Page -29 of 513
PDF/HTML Page 2 of 544
single page version
Page -28 of 513
PDF/HTML Page 3 of 544
single page version
tr̥utīy āvr̥utti
ā shāstranī paḍatar kimmat ruā. 102=00 thāy chhe. anek mumukṣhuonī
Page -26 of 513
PDF/HTML Page 5 of 544
single page version
Page -25 of 513
PDF/HTML Page 6 of 544
single page version
gnānī sukānī maḷyā vinā e nāv paṇ tāre nahīn;
ā kāḷamān shuddhātmagnānī sukānī bahu bahu dohyalo,
muj puṇyarāshi phaḷyo aho
ane gnaptimānhī darav -guṇ -paryāy vilase;
nijālambībhāve pariṇati svarūpe jaī bhaḷe,
nimitto vahevāro chidaghan viṣhe kāī na maḷe.
je vajre sumumukṣhu sattva jhaḷake; paradravya nāto tūṭe;
vāṇī chinmūrti
khoyelun ratna pāmun,
Page -24 of 513
PDF/HTML Page 7 of 544
single page version
bhagavān shrī kundakundāchāryadevapraṇīt sarvotkr̥uṣhṭa paramāgamo mānhenun ek ā shrī pravachanasār gujarātī anuvād sahit pahelī ja vār prakāshit thāy chhe.
‘shrīmad rāyachandra jain shāstramāḷā’mān prasiddha thayel hindī pravachanasār upar paramapūjya sadgurudeve pratham sonagaḍhamān vyākhyāno karyān hatān ane tyār pachhī vi. san. 1999mān rājakoṭanā chāturmās daramiyān tenā bhāvo vyākhyān dvārā pragaṭ karyā hatā. te vakhate em jaṇāyun hatun ke — pt.. hemarājajīe je hindībhāṣhāṭīkā karī chhe te mātra bālāvabodharūp hovāthī temān shrī amr̥utachandrasūrikr̥ut sanskr̥it ṭīkānā pūrepūrā bhāvo āvī shakyā nathī, tethī jo ā mahān shāstrano akṣharashaḥ anuvād gujarātī bhāṣhāmān prasiddha thāy to jignāsuone mahā lābhanun kāraṇ thāy. āthī, ā granthanun gujarātī bhāṣhāmān prakāshan karavāno ā sansthāe nirṇay karyo hato. ām, samayasāranī jem ā pravachanasār paṇ pūjya gurudevashrīnā prabhāvanī ja prasādī chhe; nirantar adhyātmashāstronun rahasya samajāvīne teoshrī āpaṇā upar je mahān upakār karī rahyā chhe te upakārane vāṇī dvārā vyakta karavāne ā sansthā sarvathā asamartha chhe.
pravachanasāranā gujarātī anuvādanun kārya bhāīshrī himmatalāl jeṭhālāl shāhathī ja thaī shake tem hovāthī, shrī digambar jain svādhyāyamandir ṭrasṭe temane anuvād karī āpavā māṭe vinantī karī, ane temaṇe ghaṇā harṣhathī anuvād karavānun svīkāryun. tenā phaḷarūpe ā anuvād prasiddha thavā pāmyo chhe. have mumukṣhu jīvo ā shāstrano pūro lābh laī shakashe — e temanān sadbhāgya chhe. ane te māṭe pūjya gurudevashrīnī preraṇā jhīlīne ā anuvād taiyār karanār bhāīshrī himmatalāl jeṭhālāl shāhano āpaṇā upar mahān upakār varte chhe.
shrī pravachanasār shāstranī ‘tattvadīpikā’ nāmanī pratham sanskr̥it ṭīkā shrī amr̥utachandrasūrie lagabhag vikram samvatanā dasamā saikāmān karī hatī. āje tene das saikā vītī gayā hovā chhatān te ṭīkāno akṣharashaḥ anuvād hindanī koī deshabhāṣhāmān āj sudhī thayo na hato, ane sanskr̥itabhāṣhānā abhyāsīo ghaṇā thoḍā ja hoy chhe tethī, mumukṣhu jīvone ā shāstranā abhyāsano tathā tenā bhāvo samajavāno pūro lābh maḷato nahi; ā akṣharashaḥ gujarātī anuvād te khoṭane dūr kare chhe.
ā shāstranun gujarātī bhāṣhāntar karavānun kām sahelun na hatun. shrī jainadharmanā ek mahān nirgranth āchārya shrī amr̥utachandrasūrie shrī pravachanasār upar potānī tattvadīpikā nāmanī sanskr̥it ṭīkāmān je uchcha ane gambhīr bhāvo utāryā chhe te bhāvo barābar jaḷavāī rahe tevī rīte tene sparshīne anuvād thāy to ja prakāshan sampūrṇapaṇe samājane lābhadāyak nīvaḍī shake. ā anuvādamān shrī āchāryadevanā mūḷ bhāvonī gambhīratā sampūrṇapaṇe jaḷavāī rahī chhe, ane anuvādamān anek jagyāe phūṭanoṭ dvārā tenā artho ane khulāsāo karīne ghaṇī spaṣhṭatā karavāmān āvī chhe. e uparānt mūḷ gāthāono
Page -23 of 513
PDF/HTML Page 8 of 544
single page version
gujarātī padyānuvād harigītachhandamān karyo chhe te ghaṇo madhur, spaṣhṭa ane saraḷ bhāṣhāmān chhe. āthī ā shāstra mumukṣhuone sampūrṇapaṇe upayogī thāy tevun sundar banyun chhe. ā rīte ā anuvādakārya bhāīshrī himmatalālabhāīe sarvāṅge pār utāryun chhe, e jaṇāvatān ṭrasṭane ghaṇo ja ānand thāy chhe.
