Niyamsar-Hindi (English transliteration). Shree NiyamsAr; Introduction; NiyamsAr; Avrutti; Param Pujya AdhyAtmamoorti Sadgurudev Shri KAnjiswAmi; Arpan; Shree Sadgurudev Stuti; PrakAshakiy nivedan; UpodghAt; BhagwAn Shree Kundkundacharyana Sambandhma Ullekh; BhagwAn Shree KundkundachArya.

Next Page >


Combined PDF/HTML Page 1 of 21

 


Page -25 of 388
PDF/HTML Page 2 of 415
single page version

background image
bhagavAnashrIkundakunda-kahAnajainashAstramAlA puShpa-97
nama paramAtmane
shrImadbhagavatkundakundAchAryadevapraNIt
paramAgam
shrI
niyamasAr
mUl gAthAen, sanskRit chhAyA, hindI padyAnuvAd
shrI padmaprabhamaladhAridevavirachit sanskRitaTIkA
aur usake hindI anuvAd sahit
gujarAtI anuvAdak
panDitaratna shrI himmatalAl jeThAlAl shAh
(bI. es.sI.)
hindI anuvAdak
shrI maganalAl jain
: prakAshak :
shrI digambar jain svAdhyAyamandir TrasTa,
sonagaDh-364250 (saurAShTra)

Page -24 of 388
PDF/HTML Page 3 of 415
single page version

pratham sanskaraN :prati 1100vi. san. 2017I. sa. 1960 dvitIy sanskaraN :prati 1500vi. san. 2022I. sa. 1966 tRutIy sanskaraN :prati 1500vi. san. 2030I. sa. 1974 chaturtha sanskaraN :prati 2100vi. san. 2033I. sa. 1977 pancham sanskaraN :prati 1000vi. san. 2048I. sa. 1992 ShaShTha sanskaraN :prati 1000vi. san. 2065I. sa. 2009

paramAgam shrI niyamasAr (hindI)ke
sthAyI prakAshan puraskartA
shrI jaDAvaben nAnAlAlabhAI jasANI
haste jayAlakShmIben AnandalAlabhAI jasANI
niranjan-videhA-siddhArtha; mumbaI
is shAstrakA lAgat mUlya ru 120=00 paDA hai . kintu anya phu Takar Arthik
sahayogase isakA vikriy mUlya ru 60=00 hotA hai . unamen shrI kundakundakahAn pAramArthik
TrasTa haste sva. shrI shAntilAl ratilAl shAhakI orase 50
% Arthik sahayog visheSh
prApta honese is shAstrakA vikriy-mUlya mAtra ru 30=00 rakhA gayA hai .
mUlya : ru. 30=00
mudrak :
smRuti aoph seT
jain vidyArthI gRuh, sonagaDh-364250
Phone : (02846) 244081


Page -22 of 388
PDF/HTML Page 5 of 415
single page version

arpaN
G
jinhonne is pAmar par upakAr kiyA hai, jinakI preraNA aur
kRupAse niyamasArakA yah anuvAd huA hai, jinhen niyamasArake
prati pArAvAr bhakti hai, niyamasAramen gaDe hue amUlya
adhyAtmanidhAnonko pragaT karake jo niyamasArakI
alaukik prabhAvanA kar rahe hain, niyamasArake
hArdarU pa param pAriNAmik bhAvakA anubhav karake
jo nijakalyAN sAdh rahe hain aur nirantar
usakA dhArAvAhI upadesh dekar bhAratake
bhavya jIvonko kalyANamArga par le
jA rahe hain, un paramapUjya paramopakArI
kalyANamUrti sadguru dev (shrI
kAnajIsvAmI) ko yah
anuvAd-puShpa atyanta
bhaktibhAvase
arpaN karatA
hUn .
anuvAdak
himmatalAl jeThAlAl shAh

Page -21 of 388
PDF/HTML Page 6 of 415
single page version

background image
shrI sadgurudev-stuti
(harigIt)
sansArasAgar tAravA jinavANI chhe naukA bhalI,
gnAnI sukAnI maLyA vinA e nAv paN tAre nahIn;
A kALamAn shuddhAtmagnAnI sukAnI bahu bahu dohyalo,
muj puNyarAshi phaLyo aho ! guruk hAn tun nAvik maLyo.
(anuShTup)
aho ! bhakta chidAtmAnA, sImandhar-vIr-kun danA !
bAhyAntar vibhavo tArA, tAre nAv mumukShunAn.
(shikhariNI)
sadA draShTi tArI vimaL nij chaitanya nIrakhe,
ane gnaptimAnhI darav-guN-paryAy vilase;
nijAlambIbhAve pariNati svarUpe jaI bhaLe,
nimitto vahevAro chidaghan viShe kAI na maLe.
(shArdUlavikrIDit)
haiyun ‘sat sat, gnAn gnAn’ dhabake ne vajravANI chhUTe,
je vajre sumumukShu sattva jhaLake ; paradravya nAto tUTe;
rAgadveSh ruche na, jamp na vaLe bhAvendrimAnanshamAn,
TankotkIrNa akan pa gnAn mahimA hRudaye rahe sarvadA.
(vasantatilakA)
nitye sudhAjharaN chandra ! tane namun hun,
ka ruNA akAraN samudra ! tane namun hun;
he gnAnapoShak sumegh ! tane namun hun,
A dAsanA jIvanashilpI ! tane namun hun.
(sragdharA)
UnDI UnDI, UnDethI sukhanidhi satanA vAyu nitye vahantI,
vANI chinmUrti ! tArI ur-anubhavanA sUkShma bhAve bharelI;
bhAvo UnDA vichArI, abhinav mahimA chittamAn lAvI lAvI,
khoyelun ratna pAmun,
manarath manano; pUrajo shaktishALI !
rachayitA : himmatalAl jeThAlAl shAh

