Page -3 of 394
PDF/HTML Page 21 of 418
single page version

വിഷയ

നിര്വാണ കീ പ്രാപ്തി കിസ ദ്രവ്യ കേ ധ്യാന സേ ഹോതീ ഹൈ

ജോ മോക്ഷ പ്രാപ്ത കര സകതാ ഹൈ ഉസേ സ്വര്ഗ പ്രാപ്തി സുലഭ ഹൈ

ഇസമേം ദൃഷ്ടാംത

സ്വര്ഗ മോക്ഷ കേ കാരണ

പരമാത്മസ്വരൂപ പ്രാപ്തി കേ കാരണ ഔര ഉസ വിഷയ കാ ദൃഷ്ടാംത

ദൃഷ്ടാംത ദ്വാരാ ശ്രേഷ്ഠ–അശ്രേഷ്ഠ കാ വര്ണന

ആത്മധ്യാന കീ വിധി

ധ്യാനാവസ്ഥാമേം മൌനകാ ഹേതുപൂര്വക കഥന

യോഗീ കാ കാര്യ

കൌന കഹാ സോതാ തഥാ ജാഗതാ ഹൈ

ജ്ഞാനീ യോഗീകാ കര്തവ്യ

ധ്യാന അധ്യയനകാ ഉപദേശ

ആരാധക തഥാ ആരാധനാകീ വിധികേ ഫല കാ കഥന

ആത്മാ കൈസാ ഹൈ

യോഗീ കോ രത്നത്രയകീ ആരാധനാസേ ക്യാ ഹോതാ ഹൈ

ആത്മാമേം രത്നത്രയ കാ സദ്ഭാവ കൈസാ

പ്രകാരാന്തര സേ രത്നത്രയകാ കഥന

സമ്യഗ്ദര്ശനകാ പ്രാധാന്യ

സമ്യഗ്ജ്ഞാന കാ സ്വരൂപ

സമ്യക്ചാരിത്ര കാ ലക്ഷണ

പരമ പദ കോ പ്രാപ്ത കരനേ വാലാ കൈസാ ഹുആ ഹോതാ ഹൈ

കൈസാ ഹുആ ആത്മാ കാ ധ്യാന കരതാ ഹൈ

കൈസാ ഹുആ ഉത്തമ സുഖ കോ പ്രാപ്ത കരതാ ഹൈ

കൈസാ ഹുആ മോക്ഷ സുഖകോ പ്രാപ്ത നഹീം കരതാ

ജിനമുദ്രാ ക്യാ ഹൈ

പരമാത്മാകേ ധ്യാനസേ യോഗീകേ ക്യാ വിശേഷതാ ഹോതീ ഹൈ

ജീവ കേ വിശുദ്ധ അശുദ്ധ കഥന മേം ദൃഷ്ടാംത

സമ്യക്ത്വ സഹിത സരാഗീ യോഗീ കൈസാ

കര്മക്ഷയ കീ അപേക്ഷാ അജ്ഞാനീ തപസ്വീ മേം വിശേഷതാ

അജ്ഞാനീ ജ്ഞാനീ കാ ലക്ഷണ

ഐസേ ലിംഗ ഗ്രഹണ സേ ക്യാ സുഖ

സാംഖ്യാദി അജ്ഞാനീ ക്യോം ഔര ജൈന മേം ജ്ഞാനിത്വ കിസ കാരണ സേ

ജ്ഞാനതപ കീ സംയുക്തതാ മോക്ഷ കീ സാധക ഹൈ പൃഥക് പൃഥക് നഹീം

സ്വരൂപാചരണ ചാരിത്ര സേ ഭ്രഷ്ട കൌന

ജ്ഞാനഭാവനാ കൈസീ കാര്യകാരീ ഹൈ

കിനകോ ജീതകര നിജ ആത്മാകാ ധ്യാന കരനാ

ധ്യേയ ആത്മാ കൈസാ

Page -2 of 394
PDF/HTML Page 22 of 418
single page version

വിഷയ

ഉത്തരോത്തര ദുര്ലഭതാ സേ കിനകീ പ്രാപ്തി ഹോതീ ഹൈ

ജബ തക വിഷയോം മേം പ്രവൃത്തി ഹൈ തബ തക ആത്മജ്ഞാന നഹീം

കൈസാ ഹുആ സംസാര മേം ഭ്രമണ കരതാ ഹൈ

ചതുര്ഗതി കാ നാശ കൌന കരതേ ഹൈം?

അജ്ഞാനീ വിഷയക വിശേഷ കഥന

വാസ്തവിക മോക്ഷ പ്രാപ്തി കൌന കരതേ ഹൈം?

കൈസാ രാഗ സംസാര കാ കാരണ ഹൈ

സമഭാവ സേ ചാരിത്ര

ധ്യാന യോഗകേ സമയകേ നിഷേധക കൈസേ ഹൈം

പംചമകാല മേഹ ധര്മ ധ്യാന നഹീം മാനതേ ഹൈം വേ അജ്ഞാനീ ഹൈം

ഇസ സമയ ഭീ രത്നത്രയ ശുദ്ധിപൂര്വക ആത്മധ്യാന ഇംദ്രാദി ഫലകാ ദാതാ ഹൈ

മോക്ഷമാര്ഗ മേം ച്യുത കൌന?

മോക്ഷമാര്ഗീ മുനി കൈസേ ഹോതേ ഹൈം?

മോക്ഷ പ്രാപക ഭാവനാ

ഫിര മോക്ഷമാര്ഗീ കൈസേ?

നിശ്ചയാത്മക ധ്യാന കാ ലക്ഷണ തഥാ ഫല

പാപരഹിത കൈസാ യോഗീ ഹോതാ ഹൈ

ശ്രാവകോംകാ പ്രധാന കര്തവ്യ നിശ്ചലസമ്യക്ത്വ പ്രാപ്തി തഥാ ഉസകാ ധ്യാന ഔര ധ്യാനകാ ഫല

ജോ സമ്യക്ത്വകോ മലിന നഹീം കരതേ വേ കൈസേ കഹേ ജാതേ ഹൈം

സമ്യക്ത്വ കാ ലക്ഷണ

സമ്യക്ത്വ കിസകേ ഹൈ

മിഥ്യാദൃഷ്ടി കാ ലക്ഷണ

മിഥ്യാ കീ മാന്യതാ സമ്യഗ്ദൃഷ്ടി കേ നഹീം തഥാ ദോനോംകാ പരസ്പര വിപരീത ധര്മ

കൈസാ ഹുആ മിഥ്യാദൃഷ്ടി സംസാരമേം ഭ്രമതാ ഹൈ

മിഥ്യാത്വീ ലിംഗീ കീ നിര്ഥകതാ

ജിനലിംഗ കാ വിരോധക കൌന?