bhāīshrī himmatalālabhāī adhyātmarasik, shānt, vivekī, gambhīr ane vairāgyashāḷī sajjan chhe, e uparānt uchcha keḷavaṇī pāmel ane sanskr̥itamān pravīṇ chhe. ā pahelān granthādhirāj shrī samayasārano gujarātī anuvād paṇ temaṇe ja karyo chhe ane have niyamasārano anuvād paṇ teo ja karavānā chhe. ā rīte shrī kundakundabhagavānanān samayasār, pravachanasār ane niyamasār jevān sarvotkr̥uṣhṭa paramāgam shāstrono anuvād karavānun param saubhāgya temane maḷyun chhe, tethī teo kharekhar dhanyavādane pātra chhe.
ā shāstrano gujarātī anuvād temaṇe evo sundar karyo chhe ke te māṭe ā ṭrasṭa temano jeṭalo upakār māne teṭalo ochho chhe. ā kāryathī to ākhā jainasamāj upar temano upakār chhe. e kahevānī bhāgye ja jarūr chhe ke — jo ā kām temaṇe hāthamān na līdhun hot to āpaṇe ā sarvotkr̥uṣhṭa shāstra āpaṇī mātr̥ubhāṣhāmān prāpta karī shakyā na hot. anuvād māṭe game teṭalā paisā kharchavāmān āve topaṇ bījāthī āvun sundar kārya thaī shakat nahi — em ā sansthā khātarīpūrvak jaṇāve chhe. bhāīshrī himmatalālabhāīe koī paṇ prakāranī ārthik sahāyatā līdhā vagar, mātra jinavāṇīmātā pratyenī bhaktithī prerāīne ā kārya karī āpyun chhe. ā kārya māṭe sansthā temanī r̥̄uṇī chhe. ā anuvādamān ane harigīt gāthāomān temaṇe potānā ātmāno sampūrṇa ras reḍī dīdho chhe. temaṇe lakhelā upodghātamān temanā antaranun pratibimb dekhāī āve chhe. teo lakhe chhe ke ‘ā anuvād men pravachanasār pratyenī bhaktithī ane gurudevashrīnī preraṇāthī prerāīne nij kalyāṇ arthe, bhavabhayathī ḍaratān ḍaratān karyo chhe.’
ā anuvād -kāryamān ghaṇī ja kīmatī sevā bhāīshrī khīmachand jeṭhālāl sheṭhe tathā brahmachārī bhāīshrī chandulāl khīmachand jhobāḷiyāe āpī chhe, te māṭe temano upakār pradarshit karavānī rajā laun chhun. ane bījā paṇ je je bhāīoe ā kāryamān madad āpī chhe te sarvano ābhār mānavānī rajā laun chhun.
mumukṣhuo ā shāstrano barābar abhyās karī, tenā antaranā bhāvone yathārthapaṇe samajo ane temān kahelā shuddhopayog -dharmarūpe potānā ātmāne pariṇamāvo.
shrāvaṇ vad 2 vīr san. 2474 vi. san. 2004
Page -22 of 513
PDF/HTML Page 9 of 544
single page version
pravachanasāranī ā chhaṭhṭhī āvr̥utti agāunī āvr̥utti pramāṇe ja chhapāvī chhe. mudraṇakārya ‘kahān mudraṇālay’nā mālik shrī gnānachandajī jaine alpa samayamān kāḷajīpūrvak sārun karī āpyun chhe te badal temano ṭrasṭa ābhār māne chhe.
bījī āvr̥utti prasaṅge shrī jayasenāchāryakr̥ut ‘tātparyavr̥utti’ nāmanī sanskr̥it ṭīkā je umeravāmān āvī chhe te bra0 bhāīshrī chandubhāī jhobāḷiyāe jayapuranī hastalikhit pratanā ādhāre sudhārī āpī chhe. ūṇḍā ādarsha ātmārthī paṇḍitaratna shrī himmatalālabhāī shāhano upodghāt shabdashaḥ ā āvr̥uttimān līdhel chhe.
ā ‘pravachanasār’ sarvagna tīrthaṅkar paramātmānā divyadhvanino sār chhe. pūjya gurudevashrīnā shrīmukhe tenā uparanān atyant gūḍh ane mārmik pravachano sākṣhāt sāmbhaḷavā maḷel ane hālamān ṭep -avatīrṇa te pravachano sāmbhaḷavā maḷe chhe tethī āpaṇe sau temanā atyant r̥̄uṇī chhīe ane tethī temane hārdik upakr̥utabhāvabhīnī vandanā karīe chhīe.
ā shāstramān darshāvelā bhāvone yathārthapaṇe samajī, antaramān tenun pariṇaman karī, atīndriy gnānanī prāpti dvārā atīndriy ānandane sarve jīvo āsvādo evī āntarik bhāvanā bhāvīe chhīe.
phāgaṇ vad dasam, pū. bahenashrī champābenanī 75mī samyaktva -jayantī, vi. san. 2063, i. sa. 2007
Page -21 of 513
PDF/HTML Page 10 of 544
single page version
enī kundakund gūnthe māḷ re,
jemān sār -samay shiratāj re,
gūnthyun pravachanasār re,
gūnthyo samayano sār re,
jinajīno omkāranād re,
vandun e omkāranād re,
mārā dhyāne hajo jinavāṇ re,
vājo mane dinarāt re,
Page -20 of 513
PDF/HTML Page 11 of 544
single page version
bhagavān kundakundāchāryadevapraṇīt ā ‘pravachanasār’ nāmanun shāstra ‘dvitīy shrutaskandh’nān sarvotkr̥uṣhṭa āgamomānnun ek chhe.