Page -20 of 388
PDF/HTML Page 7 of 415
single page version

OM
nama paramAgamashrIniyamasArAy .
prakAshakIy nivedan
(ShaShTha sanskaraN)

pravartamAnatIrthanetA sarvagnavItarAg bhagavAn shrI mahAvIrasvAmIkI OMkArasvarUp divya deshanAse pravAhit aur gaNadharadev shrI gautamasvAmI Adi guruparamparA dvArA prApta shuddhAtmAnubhUtipradhAn paramapAvan adhyAtmapravAhako jhelakar, tathA jambU-pUrvavidehakShetrastha jIvantasvAmI shrI sImandhar jinavarakI pratyakSha vandanA evan deshanAshravaNase puShTa kar, use shrImadbhagavatkundakundAchAryadevane samayasAr, niyamasAr Adi paramAgamarUp bhAjanommen sangrahIt kar adhyAtmatattvarasik jagat par mahAn upakAr kiyA hai

.

adhyAtmashrutalabdhidhar maharShi shrI kundakundAchAryadev praNIt jo anek rachanAen upalabdha hain unamen shrI samayasAr, shrI pravachanasAr, shrI panychAstikAyasangrah, shrI niyamasAr, shrI aShTaprAbhRutye pAnch paramAgam mukhya hain . ye pAnchon paramAgam hamAre dvArA gujarAtI evan hindI bhAShAmen anek bAr prakAshit ho chuke hain . TIkAkAr munivar shrI padmaprabhamaladhArIdevakI tAtparyavRutti TIkA sahit ‘niyamasAr’ke adhyAtmarasik vidvAn shrI himmatalAl jeThAlAl shAh kRut gujarAtI anuvAdake hindI rUpAntarakA yah ShaShTha sanskaraN adhyAtmavidyApremI jignAsuonke hAthamen prastut karate hue Ananda anubhUt hotA hai .

shrI kundakundAchAryadevake ‘prAbhRutatray’ (samayasAr-pravachanasAr-panychAstikAyasangrah) kI tulanAmen is ‘niyamasAr’ shAstrakI bahut kam prasiddhi thI . isakI bahumukhI prasiddhikA shrey shrI kundakundabhAratIke paramopAsak, adhyAtmayugapravartak, paramopakArI pUjya sadgurudev shrI kAnajIsvAmIko hai . pratham yah shAstra sanskRit TIkA evan bra. shrI shItalaprasAdajI kRut hindI anuvAd sahit prakAshit huA thA . us par pUjya gurudevashrIne vi. san. 1999men sonagaDhamen pravachan kiye . us samay unakI tIkShNa gaharI dRuShTine tannihit ati gambhIr bhAvonko parakh liyA....aur aisA mahimAvant paramAgam yadi gujarAtI bhAShAmen anuvAdit hokar shIghra prakAshit ho jAye to jignAsuonko bahut lAbh hon aisI unake hRudayamen bhAvanA jagI . prashamamUrti pUjya


Page -19 of 388
PDF/HTML Page 8 of 415
single page version

bahinashrI champAbahinake bhAI vidvAn shrI himmatabhAIko pUjya gurudevane niyamasArakA gujarAtI gadyapadyAnuvAd karanekI kRupAbhInI preraNA dI . adhyAtmarasik shrI himmatabhAIne pUjya gurudevashrIkI preraNAko jhelakar, samayasAr evan pravachanasArakI tarah alpa samayamen yah anuvAd kArya suchArutayA sampanna kiyA . gujarAtI anuvAd prakAshit honeke pashchAt pUjya gurudevashrIne is niyamasAr paramAgamashAstra par anek bAr pravachan diye aur adhyAtmapremI samAjake samakSha usake paramapAriNAmikabhAvapradhAn gahan rahasyonkA udghATan kiyA . is prakAr pUjya gurudevashrI dvArA isakI adhik prasiddhi huI . vAstavamen is shatAbdImen adhyAtmaruchike navayugakA pravartan kar mumukShusamAj par pUjya gurudevane asAdhAraN mahAn upakAr kiyA hai .

niyamasArake gujarAtI anuvAdake gadyAnshakA evan padyAnshakA hindI rUpAntar anukramase shrI maganalAlajI jain (sonagaDh) evan shrI jugalakishorajI, em. e. sAhityaratna (koTA, rAjasthAn)ne sampanna kiyA hai . etadartha sansthA un donon mahAnubhAvonkA AbhAr mAnatI hai . tadirikta prastut ShaShTha sanskaraNakA mudraN sanshodhan bra. chandubhAI jhobALiyA, shrI pravINabhAI sArAbhAI shAh, bra. vrajalAlabhAI shAh (vaDhavAN) tathA shrI anantarAy vrajalAl shAh (jalagAmv) aur sundar mudraNakArya ‘kahAn mudraNAlay’ke mAlik shrI gnAnachandajI jain evan unake suputra chi0 nilayane kiyA hai . tadartha unake prati bhI sansthA kRutagnatA vyakta karatI hai .

mumukShu jIv sadgurugamase ati bahumAnapUrvak is paramAgamakA abhyAs karake usake gahan bhAvonko AtmasAt karen aur shAstrake tAtparyabhUt paramavItarAgabhAvako prApta karenyahI kAmanA . vi. san. 2065 pUjya bahinashrIkA 96vAn janmotsav

sAhityaprakAshanasamiti,
shrI di0 jain svAdhyAyamandir TrasTa,

di. 7-8-2009

sonagaDh364250 (saurAShTra)

Page -18 of 388
PDF/HTML Page 9 of 415
single page version

nama sadguruve
upodghAt
[gujarAtI upodghAtakA hindI rUpAntar]

bhagavAn kundakundAchAryadevapraNIt yah ‘niyamasAr’ nAmak shAstra ‘dvitIy shrutaskandh’ ke sarvotkRuShTa Agamommense ek hai .

