Page -29 of 513
PDF/HTML Page 2 of 544
single page version
Page -28 of 513
PDF/HTML Page 3 of 544
single page version
tRutIy AvRutti
A shAstranI paDatar kimmat ruA. 102=00 thAy chhe. anek mumukShuonI
Page -26 of 513
PDF/HTML Page 5 of 544
single page version
Page -25 of 513
PDF/HTML Page 6 of 544
single page version
gnAnI sukAnI maLyA vinA e nAv paN tAre nahIn;
A kALamAn shuddhAtmagnAnI sukAnI bahu bahu dohyalo,
muj puNyarAshi phaLyo aho
ane gnaptimAnhI darav -guN -paryAy vilase;
nijAlambIbhAve pariNati svarUpe jaI bhaLe,
nimitto vahevAro chidaghan viShe kAI na maLe.
je vajre sumumukShu sattva jhaLake; paradravya nAto tUTe;
vANI chinmUrti
khoyelun ratna pAmun,
Page -24 of 513
PDF/HTML Page 7 of 544
single page version
bhagavAn shrI kundakundAchAryadevapraNIt sarvotkRuShTa paramAgamo mAnhenun ek A shrI pravachanasAr gujarAtI anuvAd sahit pahelI ja vAr prakAshit thAy chhe.
‘shrImad rAyachandra jain shAstramALA’mAn prasiddha thayel hindI pravachanasAr upar paramapUjya sadgurudeve pratham sonagaDhamAn vyAkhyAno karyAn hatAn ane tyAr pachhI vi. san. 1999mAn rAjakoTanA chAturmAs daramiyAn tenA bhAvo vyAkhyAn dvArA pragaT karyA hatA. te vakhate em jaNAyun hatun ke — pt.. hemarAjajIe je hindIbhAShATIkA karI chhe te mAtra bAlAvabodharUp hovAthI temAn shrI amRutachandrasUrikRut sanskRit TIkAnA pUrepUrA bhAvo AvI shakyA nathI, tethI jo A mahAn shAstrano akSharasha anuvAd gujarAtI bhAShAmAn prasiddha thAy to jignAsuone mahA lAbhanun kAraN thAy. AthI, A granthanun gujarAtI bhAShAmAn prakAshan karavAno A sansthAe nirNay karyo hato. Am, samayasAranI jem A pravachanasAr paN pUjya gurudevashrInA prabhAvanI ja prasAdI chhe; nirantar adhyAtmashAstronun rahasya samajAvIne teoshrI ApaNA upar je mahAn upakAr karI rahyA chhe te upakArane vANI dvArA vyakta karavAne A sansthA sarvathA asamartha chhe.
pravachanasAranA gujarAtI anuvAdanun kArya bhAIshrI himmatalAl jeThAlAl shAhathI ja thaI shake tem hovAthI, shrI digambar jain svAdhyAyamandir TrasTe temane anuvAd karI ApavA mATe vinantI karI, ane temaNe ghaNA harShathI anuvAd karavAnun svIkAryun. tenA phaLarUpe A anuvAd prasiddha thavA pAmyo chhe. have mumukShu jIvo A shAstrano pUro lAbh laI shakashe — e temanAn sadbhAgya chhe. ane te mATe pUjya gurudevashrInI preraNA jhIlIne A anuvAd taiyAr karanAr bhAIshrI himmatalAl jeThAlAl shAhano ApaNA upar mahAn upakAr varte chhe.
shrI pravachanasAr shAstranI ‘tattvadIpikA’ nAmanI pratham sanskRit TIkA shrI amRutachandrasUrie lagabhag vikram samvatanA dasamA saikAmAn karI hatI. Aje tene das saikA vItI gayA hovA chhatAn te TIkAno akSharasha anuvAd hindanI koI deshabhAShAmAn Aj sudhI thayo na hato, ane sanskRitabhAShAnA abhyAsIo ghaNA thoDA ja hoy chhe tethI, mumukShu jIvone A shAstranA abhyAsano tathA tenA bhAvo samajavAno pUro lAbh maLato nahi; A akSharasha gujarAtI anuvAd te khoTane dUr kare chhe.
A shAstranun gujarAtI bhAShAntar karavAnun kAm sahelun na hatun. shrI jainadharmanA ek mahAn nirgranth AchArya shrI amRutachandrasUrie shrI pravachanasAr upar potAnI tattvadIpikA nAmanI sanskRit TIkAmAn je uchcha ane gambhIr bhAvo utAryA chhe te bhAvo barAbar jaLavAI rahe tevI rIte tene sparshIne anuvAd thAy to ja prakAshan sampUrNapaNe samAjane lAbhadAyak nIvaDI shake. A anuvAdamAn shrI AchAryadevanA mUL bhAvonI gambhIratA sampUrNapaNe jaLavAI rahI chhe, ane anuvAdamAn anek jagyAe phUTanoT dvArA tenA artho ane khulAsAo karIne ghaNI spaShTatA karavAmAn AvI chhe. e uparAnt mUL gAthAono
Page -23 of 513
PDF/HTML Page 8 of 544
single page version
gujarAtI padyAnuvAd harigItachhandamAn karyo chhe te ghaNo madhur, spaShTa ane saraL bhAShAmAn chhe. AthI A shAstra mumukShuone sampUrNapaNe upayogI thAy tevun sundar banyun chhe. A rIte A anuvAdakArya bhAIshrI himmatalAlabhAIe sarvAnge pAr utAryun chhe, e jaNAvatAn TrasTane ghaNo ja Anand thAy chhe.