ആത്മസ്വഭാവസേ വിപരീത കാര്യ സഭീ വ്യര്ഥ ഹൈ

ഐസാ സാധു മോക്ഷ കീ പ്രാപ്തി കരതാ ഹൈ

ദേഹസ്ഥ ആത്മാ കൈസാ ജാനനേ യോഗ്യ ഹൈ

പംച പരമേഷ്ഠീ ആത്മാ മേം ഹീ ഹൈം അതഃ വഹീ ശരണ ഹൈം

ചാരോം ആരാധനാ ആത്മാ മേം ഹീ ഹൈം അതഃ വഹീ ശരണ ഹൈം

മോക്ഷ പാഹുഡ പഢനേ സുനനേ കാ ഫല

ടീകാകാര കൃത മോക്ഷപാഹുഡ കാ സാരരൂപ കഥന

ഗ്രംഥകേ അലാവാ ടീകാകാര കൃത പംച നമസ്കാര മംത്ര വിഷയക വിശേഷ വര്ണന

Page -1 of 394
PDF/HTML Page 23 of 418
single page version

വിഷയ

അരഹംതോംകോ നമസ്കാരപൂര്വക ലിംഗപാഹുഡ ബനാനേ കീ പ്രതീജ്ഞാ

ഭാവധര്മ ഹീ വാസ്തവിക ലിംഗ പ്രധാന ഹൈ

പാപമോഹിത ദുബുദ്ധി നാരദകേ സമാന ലിംഗ കീ ഹംസീ കരാതേ ഹൈം

ലിംഗ ധാരണ കര കുക്രിയാ കരതേ ഹൈം വേ തിര്യംച ഹൈം

ഐസാ തിര്യംച യോനി ഹൈ മുനി നഹീം

ലിംഗരൂപമേം ഖോടീ ക്രിയാ കരനേവാലാ നരകഗാമീ ഹൈ

ലിംഗരൂപമേം അബ്രഹ്മ കാ സേവനേ വാലാ സംസാര മേം ഭ്രമണ കരതാ ഹൈ

കൌനസാ ലിംഗീ അനന്ത സംസാരീ ഹൈ

കിസ കര്മ കാ കരനേ വാലാ ലിംഗീ നരക ഗാമീ ഹൈ

ഫിര കൈസാ ഹുആ തിര്യംച യോനീ ഹൈ

കേസാ ജിനമാര്ഗീ ശ്രമണ നഹീം ഹോ സകതാ

ചൌര കേ സമാന കൌന സാ മുനി കഹാ ജാതാ ഹൈ

ലിംഗരൂപമേം കൈസീ ക്രിയായേം തിര്യംചതാകീ ദ്യോതക ഹൈം

ഭാവരഹിത ഭ്രമണ നഹീം ഹൈ

സ്ത്രിയോംകാ സംസര്ഗ വിശേഷ രഖനേ വാലാ ശ്രമണ നഹീം പര്ശ്വസ്ഥ സേ ഭീ ഗിരാ ഹൈ

പുംശ്ചലകിേ ഘര ഭോജന തഥാ ഉസകീ പ്രശംസാ കരനേവാലാ ജ്ഞാനഭാവ രഹിത ഹൈ ശ്രമണ നഹീം

ലിംഗപാഹുഡ ധാരണ കരകേ ന പാലനേകാ തഥാ പാലനേ കാ ഫല

മഹാവീര സ്വാമീ കോ നമസ്കാര ഔര ശീലപാഹുഡ ലിഖനേ കീ പ്രതീജ്ഞാ

ശീല ഔര ജ്ഞാന പരസ്പര വിരോധ രഹിത ഹൈം, ശീലകേ ബിനാ ജ്ഞാന ഭീ നഹീം

ജ്ഞാന ഹോനേ പര ഭീ ഭവനാ വിഷയ വിരക്ത ഉത്തരോത്തര കഠിന ഹൈ

ജബ തക വിഷയോംമേം പ്രവൃത്തി ഹൈ തബ തക ജ്ഞാന നഹീം ജാനതാ തഥാ കര്മോംകാ നാശ ഭീ നഹീം

കൈസാ ആചരണ നിരര്ഥക ഹൈ

മഹാഫല ദേനേവാലാ കൈസാ ആചരണ ഹോതാ ഹൈ

കൈസേ ഹുഏ സംസാര മേം ഭ്രമണ കരതേ ഹൈം

ജ്ഞാനപ്രാപ്തി പൂര്വക കൈസേ ആചരണ സംസാര കാ കരതേ ഹൈം

ജ്ഞാന ദ്വാരാ ശുദ്ധി മേം സുര്വണ കാ ദൃഷ്ടാംത

വിഷയോം മേം ആസക്തി കിസ ദോഷ സേ ഹൈ

നിര്വാണ കൈസേ ഹോതാ ഹൈ

നിയമസേ മോക്ഷ പ്രാപ്തി കിസകേ ഹൈ

കിനകാ ജ്ഞാന നിരര്ഥക ഹൈ

കൈസേ പുരുഷ ആരാധനാ രഹിത ഹോതേ ഹൈം

കിനകാ മനുഷ്യ ജന്മ നിരര്ഥക ഹൈ

ശാസ്ത്രോംകാ ജ്ഞാന ഹോനേ പര ഭീ ശീല ഹീ ഉത്തമ ഹൈ

ശീല മംഡിത ദേവോം കേ ഭീ പ്രിയ ഹോതേ ഹൈം

Page 0 of 394
PDF/HTML Page 24 of 418
single page version

വിഷയ

മനുഷ്യത്വ കിനകാ സുജീവിത ഹൈ

ശീലകാ പരിവാര

തപാദിക സബ ശീല ഹീ ഹൈ

വിഷയരൂപീ വിഷ ഹീ പ്രബല വിഷ ഹൈ

വിഷയാസക്ത ഹുആ കി ഫലകോ പ്രാപ്ത ഹോതാ ഹൈ

ശീലവാന തുഷ കേ സമാന വിഷയോംകാ ത്യാഗ കരതാ ഹൈ

അംഗകേ സുന്ദര അവയവോംസേ ഭീ ശീല ഹീ സുന്ദര ഹൈ

മൂഢ തഥാ വിഷയീ സംസാര മേം ഹീ ഭ്രമണ കരതേ ഹൈം

കര്മബംധ കര്മനാശക ഗുണ സബ ഗുണോം കീ ശോഭാ ശീല സേ ഹൈ

മോക്ഷകാ ശോധ കരനേ വാലേ ഹീ ശോധ്യ ഹൈം

ശീലകേ ബിനാ ജ്ഞാന കാര്യകാരീ നഹീം ഉസകാ സോദാഹരണ വര്ണന

നാരകീ ജീവോംകോ ഭീ ശീല അര്ഹദ്–വിഭൂതിസേ ഭൂഷിത കരതാ ഹൈ ഉസമേം വര്ധമാന ജിന കാ ദൃഷ്ടാംത

അഗ്നികേ സമാന പംചാചാര കര്മകാ നാശ കരതേ ഹൈം

കൈസേ ഹുഏ സിദ്ധ ഗതി കോ പ്രാപ്ത കരതേ ഹൈം

ശീലവാന മഹാത്മാകാ ജന്മവൃക്ഷ ഗുണോംസേ വിസ്താരിത ഹോതാ ഹൈ

കിസകേ ദ്വാരാ കൌന ബോധീ കീ പ്രാപ്തി കരതാ ഹൈ

കൈസേ ഹുഏ മോക്ഷ സുഖ കോ പാതേ ഹൈം

ആരാധനാ കൈസേ ഗുണ പ്രഗട കരതീ ഹൈ

ജ്ഞാന വഹീ ഹൈ ജോ സമ്യക്ത്വ ഔര ശീല സഹിത ഹൈ

ടീകാകര കൃത ശീലപാഹുഡ കാ സാര

ടീകാകാര കീ പ്രശസ്തി

Page 1 of 394
PDF/HTML Page 25 of 418
single page version

–ഇസ പ്രകാര മംഗലപൂര്വക പ്രതിജ്ഞാ കരകേ ശ്രീ കുന്ദകുന്ദ ആചാര്യ കൃത പ്രാകൃത ഗാഥാ ബദ്ധ പാഹുഡ ഗ്രന്ഥോംമേം സേ കുഛ കീ ദേശ ഭാഷാ വചനികാ ലിഖതേ ഹൈംഃ–

Page 2 of 394
PDF/HTML Page 26 of 418
single page version

൨][അഷ്ടപാഹുഡ വഹാ പ്രയോജന ഐസാ ഹൈ കി–ഇസ ഹുണ്ഡാവസര്പിണീ കാല മേം മോക്ഷമാര്ഗകീ അന്യഥാ പ്രരൂപണാ കരനേവാലേ അനേക മത പ്രവര്തമാന ഹൈം. ഉസമേം ഭീ ഇസ പംചമകാല മേം കേവലീ– ശ്രുതകേവലീകാ വ്യുചഛേദ ഹോനേ സേ ജിനമതകീ ഭീ ജഡ വക്ര ജീവോംകേ നിമിത്തസേ പരമ്പരാ മാര്ഗ കാ ഉല്ലംഘന കരകേ ശ്വേതാമ്ബരാദി ബുദ്ധി കല്പിതമത ഹുഏ ഹൈം. ഉനകാ നിരാകരണ കരകേ യഥാര്ഥ സ്വരൂപകീ സ്ഥാപനാകേ ഹേതു ദിഗമബര ആമ്നായ മൂലസംഘമേം ആചാര്യ ഹുഏ ഔര ഉന്ഹോംനേ സര്വജ്ഞകീ പരമ്പരാകേ അവ്യുച്ഛേദരൂപ പ്രരൂപണാകേ അനേക ഗ്രന്ഥോംകീ രചനാ കീ ഹൈ; ഉനമേം ദിഗമ്ബര സംപ്രദായ മൂലസംഘ നന്ദിആമ്നായ സരസ്വതീഗച്ഛമേം ശ്രീ കുന്ദകുന്ദമുനി ഹുഏ ഔര ഉന്ഹോംനേ പാഹുഡ ഗ്രന്ഥോംകീ രചനാ കീ. ഉന്ഹേം സംസ്കൃത ഭാഷാമേം പ്രാഭൃത കഹതേ ഹൈം ഔര വേ പ്രാകൃത ഗാഥാബദ്ധ ഹൈം. കാലദോഷസേ ജീവോം കീ ബുദ്ധി മംദ ഹോതീ ഹൈ ജിസസേ വേ അര്ഥ നഹീം സമഝ സകതേ; ഇസലിയേ ദേശഭാഷാമയ വചനികാ ഹോഗീ തോ സബ പഢേംഗേ ഔര അര്ഥ സമഝേംഗേ തഥാ ശ്രദ്ധാന ദൃഢ ഹോഗാ– ഐസാ പ്രയോജന വിചാരകര വചനികാ ലിഖ രഹേം ഹൈം, അന്യ കോഈ ഖ്യാതി, ബഢാഈ യാ ലാഭകാ പ്രയോജന നഹീം ഹൈ. ഇസലിയേ ഹേ ഭവ്യ ജീവോം! ഉസേ പഢകര, അര്ഥസമജകര, ചിത്തമേം ധാരണ കരകേ യഥാര്ഥ മതകേ ബാഹ്യലിംഗ ഏവം തത്ത്വാര്ഥകാ ശ്രദ്ധാന ദൃഢ കരനാ. ഇസമേം കുഛ ബുദ്ധി കീ മംദതാസേ തഥാ പ്രമാദകേ വശ അന്യഥാ അര്ഥ ലിഖ ദൂ തോ അധിക ബുദ്ധിമാന മൂലഗ്രന്ഥകോ ദേഖകര, ശുദ്ധ കരകേ പഢേ ഔര മുഝേ അല്പബുദ്ധി ജാനകര ക്ഷമാ കരേം. അബ യഹാ പ്രഥമ ദര്ശനപാഹുഡ കീ വചനികാ ലിഖതേ ഹൈംഃ–

അബ ഗ്രന്ഥകര്താ ശ്രീ കുന്ദകുന്ദാചാര്യ ഗ്രന്ഥകേ ആദിമേം ഗ്രന്ഥകീ ഉത്പത്തി ഔര ഉസകേ ജ്ഞാനകാ കാരണ ജോ പരമ്പരാ ഗുരു പ്രവാഹ ഉസേ മംഗലകേ ഹേതു നമസ്കാര കരതേ ഹൈംഃ–

––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––

Page 3 of 394
PDF/HTML Page 27 of 418
single page version

ദര്ശനപാഹുഡ][൩

ഇസകാ ദേശഭാഷാമയ അര്ഥഃ–ആചാര്യ കഹതേ ഹൈം കി മൈം ജിനവര വൃഷഭ ഐസേ ജോ ആദി തീര്ഥംകര ശ്രീ ഋഷഭദേവ തഥാ അന്തിമ തീര്ഥംകര വദ്ധര്മാന, ഉന്ഹേം നമസ്കാര കരകേ ദര്ശന അര്ഥാത് മത കാ ജോ മാര്ഗ ഹൈ ഉസേ യഥാനുക്രമ സംക്ഷേപ മേം കഹൂ ഗാ. ഭാവാര്ഥഃ––യഹാ ‘ജിനവര വൃഷഭ’ വിശേഷണ ഹൈ; ഉസമേം ജോ ജിന ശബ്ദ ഹൈ ഉസകാ അര്ഥ ഐസാ ഹൈ കി–ജോ കര്മശത്രുകോ ജീതേ സോ ജിന. വഹാ സമ്യഗ്ദൃഷ്ടി അവ്രതീസേ ലേകര കര്മകീ ഗുണശ്രേണീരൂപ നിര്ജരാ കരനേ വാലേ സഭീ ജിന ഹൈം ഉനമേം വര അര്ഥാത് ശ്രേഷ്ഠ. ഇസ പ്രകാര ഗണധരാദി മുനിയോംകോ ജിനവര കഹാ ജാതാ ഹൈ; ഉനമേം വൃഷഭ അര്ഥാത് പ്രധാന ഐസേ ഭഗവാന തീര്ഥംകര പരമ ദേവ ഹൈം. ഉനമേം പ്രഥമ തോ ശ്രീ ഋഷഭദേവ ഹുഏ ഔര ഇസ പംചമകാലകേ പ്രാരംഭ തഥാ ചതുര്ഥകാലകേ അന്തമേം അന്തിമ തീര്ഥംകര ശ്രീ വര്ധമാനസ്വാമീ ഹുഏ ഹൈം. വേ സമസ്ത തീര്ഥംകര വൃഷഭ ഹുഏ ഹൈം ഉന്ഹേം നമസ്കാര ഹുആ. വഹാ ‘വര്ധമാന’ ഐസാ വിശേഷണ സഭീകേ ലിയേ ജാനനാ; ക്യോംകി അന്തരംഗ ബാഹ്യ ലക്ഷ്മീസേ വര്ധമാന ഹൈം. അഥവാ ജിനവര വൃഷഭ ശബ്ദസേ തോ ആദി തീര്ശംകര ശ്രീ ഋഷഭദേവ കോ ഔര വര്ധമാന ശബ്ദ സേ അന്തിമ തീര്ഥംകര കോ ജാനനാ. ഇസപ്രകാര ആദി ഔര അന്തകേ തീര്ഥംകരോംകോ നമസ്കാര കരനേ സേ മധ്യകേ തീര്ഥംകരോംകോ സാമര്ഥ്യസേ നമസ്കാര ജാനനാ. തീര്ഥംകര സര്വജ്ഞ വീതരാഗകോ ജോ പരമഗുരു കഹതേ ഹൈം ഔര ഉനകീ പരിപാടീ മേം ചലേ ആ രഹേ ഗൌതമാദി മുനിയോംകോ ജിനവര വിശേഷണ ദിയാ, ഉന്ഹേം അപര ഗുരു കഹതേ ഹൈം; ––ഇസപ്രകാര പരാപര ഗുരുഓംകാ പ്രവാഹ ജാനനാ. വേ ശാസ്ത്രകീ ഉത്പത്തി തഥാ ജ്ഞാനകേ കാരണ ഹൈം. ഉന്ഹേം ഗ്രന്ഥകേ ആദി മേം നമസ്കാര കിയാ ..൧.. അബ, ധര്മകാ മൂല ദര്ശന ഹൈ, ഇസലിയേ ജോ ദര്ശന സേ രഹിത ഹോ ഉസകീ വംദനാ നഹീം കരനീ ചാഹിയേ ––ഐസാ കഹതേ ഹൈംഃ–