‘dvitIy shrutaskandh’kI utpatti kis prakAr huI use ham paTTAvaliyonke AdhAr par pratham sankShepamen dekhen :

Ajase 2477 varSha pUrva is bharatakShetrako puNyabhUmimen jagatpUjya paramabhaTTArak bhagavAn shrI mahAvIrasvAmI mokShamArgakA prakAsh karaneke lie samasta padArthonkA svarUp apanI sAtishay divyadhvani dvArA pragaT kar rahe the . unake nirvANake pashchAt pAnch shrutakevalI hue, jinamen antim shrutakevalI shrI bhadrabAhusvAmI the . vahAn tak to dvAdashAngashAstrakI prarUpaNAse nishchayavyavahArAtmak mokShamArga yathArtha pravartamAn rahA . tatpashchAt kAladoShake kAraN kramasha angonke gnAnakI vyuchchhitti hotI gaI . isaprakAr apAr gnAnasindhukA adhikAnsh vichchhinna honeke pashchAt dvitIy bhadrabAhusvAmI AchAryakI paripATImen do samartha muni hueekakA nAm shrI dharasen AchArya aur dUsarekA nAm shrI guNadhar AchArya . unase prApta hue gnAnake dvArA unakI paramparAmen honevAle AchAryonne shAstronkI rachanA kI aur vIr bhagavAnake upadeshakA pravAh achchhinna rakhA .

shrI dharasen AchAryako AgrAyaNIpUrvake pancham vastu-adhikArake mahAkarmaprakRiti nAmak chaturtha prAbhRutakA gnAn thA . us gnAnAmRutamense kramAnusAr Age honevAle AchAryon dvArA ShaTkhanDAgam, dhaval, mahAdhaval, jayadhaval, gommaTasAr, labdhisAr, kShapaNAsAr Adi shAstronkI rachanA huI . isaprakAr pratham shrutaskandhakI utpatti hai . usamen jIv aur karmake sanyogase huI AtmAkI sansAraparyAyakAguNasthAn, mArgaNA AdikAvarNan hai; paryAyArthikanayako pradhAn rakhakar kathan kiyA gayA hai . is nayako ashuddha-dravyArthik bhI kahate hain aur adhyAtmabhAShAmen ashuddhanishchayanay athavA vyavahAr kahA jAtA hai .


Page -17 of 388
PDF/HTML Page 10 of 415
single page version

shrI guNadhar AchAryako gnAnapravAdapUrvake dashaven tRutIy prAbhRutakA gnAn thA . us gnAnamense tatpashchAt honevAle AchAryonne kramasha siddhAntonkI rachanA kI . is prakAr sarvagna bhagavAn mahAvIrase chalA A rahA gnAn AchAryonkI paramparAse bhagavAn kundakundAchAryadevako prApta huA . unhonne panchAstikAyasangrah, pravachanasAr, samayasAr, niyamasAr, aShTapAhuD Adi shAstra rache; aur is prakAr dvitIy shrutaskandhakI utpatti huI . usamen gnAnako pradhAn karake shuddhadravyArthik nayase kathan hai, AtmAke shuddha svarUpakA varNan hai .

bhagavAn kundakundAchAryadev vikram samvatke prArambhamen ho gaye hain . digambar jain paramparAmen bhagavAn kundakundAchAryadevakA sthAn sarvotkRuShTa hai . ‘mangalan bhagavAn vIro mangalan gautamo gaNI . mangalan kundakundAryo jainadharmostu mangalam ..-is pavitra shlokako pratyek digambar jain dharmAnuyAyI shAstra-paThanase pUrva mangalAcharaNake rUpamen bolatA hai . isase siddha hotA hai ki sarvagnabhagavAn shrI mahAvIrasvAmI aur gaNadhar bhagavAn shrI gautamasvAmIke pashchAt turanta hI bhagavAn kundakundAchAryakA sthAn AtA hai . digambar jain sAdhu apaneko kundakundAchAryakI paramparAkA kahalAnemen gauravakA anubhav karate hain . bhagavAn kundakundAchAryadevake shAstra sAkShAt gaNadharadevake vachanon jitane hI pramANabhUt mAne jAte hain . unake pashchAt honevAle granthakAr AchArya apane kisI kathanako siddha karaneke lie kundakundAchAryadevake shAstronkA pramAN dete hain jisase vah kathan nirvivAd siddha hotA hai . unake pashchAt likhe gaye granthommen unake shAstrommense anekAnek avataraN lie gaye hain . vAstavamen bhagavAn kundakundAchAryane apane paramAgamommen tIrthankaradevon dvArA prarUpit uttamottam siddhAntonkI surakShA kI hai aur mokShamArgako sthir rakhA hai . vi0 samvat 990men shrI devasenAchArya ho gaye hain, ve apane darshanasAr nAmak grantha 1kahate hain ki ‘‘videhakShetrake vartamAn tIrthankar shrI sImandharasvAmIke samavasaraNamen jAkar shrI padmanandinAthane (-kundakundAchAryadevane) svayam prApta kiye hue gnAn dvArA bodh na diyA hotA to munijan sachche mArgako kaise jAnate ?’’ ham dUsarA bhI ek ullekh dekhen, jisamen kundakundAchAryadevako kalikAlasarvagna kahA gayA hai :‘‘padmanandI, kundakundAchArya, vakragrIvAchArya, elAchArya, gRidhrapichchhAchArya’’in pAnch nAmonse vibhUShit, chAr angul upar AkAshamen gaman karanekI jinhen Ruddhi thI, jinhonne pUrvavidehamen jAkar sImandhar bhagavAnakI vandanA kI thI aur unase prApta hue shrutagnAn dvArA jinhonne bhAratavarShake bhavya jIvonko pratibodh diyA hai aise shrI jinachandrasUribhaTTArakake paTTake AbharaNarUp kalikAlasarvagna (bhagavAn kundakundAchAryadev) unake rache hue is ShaTprAbhRut grathamen....sUrIshvar shrI shrutasAgar dvArA rachit 1 mUl shlokake lie dekhiye pRuShTha16 .