bhAIshrI himmatalAlabhAI adhyAtmarasik, shAnt, vivekI, gambhIr ane vairAgyashALI sajjan chhe, e uparAnt uchcha keLavaNI pAmel ane sanskRitamAn pravIN chhe. A pahelAn granthAdhirAj shrI samayasArano gujarAtI anuvAd paN temaNe ja karyo chhe ane have niyamasArano anuvAd paN teo ja karavAnA chhe. A rIte shrI kundakundabhagavAnanAn samayasAr, pravachanasAr ane niyamasAr jevAn sarvotkRuShTa paramAgam shAstrono anuvAd karavAnun param saubhAgya temane maLyun chhe, tethI teo kharekhar dhanyavAdane pAtra chhe.
A shAstrano gujarAtI anuvAd temaNe evo sundar karyo chhe ke te mATe A TrasTa temano jeTalo upakAr mAne teTalo ochho chhe. A kAryathI to AkhA jainasamAj upar temano upakAr chhe. e kahevAnI bhAgye ja jarUr chhe ke — jo A kAm temaNe hAthamAn na lIdhun hot to ApaNe A sarvotkRuShTa shAstra ApaNI mAtRubhAShAmAn prApta karI shakyA na hot. anuvAd mATe game teTalA paisA kharchavAmAn Ave topaN bIjAthI Avun sundar kArya thaI shakat nahi — em A sansthA khAtarIpUrvak jaNAve chhe. bhAIshrI himmatalAlabhAIe koI paN prakAranI Arthik sahAyatA lIdhA vagar, mAtra jinavANImAtA pratyenI bhaktithI prerAIne A kArya karI Apyun chhe. A kArya mATe sansthA temanI RUNI chhe. A anuvAdamAn ane harigIt gAthAomAn temaNe potAnA AtmAno sampUrNa ras reDI dIdho chhe. temaNe lakhelA upodghAtamAn temanA antaranun pratibimb dekhAI Ave chhe. teo lakhe chhe ke ‘A anuvAd men pravachanasAr pratyenI bhaktithI ane gurudevashrInI preraNAthI prerAIne nij kalyAN arthe, bhavabhayathI DaratAn DaratAn karyo chhe.’
A anuvAd -kAryamAn ghaNI ja kImatI sevA bhAIshrI khImachand jeThAlAl sheThe tathA brahmachArI bhAIshrI chandulAl khImachand jhobALiyAe ApI chhe, te mATe temano upakAr pradarshit karavAnI rajA laun chhun. ane bIjA paN je je bhAIoe A kAryamAn madad ApI chhe te sarvano AbhAr mAnavAnI rajA laun chhun.
mumukShuo A shAstrano barAbar abhyAs karI, tenA antaranA bhAvone yathArthapaNe samajo ane temAn kahelA shuddhopayog -dharmarUpe potAnA AtmAne pariNamAvo.
shrAvaN vad 2 vIr san. 2474 vi. san. 2004
Page -22 of 513
PDF/HTML Page 9 of 544
single page version
pravachanasAranI A chhaThThI AvRutti agAunI AvRutti pramANe ja chhapAvI chhe. mudraNakArya ‘kahAn mudraNAlay’nA mAlik shrI gnAnachandajI jaine alpa samayamAn kALajIpUrvak sArun karI Apyun chhe te badal temano TrasTa AbhAr mAne chhe.
bIjI AvRutti prasange shrI jayasenAchAryakRut ‘tAtparyavRutti’ nAmanI sanskRit TIkA je umeravAmAn AvI chhe te bra0 bhAIshrI chandubhAI jhobALiyAe jayapuranI hastalikhit pratanA AdhAre sudhArI ApI chhe. UnDA Adarsha AtmArthI panDitaratna shrI himmatalAlabhAI shAhano upodghAt shabdasha A AvRuttimAn lIdhel chhe.
A ‘pravachanasAr’ sarvagna tIrthankar paramAtmAnA divyadhvanino sAr chhe. pUjya gurudevashrInA shrImukhe tenA uparanAn atyant gUDh ane mArmik pravachano sAkShAt sAmbhaLavA maLel ane hAlamAn Tep -avatIrNa te pravachano sAmbhaLavA maLe chhe tethI ApaNe sau temanA atyant RUNI chhIe ane tethI temane hArdik upakRutabhAvabhInI vandanA karIe chhIe.
A shAstramAn darshAvelA bhAvone yathArthapaNe samajI, antaramAn tenun pariNaman karI, atIndriy gnAnanI prApti dvArA atIndriy Anandane sarve jIvo AsvAdo evI Antarik bhAvanA bhAvIe chhIe.
phAgaN vad dasam, pU. bahenashrI champAbenanI 75mI samyaktva -jayantI, vi. san. 2063, i. sa. 2007
Page -21 of 513
PDF/HTML Page 10 of 544
single page version
enI kundakund gUnthe mAL re,
jemAn sAr -samay shiratAj re,
gUnthyun pravachanasAr re,
gUnthyo samayano sAr re,
jinajIno OMkAranAd re,
vandun e OMkAranAd re,
mArA dhyAne hajo jinavAN re,
vAjo mane dinarAt re,
Page -20 of 513
PDF/HTML Page 11 of 544
single page version
bhagavAn kundakundAchAryadevapraNIt A ‘pravachanasAr’ nAmanun shAstra ‘dvitIy shrutaskandh’nAn sarvotkRuShTa AgamomAnnun ek chhe.