––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––

Page 4 of 394
PDF/HTML Page 28 of 418
single page version

൪][അഷ്ടപാഹുഡ

അര്ഥഃ––ജിനവര ജോ സര്വജ്ഞ ദേവ ഹൈം ഉന്ഹോംനേ ശിഷ്യ ജോ ഗണധര ആദികകോ ധര്മകാ ഉപദേശ ദിയാ ഹൈ; കൈസാ ഉപദേശ ദിയാ ഹൈ?–––കി ദര്ശന ജിസകാ മൂല ഹൈ. മൂല കഹാ ഹോതാ ഹൈ കി–ജൈസേ മംദിര കേ നീംവ ഔര വൃക്ഷ കേ ജഡ ഹോതീ ഹൈ ഉസീ പ്രകാര ധര്മകാ മൂല ദര്ശന ഹൈ. ഇസലിയേ ആചാര്യ ഉപദേശ ദേതേ ഹൈം കി–– ഹേ സകര്ണ അര്ഥാത് സത്പുരുഷോം! സര്വജ്ഞ കേ കഹേ ഹുഏ ഉസ ദര്ശനമൂലരൂപ ധര്മ കോ അപനേ കാനോംസേ സുനകര ജോ ദര്ശനസേ രഹിത ഹൈം വേ വംദന യോഗ്യ നഹീം ഹൈം;ഇസലിയേ ദര്ശന ഹീന കീ വംദനാമത കരോ. ജിസകേ ദര്ശന നഹീം ഹൈ ഉസകേ ധര്മ ഭീ നഹീം ഹൈ; ക്യോംകി മൂല രഹിത വൃക്ഷകേ സ്കംധ, ശാഖാ, പുഷ്പ, ഫലാദിക കഹാ സേ ഹോംഗേ? ഇസലിയേ യഹ ഉപദേശ ഹൈ കി– ജിസകേ ധര്മ നഹീം ഹൈ ഉസസേ ധര്മകീ പ്രാപ്തി നഹീം ഹോ സകതീ, ഫിര ധര്മകേ നിമിത്ത ഉസകീ വംദനാ കിസലിയേ കരേം?–ഐസാ ജാനനാ.

അബ യഹാ ധര്മകാ തഥാ ദര്ശന കാ സ്വരൂപ ജാനനാ ചാഹിയേ. വഹ സ്വരൂപ തോ സംക്ഷേപമേം ഗ്രന്ഥകാര ഹീ ആഗേ കഹേംഗേ, തഥാപി കുഛ അന്യ ഗ്രന്ഥോംകേ അനുസാര യഹാ ഭീ ദേ രഹേം ഹൈംഃ–‘ധര്മ’ ശബ്ദ കാ അര്ഥ യഹ ഹൈ കി––ജോ ആത്മാകോ സംസാര സേ ഉബാര കര സുഖ സ്ഥാന മേം സ്ഥാപിത കരേ സോ ധര്മ ഹൈ. ഔര ദര്ശന അര്ഥാത് ദേഖനാ. ഇസപ്രകാര ധര്മ കീ മൂര്തി ദിഖായീ ദേ വഹ ദര്ശന ഹൈ തഥാ പ്രസിദ്ധി മേം ജിസമേം ധര്മകാ ഗ്രഹണ ഹോ ഐസേ മത കോ ‘ദര്ശന’ കഹാ ഹൈ. ലോക മേം ധര്മകീ തഥാ ദര്ശനകീ മാന്യതാ സാമാന്യരൂപ സേ തോ സബകേ ഹൈ, പരന്തു സര്വജ്ഞ കേ ബിനാ യഥാര്ഥ സ്വരൂപകാ ജാനനാ നഹീം ഹോ സകതാ; പരന്തു ഛദ്മസ്ഥ പ്രാണീ അപനീ ബുദ്ധി സേ അനേക സ്വരൂപോം കീ കല്പനാ കരകേ അന്യഥാ സ്വരൂപ സ്ഥാപിത കരകേ ഉനകീ പ്രവൃത്തി കരതേ ഹൈം. ഔര ജിനമത സവര്ജ്ഞ കീ പരമ്പരാ സേ പ്രവര്തമാന ഹൈ ഇസലിയേ ഇസമേം യഥാര്ഥ സ്വരൂപകാ പ്രരൂപണ ഹൈ.

വഹാ ധര്മകോ നിശ്ചയ ഔര വ്യവഹാര––ഐസേ ദോ പ്രകാര സേ സാധാ ഹൈ. ഉസകീ പ്രരൂപണാ ചാര പ്രകാര സേ ഹൈ––പ്രഥമ വസ്തുസ്വഭാവ, ദൂസരേ ഉത്തമ ക്ഷമാദി ദസ പ്രകാര, തീസരേ സമ്യഗ്ദര്ശന–ജ്ഞാന– ചാരിത്രരൂപ ഔര ചൌഥേ ജീവോം കീ രക്ഷാരൂപ ഐസേ ചാര പ്രകാര ഹൈം. വഹാ നിശ്ചയ സേ സിദ്ധ കിയാ ജായേ തബ തോ സബമേം ഏക ഹീ പ്രകാര ഹൈ, ഇസലിയേ വസ്തുസ്വഭാവ കാ താത്പര്യ തോ ജീവ നാമക വസ്തുകീ പരമാര്ഥരൂപ ദര്ശന–ജ്ഞാന–പരിണാമമയീ ചേതനാ ഹൈ, ഔര വഹ ചേതനാ സര്വ വികാരോംസേ രഹിത ശുദ്ധ– സ്വഭാവരൂപ പരിണമിത ഹോ വഹീ ജീവ കാ ധര്മ ഹൈ. തഥാ ഉത്തമക്ഷമാദി ദസ പ്രകാര കഹനേ കാ താത്പര്യ യഹ ഹൈ കി ആത്മാ ക്രോധാദി കഷായരൂപ ന ഹോകര അപനേ സ്വഭാവ മേം സ്ഥിര ഹോ വഹീ ധര്മ ഹൈ, യഹ ഭീ ശുദ്ധ ചേതനാ രൂപ ഹുആ.

ദര്ശന–ജ്ഞാന–ചാരിത്ര കഹനേ കാ താത്പര്യ യഹ ഹൈ കി തീനോം ഏക ജ്ഞാന ചേതനാ കേ ഹീ പരിണാമ ഹൈം, വഹീ ജ്ഞാന സ്വഭാവ രൂപ ധര്മ ഹൈ. ഔര ജീവോം കീ രക്ഷാകാ താത്പര്യ യഹ ഹൈ കി– ജീവ ക്രോധാദി കഷായോംകേ വശ ഹോകര അപനീ യാ പര കീ പര്യായ കേ വിനാശരൂപ മരണ തഥാ ദുഃഖ, സംക്ലേശ പരിണാമ ന കരേ–ഐസാ അപനാ സ്വഭാവ ഹീ ധര്മ ഹൈ. ഇസപ്രകാര ശുദ്ധ ദ്രവ്യാര്ഥികരൂപ നിശ്ചയ സേ സാധാ ഹുആ ധര്മ ഏക ഹീ പ്രകാര ഹൈ.

Page 5 of 394
PDF/HTML Page 29 of 418
single page version

ദര്ശനപാഹുഡ][൫

വ്യവഹാരനയ പര്യായാശ്രിത ഹൈ ഇസലിയേ ഭേദരൂപ ഹൈ, വ്യവഹാരനയസേ വിചാര കരേം തോ ജീവകേ പര്യായരൂപ പരിണാമ അനേക പ്രകാര ഹൈം, ഇസലിയേ ധര്മകാ ഭീ അനേക പ്രകാര സേ വര്ണന കിയാ ഹൈ. വഹാ (൧)–പ്രയോജനവശ ഏകദേശ കാ സര്വദേശസേ കഥന കിയാ ജായേ സോ വ്യവഹാര ഹൈ, (൨)–അന്യ വസ്തുമേം അന്യകാ ആരോപണ അന്യകേ നിമിത്ത സേ ഔര പ്രയോജനവശ കിയാ ജായേ വഹ ഭീ വ്യവഹാര ഹൈ, വഹാ വസ്തുസ്വാഭാവ കഹനേ പര താത്പര്യ തോ നിര്വികാര ചേതനാകേ ശുദ്ധപരിണാമകേ സാധക രൂപ (൩)–മംദ കഷായരൂപ ശുഭ പരിണാമ ഹൈം തഥാ ജോ ബാഹ്യക്രിയാഏ ഹൈം ഉന സഭീ കോ വ്യവഹാര ധര്മ കഹാ ജാതാ ഹൈ. ഉസീപ്രകാര രത്നത്രയകാ താത്പര്യ സ്വരൂപകേ ഭേദ ദര്ശന–ജ്ഞാന–ചാരിത്ര തഥാ ഉസകേ കാരണ ബാഹ്യ ക്രിയാദിക ഹൈം, ഉന സഭീ കോ വ്യവഹാര ധര്മ കഹാ ജാതാ ഹൈ. ഉസീപ്രകാര –(൪) ജീവോംകീ ദയാ കഹനേകാ താത്പര്യ യഹ ഹൈ കി ക്രോധാദി മംദകഷായ ഹോനേസേ അപനേ യാ പര കേ മരണ, ദുഃഖ, ക്ലേശ ആദി കാ ന കരനാ; ൧ഉസകേ സാധക സമസ്ത ബാഹ്യക്രിയാദി കോ ധര്മ കഹാ ജാതാ ഹൈ. ഇസ പ്രകാര ജിനമത മേം നിശ്ചയ–വ്യവഹാരനയസേ സാധാ ഹുആ ധര്മ കഹാ ഹൈ. വഹാ ഏക സ്വരൂപ അനേക സ്വരൂപ കഹനേ മേം സ്യാദ്വാദ സേ വിരോധ നഹീം ആതാ, കഥന്ചിത് വിവക്ഷാ സേ സര്വ പ്രമാണ സിദ്ധ ഹൈ. ഐസേ ധര്മ കാ മൂല ദര്ശന കഹാ ഹൈ, ഇസലിയേ ഐസേ ധര്മകീ ശ്രദ്ധാ, പ്രതീതി, രുചി സഹിത ആചരണ കരനാ ഹീ ദര്ശന ഹൈ, യഹ ധര്മ കീ മൂര്തി ഹൈ, ഇസീ കോ മത (ദര്ശന) കഹതേ ഹൈം ഔര യഹീ ധര്മ കാ മൂല ഹൈ. തഥാ ഐസേ ധര്മ കീ പ്രഥമ ശ്രദ്ധാ, പ്രതീതി, രുചി ന ഹോ തോ ധര്മ കാ ആചരണ ഭീ നഹീം ഹോതാ,––ജൈസേ വൃക്ഷ കേ മൂല ബിനാ സ്കംധാദിക നഹീം ഹോതേ. ഇസപ്രകാര ദര്ശനകോ ധര്മ കാ മൂല കഹനാ യുക്ത ഹൈ. ഐസേ ദര്ശനകാ സിദ്ധാന്തോംമേം ജൈസാ വര്ണന ഹൈ തദനുസാര കുഛ ലിഖതേ ഹൈം. വഹാ അംതരംഗ സമ്യഗ്ദര്ശന തോ ജീവകാ ഭാവ ഹൈ വഹ നിശ്ചയ ദ്വാരാ ഉപാധി രഹിത ശുദ്ധ ജീവ കാ സാക്ഷാത് അനുഭവ ഹോനാ ഐസാ ഏക പ്രകാര ഹൈ. വഹ ഐസാ അനുഭവ അനാദികാല സേ മിഥ്യാദര്ശന നാമക കര്മകേ ഉദയ സേ അന്യഥാ ഹോ രഹാ ഹൈ. സാദി മിഥ്യാദൃഷ്ടികേ ഉസ മിഥ്യാത്വ കീ തീന പ്രകൃതിയാ സത്താ മേം ഹോതീ ഹൈം–– മിഥ്യാത്വ, സമ്യഗ്മിഥ്യാത്വ ഔര സമ്യക്പ്രകൃതി. തഥാ ഉനകീ സഹകാരിണീ അനംതാനുബംധീ ക്രോധ, മാന, മായാ, ലോഭ കേ ഭേദ സേ ചാര കഷായ നാമക പ്രകൃതിയാ ഹൈം. ഇസ പ്രകാര യഹ സാത പ്രകൃതിയാ ഹീ സമ്യഗ്ദര്ശന കാ ഘാത കരനേ വാലീ ഹൈം; ഇസലിയേ ഇന സാതോംകാ ഉപശമ ഹോനേ സേ പഹലേ തോ ഇസ ജീവകേ ഉപശമസമ്യക്ത്വ ഹോതാ ഹൈ. ഇന പ്രകൃതിയോം കാ ഉപശമ ഹോനേ കാ ബാഹ്യ കാരണ സാമാന്യതഃ ദ്രവ്യ, ക്ഷേത്ര, കാല, ഭാവ ഹൈം. ഉനമേം, ദ്രവ്യമേം തോ സാക്ഷാത് തീര്ഥംകര കേ ദേഖനാദി പ്രധാന ഹൈം, ക്ഷേത്രമേം സമവസരണാദിക പ്രധാന ഹൈം, കാലമേം അര്ധപുദ്ഗലപരാവര്തന സംസാര ഭ്രമണ ശേഷ രഹേ വഹ, തഥാ ഭാവമേം അധഃപ്രവൃത്തകരണ ആദിക ഹൈം. –––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––– ൧൰ സാഥകരൂപ–– സഹചര ഹേതുരൂപ നിമിത്തമാത്ര; അംതരംഗ കാര്യ ഹോ തോ ബാഹ്യ മേം ഇസ പ്രകാര കോ നിമിത്തകാരണ കഹാ ജാതാ ഹൈ.