Page -16 of 388
PDF/HTML Page 11 of 415
single page version

mokShaprAbhRutakI TIkA samApta huIai .’’ aisA ShaTprAbhRutakI shrRutasAgarasUrikRut TIkAke antamen likhA hai . bhagavAn kundakundAchAryadevakI mahattA batalAnevAle aise anekAnek ullekh jain sAhityamen milate hain; 1shilAlekh bhI anek hain . is prakAr hamane dekhA ki sanAtan jain sampradAyamen kalikAlasarvagna bhagavAn kundakundAchAryadevakA sthAn advitIy hai .

bhagavAn kundakundAchAryadevake rache hue anek shAstra hain, jinamen se kuchh vartamAnamen vidyamAn hai . trilokanAth sarvagnadevake mukhase pravAhit shrRutAmRutakI saritAmense bhare hue ve amRutabhAjan Aj bhI anek AtmArthiyonko AtmajIvan pradAn karate hain . unake panchAstikAyasangrah, pravachanasAr, samayasAr aur niyamasAr nAmak uttamottam paramAgamommen hajAron shAstronkA sAr A jAtA hai . bhagavAn kundakundAchAryake pashchAt likhe gaye anek granthonke bIj in paramAgamommen vidyamAn hain aisA sUkShma dRuShTise adhyayan karane par gnAt hotA hai . shrI panchAstikAyasangrahamen chhah dravya aur nav tattvonke svarUpakA kathan sankShepamen kiyA gayA hai . shrI pravachanasAramen usake nAmake anusAr jinapravachanakA sAr sangrahIt hai aur use gnAnatattva, gneyatattva tathA charaNAnuyogake tIn adhikArommen vibhAjit kiyA hai . shrI samayasAr is bharatakShetrakA sarvotkRuShTa paramAgam hai . usamen navatattvonkA shuddhanayakI dRuShTise nirUpaN karake jIvakA shuddha svarUp sarva oraseAgam, yukti, anubhav evan paramparAseati vistArapUrvak samajhAyA hai . shrI niyamasAramen mokShamArgakA spaShTa satyArtha nirUpaN hai . jis prakAr samayasAramen shuddhanayase navatattvonkA nirUpaN kiyA hai, usI prakAr niyamasAramen mukhyata shuddhanayase jIv, ajIv, shuddhabhAv, pratikramaN, pratyAkhyAn, AlochanA, prAyashchitta, samAdhi, bhakti, Avashyak, shuddhopayog AdikA varNan hai . shrI niyamasAr bharatakShetrake uttamottam shAstrommense ek hone par bhI prAbhRutatrayakI tulanAmen usakI prasiddhi atyanta alpa hai . brahmachArI shItalaprasAdajIne vi0 samvat 1972 men hindI niyamasArakI bhUmikAmen ThIk hI likhA hai ki‘‘Aj tak shrI kundakundAchAryake panchAstikAyasangrah, pravachanasAr aur samayasAryah tIn ratna hI adhik prasiddha hain . khedakI bAt hai ki unhIn jaisA balki kuchh anshommen unase bhI visheSh jo niyamasAraratna hai, usakI prasiddhi itanI alpa hai ki koI koI to usakA nAm bhI nahIn jAnate .’’

yah niyamasAr paramAgam mukhyata mokShamArgake nirupachAr nirUpaNakA anupam granth hai . ‘‘niyam’’ arthAt jo avashya karane yogya ho, arthAt ratnatray . ‘‘niyamasAr’’ arthAt niyamakA sAr arthAt shuddha ratnatray . us shuddha ratnatrayakI prApti paramAtmatattvake Ashrayase hI hotI hai . 1 shilAlekhonke lie dekhiye pRuShTha-16 .