‘dvitIy shrutaskandh’nI utpatti kaI rIte thaI te ApaNe paTTAvalionA AdhAre sankShepamAn pratham joIe
AjathI 2474 varSha pahelAn A bharatakShetranI puNyabhUmimAn jagatpUjya param bhaTTArak sarvagna bhagavAn shrI mahAvIrasvAmI mokShamArgano prakAsh karavA mATe samasta padArthonun svarUp potAnA sAtishay divyadhvani dvArA pragaT karatA hatA. temanA nirvAN pachhI pAnch shrutakevaLI thayA, jemAn chhellA shrutakevaLI shrI bhadrabAhusvAmI thayA. tyAn sudhI to dvAdashAngashAstranA prarUpaNathI nishchayavyavahArAtmak mokShamArga yathArtha pravartato rahyo. tyAr pachhI kALadoShathI krame krame angonA gnAnanI vyuchchhitti thatI gaI. em karatAn apAr gnAnasindhuno ghaNo bhAg vichchhed pAmyA pachhI bIjA bhadrabAhusvAmI AchAryanI paripATImAn be samartha munio thayA — ekanun nAm shrI dharasen AchArya ane bIjAnun nAm shrI guNadhar AchArya. temanI pAsethI maLelA gnAn dvArA temanI paramparAmAn thayelA AchAryoe shAstro gUnthyAn ane vIr bhagavAnanA upadeshano pravAh vaheto rAkhyo.
shrI dharasen AchAryane AgrAyaNIpUrvanA pAnchamA ‘vastu’ adhikAranA mahAkarmaprakRiti nAmanA chothA prAbhRutanun gnAn hatun. te gnAnAmRutamAnthI anukrame tyAr pachhInA AchAryo dvArA ShaTkhanDAgam, tathA tenI dhavalA -TIkA, gommaTasAr, labdhisAr, kShapaNAsAr Adi shAstro rachAyAn. A rIte pratham shrutaskandhanI utpatti chhe. temAn jIv ane karmanA sanyogathI thayelA AtmAnA sansAraparyAyanun — guNasthAn, mArgaNAsthAn Adinun — sankShipta varNan chhe, paryAyArthikanayane pradhAn karIne kathan chhe. A nayane ashuddhadravyArthik paN kahe chhe ane adhyAtmabhAShAthI ashuddha- nishchayanay athavA vyavahAr kahe chhe.
Page -19 of 513
PDF/HTML Page 12 of 544
single page version
shrI guNadhar AchAryane gnAnapravAdapUrvanA dashamA ‘vastu’ adhikAranA trIjA prAbhRutanun gnAn hatun. te gnAnamAnthI tyAr pachhInA AchAryoe anukrame siddhAnto rachyA. em sarvagna bhagavAn mahAvIrathI chAlyun Avatun gnAn AchAryonI paramparAthI bhagavAn kundakundAchAryadevane prApta thayun. temaNe panchAstikAy, pravachanasAr, samayasAr, niyamasAr, aShTapAhuD Adi shAstro rachyAn. A rIte dvitIy shrutaskandhanI utpatti thaI. temAn gnAnane pradhAn karIne shuddhadravyArthik nayathI kathan chhe, AtmAnA shuddha svarUpanun varNan chhe.
bhagavAn kundakundAchAryadev vikram samvatanI sharUAtamAn thaI gayA chhe. digambar jainaparamparAmAn bhagavAn kundakundAchAryadevanun sthAn sarvotkRuShTa chhe. ‘मंगलं भगवान् वीरो मंगलं गौतमो गणी। मंगलं कुं दकुं दार्यो जैनधर्मोऽस्तु मंगलम् ।।’ e shlok darek digambar jain shAstrAdhyayan sharU karatAn mangaLAcharaNarUpe bole chhe. A parathI siddha thAy chhe ke sarvagna bhagavAn shrI mahAvIrasvAmI ane gaNadhar bhagavAn shrI gautamasvAmI pachhI turat ja bhagavAn kundakundAchAryanun sthAn Ave chhe. digambar jain sAdhuo potAne kundakundAchAryanI paramparAnA kahevarAvavAmAn gaurav mAne chhe. bhagavAn kundakundAchAryadevanAn shAstro sAkShAt gaNadharadevanAn vachano jeTalAn ja pramANabhUt manAy chhe. temanA pachhI thayelA granthakAr AchAryo potAnA koI kathanane siddha karavA mATe kundakundAchAryadevanAn shAstronun pramAN Ape chhe eTale e kathan nirvivAd Thare chhe. temanA pachhI lakhAyelA granthomAn temanAn shAstromAnthI thokabandh avataraNo