଏକକା ହୀ ଅଵଲମ୍ବନ ନହୀଂ ଲେନେସେ [–କେଵଲନିଶ୍ଚଯାଵଲମ୍ବୀ ଯା କେଵଲଵ୍ଯଵହାରାଵଲମ୍ବୀ ନହୀଂ ହୋନେସେ] ଅତ୍ଯନ୍ତ ମଧ୍ଯସ୍ଥ ଵର୍ତତେ ହୁଏ, ------------------------------------------------------------------------- [ଯହାଁ ଜିନ ଜୀଵୋଂକୋ ‘ଵ୍ଯଵହାରସମ୍ଯଗ୍ଦ୍ରଷ୍ଟି କହା ହୈ ଵେ ଉପଚାରସେ ସମ୍ଯଗ୍ଦ୍ରଷ୍ଟି ହୈଂ ଐସା ନହୀଂ ସମଝନା. ପରନ୍ତୁ ଵେ ଵାସ୍ତଵମେଂ ସମ୍ଯଗ୍ଦ୍ରଷ୍ଟି ହୈଂ ଐସା ସମଝନା. ଉନ୍ହେଂ ଚାରିତ୍ର–ଅପେକ୍ଷାସେ ମୁଖ୍ଯତଃ ରାଗାଦି ଵିଦ୍ଯମାନ ହୋନେସେ ସରାଗ ସମ୍ଯକ୍ତ୍ଵଵାଲେ କହକର ‘ଵ୍ଯଵହାରସମ୍ଯଗ୍ଦ୍ରଷ୍ଟି’ କହା ହୈ. ଶ୍ରୀ ଜଯସେନାଚାର୍ଯଦେଵନେ ସ୍ଵଯଂ ହୀ ୧୫୦–୧୫୧ ଵୀଂ ଗାଥାକୀ ଟୀକାମେଂ କହା ହୈ କି – ଜବ ଯହ ଜୀଵ ଆଗମଭାଷାସେ କାଲାଦିଲବ୍ଧିରୂପ ଔର ଅଧ୍ଯାତ୍ମଭାଷାସେ ଶୁଦ୍ଧାତ୍ମାଭିମୁଖ ପରିଣାମରୂପ ସ୍ଵସଂଵେଦନଜ୍ଞାନକୋ ପ୍ରାପ୍ତ କରତା ହୈ ତବ ପ୍ରଥମ ତୋ ଵହ ମିଥ୍ଯାତ୍ଵାଦି ସାତ ପ୍ରକୃତିଯୋଂକେ ଉପଶମ ଔର କ୍ଷଯୋପଶମ ଦ୍ଵାରା ସରାଗ–ସମ୍ଯଗ୍ଦ୍ରଷ୍ଟି ହୋତା ହୈ.] ୧. ନିଶ୍ଚଯ–ଵ୍ଯଵହାରକେ ସୁମେଲକୀ ସ୍ପଷ୍ଟତାକେ ଲିଯେ ପୃଷ୍ଠ ୨୫୮କା ପଦ ଟିପ୍ପଣ ଦେଖେଂ. ୨. ମହାଭାଗ = ମହା ପଵିତ୍ର; ମହା ଗୁଣଵାନ; ମହା ଭାଗ୍ଯଶାଲୀ. ୩. ମୋକ୍ଷକେ ଲିଯେ ନିତ୍ଯ ଉଦ୍ଯମ କରନେଵାଲେ ମହାପଵିତ୍ର ଭଗଵଂତୋଂକୋ [–ମୋକ୍ଷମାର୍ଗୀ ଜ୍ଞାନୀ ଜୀଵୋଂକୋ] ନିରନ୍ତର