Page -15 of 388
PDF/HTML Page 12 of 415
single page version

nigodase lekar siddha takakI sarva avasthAommenashubh, shubh yA shuddha visheShommenvidyamAn jo nitya niranjan TankotkIrNa shAshvat ekarUp shuddhadravyasAmAnya vah paramAtmatattva hai . vahI shuddha antatattva, kAraN paramAtmA, paramapAriNAmikabhAv Adi nAmonse kahA jAtA hai . is paramAtmatattvakI upalabdhi anAdi kAlase anantAnant dukhonkA anubhav karanevAle hue jIvonne ek kShaNamAtra bhI nahIn kI aur isalie sukh prAptike usake sarva hApaTenprayatna (dravyalingI munike vyavahAr ratnatray sahit) sarvathA vyartha gaye hain . isaliye is paramAgamakA ekamAtra uddeshya jIvonko paramAtmatattvakI upalabdhi athavA Ashray karavAnA hai . shAstrakAr AchArya bhagavAnane aur TIkAkAr munivarane is paramAgamake pratyek pRuShThamen jo anubhavasiddha param satya kahA hai usakA sAr is prakAr hai :he jagatke jIvo ! tumhAre sukhakA ekamAtra upAy paramAtmatattvakA Ashray hai . samyagdarshanase lekar siddha takakI sarva bhUmikAen usamen samA jAtI hain; paramAtmatattvakA jaghanya Ashray so samyagdarshan hai; vah Ashray madhyam koTikI ugratA dhAraN karane par jIvako deshachAritra, sakalachAritra Adi dashAen pragaT hotI hai aur pUrNa Ashray hone par kevalagnAn tathA siddhatva prApta karake jIv sarvathA kRutArtha hotA hai . isaprakAr paramAtmatattvakA Ashray hI samyagdarshan hai, vahI samyaggnAn hai, vahI samyakchAritra hai; vahI satyArtha pratikramaN, pratyAkhyAn, AlochanA, prAyashchitta, sAmAyik, bhakti, Avashyak, samiti, gupti, sanyam, tap, samvar, nirjarA, dharmashukladhyAn Adi sab kuchh hai . aisA ek bhI mokShake kAraNarUp bhAv nahIn hai jo paramAtmatattvake Ashrayase anya ho . paramAtmatattvake Ashrayase anya aise bhAvonko vyavahArapratikramaN, vyavahArapratyAkhyAn Adi shubh vikalparUp bhAvonkomokShamArga kahA jAtA hai vah to mAtra upachArase kahA jAtA hai . paramAtmatattvake madhyam koTike aparipakva Ashrayake samay us aparipakvatAke kAraN sAthsAth jo ashuddhirUp ansh vidyamAn hotA hai . vah ashuddhirUp ansh hI vyavahArapratikramaNAdi anekAnek shubh vikalpAtmak bhAvonrUpase dikhAI detA hai . vah ashuddhiansh vAstavamen mokShamArga kaise ho sakatA hai ? vah to sachamuch mokShamArgase viruddha bhAv hI hai, bandhabhAv hI haiaisA tum samajho . aur dravyalingI muniko jo pratikramaN, pratyAkhyAnAdi shubhabhAv hote hain ve bhAv to pratyek jIv ananta bAr kar chukA hai, kintu ve bhAv use mAtra paribhramaNakA hI kAraN hue hain kyonki paramAtmatattvake Ashray binA AtmAkA svabhAvapariNaman anshata bhI na honese usI mokShamArgakI prApti anshamAtra bhI nahIn hotI . sarva main dhruv shuddha AtmadravyasAmAnya hUn’’aisI sAnubhav shraddhApariNatise lekar paripUrNa lInatA takakI kisI bhI

pariNatiko paramAtmatattvakA Ashray, paramAtmatattvakA Alamban, paramAtmatattvake prati jhukAv, paramAtmatattvake
prati unmukhatA, paramAtmatattvakI upalabdhi, paramAtmatattvakI bhAvanA, paramAtmatattvakA dhyAn Adi shabdonse kahA
jAtA hai
.

Page -14 of 388
PDF/HTML Page 13 of 415
single page version

jinendronkI divyadhvanikA sankShep aur hamAre svasamvedanakA sAr yah hai kibhayankar sansAr rogakI ekamAtra auShadhi paramAtmatattvakA Ashray hI hai . jab tak jIvakI dRuShTi dhruv achal paramAtmatattva par na paDakar kShaNik bhAvon par rahatI hai tab tak ananta upAyonse bhI usakI kRutak aupAdhik hilorenshubhAshubh vikalpashAnta nahIn hotIn, kintu jahAn us dRuShTiko paramAtmatattvarUp dhruv Alamban hAth lagatA hai vahAn usI kShaN vah jIv (dRuShTiapekShAse) kRutakRutyatAkA anubhav karatA hai, (dRuShTiapekShAse) vidhiniShedh vilayako prApta hote hain, apUrva samarasabhAvakA vedan hotA hai, nij svabhAvabhAvarUp pariNamanakA prArambha hotA hai aur kRutak aupAdhik hiloren kramasha shAnta hotI jAtI hain . is niranjan nij paramAtmatattvake AshrayarUp mArgase hI sarva mumukShu bhUt kAlamen panchamagatiko prApta hue hain, vartamAnamen ho rahe hain aur bhaviShyakAlamen honge . yah paramAtmatattva sarva tattvommen ek sAr hai, trikAlnirAvaraN, nityAnandaekasvarUp hai, svabhAvananta chatuShTayase sanAth hai, sukhasAgarakA jvAr hai, kleshodadhikA kinArA hai, chAritrakA mUl hai, muktikA kAraN hai . sarva bhUmikAke sAdhakonko vahI ek upAdey hai . he bhavya jIvon ! is paramAtmatattvakA Ashray karake tum shuddha ratnatray pragaT karo . itanA na kar sako to samyagdarshan to avashya hI karo . vah dashA bhI abhUtapUrva tathA alaukik hai .

is prakAr is param pavitra shAstramen mukhyata paramAtmatattva aur usake Ashrayase pragaT honevAlI paryAyonkA varNan hone par bhI, sAth-sAth dravyaguNaparyAy, chhah dravya, pAnch bhAv, vyavahAr-nishchayanay, vyavahArachAritra, samyagdarshan prAptimen pratham to anya samyagadRuShTi jIvakI deshanA hI nimitta hotI hai (mithyAdRuShTi jIvakI nahIn) aisA abAdhit niyam, panch parameShThIkA svarUp, kevalagnAn-kevaladarshan kevalIkA ichchhArahitapanA Adi anek viShayonkA sankShipta nirUpaN bhI kiyA gayA hai . isaprakAr uparokta prayojanabhUt viShayonko prakAshit karatA huA yah shAstra vastusvarUpakA yathArtha nirNay karake paramAtmatattvako prApta karanekI ichchhA rakhanevAle jIvako mahAn upakArI hai . antatattvarUp amRutasAgar par dRuShTi lagAkar gnAnAnandakI tarangen uchhAlanevAle hue mahA masta munivaronke antarvedanamense nikale hue bhAvonse bharA huA yah paramAgam nandanavan samAn AhlAdakArI hai . munivaronke hRudayakamalamen virAjamAn antatattvarUp amRutasAgar parase tathA shuddhaparyAyonrUp amRutajharane parase bahatA huA shrutarUp shItal samIr mAnon ki amRut-sIkaronse mumukShuonke chittako param shItalIbhUt karatA hai . aisA shAntaras param AdhyAtmik shAstra Aj bhI vidyamAn hai aur paramapUjya gurudev dvArA usakI agAdh AdhyAtmik gaharAIyAn pragaT hotI jA rahI hain yah hamArA mahAn saubhAgya hai . pUjya gurudevako shrI niyamasArake prati apAr bhakti hai . ve kahate hain‘‘param pAriNAmikabhAvako prakAshit