Page 6 of 394
PDF/HTML Page 30 of 418
single page version

൬][അഷ്ടപാഹുഡ

ബിമ്ബകാ ദേഖനാ, കുഛകേ ജിനേന്ദ്രകേ കല്യാണക ആദികീ മഹിമാ ദേഖനാ, കുഛകേ ജാതിസ്മരണ, കുഛകേ വേദനാ കാ അനുഭവ, കുഛകേ ധര്മ–ശ്രവണ തഥാ കുഛകേ ദേവോംകീ ഋദ്ധികാ ദേഖനാ––ഇത്യാദി ബാഹ്യ കാരണോം ദ്വാരാ മിഥ്യാത്വകര്മ കാ ഉപശമ ഹോനേ സേ ഉപശമ സമ്യക്ത്വ ഹോതാ ഹൈ. തഥാ ഇന സാത പ്രകൃതിയോം മേം സേ ഛഹ കാ തോ ഉപശമ യാ ക്ഷയ ഹോ ഔര ഏക സമ്യക്ത്വ പ്രകൃതികാ ഉദയ ഹോ തബ ക്ഷയോപക്ഷമ സമ്യക്ത്വ ഹോതാ ഹൈ. ഇസ പ്രകൃതി കേ ഉദയ സേ കിംചിത് അതിചാര– മല ലഗതാ ഹൈ. തഥാ ഇന സാത പ്രകൃതിയോംകാ സത്താ മേം സേ നാശ ഹോ തബ ക്ഷായിക സമ്യക്ത്വ ഹോതാ ഹൈ. ഇസപ്രകാര ഉപശമാദി ഹോനേപര ജീവകേ പരിണാമ–ഭേദസേ തീന പ്രകാര ഹോതേ ഹൈം; വേ പരിണാമ അതി സൂക്ഷ്മ ഹൈം, കേവലജ്ഞാനഗമ്യ ഹൈം, ഇസലിയേ ഇന പ്രകൃതിയോംകേ ദ്രവ്യ പുദ്ഗല പരമാണുഓംകേ സ്കംധ ഹൈം, വേ അതിസൂക്ഷ്മ ഹൈം ഔര ഉനമേം ഫല ദേനേ കീ ശക്തിരൂപ അനുഭാഗ ഹൈ വഹ അതിസൂക്ഷ്മ ഹൈം വഹ ഛദ്മസ്ഥകേ ജ്ഞാനഗമ്യ നഹീം ഹൈ. തഥാ ഉനകാ ഉപശമാദി ഹോനേസേ ജീവകേ പരിണാമ ഭീ സമ്യക്ത്വരൂപ ഹോതേ ഹൈം, വേ ഭീ അതിസൂക്ഷ്മ ഹോതേ ഹൈം, വേ ഭീ കേവലജ്ഞാനഗമ്യ ഹൈം. തഥാപി ജീവകേ കുഛ പരിണാമ ഛദ്മസ്ഥകേ ജ്ഞാന മേം ആനേ യോഗ്യ ഹോതേ ഹൈം, വേ ഉസേ പഹിചാനനേകേ ബാഹ്യ ചിന്ഹ ഹൈം, ഉനകീ പരിക്ഷാ കരകേ നിശ്ചയ കരനേ കാ വ്യവഹാര ഹൈ; ഐസാ ന ഹോതേ ഛദ്മസ്ഥ വയവഹാരീ ജീവകേ സമ്യക്ത്വകാ നിശ്ചയ നഹീം ഹോഗാ ഔര തബ അസ്തിക്യകാ അഭാവ സിദ്ധ ഹോഗാ, വ്യവഹാരകാ ലോപ ഹോഗാ–യഹ മഹാന ദോഷ ആയേഗാ. ഇസലിയേ ബാഹ്യ ചിന്ഹോംകോ ആഗമ, അനുമാന തഥാ സ്വാനുഭവസേ പരീക്ഷാ കരകേ നിശ്ചയ കരനാ ചാഹിയേ.

വേ ചിന്ഹ കൌന സേ ഹൈം സോ ലിഖതേ ഹൈംഃ–മുഖ്യ ചിന്ഹ തോ ഉപാധിരഹിത ശുദ്ധ ജ്ഞാന–ചേതനാ സ്വരൂപ ആത്മാ കീ അനുഭൂതി ഹൈ. യദ്യപി യഹ അനുഭൂതി ജ്ഞാനകാ വിശേഷ ഹൈ, തഥാപി വഹ സമ്യക്ത്വ ഹോനേപര ഹോതീ ഹൈ, ഇസലിയേ ഉസേ ബാഹ്യ ചിന്ഹ കഹതേ ഹൈം. ജ്ഞാന തോ അപനാ അപനേ കോ സ്വസംവേദനരൂപ ഹൈ; ഉസകാ, രാഗാദി വികാര രഹിത ശുദ്ധജ്ഞാനമാത്ര കാ അപനേ കോ ആസ്വാദ ഹോതാ ഹൈ കി–‘ജോ യഹ ശുദ്ധ ജ്ഞാന ഹൈ സോ മൈം ഹൂ ഔര ജ്ഞാന മേം ജോ രാഗാദി വികാര ഹൈം വേ കര്മകേ നിമിത്ത സേ ഉത്പന്ന ഹോതേ ഹൈം, വഹ മേരാ സ്വരൂപ നഹീം ഹൈം’–ഇസപ്രകാര ഭേദ ജ്ഞാനസേ ജ്ഞാനമാത്ര കേ ആസ്വാദന കോ ജ്ഞാന കീ അനുഭൂതി കഹതേ ഹൈം, വഹീ ആത്മാകീ അനുഭൂതി ഹൈ, തഥാ വഹീ ശുദ്ധനയ കാ വിഷയ ഹൈ. ഐസീ അനുഭൂതി സേ ശുദ്ധനയ സേ ദ്വാരാ ഐസാ ഭീ ശ്രദ്ധാന ഹോതാ ഹൈ കി സര്വ ജീവ കര്മജനിത രാഗാദി ഭാവ സേ രഹിത അനംത ചതുഷ്ടയ മേരാ സ്വരൂപ ഹൈ, അന്യ സബ ഭാവ സംജോഗജനിത ഹൈം; ഐസീ ആത്മാ കീ അനുഭൂതി സോ സമ്യക്ത്വകാ മുഖ്യ ചിന്ഹ ഹൈ. യഹ മിഥ്യാത്വ അനംതാനുബന്ധീ കേ അഭാവമേം സമ്യക്ത്വ ഹോതാ ഹൈ ഉസകാ ചിന്ഹ ഹൈ; ഉസ ചിന്ഹ കോ ഹീ സമ്യക്ത്വ കഹനാ സോ വ്യവഹാര ഹൈ.

Page 7 of 394
PDF/HTML Page 31 of 418
single page version

ദര്ശനപാഹുഡ][൭

ഉസകീ പരീക്ഷാ സര്വജ്ഞ കേ ആഗമ, അനുമാന തഥാ സ്വാനുഭവ പ്രത്യക്ഷപ്രമാണ ഇന പ്രമാണോംസേ കീ ജാതീ ഹൈ. ഇസീകോ നിശ്ചയ തത്വാര്ഥശ്രദ്ധാന ഭീ കഹതേ ഹൈം. വഹാ അപനീ പരീക്ഷാ തോ അപനേ സ്വസംവേദന കീ പ്രധാനതാ സേ ഹോതീ ഹൈ ഔര പര കീ പരീക്ഷാ തോ പര കേ അംതരംഗ മേം ഹോനേ കീ പരീക്ഷാ, പര കേ വചന, കായ കീ ക്രിയാ കീ പരീക്ഷാ സേ ഹോതീ ഹൈ യഹ വ്യവഹാര ഹൈ, പരമാര്ഥ സര്വജ്ഞ ജാനതേ ഹൈം. വ്യവഹാരീ ജീവകോ സര്വജ്ഞനേ ഭീ വ്യവഹാര കേ ഹീ ശരണ കാ ഉപദേശ ദിയാ ഹൈ. [നോംധ–അനുഭൂതി ജ്ഞാനഗുണകീ പര്യായ ഹൈ വഹ ശ്രദ്ധാഗുണ സേ ഭിന്ന ഹൈ, ഇസലിയേ ജ്ഞാനകേ ദ്വാരാ ശ്രദ്ധാനകാ നിര്ണയ കരനാ വ്യവഹാര ഹൈ, ഉസകാ നാമ വ്യവഹാരീ ജീവകോ വ്യവഹാര ഹീ ശരണ അര്ഥാത് ആലമ്ബന സമഝനാ.] അനേക ലോഗ കഹതേ ഹൈം കി– സമ്യക്ത്വ തോ കേവലീഗമ്യ ഹൈ, ഇസലിയേ അപനേ കോ സമ്യക്ത്വ ഹോനേ കാ നിശ്ചയ നഹീം ഹോതാ, ഇസലിയേ അപനേ കോ സമ്യഗ്ദൃഷ്ടി നഹീം മാന സകതേ? പരന്തു ഇസപ്രകാര സര്വഥാ ഏകാന്ത സേ കഹനാ തോ മിഥ്യാദൃഷ്ടി ഹൈ; സര്വഥാ ഐസാ കഹനേ സേ വ്യവഹാര കാ ലോപ ഹോഗാ, സര്വ മുനി–ശ്രാവകോംകീ പ്രവൃത്തി മിഥ്യാത്വരൂപ സിദ്ധ ഹോഗീ, ഔര സബ അപനേ കോ മിഥ്യാദൃഷ്ടി മാനേംഗേ തോ വ്യവഹാര കഹാ രഹേഗാ? ഇസലിയേ പരീക്ഷാ ഹോനേ പശ്ചാത് ഐസാ ശ്രദ്ധാന നഹീം രഖനാ നഹീം ചാഹിയേ കി മൈം മിഥ്യാദൃഷ്ടി ഹീ ഹൂ . മിഥ്യാദൃഷ്ടി തോ അന്യമതീ കോ കഹതേ ഹൈം ഔര ഉസീ കേ സമാന സ്വയം ഭീ ഹോഗാ, ഇസലിയേ സര്വഥാ ഏകാന്ത പക്ഷ നഹീം ഗ്രഹണ കരനാ ചാഹിയേ. തഥാ തത്ത്വാര്ഥശ്രദ്ധാന തോ ബാഹ്യ ചിന്ഹ ഹൈ. ജീവ, അജീവ, ആസ്രവ, ബംധ, സംവര, നിര്ജരാ, മോക്ഷ ഐസേ സാത തത്ത്വാര്ഥ ഹൈം; ഉനമേം പുണ്യ ഔര പാപ കോ ജോഡ ദേനേസേ നവ പദാര്ഥ ഹോതേ ഹൈം. ഉനകീ ശ്രദ്ധാ അര്ഥാത് സന്മുഖതാ, രുചി അര്ഥാത് തദ്രുപ ഭാവ കരനാ തഥാ പ്രതീതി അര്ഥാത് ജൈസേ സര്വജ്ഞ നേ കഹേ ഹൈം തദനുസാര ഹീ അംഗീകാര കരനാ ഔര ഉനകേ ആചരണ രൂപ ക്രിയാ,–ഇസപ്രകാര ശ്രദ്ധാനാദിക ഹോനാ സോ സമ്യക്ത്വകാ ബാഹ്യ ചിന്ഹ ഹൈ.