‘dvitīy shrutaskandh’nī utpatti kaī rīte thaī te āpaṇe paṭṭāvalionā ādhāre saṅkṣhepamān pratham joīeḥ
ājathī 2474 varṣha pahelān ā bharatakṣhetranī puṇyabhūmimān jagatpūjya param bhaṭṭārak sarvagna bhagavān shrī mahāvīrasvāmī mokṣhamārgano prakāsh karavā māṭe samasta padārthonun svarūp potānā sātishay divyadhvani dvārā pragaṭ karatā hatā. temanā nirvāṇ pachhī pāñch shrutakevaḷī thayā, jemān chhellā shrutakevaḷī shrī bhadrabāhusvāmī thayā. tyān sudhī to dvādashāṅgashāstranā prarūpaṇathī nishchayavyavahārātmak mokṣhamārga yathārtha pravartato rahyo. tyār pachhī kāḷadoṣhathī krame krame aṅgonā gnānanī vyuchchhitti thatī gaī. em karatān apār gnānasindhuno ghaṇo bhāg vichchhed pāmyā pachhī bījā bhadrabāhusvāmī āchāryanī paripāṭīmān be samartha munio thayā — ekanun nām shrī dharasen āchārya ane bījānun nām shrī guṇadhar āchārya. temanī pāsethī maḷelā gnān dvārā temanī paramparāmān thayelā āchāryoe shāstro gūnthyān ane vīr bhagavānanā upadeshano pravāh vaheto rākhyo.
shrī dharasen āchāryane āgrāyaṇīpūrvanā pāñchamā ‘vastu’ adhikāranā mahākarmaprakr̥iti nāmanā chothā prābhr̥utanun gnān hatun. te gnānāmr̥utamānthī anukrame tyār pachhīnā āchāryo dvārā ṣhaṭkhaṇḍāgam, tathā tenī dhavalā -ṭīkā, gommaṭasār, labdhisār, kṣhapaṇāsār ādi shāstro rachāyān. ā rīte pratham shrutaskandhanī utpatti chhe. temān jīv ane karmanā sanyogathī thayelā ātmānā sansāraparyāyanun — guṇasthān, mārgaṇāsthān ādinun — saṅkṣhipta varṇan chhe, paryāyārthikanayane pradhān karīne kathan chhe. ā nayane ashuddhadravyārthik paṇ kahe chhe ane adhyātmabhāṣhāthī ashuddha- nishchayanay athavā vyavahār kahe chhe.
Page -19 of 513
PDF/HTML Page 12 of 544
single page version
shrī guṇadhar āchāryane gnānapravādapūrvanā dashamā ‘vastu’ adhikāranā trījā prābhr̥utanun gnān hatun. te gnānamānthī tyār pachhīnā āchāryoe anukrame siddhānto rachyā. em sarvagna bhagavān mahāvīrathī chālyun āvatun gnān āchāryonī paramparāthī bhagavān kundakundāchāryadevane prāpta thayun. temaṇe pañchāstikāy, pravachanasār, samayasār, niyamasār, aṣhṭapāhuḍ ādi shāstro rachyān. ā rīte dvitīy shrutaskandhanī utpatti thaī. temān gnānane pradhān karīne shuddhadravyārthik nayathī kathan chhe, ātmānā shuddha svarūpanun varṇan chhe.
bhagavān kundakundāchāryadev vikram samvatanī sharūātamān thaī gayā chhe. digambar jainaparamparāmān bhagavān kundakundāchāryadevanun sthān sarvotkr̥uṣhṭa chhe. ‘मंगलं भगवान् वीरो मंगलं गौतमो गणी। मंगलं कुं दकुं दार्यो जैनधर्मोऽस्तु मंगलम् ।।’ e shlok darek digambar jain shāstrādhyayan sharū karatān maṅgaḷācharaṇarūpe bole chhe. ā parathī siddha thāy chhe ke sarvagna bhagavān shrī mahāvīrasvāmī ane gaṇadhar bhagavān shrī gautamasvāmī pachhī turat ja bhagavān kundakundāchāryanun sthān āve chhe. digambar jain sādhuo potāne kundakundāchāryanī paramparānā kahevarāvavāmān gaurav māne chhe. bhagavān kundakundāchāryadevanān shāstro sākṣhāt gaṇadharadevanān vachano jeṭalān ja pramāṇabhūt manāy chhe. temanā pachhī thayelā granthakār āchāryo potānā koī kathanane siddha karavā māṭe kundakundāchāryadevanān shāstronun pramāṇ āpe chhe eṭale e kathan nirvivād ṭhare chhe. temanā pachhī lakhāyelā granthomān temanān shāstromānthī thokabandh avataraṇo