Page -13 of 388
PDF/HTML Page 14 of 415
single page version

karanevAlA shrI niyamasAr paramAgam aur usakI TIkA kI rachanAchhaThaven sAtaven guNasthAnamen jhUlate hue mahA samartha munivaron dvArA dravyake sAthe paryAyakI ekatA sAdhate-sAdhate ho gaI hai . jaise shAstra aur TIkA rache gaye hain vaisA hI svasamvedan ve svayam kar rahe the . param pAriNAmik bhAvake antaraanubhavako hI unhonne shAstramen utArA haipratyek akShar shAshvat, TankotkIrNa, paramasatya, nirapekSha kAraNashuddhaparyAy, svarUpapratyakSha sahajagnAn Adi viShayonkA nirUpaN karake to munivaronne adhyAtmakI anubhavagamya atyantAtyant sUkShma aur gahan bAtako is shAstramen spaShTa kiyA hai . sarvotkRuShTa paramAgam shrI samayasAramen bhI in viShayonkA itane spaShTarUpase nirUpaN nahIn hai . aho ! jis prakAr koI parAkramI kahA jAnevAlA puruSh vanamen jAkar sinhanIkA dUdh duh lAtA hai, usI prakAr AtmaparAkramI mahAmunivaronne vanamen baiThe-baiThe antarakA amRut duhA hai . sarvasangaparityAgI nirgranthonne vanamen rahakar siddha bhagavantonse bAten kI hain aur ananta siddha bhagavanta kis prakAr siddhiko prApta hue hain usakA itihAs isamen bhar diyA hai .

is shAstramen bhagavAn kundakundAchAryadevakI prAkRit gAthAon par tAtparyavRutti nAmak sanskRit TIkA likhanevAle munivar shrI padmaprabhamaladhAridev hain . ve shrI vIranandi siddhAntachakravartIke shiShya hain aur vikram kI terahavIn shatAbdImen ho gaye hain, aisA shilAlekh Adi sAdhanon dvArA sanshodhan-karttAonkA anumAn hai . ‘‘paramAgamarUpI makarand jinake mukhase jharatA hai aur pAnch indriyonke phai lAv rahit dehamAtra parigrah jinake thA’’ aise nirgrantha munivar shrI padmaprabhadevane bhagavAn shrI kundakundAchAryadevake hRudayamen bhare hue param gahan AdhyAtmik bhAvonko apane arntavedanake sAth milAkar is TIkAmen spaShTarUpase pragaT kiyA hai . is TIkAmen AnevAle kalasharUp kAvya atyanta madhur hai aur adhyAtmamastI tathA bhaktirasase bharapUr hain . adhyAtmakavike rUpamen shrI padmaprabhamaladhAridevakA sthAn jain sAhityamen ati uchcha hai . TIkAkAr munirAjane gadya tathA padyarUpamen param pAriNAmik bhAvakA to khUb-khUb gAn kiyA hai . sampUrNa TIkA mAnon param pAriNAmik bhAvakA aur tadAshrit munidashAkA ek mahAkAvya ho isaprakAr mumukShu hRudayonko mudit karatI hai . param pAriNAmikabhAv, sahaj sukhamay munidashA aur siddha jIvonkI paramAnandapariNatike prati bhaktise munivarakA chitta mAnon umaD paDatA hai aur us ullAsako vyakta karaneke liye unake shabda atyant alpa honese unake mukhase anek prasangochitta upamA-alankAr pravAhit hue hain . anya anek upamAonkI bhAntimukti dIkShA Adiko bArambAr strIko upamA bhI leshamAtra sankoch binA nisankocharUpase dI gaI hai vah AtmalIn mahAmunivarake brahmacharyakA atishay bal sUchit karatI hai . sansAr dAvAnalake samAn hai aur siddhadashA tathA munidashAparam sahajAnandamay haiaise bhAvake dhArAvAhI vAtAvaraN sampUrNa TIkAmen brahmaniShTha munivarane alaukik rItise utpanna kiyA hai aur spaShTarUpase darshAyA


Page -12 of 388
PDF/HTML Page 15 of 415
single page version

hai ki muniyonkI vrat, niyam, tap, brahmacharya, tyAg, pariShahajay ityAdirUp koI bhI pariNati haThapUrvak, khedayukta, kaShTaprad yA narakAdike bhayamUlak nahIn hotI, kintu antarang Atmik vedanase honevAlI param paritRuptike kAraN nirantar sahajAnandamay hotI haiki jis sahajAnandake pAs sansAriyonke kanakakAminIjanit kalpit sukh keval upahAsapAtra aur ghor dukhamay bhAsit hote hain . sachamuch mUrtimant munipariNati samAn yah TIkA mokShamArgamen vicharanevAle munivaronkI sahajAnandamay pariNatikA tAdRush chitraN karatI hai . is kAlamen aisI yathArtha Anandanirbhar mokShamArgakI prakAshak TIkA mumukShuonko arpit karake TIkAkAr munivarane mahAn upakAr kiyA hai .