പ്രശമഃ––––അനംതാനുബംധീ ക്രോധാദിക കഷായ കേ ഉദയ കാ അഭാവ സോ പ്രശമ ചിന്ഹ ഹൈ. ഉസകേ ബാഹ്യ ചിന്ഹ ജൈസേ കി––സര്വഥാ ഏകാന്ത തത്ത്വാര്ഥ കാ കഥന കരനേ വാലേ അന്യ മതോം കാ ശ്രദ്ധാന, ബാഹ്യ വേശ മേം സത്യാര്ഥപനേ കാ അഭിമാന കരനാ, പര്യായോം മേം ഏകാന്ത കേ കാരണ ആത്മബുദ്ധി സേ അഭിമാന തഥാ പ്രീതി കരനാ വഹ അനംതാനുബംധീകാ കാര്യ ഹൈ– വഹ ജിസകേ ന ഹോ , തഥാ കിസീ നേ അപനാ ബുരാ കിയാ തോ ഉസകാ ഘാത കരനാ ആദി മിഥ്യാദൃഷ്ടി കീ ഭാ തി വികാര ബുദ്ധി അപനേ കോ ഉത്പന്ന ന ഹോ, തഥാ വഹ ഐസാ വിചാര കരേ കി മൈംനേ അപനേ പരിണാമോം

Page 8 of 394
PDF/HTML Page 32 of 418
single page version

൮][അഷ്ടപാഹുഡ സേ കര്മ ബാ ധേ ഥേ വേ ഹീ ബുരാ കരനേ വാലേ ഹൈം, അന്യ തോ നിമിത്തമാത്ര ഹൈം,–ഐസീ ബുദ്ധി അപനേ കോ ഉത്പന്ന ഹോ–ഐസേ മംദകഷായ ഹൈം. തഥാ അനംതാനുബംധീ കേ ബിനാ അന്യ ചാരിത്രമോഹ കീ പ്രകൃതിയോം കേ ഉദയ സേ ആരമ്ഭാദിക ക്രിയാമേം ഹിംസാദിക ഹോതേ ഹൈം ഉനകോ ഭീ ഭലാ നഹീം ജാനതാ ഇസലിയേ ഉസസേ പ്രശമ കാ അഭാവ നഹീം കഹതേ. (൨) സംവേഗഃ––––ധര്മമേം ഔര ധര്മകേ ഫലമേം പരമ ഉത്സാഹ ഹോ വഹ സംവേഗ ഹൈ. തഥാ സാധര്മിയോംസേ അനുരാഗ ഔര പരമേഷ്ഠിയോംമേം പ്രീതി വഹ ഭീ സംവേഗ ഹീ ഹൈ. ഇസ ധര്മമേം തഥാ ധര്മകേ ഫല മേം അനുരാഗകോ അഭിലാഷ നഹീം കരനാ ചാഹിയേ, ക്യോംകി അഭിലാഷ തോ ഉസേ കഹതേ ഹൈം ജിസേ ഇന്ദ്രിയവിഷയോംകീ ചാഹ ഹോ? അപനേ സ്വരൂപകീ പ്രാപ്തിമേം അനുരാഗ കോ അഭിലാഷ നഹീം കഹതേ. തഥാ

ധര്മ കീ പ്രാപ്തി മേം അനുരാഗ ഹുആ തബ അന്യത്ര സഭീ അഭിലാഷ കാ ത്യാഗ ഹുആ, സര്വ പരദ്രവ്യോംസേ വൈരാഗ്യ ഹുആ, വഹീ നിര്വേദ ഹൈ. തഥാ

തഥാ മധ്യസ്ഥ ഭാവ ഹോനേ സേ സമ്യഗ്ദൃഷ്ടി കേ ശല്യ നഹീം ഹൈം, കിസീ സേ വൈരഭാവ നഹീം ഹോതാ, സുഖ– ദുഃഖ, ജീവന–മരണ അപനാ പരകേ ദ്വാരാ ഔര പരകാ അപനേ ദ്വാരാ നഹീം മാനതാ ഹൈ. തഥാ പര മേം ജോ അനുകമ്പാ ഹൈ സോ അപനേ മേം ഹീ ഹൈ, ഇസലിയേ പരകാ ബുരാ കരനേ കാ വിചാര കരേഗാ തോ അപനേ കഷായഭാവ സേ സ്വയം അപനാ ഹീ ബുരാ ഹുആ; പര കാ ബുരാ നഹീം സോചേഗാ തബ അപനേ കഷായ ഭാവ നഹീം ഹോംഗേ ഇസലിയേ അപനീ അനുകമ്പാ ഹീ ഹുഈ.

പദാര്ഥോംകാ സ്വരൂപ സര്വജ്ഞ കേ ആഗമ സേ ജാനകര ഉസമേം ഐസീ ബുദ്ധി ഹോ കി–ജൈസേ സര്വജ്ഞ നേ കഹേ വൈസേ ഹീ യഹ ഹൈം–അന്യഥാ നഹീം ഹൈം വഹ ആസ്തിക്യ ഭാവ ഹൈ.

സമ്യക്ത്വകേ ആഠ ഗുണ ഹൈംഃ––––സംവേഗ, നിര്വേദ, നിന്ദാ, ഗര്ഹാ, ഉപശമ, ഭക്തി, വാസതലയ ഔര അനുകമ്പാ. യഹ സബ പ്രശമാദി ചാര മേം ഹീ ആ ജാതേ ഹൈം സംവേഗമേം നിര്വേദ, വാതസല്യ ഔര ഭക്തി–യേ ആ ഗയേ തഥാ പ്രശമമേം നിന്ദാ, ഗര്ഹാ ആ ഗഈ.

Page 9 of 394
PDF/HTML Page 33 of 418
single page version

ദര്ശനപാഹുഡ][൯

സമ്യഗ്ദര്ശന കേ ആഠ അങ്ഗ കഹേ ഹൈം. ഉന്ഹേം ലക്ഷണ ഭീ കഹതേ ഹൈം ഔര ഗുണ ഭീ. ഉനകേ നാമ ഹൈം––––നിഃശംകിത, നിഃകാംക്ഷിത, നിര്വിചികിത്സാ, അമൂഢദൃഷ്ടി, ഉപഗൂഹന, സ്ഥിതികരണ, വാസതലയ ഔര പ്രഭാവനാ. വഹാ ശംകാ നാമ സംശയ കാ ഭീ ഹൈ. ഔര ഭയ കാ ഭീ. വഹാ ധര്മദ്രവ്യ, അധര്മദ്രവ്യ, കാലാണുദ്രവ്യ, പരമാണു ഇത്യാദി തോ സൂക്ഷ്മ വസ്തു ഹൈം, തഥാ ദ്വീപ, സമുദ്ര, മേരൂപര്വത ആദി ദൂരവര്തീ പദാര്ഥ ഹൈം, തഥാ തീര്ഥംകര, ചക്രവര്തീ ആദി അംതരിത പദാര്ഥ ഹൈം; വേ സര്വജ്ഞ കേ ആഗമ മേം ജൈസേ കഹേ ഹൈം വൈസേ ഹൈ യാ നഹീം ഹൈം? അഥവാ സര്വജ്ഞദേവ നേ വസ്തുകാ സ്വരൂപ അനേകാന്താത്മക കഹാ ഹൈ സോ സത്യ ഹൈ യാ അസത്യ?–ഐസേ സന്ദേഹ കോ ശംകാ കഹതേ ഹൈം. തഥാ യഹ ജോ ശംകാ ഹോതീ ഹൈ സോ മിധ്യാത്വകര്മകേ ഉദയ സേ (ഉദയമേം യുക്ത ഹോനേ സേ) ഹോതീ ഹൈ; പരമേം ആത്മബുദ്ധി ഹോനാ ഉസകാ കാര്യ ഹൈ. ജോ പരമേം ആത്മബുദ്ധി ഹൈ സോ പര്യായ ബുദ്ധി ഹൈ, പര്യായ ബുദ്ധി ഭയ ഭീ ഉത്പന്ന കരതീ ഹൈ, ശംകാ ഭയ കോ ഭീ കഹതേ ഹൈം, ഉസകേ സാത ഭേദ ഹൈംഃ– ഇസ ലോക കാ ഭയ, പരലോകകാ ഭയ, മൃത്യുകാ ഭയ, അരക്ഷാകാ ഭയ, അഗുപ്തികാ ഭയ, വേദനാ കാ ഭയ. അകസ്മാത് കാ ഭയ. ജിനകേ യഹ ഭയ ഹോം ഉസേ മിഥ്യാത്വകര്മ കാ ഉദയ സമഝനാ ചാഹിയേ; സമ്യഗ്ദൃഷ്ടി ഹോനേ പര യഹ നഹീം ഹോതേ. പ്രശ്നഃ––ഭയ പ്രകൃതികാ ഉദയ തോ ആഠവേം ഗുണസ്ഥാന തക ഹൈ; ഉസകേ നിമിത്ത സേ സമ്യഗ്ദൃഷ്ടി കോ ഭയ ഹോതാ ഹീ ഹൈ, ഫിര ഭയ കാ അഭാവ കൈസാ?––––സമാധാനഃ––കി യദ്യപി സമ്യഗ്ദൃഷ്ടികേ ചാരിത്രമോഹ കേ ഭേദരൂപ ഭയ പ്രകൃതി കേ ഉദയ സേ ഭയ ഹോതാ ഹൈ തഥാപി ഉസേ നിര്ഭയ ഹീ കഹതേ ഹൈം, ക്യോംകി ഉസകേ കര്മകേ ഉദയകാ സ്വാമിത്വ നഹീം ഹൈ ഔര പരദ്രവ്യകേ കാരണ അപനേ ദ്രവ്യ സ്വഭാവകാ നാശ നഹീം മാനതാ. പര്യായ കാ സ്വഭാവ വിനാശീക മാനതാ ഹൈ ഇസലിയേ ഭയ ഹോനേ പര ഭീ ഉസേ നിര്ഭയ ഹീ കഹതേ ഹൈം. ഭയ ഹോനേ പര ഉസകാ ഉപചാര ഭാഗനാ ഇത്യാദി കരതാ ഹൈ; വഹാ വര്തമാന കീ പീഡാ സഹന ന ഹോനേ സേ വഹ ഇലാജ (–ഉപചാര) കരതാ ഹൈ വഹ നിര്ബലതാ കാ ദോഷ ഹൈ. ഇസപ്രകാര സമ്യഗ്ദൃഷ്ടി സംദേഹ തഥാ ഭയ രഹിത ഹോനേ സേ ഉസകേ നിഃശംകിത അങ്ഗ ഹോതാ ഹൈ ..൧..