lIdhelAn chhe. kharekhar bhagavAn kundakundAchArye potAnAn paramAgamomAn tIrthankaradevoe prarUpelA uttamottam siddhAntone jALavI rAkhyA chhe ane mokShamArgane TakAvI rAkhyo chhe. vi. san. 990mAn thaI gayelA shrI devasenAchAryavar temanA darshanasAr nAmanA granthamAn 1kahe chhe ke ‘‘videhakShetranA vartamAn tIrthankar sImandharasvAmInA samavasaraNamAn jaIne shrI padmanandinAthe (kundakundAchAryadeve) pote prApta karelA gnAn vaDe bodh na Apyo hot to munijano sAchA mArgane kem jANat?’’ bIjo ek ullekh ApaNe joIe, jemAn kundakundAchAryadevane kaLikALasarvagna kahevAmAn AvyA chhe ‘‘padmanandI, kundakundAchArya, vakragrIvAchArya, elAchArya, gRidhrapichchhAchArya — e pAnch nAmothI virAjit, chAr AngaL Unche AkAshamAn chAlavAnI jemane RIddhi hatI, jemaNe pUrvavidehamAn jaIne sImandharabhagavAnane vandan karyun hatun ane temanI pAsethI maLelA shrutagnAn vaDe jemaNe bhAratavarShanA bhavya jIvone pratibodh karyo chhe evA je shrI jinachandrasUribhaTTArakanA paTTanA AbharaNarUp kaLikALasarvagna (bhagavAn kundakundAchAryadev) temaNe rachelA A ShaTprAbhRut granthamAn......... sUrIshvar shrI shrutasAgare rachelI mokShaprAbhRutanI TIkA samApta thaI.’’ Am ShaTprAbhRutanI shrI shrutasAgarasUrikRut TIkAnA antamAn lakhelun chhe. bhagavAn kundakundAchAryadevanI mahattA batAvanArA AvA anekAnek ullekho jain sAhityamAn maLI Ave chhe; 2shilAlekho paN anek chhe. A rIte ApaNe joyun ke sanAtan jain sampradAyamAn kaLikALasarvagna bhagavAn kundakundAchAryanun sthAn ajoD chhe. 1. mUL shlok mATe 14mun pAnun juo. 2. shilAlekhonA namUnA mATe 13mun pAnun juo.
Page -18 of 513
PDF/HTML Page 13 of 544
single page version
bhagavAn kundakundAchAryanAn rachelAn anek shAstro chhe, jemAnthI thoDAnk hAlamAn vidyamAn chhe. trilokanAth sarvagnadevanA mukhamAnthI vahelI shrutAmRutanI saritAmAnthI bharI lIdhelAn te amRutabhAjano hAlamAn paN anek AtmArthIone AtmajIvan arpe chhe. temanAn samayasAr, panchAstikAy ane pravachanasAr nAmanAn traN uttamottam shAstro ‘prAbhRutatray’ kahevAy chhe. A traN paramAgamomAn hajAro shAstrono sAr AvI jAy chhe. bhagavAn kundakundAchArya pachhI lakhAyelA ghaNA granthonAn bIjaDAn A traN paramAgamomAn rahelAn chhe em sUkShma draShTithI abhyAs karatAn jaNAy chhe. shrI samayasAr A bharatakShetranun sarvotkRuShTa paramAgam chhe. temAn nav tattvonun shuddhanayanI draShTithI nirUpaN karI jIvanun shuddha svarUp sarva taraphathI
samajAvyun chhe. panchAstikAyamAn chha dravyanun ane nav tattvanun svarUp sankShepamAn kahyun chhe. pravachanasAramAn tenA nAm anusAr jinapravachanano sAr sangharyo chhe. jem samayasAramAn mukhyatve darshanapradhAn nirUpaN chhe, tem pravachanasAramAn mukhyatve gnAnapradhAn nirUpaN chhe.
shrI pravachanasAranA prArambhamAn ja shAstrakartAe vItarAg chAritra mATenI potAnI jhankhanA vyakta karI chhe. vAramvAr antaramAn DUbakI mAratA AchAryabhagavAn nirantar andar ja samAI rahevAne jhankhe chhe paN jyAn sudhI e dashAne pahonchAtun nathI tyAn sudhI antar -anubhavathI chhUTI vAramvAr bahAr paN avAI jAy chhe. e dashAmAn je amUlya vachanamauktikonI mALA gunthAI te A pravachanasAr paramAgam chhe. AkhA paramAgamamAn vItarAg chAritranI jhankhanAno mukhya dhvani gunjI rahyo chhe.