līdhelān chhe. kharekhar bhagavān kundakundāchārye potānān paramāgamomān tīrthaṅkaradevoe prarūpelā uttamottam siddhāntone jāḷavī rākhyā chhe ane mokṣhamārgane ṭakāvī rākhyo chhe. vi. san. 990mān thaī gayelā shrī devasenāchāryavar temanā darshanasār nāmanā granthamān 1kahe chhe ke ‘‘videhakṣhetranā vartamān tīrthaṅkar sīmandharasvāmīnā samavasaraṇamān jaīne shrī padmanandināthe (kundakundāchāryadeve) pote prāpta karelā gnān vaḍe bodh na āpyo hot to munijano sāchā mārgane kem jāṇat?’’ bījo ek ullekh āpaṇe joīe, jemān kundakundāchāryadevane kaḷikāḷasarvagna kahevāmān āvyā chheḥ ‘‘padmanandī, kundakundāchārya, vakragrīvāchārya, elāchārya, gr̥idhrapichchhāchārya — e pāñch nāmothī virājit, chār āṅgaḷ ūñche ākāshamān chālavānī jemane r̥̄iddhi hatī, jemaṇe pūrvavidehamān jaīne sīmandharabhagavānane vandan karyun hatun ane temanī pāsethī maḷelā shrutagnān vaḍe jemaṇe bhāratavarṣhanā bhavya jīvone pratibodh karyo chhe evā je shrī jinachandrasūribhaṭṭārakanā paṭṭanā ābharaṇarūp kaḷikāḷasarvagna (bhagavān kundakundāchāryadev) temaṇe rachelā ā ṣhaṭprābhr̥ut granthamān......... sūrīshvar shrī shrutasāgare rachelī mokṣhaprābhr̥utanī ṭīkā samāpta thaī.’’ ām ṣhaṭprābhr̥utanī shrī shrutasāgarasūrikr̥ut ṭīkānā antamān lakhelun chhe. bhagavān kundakundāchāryadevanī mahattā batāvanārā āvā anekānek ullekho jain sāhityamān maḷī āve chhe; 2shilālekho paṇ anek chhe. ā rīte āpaṇe joyun ke sanātan jain sampradāyamān kaḷikāḷasarvagna bhagavān kundakundāchāryanun sthān ajoḍ chhe. 1. mūḷ shlok māṭe 14mun pānun juo. 2. shilālekhonā namūnā māṭe 13mun pānun juo.
Page -18 of 513
PDF/HTML Page 13 of 544
single page version
bhagavān kundakundāchāryanān rachelān anek shāstro chhe, jemānthī thoḍāṅk hālamān vidyamān chhe. trilokanāth sarvagnadevanā mukhamānthī vahelī shrutāmr̥utanī saritāmānthī bharī līdhelān te amr̥utabhājano hālamān paṇ anek ātmārthīone ātmajīvan arpe chhe. temanān samayasār, pañchāstikāy ane pravachanasār nāmanān traṇ uttamottam shāstro ‘prābhr̥utatray’ kahevāy chhe. ā traṇ paramāgamomān hajāro shāstrono sār āvī jāy chhe. bhagavān kundakundāchārya pachhī lakhāyelā ghaṇā granthonān bījaḍān ā traṇ paramāgamomān rahelān chhe em sūkṣhma draṣhṭithī abhyās karatān jaṇāy chhe. shrī samayasār ā bharatakṣhetranun sarvotkr̥uṣhṭa paramāgam chhe. temān nav tattvonun shuddhanayanī draṣhṭithī nirūpaṇ karī jīvanun shuddha svarūp sarva taraphathī
samajāvyun chhe. pañchāstikāyamān chha dravyanun ane nav tattvanun svarūp saṅkṣhepamān kahyun chhe. pravachanasāramān tenā nām anusār jinapravachanano sār saṅgharyo chhe. jem samayasāramān mukhyatve darshanapradhān nirūpaṇ chhe, tem pravachanasāramān mukhyatve gnānapradhān nirūpaṇ chhe.
shrī pravachanasāranā prārambhamān ja shāstrakartāe vītarāg chāritra māṭenī potānī jhaṅkhanā vyakta karī chhe. vāramvār antaramān ḍūbakī māratā āchāryabhagavān nirantar andar ja samāī rahevāne jhaṅkhe chhe paṇ jyān sudhī e dashāne pahoñchātun nathī tyān sudhī antar -anubhavathī chhūṭī vāramvār bahār paṇ avāī jāy chhe. e dashāmān je amūlya vachanamauktikonī māḷā gunthāī te ā pravachanasār paramāgam chhe. ākhā paramāgamamān vītarāg chāritranī jhaṅkhanāno mukhya dhvani guñjī rahyo chhe.