Page 261 of 264
PDF/HTML Page 290 of 293
single page version

କହାନଜୈନଶାସ୍ତ୍ରମାଲା] ନଵପଦାର୍ଥପୂର୍ଵକ–ମୋକ୍ଷମାର୍ଗପ୍ରପଂଚଵର୍ଣନ

ଶୁଦ୍ଧଚୈତନ୍ଯରୂପାତ୍ମତତ୍ତ୍ଵଵିଶ୍ରାନ୍ତିଵିରଚନୋନ୍ମୁଖାଃ ପ୍ରମାଦୋଦଯାନୁଵୃତ୍ତି–ନିଵର୍ତିକାଂ କ୍ରିଯାକାଣ୍ଡପରିଣତିଂମାହାତ୍ମ୍ଯାନ୍ନିଵାରଯନ୍ତୋଽତ୍ଯନ୍ତମୁଦାସୀନା ଯଥାଶକ୍ତଯାଽଽତ୍ମାନମାତ୍ମ–ନାଽଽତ୍ମନି ସଂଚେତଯମାନା ନିତ୍ଯୋପଯୁକ୍ତା ନିଵସନ୍ତି, ତେ ଖଲୁ ସ୍ଵତତ୍ତ୍ଵଵିଶ୍ରାନ୍ତ୍ଯନୁସାରେଣ କ୍ରମେଣ କର୍ମାଣି ସଂନ୍ଯସନ୍ତୋଽତ୍ଯନ୍ତନିଷ୍ପ୍ରମାଦାନିତାନ୍ତନିଷ୍କମ୍ପମୂର୍ତଯୋ ଵନସ୍ପତିଭିରୂପମୀଯମାନା ଅପି ଦୂରନିରସ୍ତକର୍ମଫଲାନୁଭୂତଯଃକର୍ମାନୁଭୂତିନିରୁତ୍ସୁକାଃକେଵଲଜ୍ଞାନାନୁଭୂତିସମୁପଜାତତାତ୍ତ୍ଵିକା– ନନ୍ଦନିର୍ଭରତରାସ୍ତରସା ସଂସାରସମୁଦ୍ରମୁତ୍ତୀର୍ଯ ଶବ୍ଦ–ବ୍ରହ୍ମଫଲସ୍ଯ ଶାଶ୍ଵତସ୍ଯ ଭୋକ୍ତାରୋ ଭଵନ୍ତୀତି.. ୧୭୨..

-----------------------------------------------------------------------------

ଶୁଦ୍ଧଚୈତନ୍ଯରୂପ ଆତ୍ମତତ୍ତ୍ଵମେଂ ଵିଶ୍ରାଂତିକେ ଅନୁସରଣ କରତୀ ହୁଈ ଵୃତ୍ତିକା ନିଵର୍ତନ କରନେଵାଲୀ [ଟାଲନେଵାଲୀ] କ୍ରିଯାକାଣ୍ଡପରିଣତିକୋ ମାହାତ୍ମ୍ଯମେଂସେ ଵାରତେ ହୁଏ [–ଶୁଭ କ୍ରିଯାକାଣ୍ଡପରିଣତି ହଠ ରହିତ ସହଜରୂପସେ ଭୂମିକାନୁସାର ଵର୍ତତୀ ହୋନେ ପର ଭୀ ଅଂତରଂଗମେଂ ଉସେ ମାହାତ୍ମ୍ଯ ନହୀଂ ଦେତେ ହୁଏ], ଅତ୍ଯନ୍ତ ଉଦାସୀନ ଵର୍ତତେ ହୁଏ, ଯଥାଶକ୍ତି ଆତ୍ମାକୋ ଆତ୍ମାସେ ଆତ୍ମାମେଂ ସଂଚେତତେ [ଅନୁଭଵତେ] ହୁଏ ନିତ୍ଯ–ଉପଯୁକ୍ତ ରହତେ ହୈଂ, ଵେ [–ଵେ ମହାଭାଗ ଭଗଵନ୍ତୋଂ], ଵାସ୍ତଵମେଂ ସ୍ଵତତ୍ତ୍ଵମେଂ ଵିଶ୍ରାଂତିକେ ଅନୁସାର କ୍ରମଶଃ କର୍ମକା ସଂନ୍ଯାସ କରତେ ହୁଏ [–ସ୍ଵତତ୍ତ୍ଵମେଂ ସ୍ଥିରତା ହୋତୀ ଜାଯେ ତଦନୁସାର ଶୁଭ ଭାଵୋଂକୋ ଛୋଡ଼ତେ ହୁଏ], ଅତ୍ଯନ୍ତ ନିଷ୍ପ୍ରମାଦ ଵର୍ତତେ ହୁଏ, ଅତ୍ଯନ୍ତ ନିଷ୍କଂପମୂର୍ତି ହୋନେସେ ଜିନ୍ହେଂ ଵନସ୍ପତିକୀ ଉପମା ଦୀ ଜାତୀ ହୈ ତଥାପି ଜିନ୍ହୋଂନେେ କର୍ମଫଲାନୁଭୂତି ଅତ୍ଯନ୍ତ ନିରସ୍ତ [ନଷ୍ଟ] କୀ ହୈ ଐସେ, କର୍ମାନୁଭୂତିକେ ପ୍ରତି ନିରୁତ୍ସୁକ ଵର୍ତତେ ହୁଏ, କେଵଲ [ମାତ୍ର] ଜ୍ଞାନାନୁଭୂତିସେ ଉତ୍ପନ୍ନ ହୁଏ ତାତ୍ତ୍ଵିକ ଆନନ୍ଦସେ ଅତ୍ଯନ୍ତ ଭରପୂର ଵର୍ତତେ ହୁଏ, ଶୀଘ୍ର ସଂସାରସମୁଦ୍ରକୋ ପାର ଉତରକର, ଶବ୍ଦବ୍ରହ୍ମକେ ଶାଶ୍ଵତ ଫଲକେ [– ନିର୍ଵାଣସୁଖକେ] ଭୋକ୍ତା ହୋତେ ହୈଂ.. ୧୭୨.. ------------------------------------------------------------------------- ୧. ଵିରଚନ = ଵିଶେଷରୂପସେ ରଚନା; ରଚନା.