evA A param pavitra shAstrane viShe traN shrutaskandh chhe. pratham shrutaskandhanun nAm gnAnatattva-pragnApan chhe. anAdi kALathI parasanmukh jIvone ‘hun gnAnasvabhAv chhun ane mArun sukh mArAmAn ja chhe’ evI shraddhA kadI thaI nathI ane tethI tenI oshiyALI parasanmukh vRutti kadI TaLatI nathI. evA dIn dukhI jIvo par AchAryabhagavAne param karuNA karI A adhikAramAn jIvano gnAnAnandasvabhAv vistArathI samajAvyo chhe tem ja kevaLInA gnAn ane kevaLInA sukh mATenI dhodhamAr utkRuShTa bhAvanA vahAvI chhe. ‘kShAyik gnAn ja upAdey chhe, kShAyopashamik gnAnavALA to karmabhArane ja bhogave chhe, pratyakSha gnAn ja ekAntik sukh chhe, parokSha gnAn to atyant AkuL chhe, kevaLInun atIndriy sukh te ja sukh chhe, indriyajanit sukh to dukh ja chhe, siddhabhagavAn svayamev gnAn, sukh ne dev chhe, ghAtikarmarahit bhagavAnanun sukh sAmbhaLIne paN jemane tenI shraddhA thatI nathI teo abhavya (dUrabhavya) chhe’ em anek anek prakAre AchAryabhagavAne kevaLagnAn ane atIndriy paripUrNa sukh mATe pokAr karyo chhe. kevaLInAn gnAn ane Anand mATe AchAryabhagavAne evI bhAvabhInI dhUn machAvI chhe ke te vAnchIne saheje em lAgI jAy chhe ke videhavAsI sImandharabhagavAn pAsethI ane kevaLIbhagavantonAn ToLAn pAsethI bharatakShetramAn AvIne turat ja kadAch AchAryabhagavAne A adhikAr rachI potAnI hRudayormio vyakta karI hoy. A rIte gnAn ane sukhanun anupam nirUpaN karI A adhikAramAn
Page -17 of 513
PDF/HTML Page 14 of 544
single page version
AchAryabhagavAne mumukShuone atIndriy gnAn ane sukhanI ruchi tathA shraddhA karAvI chhe ane chhellI gAthAomAn moharAgadveShane nirmUL karavAno jinokta yathArtha upAy sankShepamAn darshAvyo chhe.
bIjA shrutaskandhanun nAm gneyatattva-pragnApan chhe. anAdi kALathI paribhramaN karato jIv badhun karI chUkyo chhe paN sva -paranun bhedavignAn teNe kadI karyun nathI. ‘bandhamArgamAn tem ja mokShamArgamAn jIv ekalo ja kartA, karma, karaN ane karmaphaL bane chhe, par sAthe tene kadIye kAI ja sambandh nathI’ evI sAnubhav shraddhA tene kadI thaI nathI. tethI hajAro mithyA upAyo karavA chhatAn te dukhamukta thato nathI. A shrutaskandhamAn AchAryabhagavAne dukhanun mUL chhedavAnun sAdhan — bhedavignAn — samajAvyun chhe. ‘jagatanun pratyek sat arthAt pratyek dravya utpAd -vyay -dhrauvya sivAy ke guNaparyAy -samUh sivAy bIjun kAI ja nathI. sat kaho, dravya kaho, utpAd -vyay -dhrauvya kaho, guNaparyAyapinD kaho — e badhun ek ja chhe.’ A, trikALagna jinabhagavantoe sAkShAt dekhelA vastusvarUpano mULabhUt — pAyAno — siddhAnt chhe. vItarAgavignAnano A mULabhUt siddhAnt sharUAtanI ghaNI gAthAomAn atyant atyant sundar rIte koI lokottar vaignAnikanI DhabathI samajAvavAmAn Avyo chhe. tyAn dravyasAmAnyanun svarUp je alaukik shailIthI siddha karyun chhe teno khyAl vAchakane e bhAg jAte ja vAnchyA vinA Avavo ashakya chhe. kharekhar pravachanasAramAn varNavelun A dravyasAmAnyanirUpaN atyant abAdhya ane param pratItikar chhe. e rIte dravyasAmAnyanA gnAnarUpI sudraDh bhUmikA rachIne, dravyavisheShanun asAdhAraN varNan, prANAdithI jIvanun bhinnapaNun, jIv dehAdikano kartA -kArayitA -anumantA nathI e hakIkat, jIvane pudgalapinDanun akartApaNun, nishchayabandhanun svarUp, shuddhAtmAnI upalabdhinun phaL, ekAgrasanchetanalakShaN dhyAn vagere anek viShayo ati spaShTa rIte samajAvavAmAn AvyA chhe. e badhAmAn sva -paranun bhedavignAn ja nItarI rahyun chhe. AkhA adhikAramAn vItarAgapraNIt dravyAnuyoganun sattva ThAnsI ThAnsIne bharyun chhe, jinashAsananA maulik siddhAntone abAdhya yuktithI siddha karyA chhe. A adhikAr jinashAsananA stambh samAn chhe. eno UnDANathI abhyAs karanAr madhyastha supAtra jIvane ‘jainadarshan ja vastudarshan chhe’ em lAgyA vinA rahetun nathI. viShayanun pratipAdan eTalun prauDh, agAdh UnDapavALun, marmasparshI ane chamatkRutimay chhe ke te mumukShunA upayogane tIkShNa banAvI shrutaratnAkaranA gambhIr UnDANamAn laI jAy chhe, koI uchcha koTinA mumukShune nij svabhAvaratnanI prApti karAve chhe ane koI sAmAnya mumukShu tyAn sudhI na pahonchI shake to tenA hRudayamAn paN ‘shrutaratnAkar adbhut ane apAr chhe’ evo mahimA to jarUr ghar karI jAy chhe. granthakAr shrI kundakundAchAryadev ane TIkAkAr shrI amRutachandrAchAryadevanA hRudayamAnthI vahelI shrutagangAe tIrthankaranA ane shrutakevaLIonA virahane bhulAvyA chhe.