evā ā param pavitra shāstrane viṣhe traṇ shrutaskandh chhe. pratham shrutaskandhanun nām gnānatattva-pragnāpan chhe. anādi kāḷathī parasanmukh jīvone ‘hun gnānasvabhāv chhun ane mārun sukh mārāmān ja chhe’ evī shraddhā kadī thaī nathī ane tethī tenī oshiyāḷī parasanmukh vr̥utti kadī ṭaḷatī nathī. evā dīn duḥkhī jīvo par āchāryabhagavāne param karuṇā karī ā adhikāramān jīvano gnānānandasvabhāv vistārathī samajāvyo chhe tem ja kevaḷīnā gnān ane kevaḷīnā sukh māṭenī dhodhamār utkr̥uṣhṭa bhāvanā vahāvī chhe. ‘kṣhāyik gnān ja upādey chhe, kṣhāyopashamik gnānavāḷā to karmabhārane ja bhogave chhe, pratyakṣha gnān ja ekāntik sukh chhe, parokṣha gnān to atyant ākuḷ chhe, kevaḷīnun atīndriy sukh te ja sukh chhe, indriyajanit sukh to duḥkh ja chhe, siddhabhagavān svayamev gnān, sukh ne dev chhe, ghātikarmarahit bhagavānanun sukh sāmbhaḷīne paṇ jemane tenī shraddhā thatī nathī teo abhavya (dūrabhavya) chhe’ em anek anek prakāre āchāryabhagavāne kevaḷagnān ane atīndriy paripūrṇa sukh māṭe pokār karyo chhe. kevaḷīnān gnān ane ānand māṭe āchāryabhagavāne evī bhāvabhīnī dhūn machāvī chhe ke te vāñchīne saheje em lāgī jāy chhe ke videhavāsī sīmandharabhagavān pāsethī ane kevaḷībhagavantonān ṭoḷān pāsethī bharatakṣhetramān āvīne turat ja kadāch āchāryabhagavāne ā adhikār rachī potānī hr̥udayormio vyakta karī hoy. ā rīte gnān ane sukhanun anupam nirūpaṇ karī ā adhikāramān
Page -17 of 513
PDF/HTML Page 14 of 544
single page version
āchāryabhagavāne mumukṣhuone atīndriy gnān ane sukhanī ruchi tathā shraddhā karāvī chhe ane chhellī gāthāomān moharāgadveṣhane nirmūḷ karavāno jinokta yathārtha upāy saṅkṣhepamān darshāvyo chhe.
bījā shrutaskandhanun nām gneyatattva-pragnāpan chhe. anādi kāḷathī paribhramaṇ karato jīv badhun karī chūkyo chhe paṇ sva -paranun bhedavignān teṇe kadī karyun nathī. ‘bandhamārgamān tem ja mokṣhamārgamān jīv ekalo ja kartā, karma, karaṇ ane karmaphaḷ bane chhe, par sāthe tene kadīye kāī ja sambandh nathī’ evī sānubhav shraddhā tene kadī thaī nathī. tethī hajāro mithyā upāyo karavā chhatān te duḥkhamukta thato nathī. ā shrutaskandhamān āchāryabhagavāne duḥkhanun mūḷ chhedavānun sādhan — bhedavignān — samajāvyun chhe. ‘jagatanun pratyek sat arthāt pratyek dravya utpād -vyay -dhrauvya sivāy ke guṇaparyāy -samūh sivāy bījun kāī ja nathī. sat kaho, dravya kaho, utpād -vyay -dhrauvya kaho, guṇaparyāyapiṇḍ kaho — e badhun ek ja chhe.’ ā, trikāḷagna jinabhagavantoe sākṣhāt dekhelā vastusvarūpano mūḷabhūt — pāyāno — siddhānt chhe. vītarāgavignānano ā mūḷabhūt siddhānt sharūātanī ghaṇī gāthāomān atyant atyant sundar rīte koī lokottar vaignānikanī ḍhabathī samajāvavāmān āvyo chhe. tyān dravyasāmānyanun svarūp je alaukik shailīthī siddha karyun chhe teno khyāl vāchakane e bhāg jāte ja vāñchyā vinā āvavo ashakya chhe. kharekhar pravachanasāramān varṇavelun ā dravyasāmānyanirūpaṇ atyant abādhya ane param pratītikar chhe. e rīte dravyasāmānyanā gnānarūpī sudraḍh bhūmikā rachīne, dravyavisheṣhanun asādhāraṇ varṇan, prāṇādithī jīvanun bhinnapaṇun, jīv dehādikano kartā -kārayitā -anumantā nathī e hakīkat, jīvane pudgalapiṇḍanun akartāpaṇun, nishchayabandhanun svarūp, shuddhātmānī upalabdhinun phaḷ, ekāgrasañchetanalakṣhaṇ dhyān vagere anek viṣhayo ati spaṣhṭa rīte samajāvavāmān āvyā chhe. e badhāmān sva -paranun bhedavignān ja nītarī rahyun chhe. ākhā adhikāramān vītarāgapraṇīt dravyānuyoganun sattva ṭhānsī ṭhānsīne bharyun chhe, jinashāsananā maulik siddhāntone abādhya yuktithī siddha karyā chhe. ā adhikār jinashāsananā stambh samān chhe. eno ūṇḍāṇathī abhyās karanār madhyastha supātra jīvane ‘jainadarshan ja vastudarshan chhe’ em lāgyā vinā rahetun nathī. viṣhayanun pratipādan eṭalun prauḍh, agādh ūṇḍapavāḷun, marmasparshī ane chamatkr̥utimay chhe ke te mumukṣhunā upayogane tīkṣhṇa banāvī shrutaratnākaranā gambhīr ūṇḍāṇamān laī jāy chhe, koī uchcha koṭinā mumukṣhune nij svabhāvaratnanī prāpti karāve chhe ane koī sāmānya mumukṣhu tyān sudhī na pahoñchī shake to tenā hr̥udayamān paṇ ‘shrutaratnākar adbhut ane apār chhe’ evo mahimā to jarūr ghar karī jāy chhe. granthakār shrī kundakundāchāryadev ane ṭīkākār shrī amr̥utachandrāchāryadevanā hr̥udayamānthī vahelī shrutagaṅgāe tīrthaṅkaranā ane shrutakevaḷīonā virahane bhulāvyā chhe.