Page 262 of 264
PDF/HTML Page 291 of 293
single page version

୨୬୨

କର୍ତୁଃ ପ୍ରତିଜ୍ଞାନିର୍ଵ୍ଯୂଢିସୂଚିକା ସମାପନେଯମ୍ . ମାର୍ଗୋ ହି ପରମଵୈରାଗ୍ଯକରଣପ୍ରଵଣା ପାରମେଶ୍ଵରୀ ପରମାଜ୍ଞା; ତସ୍ଯା ପ୍ରଭାଵନଂ ପ୍ରଖ୍ଯାପନଦ୍ଵାରେଣ ପ୍ରକୃଷ୍ଟପରିଣତିଦ୍ଵାରେଣ ଵା ସମୁଦ୍ଯୋତନମ୍; ତଦର୍ଥମେଵ ପରମାଗମାନୁରାଗଵେଗପ୍ରଚଲିତମନସା ସଂକ୍ଷେପତଃ ସମସ୍ତଵସ୍ତୁତତ୍ତ୍ଵସୂଚକତ୍ଵାଦତିଵିସ୍ତୃତସ୍ଯାପି -----------------------------------------------------------------------------

ଅନ୍ଵଯାର୍ଥଃ– [ପ୍ରଵଚନଭକ୍ତିପ୍ରଚୋଦିତେନ ମଯା] ପ୍ରଵଚନକୀ ଭକ୍ତିସେ ପ୍ରେରିତ ଐସେ ମୈନେ [ମାର୍ଗପ୍ରଭାଵନାର୍ଥଂ] ମାର୍ଗକୀ ପ୍ରଭାଵକେ ହେତୁ [ପ୍ରଵଚନସାରଂ] ପ୍ରଵଚନକେ ସାରଭୂତ [ପଞ୍ଚାସ୍ତିକସଂଗ୍ରହଂ ସୂତ୍ରମ୍] ‘ପଂଚାସ୍ତିକାଯସଂଗ୍ରହ’ ସୂତ୍ର [ଭଣିତମ୍] କହା.

ଟୀକାଃ– ଯହ, କର୍ତାକୀ ପ୍ରତିଜ୍ଞାକୀ ପୂର୍ଣତା ସୂଚିତଵାଲୀ ସମାପ୍ତି ହୈ [ଅର୍ଥାତ୍ ଯହାଁ ଶାସ୍ତ୍ରକର୍ତା ଶ୍ରୀମଦ୍ଭଗଵତ୍କୁନ୍ଦକୁନ୍ଦାଚାର୍ଯଦେଵ ଅପନୀ ପ୍ରତିଜ୍ଞାକୀ ପୂର୍ଣତା ସୂଚିତ କରତେ ହୁଏ ଶାସ୍ତ୍ରସମାପ୍ତି କରତେ ହୈଂ].