trIjA shrutaskandhanun nAm charaNAnuyogasUchak chUlikA chhe. shubhopayogI munine antarang dashAne anurUp kevA prakArano shubhopayog varte chhe ane sAthe sAthe sahajapaNe bahAranI kevI kriyAo svayam vartatI hoy chhe te AmAn jinendrakathan anusAr samajAvavAmAn Avyun chhe. dIkShA grahaN karavAnI jinokta vidhi, antarang sahajadashAne anurUp bahirang yathAjAtarUpapaNun, 28 mULaguN,
Page -16 of 513
PDF/HTML Page 15 of 544
single page version
antarang -bahirang chhed, upadhiniShedh, utsarga -apavAd, yuktAhAravihAr, ekAgratArUp mokShamArga, muninun anya munio pratyenun vartan vagere anek viShayo AmAn yukti sahit samajAvavAmAn AvyA chhe. granthakAr ane TIkAkAr AchAryayugale charaNAnuyog jevA viShayanun paN, Atmadravyane mukhya rAkhIne, shuddhadravyAvalambI antarang dashA sAthe te te kriyAono athavA shubh bhAvono sambandh darshAvatAn darshAvatAn, nishchay -vyavahAranI sandhipUrvak evI chamatkRutithI varNan karyun chhe ke AcharaNapragnApan jevA adhikAramAn paN jANe ke koI shAntarasajharatun adhyAtmagIt gavAI rahyun hoy em ja lAgyA kare chhe. Atmadravyane mukhya rAkhIne Avun madhur, Avun sayuktik, Avun pramANabhUt, sAdyant shAntarasanirjharatun charaNAnuyoganun pratipAdan anya koI shAstrane viShe nathI. hRudayamAn bharelA anubhavAmRutamAn ragadoLAIne nIkaLatI banne AchAryadevonI vANImAn koI evo chamatkAr chhe ke je je viShayane te sparshe te te viShayane param rasamay, shItaL shItaL, sudhAsyandI banAvI de chhe.
Am traN shrutaskandhomAn vibhAjit A param pavitra paramAgam mumukShuone yathArtha vastusvarUp samajavAmAn mahA nimittabhUt chhe. jinashAsananA anek mukhya mukhya siddhAntonAn bIj A shAstramAn rahelAn chhe. A shAstramAn pratyek padArthanA svAtantryano DhanDhero chhe, divyadhvani dvArA nIkaLelA anek prayojanabhUt siddhAntonun dohan chhe. gurudev anek vAr kahe chhe ‘shrI samayasAr, pravachanasAr, niyamasAr Adi shAstronI gAthAe gAthAe divyadhvanino sandesh chhe. e gAthAomAn eTalI apAr UnDap chhe ke te UnDap mApavA jatAn potAnI ja shakti mapAI jAy chhe. e sAgaragambhIr shAstronA rachanAr param kRupALu AchAryabhagavAnanun koI param alaukik sAmarthya chhe. param adbhut sAtishay antarbAhya yogo vinA e shAstro rachAvAn shakya nathI. e shAstronI vANI taratA puruShanI vANI chhe em spaShTa jANIe chhIe. enI darek gAthA chhaThThA sAtamA guNasthAne jhUlatA mahAmuninA Atma -anubhavamAnthI nIkaLelI chhe. e shAstronA kartA bhagavAn kundakundAchAryadev mahAvidehakShetramAn sarvagna vItarAg shrI sImandhar bhagavAnanA samavasaraNamAn gayA hatA ane tyAn teo ATh divas rahyA hatA e vAt yathAtathya chhe, akSharasha satya chhe, pramANasiddha chhe. te param upakArI AchAryabhagavAne rachelAn samayasAr, pravachanasArAdi shAstromAn tIrthankaradevanA OMkAradhvanimAnthI ja nIkaLelo upadesh chhe.’
A shAstramAn bhagavAn kundakundAchAryadevanI prAkRit gAthAo par tattvadIpikA nAmanI sanskRit TIkA lakhanAr (lagabhag vikram samvatanA 10mA saikAmAn thaI gayelA) shrI amRutachandrAchAryadev chhe. jem A shAstranA mUL kartA alaukik puruSh chhe tem tenA TIkAkAr paN mahAsamartha AchArya chhe. temaNe samayasAranI tathA panchAstikAyanI TIkA paN lakhI chhe ane tattvArthasAr, puruShArthasiddhyupAy Adi svatantra grantho paN rachyA chhe. temanI TIkAo jevI TIkA haju sudhI bIjA koI jain granthanI lakhAyelI nathI. temanI TIkAo vAnchanArane temanI adhyAtmarasikatA, AtmAnubhav, prakhar vidvattA, vastusvarUpane nyAyathI siddha karavAnI asAdhAraN shakti, jinashAsananun atyant UnDun gnAn, nishchay- vyavahAranun sandhibaddha nirUpaN karavAnI viral shakti ane uttam kAvyashaktino pUro khyAl AvI
Page -15 of 513
PDF/HTML Page 16 of 544
single page version
jAy chhe. ati sankShepamAn gambhIr rahasyo goThavI devAnI temanI shakti vidvAnone Ashcharyachakit kare chhe. temanI daivI TIkAo shrutakevaLInAn vachano jevI chhe. jem mUL shAstrakAranAn shAstro anubhav- yukti Adi samasta samRuddhithI samRuddha chhe tem TIkAkAranI TIkAo paN te te sarva samRuddhithI vibhUShit chhe. shAsanamAnya bhagavAn kundakundAchAryadeve A kaLikALamAn jagadguru tIrthankaradev jevun kAm karyun chhe ane shrI amRutachandrAchAryadeve jANe ke teo kundakundabhagavAnanA hRudayamAn pesI gayA hoy te rIte temanA gambhIr Ashayone yathArthapaNe vyakta karIne temanA gaNadhar jevun kAm karyun chhe. shrI amRutachandrAchAryadeve rachelAn kAvyo paN adhyAtmarasathI ane Atma -anubhavanI mastIthI bharapUr chhe. shrI samayasAranI TIkAmAn AvatAn kAvyoe (
par UnDI chhAp pADI chhe ane Aje paN te tattvagnAnathI ane adhyAtmarasathI bharelA madhur kaLasho adhyAtmarasikonA hRudayanA tArane jhaNajhaNAvI mUke chhe. adhyAtmakavi tarIke shrI amRutachandrAchAryadevanun sthAn advitIy chhe.