shrI niyamasAramen bhagavAn kundakundAchAryadevane 187 gAthAen prAkRitamen rachI hain, un par shrI padmaprabhamaladhAridevane tAtparyavRutti nAmak sanskRit TIkA likhI hai . brahmachArI shrI shItalaprasAdajIne mUl gAthAonkA tathA TIkAkA hindI anuvAd kiyA hai . vi0 samvat 1972men shrI jainagrantharatnAkar kAryAlayakI orase prakAshit hindI niyamasAramen mUl gAthAen, sanskRit TIkA tathA brahmachArI shItalaprasAdajI kRut hindI anuvAd pragaT hue the . ab shrI jain svAdhyAyamandir TrasTa, sonagaDh (saurAShTra)se yah grantha gujarAtImen prakAshit huA hai jisamen mUl gAthAen, unakA gujarAtI padyAnuvAd, sanskRit TIkA aur us gAthA-TIkAke akSharasha gujarAtI anuvAdakA samAvesh hotA hai . jahAn, visheSh spaShTatAkI AvashyakatA thI vahAn‘kaunsa’men athavA ‘phU TanoT’ (TippaNI) dvArA spaShTatA kI gaI hai . shrI jainagrantharatnAkar kAryAlay dvArA prakAshit niyamasAramen chhapI huI sanskRit TIkAmen jo ashuddhiyAn thIn unamense anek ashuddhiyAn hastalikhit pratiyonke AdhAr par sudhAr lI gaI hain . ab bhI isamen kahIn-kahIn ashuddha pATh ho aisA lagatA hai, kintu hamen jo tIn hastalikhit pratiyAn prApta huI hain unamen shuddha pATh na milaneke kAraN un ashuddhiyonko nahIn sudhArA jA sakA hai . ashuddha pAThonkA anuvAd karanemen baDI sAvadhAnI rakhI gaI hai aur pUrvApar kathan tathA nyAyake sAth jo adhikase adhik sangat ho aisA un pAThonkA anuvAd kiyA hai .

yah anuvAd karanekA mahAn saubhAgya mujhe prApta huA vah mere liye harShakA kAraN hai . param pUjya sadgurudevake Ashrayamen is gahan shAstrakA anuvAd huA hai . paramopakArI sadgurudevake pavitra jIvanake pratyakSha parichay binA tathA unake AdhyAtmik upadesh binA is pAmarako jinavANIke prati leshamAtra bhakti yA shraddhA kahAnse pragaT hotI, bhagavAn kundakundAchAryadev aur unake shAstronkI lesh bhI mahimA kahAnse AtI tathA un shAstronkA artha kholanekI lesh bhI shakti kahAnse prApta hotI ? is prakAr anuvAdakI samasta shaktikA mUl shrI sadgurudev hI honese vAstavamen to sadgurudevakI amRutavANIkA srot hI unake dvArA prApta


Page -11 of 388
PDF/HTML Page 16 of 415
single page version

huA amUlya upadesh hIyathAkAl is anuvAdake rUpamen pariNamit huA hai . jinake dvArA sinchit shaktise tathA jinakI uShmAse mainne is gahanashAstrako anUdit karanekA sAhas kiyA thA aur jinakI kRupAse vah nirvighna samApta huA hai un pUjya paramopakArI sadgurudev (shrI kAnajIsvAmI)ke charaNAravindamen atyant bhaktibhAvase vandan karatA hUn .

paramapUjya bahin shrI champAbahin prati bhI is anuvAdakI pUrNAhUti karate hue, upakAravashatAkI ugra bhAvanAkA anubhav ho rahA hai . jinake pavitra jIvan aur bodh is pAmarako shrI niyamasArake prati, niyamasArake mahAn karttAke prati aur niyamasAramen upadeshit vItarAgavignAnake prati bahumAnavRuddhike vishiShTa nimitta hue hain, aisI un paramapUjya bahinashrIke charaNakamalamen yah hRuday naman karatA hai .

is anuvAdamen anek sajjanonne hArdik sahAyatA kI hai . mAnanIy shrI vakIl rAmajIbhAI mANekachand doshIne apane vyasta dhArmik vyavasAyommense samay nikAlakar sampUrNa anuvAdakA sUkShmatAse avalokan karake yathochit sUchanAen dI hain aur anuvAdamen AnevAlI chhoTIbaDI kaThinAiyonkA apane vishAl shAstragnAnase nirAkaraN kar diyA hai . bhAI shrI khImachand jeThAlAl seThane bhI anuvAdakA adhikAnsh baDI tatparatAse jAnch liyA hai aur apane sanskRit bhAShAke tathA shAstragnAnake AdhAr par upayogI sUchanAen dI hain . bAlabrahmachArI bhAI shrI chandulAl khImachand jhobAliyAne bhI sampUrNa anuvAd ati sUkShmatAse dekhakar baDI upayogI sUchanAen dI hain; hastalikhit pratiyonke AdhArase sanskRit TIkA sudhAr dI hai; shuddhipatra, anukramaNikA, gAthAsUchI, kalashasUchI Adi taiyAr kiye hain . tathA prUph sanshodhan kiyA hai; is prakAr unhonne baDe parishram aur sAvadhAnIpUrvak sarvatomukhI sahAyatA dI hai . kishanagaDh- nivAsI shrI pt. mahendrakumArajI pATanIne sanskRit TIkAmen AnevAle shlokonke chhandonke nAm likh bheje hain . in sab mahAnubhAvonkA main antakaraNapUrvak AbhAr mAnatA hUn . inakI hArdik sahAyatAke binA is anuvAdamen anek nyUnatAen rah jAtIn . inake atirikta anya jin-jin bhAIyonne is kAryamen sahAyatA dI hai un sabhIkA main RuNI hUn .

yah anuvAd mainne niyamasArake prati apanI bhaktise tathA gurudevakI preraNAse prerit hokar, nijakalyANake hetu, bhavabhayase Darate-Darate kiyA hai . anuvAd karate hue mainne is bAtakI yathAshakti sAvadhAnI rakhI hai ki shAstrake mUl Ashayommen kahIn phe raphAr na ho jAye . tathApi alpagnatAke kAraN kinchit bhI Ashay-parivartan huA ho athavA koI truTayAn rah gaI hon to usake liye main shAstrakAr shrI kundakundAchAryabhagavAn, TIkAkAr shrI padmaprabhamaladhAridev, paramakRupAlu shrI sadgurudev aur mumukShu pAThakonse hArdik kShamAyAchanA karatA hUn .

yah anuvAd bhavya jIvonko shAshvat paramAnandakI prApti karAye, aisI hArdik bhAvanA hai .