ମାର୍ଗ ଅର୍ଥାତ୍ ପରମ ଵୈରାଗ୍ଯ କୀ ଓର ଢଲତୀ ହୁଈ ପାରମେଶ୍ଵରୀ ପରମ ଆଜ୍ଞା [ଅର୍ଥାତ୍ ପରମ ଵୈରାଗ୍ଯ କରନେକୀ ପରମେଶ୍ଵରକୀ ପରମ ଆଜ୍ଞା]; ଉସକୀ ପ୍ରଭାଵନା ଅର୍ଥାତ୍ ପ୍ରଖ୍ଯାପନ ଦ୍ଵାରା ଅଥଵା ପ୍ରକୃଷ୍ଟ ପରିଣତି ଦ୍ଵାରା ଉସକା ସମୁଦ୍ଯୋତ କରନା; [ପରମ ଵୈରାଗ୍ଯ କରନେକୀ ଜିନଭଗଵାନକୀ ପରମ ଆଜ୍ଞାକୀ ପ୍ରଭାଵନା ଅର୍ଥାତ୍ [୧] ଉସକୀ ପ୍ରଖ୍ଯାତି–ଵିଜ୍ଞାପନ–କରନେ ଦ୍ଵାରା ଅଥଵା [୨] ପରମଵୈରାଗ୍ଯମଯ ପ୍ରକୃଷ୍ଟ ପରିଣମନ ଦ୍ଵାରା, ଉସକା ସମ୍ଯକ୍ ପ୍ରକାରସେ ଉଦ୍ଯୋତ କରନା;] ଉସକେ ହେତୁ ହୀ [–ମାର୍ଗକୀ ପ୍ରଭାଵନାକେ ଲିଯେ ହୀ], ପରମାଗମକୀ ଓରକେ ଅନୁରାଗକେ ଵେଗସେ ଜିସକା ମନ ଅତି ଚଲିତ ହୋତା ଥା ଐସେ ମୈଂନେ ଯହ ‘ପଂଚାସ୍ତିକାଯସଂଗ୍ରହ’ ନାମକା ସୂତ୍ର କହା–ଜୋ କି ଭଗଵାନ ସର୍ଵଜ୍ଞ ଦ୍ଵାରା ଉପଜ୍ଞ ହୋନେସେ [–ଵୀତରାଗ ସର୍ଵଜ୍ଞ ଜିନଭଗଵାନନେ ସ୍ଵଯଂ ଜାନକର ପ୍ରଣୀତ କିଯା ହୋନେସେ] ‘ସୂତ୍ର’ ହୈ, ଔର ଜୋ ସଂକ୍ଷେପସେ ସମସ୍ତଵସ୍ତୁତତ୍ତ୍ଵକା [ସର୍ଵ ଵସ୍ତୁଓଂକେ ଯଥାର୍ଥ ସ୍ଵରୂପକା] ପ୍ରତିପାଦନ କରତା ହୋନେସେ, ଅତି ଵିସ୍ତୃତ ଐସେ ଭୀ ପ୍ରଵଚନକେ ସାରଭୂତ ହୈଂ [–ଦ୍ଵାଦଶାଂଗରୂପସେ ଵିସ୍ତୀର୍ଣ ଐସେ ଭୀ ଜିନପ୍ରଵଚନକେ ସାରଭୂତ ହୈଂ].

Page 263 of 264
PDF/HTML Page 292 of 293
single page version

କହାନଜୈନଶାସ୍ତ୍ରମାଲା] ନଵପଦାର୍ଥପୂର୍ଵକ–ମୋକ୍ଷମାର୍ଗପ୍ରପଂଚଵର୍ଣନ

ପ୍ରଵଚନସ୍ଯ ସାରଭୂତଂ ପଞ୍ଚାସ୍ତିକାଯସଂଗ୍ରହା–ଭିଧାନଂ ଭଗଵତ୍ସର୍ଵଜ୍ଞୋପଜ୍ଞତ୍ଵାତ୍ ସୂତ୍ରମିଦମଭିହିତଂ ମଯେତି. ଅଥୈଵଂ ଶାସ୍ତ୍ରକାରଃ ପ୍ରାରବ୍ଧସ୍ଯାନ୍ତ–ମୁପଗମ୍ଯାତ୍ଯନ୍ତଂ କୃତକୃତ୍ଯୋ ଭୂତ୍ଵା ପରମନୈଷ୍କର୍ମ୍ଯରୂପେ ଶୁଦ୍ଧସ୍ଵରୂପେ ଵିଶ୍ରାନ୍ତ ଇତି ଶ୍ରଦ୍ଧୀଯତେ.. ୧୭୩..