trījā shrutaskandhanun nām charaṇānuyogasūchak chūlikā chhe. shubhopayogī munine antaraṅg dashāne anurūp kevā prakārano shubhopayog varte chhe ane sāthe sāthe sahajapaṇe bahāranī kevī kriyāo svayam vartatī hoy chhe te āmān jinendrakathan anusār samajāvavāmān āvyun chhe. dīkṣhā grahaṇ karavānī jinokta vidhi, antaraṅg sahajadashāne anurūp bahiraṅg yathājātarūpapaṇun, 28 mūḷaguṇ,
Page -16 of 513
PDF/HTML Page 15 of 544
single page version
antaraṅg -bahiraṅg chhed, upadhiniṣhedh, utsarga -apavād, yuktāhāravihār, ekāgratārūp mokṣhamārga, muninun anya munio pratyenun vartan vagere anek viṣhayo āmān yukti sahit samajāvavāmān āvyā chhe. granthakār ane ṭīkākār āchāryayugale charaṇānuyog jevā viṣhayanun paṇ, ātmadravyane mukhya rākhīne, shuddhadravyāvalambī antaraṅg dashā sāthe te te kriyāono athavā shubh bhāvono sambandh darshāvatān darshāvatān, nishchay -vyavahāranī sandhipūrvak evī chamatkr̥utithī varṇan karyun chhe ke ācharaṇapragnāpan jevā adhikāramān paṇ jāṇe ke koī shāntarasajharatun adhyātmagīt gavāī rahyun hoy em ja lāgyā kare chhe. ātmadravyane mukhya rākhīne āvun madhur, āvun sayuktik, āvun pramāṇabhūt, sādyant shāntarasanirjharatun charaṇānuyoganun pratipādan anya koī shāstrane viṣhe nathī. hr̥udayamān bharelā anubhavāmr̥utamān ragadoḷāīne nīkaḷatī banne āchāryadevonī vāṇīmān koī evo chamatkār chhe ke je je viṣhayane te sparshe te te viṣhayane param rasamay, shītaḷ shītaḷ, sudhāsyandī banāvī de chhe.
ām traṇ shrutaskandhomān vibhājit ā param pavitra paramāgam mumukṣhuone yathārtha vastusvarūp samajavāmān mahā nimittabhūt chhe. jinashāsananā anek mukhya mukhya siddhāntonān bīj ā shāstramān rahelān chhe. ā shāstramān pratyek padārthanā svātantryano ḍhaṇḍhero chhe, divyadhvani dvārā nīkaḷelā anek prayojanabhūt siddhāntonun dohan chhe. gurudev anek vār kahe chheḥ ‘shrī samayasār, pravachanasār, niyamasār ādi shāstronī gāthāe gāthāe divyadhvanino sandesh chhe. e gāthāomān eṭalī apār ūṇḍap chhe ke te ūṇḍap māpavā jatān potānī ja shakti mapāī jāy chhe. e sāgaragambhīr shāstronā rachanār param kr̥upāḷu āchāryabhagavānanun koī param alaukik sāmarthya chhe. param adbhut sātishay antarbāhya yogo vinā e shāstro rachāvān shakya nathī. e shāstronī vāṇī taratā puruṣhanī vāṇī chhe em spaṣhṭa jāṇīe chhīe. enī darek gāthā chhaṭhṭhā sātamā guṇasthāne jhūlatā mahāmuninā ātma -anubhavamānthī nīkaḷelī chhe. e shāstronā kartā bhagavān kundakundāchāryadev mahāvidehakṣhetramān sarvagna vītarāg shrī sīmandhar bhagavānanā samavasaraṇamān gayā hatā ane tyān teo āṭh divas rahyā hatā e vāt yathātathya chhe, akṣharashaḥ satya chhe, pramāṇasiddha chhe. te param upakārī āchāryabhagavāne rachelān samayasār, pravachanasārādi shāstromān tīrthaṅkaradevanā omkāradhvanimānthī ja nīkaḷelo upadesh chhe.’
ā shāstramān bhagavān kundakundāchāryadevanī prākr̥it gāthāo par tattvadīpikā nāmanī sanskr̥it ṭīkā lakhanār (lagabhag vikram samvatanā 10mā saikāmān thaī gayelā) shrī amr̥utachandrāchāryadev chhe. jem ā shāstranā mūḷ kartā alaukik puruṣh chhe tem tenā ṭīkākār paṇ mahāsamartha āchārya chhe. temaṇe samayasāranī tathā pañchāstikāyanī ṭīkā paṇ lakhī chhe ane tattvārthasār, puruṣhārthasiddhyupāy ādi svatantra grantho paṇ rachyā chhe. temanī ṭīkāo jevī ṭīkā haju sudhī bījā koī jain granthanī lakhāyelī nathī. temanī ṭīkāo vāñchanārane temanī adhyātmarasikatā, ātmānubhav, prakhar vidvattā, vastusvarūpane nyāyathī siddha karavānī asādhāraṇ shakti, jinashāsananun atyant ūṇḍun gnān, nishchay- vyavahāranun sandhibaddha nirūpaṇ karavānī viral shakti ane uttam kāvyashaktino pūro khyāl āvī
Page -15 of 513
PDF/HTML Page 16 of 544
single page version
jāy chhe. ati saṅkṣhepamān gambhīr rahasyo goṭhavī devānī temanī shakti vidvānone āshcharyachakit kare chhe. temanī daivī ṭīkāo shrutakevaḷīnān vachano jevī chhe. jem mūḷ shāstrakāranān shāstro anubhav- yukti ādi samasta samr̥uddhithī samr̥uddha chhe tem ṭīkākāranī ṭīkāo paṇ te te sarva samr̥uddhithī vibhūṣhit chhe. shāsanamānya bhagavān kundakundāchāryadeve ā kaḷikāḷamān jagadguru tīrthaṅkaradev jevun kām karyun chhe ane shrī amr̥utachandrāchāryadeve jāṇe ke teo kundakundabhagavānanā hr̥udayamān pesī gayā hoy te rīte temanā gambhīr āshayone yathārthapaṇe vyakta karīne temanā gaṇadhar jevun kām karyun chhe. shrī amr̥utachandrāchāryadeve rachelān kāvyo paṇ adhyātmarasathī ane ātma -anubhavanī mastīthī bharapūr chhe. shrī samayasāranī ṭīkāmān āvatān kāvyoe (
par ūṇḍī chhāp pāḍī chhe ane āje paṇ te tattvagnānathī ane adhyātmarasathī bharelā madhur kaḷasho adhyātmarasikonā hr̥udayanā tārane jhaṇajhaṇāvī mūke chhe. adhyātmakavi tarīke shrī amr̥utachandrāchāryadevanun sthān advitīy chhe.