കാംക്ഷാ അര്ഥാത് ഭോഗോം കീ ഇച്ഛാ– അഭിലാഷാ. വഹാ പൂര്വകാല മേം കിയേ ഭോഗോംകീ വാംഛാ തഥാ ഉന ഭോഗോം കീ മുഖ്യ ക്രിയാ മേം വാംഛാ കര്മ ഔര കര്മകേ ഫല കീ വാംഛാ തഥാ മിഥ്യാദൃഷ്ടിയോം കേ ഭോഗോം കീ പ്രാപ്തി ദേഖകര ഉന്ഹേം അപനേ മന മേം ഭലാ ജാനനാ അഥവാ ജോ ഇന്ദ്രിയോംകോ ന രുചേം ഐസേ വിഷയോം മേം ഉദ്വേഗ ഹോനാ– യഹ ഭോഗാഭിലാഷ കേ ചിന്ഹ ഹൈം. യഹ ഭോഗാഭിലാഷ മിഥ്യാത്വകര്മ കേ ഉദയ സേ ഹോതാ ഹൈ, ഔര ജിസകേ യഹ ന ഹോ വഹ നിഃകാക്ഷിത അങ്ഗയുക്ത സമ്യഗ്ദൃഷ്ടി ഹോതാ ഹൈ. വഹ സമ്യഗ്ദൃഷ്ടി യദ്യപി ശുഭക്രിയാ – വ്രതാദിക ആചരണ

Page 10 of 394
PDF/HTML Page 34 of 418
single page version

൧൦][അഷ്ടപാഹുഡ കരതാ ഹൈ ഔര ഉസകാ ഫല ശുഭ കര്മബന്ധ ഹൈ, കിന്തു ഉസകീ വഹ വാംഛാ നഹീം കരതാ. വ്രതാദിക കോ സ്വരൂപകാ സാധക ജാനകര ഉസകാ ആചരണ കരതാ ഹൈ, കര്മകേ ഫല കീ വാംഛാ നഹീം കരതാ. –ഐസാ നിഃകാംക്ഷിത അങ്ഗ ഹൈ ..൨.. അപനേ മേം അപനേ ഗുണ കീ മഹത്താ കീ ബുദ്ധി സേ അപനേ കോ ശ്രേഷ്ഠ മാനകര പര മേം ഹീനതാ കീ ബുദ്ധി ഹോ ഉസേ വിചികിത്സാ കഹതേ ഹൈം; വഹ ജിസകേ ന ഹോ സോ നിര്വിചികിത്സാ അംഗയുക്ത സമ്യഗ്ദൃഷ്ടി ഹോതാ ഹൈ. ഉസകേ ചിന്ഹ ഐസേ ഹൈം കി –യദി കോഈ പുരുഷ പാപ കേ ഉദയ സേ ദുഃഖീ ഹോ, അസാതാ കേ ഉദയ സേ ഗ്ലാനിയുക്ത ശരീര ഹോ തോ ഉസമേം ഗ്ലാനിബുദ്ധി നഹീം കരതാ. ഐസീ ബുദ്ധി നഹീം കരതാ കി– മൈം സമ്പദാവാന ഹൂ , സുന്ദര ശരീരവാന ഹൂ , യഹ ദീന രങ്ക മേരീ ബരാബരീ നഹീം കര സകതാ. ഉലടാ ഐസാ വിചാര കരതാ ഹൈ കി– പ്രാണിയോം കേ കര്മോദയ സേ അനേക വിചിത്ര അവസ്ഥാഏ ഹോതീ ഹൈം. ജബ മേരേ ഐസേ കര്മകാ ഉദയ ആവേ തബ മൈം ഭീ ഐസാ ഹീ ഹോ ജാഊ . ––ഐസേ വിചാര സേ നിര്വിചികിത്സാ അങ്ഗ ഹോതാ ഹൈ ..൩.. അതത്ത്വമേം തത്ത്വപനേകാ ശ്രദ്ധാന മൂഢദൃഷ്ടി ഹൈ. ഐസീ മൂഢദൃഷ്ടി ജിസകേ ന ഹോ സോ അമൂഢദൃഷ്ടി ഹൈ. മിഥ്യാദൃഷ്ടിയോം ദ്വാരാ മിഥ്യാ ഹേതു ഏവം മിഥ്യാ ദൃഷ്ടാംത സേ സാധിത പദാര്ഥ ഹൈം വഹ സമ്യഗ്ദൃഷ്ടി കോ പ്രീതി ഉത്പന്ന നഹീം കരാതേ ഹൈം തഥാ ലൌകിക രൂഢി അനേക പ്രകാര കീ ഹൈ, വഹ നിഃസാര ഹൈ, നിഃസാര പുരുഷോം ദ്വാരാ ഹീ ഉസകാ ആചരണ ഹോതാ ഹൈ, ജോ അനിഷ്ട ഫല ദേനേവാലീ ഹൈ തഥാ ജോ നിഷ്ഫല ഹൈ; ജിസകാ ബുരാ ഫല ഹൈ തഥാ ഉസകാ കുഛ ഹേതു നഹീം ഹൈ, കുഛ അര്ഥ നഹീം ഹൈ; ജോ കുഛ ലോക രൂഢി ചല പഡതീ ഹൈ ഉസേ ലോഗ അപനാ ലേതേ ഹൈം ഔര ഫിര ഉസേ ഛോഡനാ കഠിന ഹോ ജാതാ ഹൈ –ഇത്യാദി ലോകരൂഢി ഹൈ. അദേവ മേം ദേവ ബുദ്ധി, അധര്മമേം ധര്മബുദ്ധി, അഗുരുമേം ഗുരുബുദ്ധി ഇത്യാദിക ദേവാദി മൂഢതാ ഹൈ വഹ കല്യാണകാരീ നഹീം ഹൈ. സദോഷ ദേവ കോ ദേവ മാനനാ, തഥാ ഉനകേ നിമിത്ത ഹിംസാദി ദ്വാരാ അധര്മ കോ ധര്മ മാനനാ, തഥാ മിഥ്യാ ആചാരവാന, ശല്യവാന, പരിഗ്രഹവാന, സമ്യക്ത്വ വ്രത രഹിത കോ ഗുരു മാനനാ ഇത്യാദി മൂഢദൃഷ്ടി കേ ചിന്ഹ ഹൈം. അബ, ദേവ–ധര്മ–ഗുരു കൈസേ ഹോതേ ഹൈം, ഉനകാ സ്വരൂപ ജാനനാ ചാഹിയേ, സോ കഹതേ ഹൈംഃ––

രാഗാദി ദോഷ ഔര ജ്ഞാനാവരണാദിക കര്മ ഹീ ആവരണ ഹൈം; യഹ ദോനോം ജിസകേ നഹീം ഹൈം വഹ ദേവ ഹൈ. ഉസകേ കേവലജ്ഞാന, കേവലദര്ശന, അനന്തസുഖ, അനന്തവീര്യ –ഐസേ അനന്തചതുഷ്ടയ ഹോതേ ഹൈം. സാമാന്യരൂപ സേ തോ ദേവ ഏക ഹീ ഹൈ ഔര വിശേഷരൂപ സേ അരഹംത, സിദ്ധ ഐസേ ദോ ഭേദ ഹൈം; തഥാ ഇനകേ നാമഭേദകേ ഭേദസേ ഭേദ കരേം തോ ഹജാരോം നാമ ഹൈം. തഥാ ഗുണ ഭേദ കിയേ ജായേം തോ അനന്ത ഗുണ ഹൈം. പരമ ഔദാരിക ദേഹ മേം വിദ്യമാന ഘാതിയാ കര്മ രഹിത അനന്ത ചതുഷ്ടയ സഹിത ധര്മ കാ ഉപദേശ കരനേ വാലേ ഐസേ തോ അരിഹംത ദേവ ഹൈം തഥാ

Page 11 of 394
PDF/HTML Page 35 of 418
single page version

ദര്ശനപാഹുഡ][൧൧ പുദ്ഗലമയീ ദേഹ സേ ലോക കേ ശിഖര പര വിരാജമാന സമ്യക്ത്വാദി അഷ്ടഗുണ മംഡിത അഷ്ട കര്മ രഹിത ഐസേ സിദ്ധ ദേവ ഹൈം. ഇനകേ അനേകോം നാമ ഹൈംഃ–അരഹംത, ജിന, സിദ്ധ, പരമാത്മാ, മഹാദേവ, ശംകര, വിഷ്ണു, ബ്രഹ്മാ, ഹരി, ബുദ്ധ, സര്വജ്ഞ, വീതരാഗ പരമാത്മാ ഇത്യാദി അര്ഥ സഹിത അനേക നാമ ഹൈം;–ഐസാ ദേവ കാ സ്വരൂപ ഹൈ. ഗുരുകാ ഭീ അര്ഥ സേ വിചാര കരേം തോ അരിഹംത ദേവ ഹീ ഹൈം, ക്യോംകി മോക്ഷമാര്ഗ കാ ഉപദേശ കരനേവാലേ അരിഹംത ഹീ ഹൈം, വേ ഹീ സാക്ഷാത് മോക്ഷമാര്ഗ കാ പ്രവര്തന കരാതേ ഹൈം, തഥാ അരിഹംത കേ പശ്ചാത് ഛദ്മസ്ഥ ജ്ഞാന കേ ധാരക ഉന്ഹീ കാ നിര്ഗ്രന്ഥ രൂപ ധാരണ കരനേ വാലേ മുനി ഹൈ സോ ഗുരു ഹൈം, ക്യോംകി അരിഹംത കീ സമ്യഗ്ദര്ശന–ജ്ഞാന–ചാരിത്ര കീ ഏകദേശ ശുദ്ധതാ ഉനകേ പായീ ജാതീ ഹൈ ഔര വേ ഹീ സംവര, നിര്ജരാ, മോക്ഷകാ കാരണ ഹൈം, ഇസലിയേ അരിഹംത കീ ഭാ തി ഏകദേശ രൂപ സേ നിര്ദോഷ ഹൈം വേ മുനി ഭീ ഗുരു ഹൈം, മോക്ഷ മാഗര കാ ഉപദേശ കരനേ വാലേ ഹൈം. ഐസാ മുനിപനാ സാമാന്യരൂപ സേ ഏക പ്രകാര കാ ഹൈ ഔര വിശേഷ രൂപ സേ വഹീ തീന പ്രകാര കാ ഹൈ –ആചാര്യ, ഉപാധ്യായ, സാധു. ഇസപ്രകാര യഹ പദവീ കീ വിശേഷതാ ഹോനേ പര ഭീ ഉനകേ മുനിപനേ കീ ക്രിയാ സമാന ഹീ ഹൈ; ബാഹ്യ ലിംഗ ഭീ സമാന ഹൈ, പംവ മഹാവ്രത, പംചസമിതി, തീന ഗുപ്തി –ഐസേ തേരഹ പ്രകാര കാ ചാരിത്ര ഭീ സമാന ഹീ ഹൈം, ചര്യാ, സ്ഥാന, ആസനാദി ഭീ സമാന ഹൈം, മോക്ഷമാഗര കീ സാധനാ, സമ്യക്ത്വ, ജ്ഞാന, ചാരിത്ര ഭീ സമാന ഹൈം. ധ്യാതാ, ധ്യാന, ധ്യേയപനാ ഭീ സമാന ഹൈ, ജ്ഞാതാ, ജ്ഞാന, ജ്ഞേയപനാ സമാന ഹൈം, ചാര ആരാധനാ കീ ആരാധനാ, ക്രോധാദിക കഷായോംകാ ജീതനാ ഇത്യാദി മുനിയോം കീ പ്രവൃത്തി ഹൈ വഹ സബ സമാന ഹൈ. വിശേഷ യഹ ഹൈ കി –ജോ ആചാര്യ ഹൈം വേ പംചാചാര അന്യ കോ ഗ്രഹണ കരാതേ ഹൈം തഥാ അന്യ കോ ദോഷ ലഗേ തോ ഉസകേ പ്രായശ്ചിത്തകീ വിധി ബതലാതേ ഹൈം, ധര്മോപദേശ, ദീക്ഷാ, ശിക്ഷാ ദേതേ ഹൈം; –ഐസേ ആചാര്യ ഗുരു വംദനാ കരനേ യോഗ്യ ഹൈം.