-----------------------------------------------------------------------------

ଇସ ପ୍ରକାର ଶାସ୍ତ୍ରକାର [ଶ୍ରୀମଦ୍ଭଗଵତ୍କୁନ୍ଦକୁନ୍ଦାଚାର୍ଯଦେଵ] ପ୍ରାରମ୍ଭ କିଯେ ହୁଏ କାର୍ଯକେ ଅନ୍ତକୋ ପାକର, ଅତ୍ଯନ୍ତ କୃତକୃତ୍ଯ ହୋକର, ପରମନୈଷ୍କର୍ମ୍ଯରୂପ ଶୁଦ୍ଧସ୍ଵରୂପମେଂ ଵିଶ୍ରାଂତ ହୁଏ [–ପରମ ନିଷ୍କର୍ମପନେରୂପ ଶୁଦ୍ଧସ୍ଵରୂପମେଂ ସ୍ଥିର ହୁଏ] ଐସେ ଶ୍ରଦ୍ଧେ ଜାତେ ହୈଂ [ଅର୍ଥାତ୍ ଐସୀ ହମ ଶ୍ରଦ୍ଧା କରତେ ହୈଂ].. ୧୭୩..

ଇସ ପ୍ରକାର [ଶ୍ରୀମଦ୍ଭଗଵତ୍କୁନ୍ଦକୁନ୍ଦାଚାର୍ଯଦେଵପ୍ରଣୀତ ଶ୍ରୀ ପଂଚାସ୍ତିକାଯସଂଗ୍ରହଶାସ୍ତ୍ରକୀ ଶ୍ରୀମଦ୍ ଅମୃତଚନ୍ଦ୍ରାଚାର୍ଯଦେଵଵିରଚିତ] ସମଯଵ୍ଯାଖ୍ଯା ନାମକୀ ଟୀକାମେଂ ନଵପଦାର୍ଥପୂର୍ଵକ ମୋକ୍ଷମାର୍ଗପ୍ରପଂଚଵର୍ଣନ ନାମକା ଦ୍ଵିତୀଯ ଶ୍ରୁତସ୍କନ୍ଧ ସମାପ୍ତ ହୁଆ. [ଅବ, ‘ଯହ ଟୀକା ଶବ୍ଦୋନେ କୀ ହୈ, ଅମୃତଚନ୍ଦ୍ରସୂରିନେ ନହୀଂ’ ଐସେ ଅର୍ଥକା ଏକ ଅନ୍ତିମ ଶ୍ଲୋକ କହକର ଅମୃତଚନ୍ଦ୍ରାଚାର୍ଯଦେଵ ଟୀକାକୀ ପୂର୍ଣାହୁତି କରତେ ହୈଂଃ]

ଐସେ ଶବ୍ଦୋଂନେ ଯହ ସମଯକୀ ଵ୍ଯାଖ୍ଯା [–ଅର୍ଥସମଯକା ଵ୍ଯାଖ୍ଯାନ ଅଥଵା ପଂଚାସ୍ତିକାଯସଂଗ୍ରହଶାସ୍ତ୍ରକୀ ଟୀକା] କୀ ହୈ; ସ୍ଵରୂପଗୁପ୍ତ [–ଅମୂର୍ତିକ ଜ୍ଞାନମାତ୍ର ସ୍ଵରୂପମେଂ ଗୁପ୍ତ] ଅମୃତଚଂଦ୍ରସୂରିକା [ଉସମେଂ] କିଂଚିତ୍ ଭୀ କର୍ତଵ୍ଯ ନହୀ ହୈଂ .. [୮]..

Page 264 of 264
PDF/HTML Page 293 of 293
single page version

୨୬୪

ଇତି ପଂଚାସ୍ତିକାଯସଂଗ୍ରହାଭିଧାନସ୍ଯ ସମଯସ୍ଯ ଵ୍ଯାଖ୍ଯା ସମାପ୍ତା. -----------------------------------------------------------------------------

ଇସ ପ୍ରକାର [ଶ୍ରୀମଦ୍ଭଗଵତ୍କୁନ୍ଦକୁନ୍ଦାଚାର୍ଯଦେଵପ୍ରଣୀତ] ଶ୍ରୀ ପଂଚାସ୍ତିକାଯସଂଗ୍ରହ ନାମକ ସମଯକୀ ଅର୍ଥାତ୍ ଶାସ୍ତ୍ରକୀ [ଶ୍ରୀମଦ୍ ଅମୃତଚନ୍ଦ୍ରାଚାର୍ଯଦେଵଵିରଚିତ ସମଯଵ୍ଯାଖ୍ଯା ନାମକୀ] ଟୀକାକେ ଶ୍ରୀ ହିଂମତଲାଲ ଜେଠାଲାଲ ଶାହ କୃତ ଗୁଜରାତୀ ଅନୁଵାଦକା ହିନ୍ଦୀ ରୂପାନ୍ତର ସମାପ୍ତ ହୁଆ.