pravachanasāramān bhagavān kundakundāchāryadeve 275 gāthāo prākr̥itamān rachī chhe. tenā par shrī amr̥utachandrāchāryadeve tattvadīpikā nāmanī ane shrī jayasenāchāryadeve tātparyavr̥utti nāmanī sanskr̥it ṭīkā lakhī chhe. shrī pāṇḍe hemarājajīe tattvadīpikāno bhāvārtha hindīmān lakhyo chhe ane te bhāvārthanun nām bālāvabodhabhāṣhāṭīkā rākhyun chhe. vi. san. 1969mān shrī paramashrutaprabhāvakamaṇḍaḷ dvārā prakāshit hindī pravachanasāramān mūḷ gāthāo, banne sanskr̥it ṭīkāo ane shrī hemarājajīkr̥ut hindī bālāvabodhabhāṣhāṭīkā pragaṭ thayān chhe. have prakāshan pāmatā ā gujarātī pravachanasāramān mūḷ gāthāo, teno gujarātī padyānuvād, sanskr̥it tattvadīpikā ṭīkā, ane te gāthā -ṭīkāno akṣharashaḥ gujarātī anuvād pragaṭ karavāmān āvel chhe. jyān visheṣh spaṣhṭatā karavānī jarūr jaṇāī tyān kaunsamān athavā ‘bhāvārtha’mān athavā phūṭanoṭamān spaṣhṭatā karī chhe. te spaṣhṭatā karavāmān ghaṇān ghaṇān sthaḷoe shrī jayasenāchāryadevakr̥ut ‘tātparyavr̥utti’ atishay upayogī thaī chhe ane koīk sthaḷe shrī hemarājajīkr̥ut bālāvabodhabhāṣhāṭīkāno ādhār paṇ līdho chhe. shrī paramashrutaprabhāvakamaṇḍaḷ dvārā prakāshit pravachanasāramān chhapāyelī sanskr̥it ṭīkāne hastalikhit prato sāthe meḷavatān temān kyāṅk alpa ashuddhio rahī gayelī jaṇāī te āmān sudhārī levāmān āvī chhe.
ā anuvād karavānun mahābhāgya mane prāpta thayun te mane ati harṣhanun kāraṇ chhe. param pūjya sadgurudevanā āshray taḷe ā gahan shāstrano anuvād thayo chhe. anuvād karavānī samasta shakti mane pūjyapād sadgurudev pāsethī ja maḷī chhe. paramopakārī sadgurudevanā pavitra jīvananā pratyakṣha parichay vinā ane temanā ādhyātmik upadesh vinā ā pāmarane jinavāṇī pratye lesh paṇ bhakti ke shraddhā kyāthī pragaṭat, bhagavān kundakundāchāryadev ane temanān shāstrono lesh paṇ mahimā kyāthī āvat ane te shāstronā artha -ukelanī lesh paṇ shakti kyāthī hot? ā rīte anuvādanī samasta shaktinun mūḷ shrī sadgurudev ja hovāthī kharekhar to sadgurudevanī amr̥utavāṇīno dhodh ja
Page -14 of 513
PDF/HTML Page 17 of 544
single page version
pariṇamyo chhe. jemaṇe siñchelī shaktithī ane jemanī hūmphathī ā gahan shāstrano anuvād karavānun men sāhas kheḍyun hatun ane jemanī kr̥upāthī te nirvighne pār paḍyo chhe te param pūjya paramopakārī sadgurudev(shrī kānajīsvāmī)nān charaṇāravindamān ati bhaktibhāve vandan karun chhun.
param pūjya bahenashrī champāben pratye paṇ, ā anuvādanī pūrṇāhuti karatān, upakāravashatānī ugra lāgaṇī anubhavāy chhe. jemanān pavitra jīvan ane bodh ā pāmarane shrī pravachanasār pratye, pravachanasāranā mahān kartā pratye ane pravachanasāramān upadeshelā vītarāgavignān pratye bahumānavr̥uddhinān vishiṣhṭa nimitta thayān chhe, evān te param pūjya bahenashrīnān charaṇakamaḷamān ā hr̥uday name chhe.