Page -10 of 388
PDF/HTML Page 17 of 415
single page version

jo jIv is parameshvar paramAgamamen kahe hue bhAvonko hRudayangam karenge ve avashya hI sukhadhAm kAraN paramAtmAkA nirNay aur anubhav karake, usamen paripUrNa lInatA pAkar, shAshvat paramAnandadashAko prApta karenge . jabatak ve bhAv hRudayangat na hon tab tak AtmAnubhavI mahAtmAke Ashray-pUrvak tatsabandhI sUkShma vichAr, gaharA antarshodhan karttavya hai . jabatak paradravyonse apanA sarvathA bhinnatva bhAsit na ho aur apanI kShaNik paryAyonse dRuShTi haTakar ekarUp kAraNaparamAtmAkA darshan na ho tabatak chain lenA yogya nahIn hai . yahI paramAnandaprAptikA upAy hai . TIkAkAr munirAj shrI padmaprabhadevake shabdommen is paramapavitra paramAgamake phalakA varNan karake yah upodghAt pUrNa karatA hUn :‘‘jo nirvANasundarIse utpanna honevAle, param vItarAgAtmak, nirAbAdh, nirantar evan anang paramAnandakA denevAlA hai, jo niratishay nityashuddha, niranjan nij kAraNaparamAtmAkI bhAvanAkA kAraN hai, jo samasta nayonke samUhase sushobhit hai, jo panchamagatike hetubhUt hai tathA jo pAnch indriyonke vistAr rahit dehamAtraparigrahadhArI dvArA rachit haiaise is bhAgavat shAstrako jo nishchayanay aur vyavahAranayake avirodhase jAnate hain, ve mahApuruShsamasta adhyAtmashAstronke hRudayako jAnanevAle aur paramAnandarUp vItarAgasukhake abhilAShIbAhyaabhyantar chauvIs parigrahonke prapanchakA parityAg karake, trikAlnirupAdhi svarUpamen lIn nij kAraNaparamAtmAke svarUpake shraddhAngnAnAcharaNAtmak bhedopachAr kalpanAse nirapekSha aise svastha ratnatrayamen parAyaN vartate hue, shabdabrahmake phalarUp shAshvat sukhake bhoktA hote hain .

shrAvaN kRuShNA pratipadA,
vikram samvat 2007
himmatalAl jeThAlAl shAh

Page -9 of 388
PDF/HTML Page 18 of 415
single page version

OM
bhagavAn shrI kundakundAchAryadevake sambandhamen
ullekh
vandyo vibhurbhbhuvi na kai rih kauNDakunda
ku nda-prabhA-praNayi-kIrti-vibhUShitAsha
.
yashchAru-chAraN-karAmbujachanycharIk -
shchakre shrutasya bharate prayata pratiShThAm
..
[chandragiri parvatakA shilAlekh ]
artha :kundapuShpakI prabhA dhAraN karanevAlI jinakI kIrti dvArA dishAen
vibhUShit huI hain, jo chAraNonkechAraNaRuddhidhArI mahAmuniyonkesundar
hastakamalonke bhramar the aur jin pavitrAtmAne bharatakShetramen shrutakI pratiShThA kI hai,
ve vibhu kundakunda is pRithvI par kisase vandya nahIn hain ?
........koNDaku ndo yatIndra ..
rajobhiraspRuShTatamatvamanta-
rbAhyepi samvyanyjayitun yatIsha
.
rajapadan bhUmitalan vihAy
chachAr manye chaturanggulan sa
..
[vindhyagirishilAlekh ]

❈❈❈❈❈❈❈❈❈❈❈❈❈❈❈❈❈❈❈❈❈❈❈❈❈❈❈❈❈



Page -7 of 388
PDF/HTML Page 20 of 415
single page version

artha :yatIshvar (shrI kundakundasvAmI) rajasthAnakobhUmitalako
chhoDakar chAr angul U par AkAshamen gaman karate the usake dvArA main aisA samajhatA
hUn ki
ve antaramen tathA bAhyamen rajase (apanI) atyanta aspRuShTatA vyakta karate
the (antaramen ve rAgAdik malase aspRuShTa the aur bAhyamen dhUlase aspRuShTa the) .
jai paumaNandiNAho sImandharasAmidivvaNANeN .
Na vibohai to samaNA ka han sumaggan payANanti ..
[darshanasAr]
artha :(mahAvidehakShetrake vartamAn tIrthankaradev) shrI sImandharasvAmIse
prApta hue divya gnAn dvArA shrI padmanandinAthane (shrI kundakundAchAryadevane) bodh na diyA
hotA to munijan sachche mArgako kaise jAnate ?
he kundakundAdi AchAryon ! Apake vachan bhI svarUpAnusandhAnamen is
pAmarako param upakArabhUt hue hain . usake liye main Apako atyanta bhaktipUrvak
namaskAr karatA hUn .
[shrImad rAjachandra ]]

❈❈❈❈❈❈❈❈❈❈❈❈❈❈❈❈❈❈❈❈❈❈❈❈❈❈❈❈❈