pravachanasAramAn bhagavAn kundakundAchAryadeve 275 gAthAo prAkRitamAn rachI chhe. tenA par shrI amRutachandrAchAryadeve tattvadIpikA nAmanI ane shrI jayasenAchAryadeve tAtparyavRutti nAmanI sanskRit TIkA lakhI chhe. shrI pAnDe hemarAjajIe tattvadIpikAno bhAvArtha hindImAn lakhyo chhe ane te bhAvArthanun nAm bAlAvabodhabhAShATIkA rAkhyun chhe. vi. san. 1969mAn shrI paramashrutaprabhAvakamanDaL dvArA prakAshit hindI pravachanasAramAn mUL gAthAo, banne sanskRit TIkAo ane shrI hemarAjajIkRut hindI bAlAvabodhabhAShATIkA pragaT thayAn chhe. have prakAshan pAmatA A gujarAtI pravachanasAramAn mUL gAthAo, teno gujarAtI padyAnuvAd, sanskRit tattvadIpikA TIkA, ane te gAthA -TIkAno akSharasha gujarAtI anuvAd pragaT karavAmAn Avel chhe. jyAn visheSh spaShTatA karavAnI jarUr jaNAI tyAn kaunsamAn athavA ‘bhAvArtha’mAn athavA phUTanoTamAn spaShTatA karI chhe. te spaShTatA karavAmAn ghaNAn ghaNAn sthaLoe shrI jayasenAchAryadevakRut ‘tAtparyavRutti’ atishay upayogI thaI chhe ane koIk sthaLe shrI hemarAjajIkRut bAlAvabodhabhAShATIkAno AdhAr paN lIdho chhe. shrI paramashrutaprabhAvakamanDaL dvArA prakAshit pravachanasAramAn chhapAyelI sanskRit TIkAne hastalikhit prato sAthe meLavatAn temAn kyAnk alpa ashuddhio rahI gayelI jaNAI te AmAn sudhArI levAmAn AvI chhe.
A anuvAd karavAnun mahAbhAgya mane prApta thayun te mane ati harShanun kAraN chhe. param pUjya sadgurudevanA Ashray taLe A gahan shAstrano anuvAd thayo chhe. anuvAd karavAnI samasta shakti mane pUjyapAd sadgurudev pAsethI ja maLI chhe. paramopakArI sadgurudevanA pavitra jIvananA pratyakSha parichay vinA ane temanA AdhyAtmik upadesh vinA A pAmarane jinavANI pratye lesh paN bhakti ke shraddhA kyAthi pragaTat, bhagavAn kundakundAchAryadev ane temanAn shAstrono lesh paN mahimA kyAthi Avat ane te shAstronA artha -ukelanI lesh paN shakti kyAthi hot? A rIte anuvAdanI samasta shaktinun mUL shrI sadgurudev ja hovAthI kharekhar to sadgurudevanI amRutavANIno dhodh ja
Page -14 of 513
PDF/HTML Page 17 of 544
single page version
pariNamyo chhe. jemaNe sinchelI shaktithI ane jemanI hUmphathI A gahan shAstrano anuvAd karavAnun men sAhas kheDyun hatun ane jemanI kRupAthI te nirvighne pAr paDyo chhe te param pUjya paramopakArI sadgurudev(shrI kAnajIsvAmI)nAn charaNAravindamAn ati bhaktibhAve vandan karun chhun.
param pUjya bahenashrI champAben pratye paN, A anuvAdanI pUrNAhuti karatAn, upakAravashatAnI ugra lAgaNI anubhavAy chhe. jemanAn pavitra jIvan ane bodh A pAmarane shrI pravachanasAr pratye, pravachanasAranA mahAn kartA pratye ane pravachanasAramAn upadeshelA vItarAgavignAn pratye bahumAnavRuddhinAn vishiShTa nimitta thayAn chhe, evAn te param pUjya bahenashrInAn charaNakamaLamAn A hRuday name chhe.