ജോ ഉപാധ്യായ ഹൈം വേ വാദിത്വ, വാഗ്മിത്വ, കവിത്വ, ഗമകത്വ –ഇന ചാര വിദ്യാഓംമേം പ്രവീണ ഹോതേ ഹൈം; ഉസമേം ശാസ്ത്ര കാ അഭ്യാസ പ്രധാന കാരണ ഹൈ. ജോ സ്വയം ശാസ്ത്ര പഢതേ ഹൈം ഔര അന്യ കോ പഢാതേ ഹൈം ഐസേ ഉപാധ്യായ ഗുരു വംദന കരനേ യോഗ്യ ഹൈം; ഉനകേ അന്യ മുനിവ്രത, മൂലഗുണ, ഉത്തരഗുണ കീ ക്രിയാ ആചാര്യ സമാന ഹീ ഹോതീ ഹൈ. തഥാ സാധു രത്നത്രയാത്മക മോക്ഷമാര്ഗ കീ സാധനാ കരതേ ഹൈം സോ സാധു ഹൈം; ഉനകേ ദീക്ഷാ, ശിക്ഷാ, ഉപദേശാദി ദേനേ കീ പ്രധാനതാ നഹീം ഹൈ, വേ തോ അപനേ സ്വരൂപ കീ സാധനാ മേം ഹീ തത്പര ഹോതേ ഹൈം; ജിനാഗമ മേം ജൈസീ നിര്ഗ്രന്ഥ ദിഗമ്ബര മുനി കീ പ്രവൃത്തി കഹീ ഹൈ വൈസീ പ്രവൃത്തി ഉനകേ ഹോതീ ഹൈ –ഐസേ സാധു വംദനാ കേ

Page 12 of 394
PDF/HTML Page 36 of 418
single page version

൧൨][അഷ്ടപാഹുഡ യോഗ്യ ഹൈം. അന്യലിംഗീ–വേഷീ വ്രതാദിക സേ രഹിത പരിഗ്രഹവാന, വിഷയോം മേം ആസക്ത ഗുരു നാമ ധാരണ കരതേ ഹൈം വേ വംദന യോഗ്യ നഹീം ഹൈം. ഇസ പംചമകാല മേം ജിനമത മേം ഭീ ഭേഷീ ഹുഏ ഹൈം. വേ ശ്വേതാമ്ബര, യാപനീയസംഘ, ഗോപുച്ഛപിച്ഛസംഘ, നിഃപിച്ഛസംഘ, ദ്രാവിഡസംഘ ആദി അനേക ഹുയേ ഹൈം; യഹ സബ വന്ദന യോഗ്യ നഹീം ഹൈം. മൂലസംഘ നഗ്നദിഗമ്ബര, അട്ഠാഈസ മൂലഗുണോംകേ ധാരക, ദയാകേ ഔര ശൌചകേ ഉപകരണ–മയൂരപിച്ഛക, കമണ്ഡല ധാരണ കരനേ വാലേ, യഥോക്ത വിധി ആഹാര കരനേ വാലേ ഗു്രു വംദന യോഗ്യ ഹൈം, ക്യോംകി ജബ തീര്ഥംകര ദേവ ദീക്ഷാ ലേതേ ഹൈം തബ ഐസാ ഹീ രൂപ ധാരണ കരതേ ഹൈം അന്യ ഭേഷ ധാരണ നഹീം കരതേ; ഇസീ കോ ജിനദര്ശന കഹതേ ഹൈം. ധര്മ ഉസേ കഹതേ ഹൈം ജോ ജീവ കോ സംസാര കേ ദുഃഖരൂപ നീച പദസേ മോക്ഷകേ സുഖരൂപ ഉച്ച പദ മേം ധാരണ കരേ; –ഐസാ ധര്മ മുനി–ശ്രാവകകേ ഭേദ സേ, ദര്ശന–ജ്ഞാന–ചാരിത്രാത്മക ഏകദേശ– സര്വദേശരൂപ നിശ്ചയ–വ്യവഹാര ദ്വാരാ ദോ പ്രകാര കഹാ ഹൈ; ഉസകാ മൂല സമ്യഗ്ദര്ശന ഹൈ; ഉസകേ ബിനാ ധര്മ കീ ഉത്പത്തി നഹീം ഹോതീ. ഇസപ്രകാര ദേവ–ഗുരു–ധര്മ തഥാ ലോക മേം യഥാര്ഥ ദൃഷ്ടി ഹോ ഔര മൂഢതാ ന ഹോ സോ അമൂഢദൃഷ്ടി അങ്ഗ ഹൈ ..൪.. അപനേ ആത്മാ കീ ശക്തികോ ബഢാനാ സോ ഉപബൃംഹണ അങ്ഗ ഹൈ. സമ്യഗ്ദര്ശന–ജ്ഞാന–ചാരിത്ര കോ അപനേ പുരുഷാര്ഥ ദ്വാരാ ബഢാനാ ഹീ ഉപബൃംഹണ ഹൈ. ഇസേ ഉപഗുഹന ഭീ കഹതേ ഹൈം. ഉസകാ ഐസാ അര്ഥ ജാനനാ ചാഹിയേ കി ജിനമാര്ഗ സ്വയം സിദ്ധ ഹൈ; ഉസമേം ബാലകകേ തഥാ അസമര്ഥ ജന കേ ആശ്രയ സേ ജോ ന്യൂനതാ ഹോ ഉസേ അപനീ ബുദ്ധി സേ ഗുപ്ത കര ദൂര ഹീ കരേ വഹ ഉപഗൂഹന അങ്ഗ ഹൈ ..൫.. ജോ ധര്മ സേ ച്യുത ഹോതാ ഹോ ഉസേ ദൃഢ കരനാ സോ സ്ഥിതികരണ അങ്ഗ ഹൈ. സ്വയം കര്മ ഉദയ കേ വശ ഹോകര കദാചിത് ശ്രദ്ധാന സേ തഥാ ക്രിയാ–ആചാര സേ ച്യുത ഹോതാ ഹോ തോ അപനേ കോ പുരുഷാര്ഥ പൂര്വക പുനഃ ശ്രദ്ധാന മേം ദൃഢ കരേ, ഉസീപ്രകാര അന്യ കോഈ ധര്മാത്മാ ധര്മ സേ ച്യുത ഹോ തോ ഉസേ ഉപദേശാദിക ദ്വാരാ സ്ഥാപിത കരേ––––വഹ സ്ഥിതികരണ അങ്ഗ ഹൈ ..൬..

അരിഹംത, സിദ്ധ, ഉനകേ ബിമ്ബ, ചൈത്യാലയ, ചതുര്വിധ സംഘ ഔര ശാസ്ത്ര മേം ദാസത്വ ഹോ –ജൈസേ സ്വാമീ കാ ഭൃത്യ ദാസ ഹോതാ ഹൈ തദനുസാര –വഹ വാത്സല്യ അങ്ഗ ഹൈ. ധര്മ കേ സ്ഥാനോംകോ പര ഉപസര്ഗാദി ആയേം ഉന്ഹേം അപനീ ശക്തി അനുസാര ദൂര കരേം, അപനേ ശക്തി കോ ന ഛിപായേം; –യഹ സബ ധര്മ മേം അതി പ്രീതി ഹോ തബ ഹോതാ ഹൈ ..൭..

Page 13 of 394
PDF/HTML Page 37 of 418
single page version

ദര്ശനപാഹുഡ][൧൩

ധര്മകാ ഉദ്യോത കരനാ സോ പ്രഭാവനാ അങ്ഗ ഹൈ. രത്നത്രയ ദ്വാരാ അപനേ അപനേ ആത്മാ കാ ഉദ്യോത കരനാ തഥാ ദാന, തപ, പൂജാ–വിധാന ദ്വാരാ ഏവം വിദ്യാ, അതിശയ–ചമത്കാരാദി ദ്വാരാ ജിനധര്മകാ ഉദ്യോത കരനാ വഹ പ്രഭാവനാ അങ്ഗ ഹൈ ..൮.. ––ഇസപ്രകാര യഹ സമ്യക്ത്വ കേ ആഠ അംഗ ഹൈം; ജിസകേ യഹ പ്രഗട ഹോം ഉസകേ സമ്യക്ത്വ ഹൈ ഐസാ ജാനനാ ചാഹിയേ. പ്രശ്ന––യദി യഹ സമ്യക്ത്വ കേ ചിന്ഹ മിഥ്യാദൃഷ്ടി കേ ഭീ ദിഖാഈ ദേം തോ സമ്യക്–മിഥ്യാകാ വിഭാഗ കൈസേ ഹോഗാ? സമാധാന–– ജൈസേ സമ്യക്ത്വീ കേ ഹോതേ ഹൈം വൈസേ മിഥ്യാത്വീ കേ തോ കദാപി നഹീം ഹോതേ, തഥാപി അപരീക്ഷക കോ സമാന ദിഖാഈ ദേം തോ പരീക്ഷാ കരകേ ഭേദ ജാനാ ജാ സകതാ ഹൈ. പരീക്ഷാ മേം അപനാ സ്വാനുഭവ പ്രധാന ഹൈ. സര്വജ്ഞ കേ ആഗമ മേം ജൈസാ ആത്മാ കാ അനുഭവ ഹോനാ കഹാ ഹൈ വൈസാ സ്വയം കോ ഹോ തോ ഉസകേ ഹോനേ സേ അപനീ വചന–കായകീ പ്രവൃത്തി ഭീ തദനുസാര ഹോതീ ഹൈ. ഉസ പ്രവൃത്തി കേ അനുസാര അന്യ കീ വചന–കായ കീ പ്രവൃത്തി പഹചാനീ ജാതീ ഹൈ;– ഇസപ്രകാര പരീക്ഷാ കരനേ സേ വിഭാഗ ഹോതേ ഹൈം. തഥാ യഹ വ്യവഹാര മാര്ഗ ഹൈ, ഇസലിയേ വ്യവഹാരീ ഛദ്മസ്ഥ ജീവോം കേ അപനേ ജ്ഞാന കേ അനുസാര പ്രവൃത്തി ഹൈ; യര്ഥാഥ സര്വജ്ഞ ദേവ ജാനതേ ഹൈം. വ്യവഹാരീ കോ സര്വജ്ഞ ദേവ നേ വ്യവഹാരീ കാ ആശ്രയ ബതലായാ ഹൈ ൧. യഹ അന്തരംഗ സമ്യക്ത്വഭാവ രൂപ സമ്യക്ത്വ ഹൈ വഹീ സമ്യഗ്ദര്ശന ഹൈ, ബാഹ്യദര്ശന, വ്രത, സമിതി, ഗുപ്തിരൂപ ചാരിത്ര ഔര തപസഹിത അട്ഠഈസ മൂലഗുണ സഹിത നഗ്ന ദിഗമ്ബര മുദ്രാ ഉസകീ മൂര്തി ഹൈ, ഉസേ ജിനദര്ശന കഹതേ ഹൈം, ഇസപ്രകാര ധര്മകാ മൂല സമ്യഗ്ദര്ശന ജാനകര ജോ സമ്യഗ്ദര്ശന രഹിത ഹൈ ഉനകേ വംദന–പൂജന നിഷേധ കിയാ ഹൈ. –––ഐസാ യഹ ഉപദേശ ഭവ്യ ജീവോംകോ അംഗീകാര കരനേ യോഗ്യ ഹൈ ..൨.. –––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––– ൧ സ്വാനുഭൂതി ജ്ഞാനഗുണകീ പര്യായ ഹൈ, ജ്ഞാന കേ ദ്വാരാ സമ്യക്ത്വ കാ നിര്ണയ കരനാ ഉസകാ നാമ വ്യവഹാരകാ ആശ്രയ സമഝനാ, കിന്തു ഭേദരൂപ വ്യവഹാര കേ ആശ്രയ സേ വീതരാഗ അംശരൂപ ധര്മ ഹോഗാ ഐസാ അര്ഥ കഹീം പര നഹീം സമഝനാ.