ā anuvādamān anek bhāīonī hārdik madad chhe. mānanīy murabbī shrī vakīl rāmajībhāī māṇekachand doshīe potānā bharachak dhārmik vyavasāyomānthī samay kāḍhīne ākho anuvād bārīkāīthī tapāsyo chhe, yathochit salāh āpī chhe ane anuvādamān paḍatī nānīmoṭī mushkelīono potānā vishāḷ shāstragnānathī niveḍo karī āpyo chhe. bhāīshrī khīmachand jeṭhālāl sheṭh paṇ ākho anuvād chīvaṭathī tapāsī gayā chhe ane potānā sanskr̥it bhāṣhānā tem ja shāstronā gnānanā ādhāre upayogī sūchanāo karī chhe. brahmachārī bhāī shrī chandulāl khīmachand jhobāḷiyāe hastalikhit pratonā ādhāre sanskr̥it ṭīkā sudhārī āpī chhe, anuvādano keṭalok bhāg tapāsī āpyo chhe, shuddhipatrak, anukramaṇikā ane gāthāsūchi taiyār karyān chhe, tem ja prūph tapāsyān chhe
em vidhavidh madad karī chhe. ā sarva bhāīono hun antaḥkaraṇapūrvak ābhār mānun chhun. temanī sahr̥uday sahāy vinā ā anuvādamān ghaṇī ūṇapo rahī javā pāmat. ā sivāy je je bhāīonī āmān madad chhe te sarvano hun r̥̄uṇī chhun.
ā anuvād men pravachanasār pratyenī bhaktithī ane gurudevanī preraṇāthī prerāīne, nij kalyāṇ arthe, bhavabhayathī ḍaratān ḍaratān karyo chhe. anuvād karatān shāstranā mūḷ āshayomān kāī pheraphār na thaī jāy te māṭe men mārāthī banatī tamām kāḷajī rākhī chhe. chhatān alpagnatāne līdhe temān kāī paṇ āshayapher thayo hoy ke bhūlo rahī gaī hoy to te māṭe hun shāstrakār shrī kundakundāchāryabhagavān, ṭīkākār shrī amr̥utachandrāchāryadev ane mumukṣhu vāchakonī antaranā ūṇḍāṇamānthī kṣhamā yāchun chhun.
ā anuvād bhavya jīvone jinakathit vastuvignānano nirṇay karāvī, atīndriy gnān ane sukhanī shraddhā karāvī, pratyek dravyanun sampūrṇa svātantrya samajāvī, dravyasāmānyamān līn thavārūp shāshvat sukhano panth darshāvo, e mārī antaranī bhāvanā chhe. ‘paramānandarūpī sudhārasanā pipāsu bhavya jīvonā hitane māṭe’ shrī amr̥utachandrāchāryadeve ā mahāshāstranī vyākhyā lakhī chhe. je jīvo emān kahelā param kalyāṇakar bhāvone hr̥udayagat karashe teo avashya paramānandarūpī sudhārasanān bhājan thashe. jyān sudhī e bhāvo hr̥udayagat na thāy tyān sudhī nishadin e ja bhāvanā, e ja vichār, e ja manthan, e ja puruṣhārtha kartavya chhe. e ja paramānandaprāptino
Page -13 of 513
PDF/HTML Page 18 of 544
single page version
upāy chhe. shrī amr̥utachandrāchāryadeve tattvadīpikānī pūrṇāhuti karatān bhāvelī bhāvanā bhāvīne ā upodghāt pūrṇa karun chhunḥ ‘‘ānandāmr̥utanā pūrathī bharachak vahetī kaivalyasaritāmān je nimagna chhe, jagatane jovāne samartha evī mahāgnānalakṣhmī jemān mukhya chhe, uttam ratnanā kiraṇ jevun je spaṣhṭa ane je iṣhṭa chhe — evā prakāshamān svatattvane jīvo syātkāralakṣhaṇathī lakṣhit jinendrashāsananā vashe pāmo.’’ shrutapañchamī, vi. san. 2004 – himmatalāl jeṭhālāl shāh
nishchayanayane upādey kem kahyo chhe?
chhe ane gnānadashā paṇ ātmā svatantrapaṇe kare chhe’ — āvā yathārtha gnānanī andar
gnān hoy to e visheṣho jenā vinā hotā nathī evā sāmānyanun gnān hovun
ja joīe. dravyasāmānyanā gnān vinā paryāyonun yathārtha gnān hoī shake ja nahi.
māṭe uparokta nishchayanayamān dravyasāmānyanun gnān garbhitapaṇe samāī ja jāy chhe.
je jīv bandhamārgarūp paryāyamān tem ja mokṣhamārgarūp paryāyamān ātmā ekalo ja
chhe em yathārthapaṇe (dravyasāmānyanī apekṣhā sahit) jāṇe chhe, te jīv paradravya
vaḍe sampr̥ukta thato nathī ane dravyasāmānyanī andar paryāyone ḍubāḍī daīne suvishuddha
hoy chhe. ā rīte paryāyonā yathārtha gnānamān dravyasāmānyanun gnān apekṣhit hovāthī
ane dravya -paryāyonā yathārtha gnānamān dravyasāmānyanā ālambanarūp abhiprāy
apekṣhit hovāthī uparokta nishchayanayane upādey kahyo chhe.
Page -11 of 513
PDF/HTML Page 20 of 544
single page version
❈
कुन्द -प्रभा -प्रणयि -कीर्ति -विभूषिताशः ।
श्चक्रे श्रुतस्य भरते प्रयतः प्रतिष्ठाम् ।।
kundakund ā pr̥ithvī par konāthī vandya nathī?
र्बाह्येपि संव्यञ्जयितुं यतीशः ।
चचार मन्ये चतुरङ्गुलं सः ।।
❈❈❈❈❈❈❈❈❈❈❈❈❈❈❈❈❈❈❈❈❈❈❈❈❈❈❈❈