A anuvAdamAn anek bhAIonI hArdik madad chhe. mAnanIy murabbI shrI vakIl rAmajIbhAI mANekachand doshIe potAnA bharachak dhArmik vyavasAyomAnthI samay kADhIne Akho anuvAd bArIkAIthI tapAsyo chhe, yathochit salAh ApI chhe ane anuvAdamAn paDatI nAnImoTI mushkelIono potAnA vishAL shAstragnAnathI niveDo karI Apyo chhe. bhAIshrI khImachand jeThAlAl sheTh paN Akho anuvAd chIvaTathI tapAsI gayA chhe ane potAnA sanskRit bhAShAnA tem ja shAstronA gnAnanA AdhAre upayogI sUchanAo karI chhe. brahmachArI bhAI shrI chandulAl khImachand jhobALiyAe hastalikhit pratonA AdhAre sanskRit TIkA sudhArI ApI chhe, anuvAdano keTalok bhAg tapAsI Apyo chhe, shuddhipatrak, anukramaNikA ane gAthAsUchi taiyAr karyAn chhe, tem ja prUph tapAsyAn chhe
em vidhavidh madad karI chhe. A sarva bhAIono hun antakaraNapUrvak AbhAr mAnun chhun. temanI sahRuday sahAy vinA A anuvAdamAn ghaNI UNapo rahI javA pAmat. A sivAy je je bhAIonI AmAn madad chhe te sarvano hun RUNI chhun.
A anuvAd men pravachanasAr pratyenI bhaktithI ane gurudevanI preraNAthI prerAIne, nij kalyAN arthe, bhavabhayathI DaratAn DaratAn karyo chhe. anuvAd karatAn shAstranA mUL AshayomAn kAI pheraphAr na thaI jAy te mATe men mArAthI banatI tamAm kALajI rAkhI chhe. chhatAn alpagnatAne lIdhe temAn kAI paN Ashayapher thayo hoy ke bhUlo rahI gaI hoy to te mATe hun shAstrakAr shrI kundakundAchAryabhagavAn, TIkAkAr shrI amRutachandrAchAryadev ane mumukShu vAchakonI antaranA UnDANamAnthI kShamA yAchun chhun.
A anuvAd bhavya jIvone jinakathit vastuvignAnano nirNay karAvI, atIndriy gnAn ane sukhanI shraddhA karAvI, pratyek dravyanun sampUrNa svAtantrya samajAvI, dravyasAmAnyamAn lIn thavArUp shAshvat sukhano panth darshAvo, e mArI antaranI bhAvanA chhe. ‘paramAnandarUpI sudhArasanA pipAsu bhavya jIvonA hitane mATe’ shrI amRutachandrAchAryadeve A mahAshAstranI vyAkhyA lakhI chhe. je jIvo emAn kahelA param kalyANakar bhAvone hRudayagat karashe teo avashya paramAnandarUpI sudhArasanAn bhAjan thashe. jyAn sudhI e bhAvo hRudayagat na thAy tyAn sudhI nishadin e ja bhAvanA, e ja vichAr, e ja manthan, e ja puruShArtha kartavya chhe. e ja paramAnandaprAptino
Page -13 of 513
PDF/HTML Page 18 of 544
single page version
upAy chhe. shrI amRutachandrAchAryadeve tattvadIpikAnI pUrNAhuti karatAn bhAvelI bhAvanA bhAvIne A upodghAt pUrNa karun chhun ‘‘AnandAmRutanA pUrathI bharachak vahetI kaivalyasaritAmAn je nimagna chhe, jagatane jovAne samartha evI mahAgnAnalakShmI jemAn mukhya chhe, uttam ratnanA kiraN jevun je spaShTa ane je iShTa chhe — evA prakAshamAn svatattvane jIvo syAtkAralakShaNathI lakShit jinendrashAsananA vashe pAmo.’’ shrutapanchamI, vi. san. 2004 – himmatalAl jeThAlAl shAh
nishchayanayane upAdey kem kahyo chhe?
chhe ane gnAnadashA paN AtmA svatantrapaNe kare chhe’ — AvA yathArtha gnAnanI andar
gnAn hoy to e visheSho jenA vinA hotA nathI evA sAmAnyanun gnAn hovun
ja joIe. dravyasAmAnyanA gnAn vinA paryAyonun yathArtha gnAn hoI shake ja nahi.
mATe uparokta nishchayanayamAn dravyasAmAnyanun gnAn garbhitapaNe samAI ja jAy chhe.
je jIv bandhamArgarUp paryAyamAn tem ja mokShamArgarUp paryAyamAn AtmA ekalo ja
chhe em yathArthapaNe (dravyasAmAnyanI apekShA sahit) jANe chhe, te jIv paradravya
vaDe sampRukta thato nathI ane dravyasAmAnyanI andar paryAyone DubADI daIne suvishuddha
hoy chhe. A rIte paryAyonA yathArtha gnAnamAn dravyasAmAnyanun gnAn apekShit hovAthI
ane dravya -paryAyonA yathArtha gnAnamAn dravyasAmAnyanA AlambanarUp abhiprAy
apekShit hovAthI uparokta nishchayanayane upAdey kahyo chhe.
Page -11 of 513
PDF/HTML Page 20 of 544
single page version
❈
कुन्द -प्रभा -प्रणयि -कीर्ति -विभूषिताशः ।
श्चक्रे श्रुतस्य भरते प्रयतः प्रतिष्ठाम् ।।
kundakund A pRithvI par konAthI vandya nathI?
र्बाह्येपि संव्यञ्जयितुं यतीशः ।
चचार मन्ये चतुरङ्गुलं सः ।।
❈❈❈❈❈❈❈❈❈❈❈❈❈❈❈❈❈❈❈❈❈❈❈❈❈❈❈❈