Page 14 of 394
PDF/HTML Page 38 of 418
single page version

൧൪][അഷ്ടപാഹുഡ

അര്ഥഃ–––ജോ പുരുഷ ദര്ശന സേ ഭ്രഷ്ട ഹൈം വേ ഭ്രഷ്ട ഹൈം; ജോ ദര്ശന സേ ഭ്രഷ്ട ഹൈം ഉനകോ നിര്വാണ നഹീം ഹോതാ; ക്യോംകി യഹ പ്രസിദ്ധ ഹൈ കി ജോ ചാരിത്ര സേ ഭ്രഷ്ട ഹൈം വേ തോ സിദ്ധി കോ പ്രാപ്ത ഹോതേ ഹൈം പരന്തു ജോ ദര്ശന ഭ്രഷ്ട ഹൈം വേ സിദ്ധികോ പ്രാപ്ത നഹീം ഹോതേ. ഭാവാര്ഥഃ–––ജോ ജിനമത കീ ശ്രദ്ധാ സേ ഭ്രഷ്ട ഹൈം ഉന്ഹേം ഭ്രഷ്ട കഹതേ ഹൈം; ഔര ജോ ശ്രദ്ധാ സേ ഭ്രഷ്ട നഹീം ഹൈം, കിന്തു കദാചിത് ഉദയസേ ചാരിത്രഭ്രഷ്ട ഹുയേ ഹൈം ഉന്ഹേം ഭ്രഷ്ട നഹീം കഹതേ; ക്യോംകി ജോ ദര്ശന സേ ഭ്രഷ്ട ഹൈം ഉന്ഹേം നിര്വാണ കീ പ്രാപ്തി നഹീം ഹോതീ; ജോ ചാരിത്ര സേ ഭ്രഷ്ട ഹോതേ ഹൈം ഔര ശ്രദ്ധാന ദൃഢ രഹതേ ഹൈം ഉനകേ തോ ശീഘ്ര ഹീ പുനഃ ചാരിത്ര കാ ഗ്രഹണ ഹോതാ ഹൈ, ഔര മോക്ഷ ഹോതാ ഹൈ. തഥാ ദര്ശന–ശ്രദ്ധാ സേ ഭ്രഷ്ട ഹോയ ഉസകേ ഫിര ചാരിത്ര കാ ഗ്രഹണ ഫിര കഠിന ഹോതാ ഹൈ ഇസലിയേ നിര്വാണ കീ പ്രാപ്തി ദുര്ലഭ ഹോതീ ഹൈ. ജൈസേ –വൃക്ഷ കീ ശാഖാ ആദി കട ജായേ ഔര ജഡ ബനീ രഹേ തോ ശാഖാ ആദി ശീഘ്ര ഹീ പുനഃ ഉഗ ആയേംഗേ ഔര ഫല ലഗേംഗേ, കിന്തു ജഡ ഉഖഡ ജാനേ പര ശാഖാ ആദി കൈസേ ഹോംഗേ? ഉസീ പ്രകാര ധര്മകാ മൂല ദര്ശന ജാനനാ ..൩.. അബ, ജോ സമ്യഗ്ദര്ശന സേ ഭ്രഷ്ട ഹൈം ഔര ശാസ്ത്രോംകോ അനേക പ്രകാര സേ ജാനതേ ഹൈം തഥാപി സംസാരമേം ഭടകതേ ഹൈം; ––ഐസേ ജ്ഞാനസേ ഭീ ദര്ശന കോ അധിക കഹതേ ഹൈംഃ–––– ––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––

Page 15 of 394
PDF/HTML Page 39 of 418
single page version

ദര്ശനപാഹുഡ][൧൫

അര്ഥഃ––ജോ പുരുഷ സമ്യക്ത്വരൂപ രത്ന സേ ഭ്രഷ്ട ഹൈം തഥാ അനേക പ്രകാരോംകേ ശാസ്ത്രോംകോ ജാനതേ ഹൈം, തഥാപി വഹ ആരാധനാ സേ രഹിത ഹോതേ ഹുഏ സംസാര മേം ഹീ ഭ്രമണ കരതേ ഹൈം. ദോ ബാര കഹ കര ബഹുത പരിഭ്രമണ ബതലായാ ഹൈ. ഭാവാര്ഥഃ––ജോ ജിനമത കീ ശ്രദ്ധാ സേ ഭ്രഷ്ട ഹൈം ഔര ശബ്ദ, ന്യായ, ഛംദ, അലംകാര ആദി അനേക പ്രകാര കേ ശാസ്ത്രോംകോ ജാനതേ ഹൈം തഥാപി സമ്യഗ്ദര്ശന, ജ്ഞാന, ചാരിത്ര, തപരൂപ ആരാധനാ ഉനകേ നഹീം ഹോതീ; ഇസലിയേ കുമരണസേ ചതുഗരതിരൂപ സംസാര മേം ഹീ ഭ്രമണ കരതേ ഹൈം –മോക്ഷ പ്രാപ്ത നഹീം കര പാതേ; ഇസലിയേ സമ്യക്ത്വരഹിത ജ്ഞാന കോ ആരാധനാ നാമ നഹീം ദേതേ..൪.. അബ കഹതേ ഹൈം കി––ജോ തപ ഭീ കരതേ ഹൈം ഓര സമ്യക്ത്വരഹിത ഹോതേ ഹൈം ഉന്ഹേം സ്വരൂപ കാ ലാഭ നഹീം ഹോതാഃ––

അര്ഥഃ––ജോ പുരുഷ സമ്യക്ത്വസേ രഹിത ഹൈം വേ സുഷ്ഠു അര്ഥാത് ഭലീഭാ തി ഉഗ്ര തപകാ ആചരണ കരതേ ഹൈം തഥാപി വേ ബോധീ അര്ഥാത് സമ്യഗ്ദര്ശന–ജ്ഞാന–ചാരിത്രമയ ജോ അപനാ സ്വരൂപ ഹൈ ഉസകാ ലാഭ പ്രാപ്ത നഹീം കരതേ; യദി ഹജാര കോടീ വര്ഷ തപ കരതേ രഹേം തബ ഭീ സ്വരൂപ കീ പ്രാപ്തി നഹീം ഹോതീ. യഹാ ഗാഥാമേം ദോ സ്ഥാനോംപര ‘ണം’ ശബ്ദ ഹൈ വഹ പ്രാകൃത മേം അവ്യയ ഹൈ, ഉസകാ അര്ഥ വാക്യകാ അലംകാര ഹൈ. ––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––

Page 16 of 394
PDF/HTML Page 40 of 418
single page version

൧൬][അഷ്ടപാഹുഡ

ഭാവാര്ഥഃ––സമ്യക്ത്വ കേ ബിനാ ഹജാര കോടീ വര്ഷ തപ കരനേ പര ഭീ മോക്ഷമാര്ഗകീ പ്രാപ്തി നഹീം ഹോതീ. യഹാ ഹജാര കോടീ കഹനേ കാ താത്പര്യ ഉതനേ ഹീ വര്ഷ നഹീം സമഝനാ, കിന്തു കാല കാ ബഹുതപനാ ബതലായാ ഹൈ. തപ മനുഷ്യ പര്യായ മേം ഹീ ഹോതാ ഹൈ, ഇസലിയേ മനുഷ്യ കാല ഭീ ഥോഡാ ഹൈ, ഇസലിയേ തപ കാ താത്പര്യ യഹ വര്ഷ ഭീ ബഹുത കഹേ ഹൈം ..൫.. –––ഐസേ പൂര്വോക്ത പ്രകാര സമ്യക്ത്വകേ ബിനാ ചാരിത്ര, തപ കോ നിഷ്ഫല കഹാ ഹൈ. അബ സമ്യക്ത്വ സഹിത സഭീ പ്രവൃത്തി സഫല ഹൈ––––ഐസാ കഹതേ ഹൈംഃ–––

അര്ഥഃ––ജോ പുരുഷ സമ്യക്ത്വ ജ്ഞാന, ദര്ശന, ബല, വീര്യസേ, വര്ദ്ധമാന ഹൈം തഥാ കലികലുഷപാപ അര്ഥാത് ഇസ പംചമകാല മേം മലിന പാപസേ രഹിത ഹൈം വേ സഭീ അല്പകാല മേം വരജ്ഞാനീ അര്ഥാത് കേവലജ്ഞാനീ ഹോതേ ഹൈം. ഭാവാര്ഥഃ––ഇസ പംചമകാല മേം ജഡ–വക്ര ജീവോംകേ നിമിത്തസേ യഥാര്ഥ മാര്ഗ അപഭ്രംശ ഹുആ ഹൈ. ഉസകീ വാസനാ സേ ജോ ജവി രഹിത ഹൈ ഹുഏ വേ യഥാര്ഥ ജിനമാര്ഗ കേ ശ്രദ്ധാനരൂപ സമ്യക്ത്വ സഹിത ജ്ഞാന–ദര്ശനകേ അപനേ പരാക്രമ– ബലകോ ന ഛിപാകര തഥാ അപനേ വീര്യ അര്ഥാത് ശക്തിസേ വര്ദ്ധമാന ഹോതേ ഹുഏ പ്രവര്തതേ ഹൈം, വേ അല്പകാലമേം ഹീ കേവലജ്ഞാനീ ഹോകര മോക്ഷ പ്രാപ്ത കരതേ ഹൈം .. ൬.. അബ കഹതേ ഹൈം കി ––സമ്യക്ത്വരൂപീ ജലകാ പ്രവാഹ ആത്മാകോ കര്മരജ നഹീം ലഗനേ ദേതാഃ– –

––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––