Page -23 of 394
PDF/HTML Page 1 of 418
single page version
Page -22 of 394
PDF/HTML Page 2 of 418
single page version
chhaThavIn AvRutti
2000 prati
kAompyUTar TAip seTinga
arihant kAompyUTar grAphiksa sonagaDh–364250
Page -21 of 394
PDF/HTML Page 3 of 418
single page version
Page -20 of 394
PDF/HTML Page 4 of 418
single page version
Shree AshtPahud (Hindi) has been typed into electronic form by Atmaarthis in India and USA whose motivation was to study this great shastra and in the process also make it available to the whole world. These Atmaarthis have no desire for recognition and have requested that their names are not mentioned. However, AtmaDharma.com wishes to thank these Atmaarthis for their efforts in making this shastra available to the whole world. Our request to you: beautiful work even more accurate. 2) Keep checking the version number of the on-line shastra so that if correctionshave been made you can replace your copy with the corrected one.
002
Page -19 of 394
PDF/HTML Page 5 of 418
single page version
adhyAtmashrutadhar RuShIshvar shrImadbhagvatkundakundAchAryadev dvArA praNIt adhyAtma rachanAommen shrI samayasAr, shrI pravachanasAr, shrI panchAstikAyasangrah, shrI niyamasAr aur shrI aShTaprAbhRut– yah pAnch paramAgam pradhAn hain. darshanaprAbhRut, sUtraprAbhRut, bodhaprAbhRut, bhAv –prAbhRut, mokShaprAbhRut, lingaprAbhRut, aur shIlaprAbhRut– yah ATh prAbhRutonkA samuchchay nAm aShTaprAbhRut hai. shrI samayasArAdi pAnchon paramAgam hamAre TrasTa dvArA (Adya chAr paramAgam gujarAtI evan hindI bhAShAmen tathA pAnchavAn aShTaprAbhRut hindI bhAShAmen) anek bAr prakAshit ho chuke hain. shrI samayasArAdi chAron paramAgamonke saphal gujarAtI gadyapadyAnuvAdak, gahare Adarsha AtmArthI, panDitaratna shrI himmatalAl jeThAlAl shAh kRut aShTaprAbhRutake– ukta chAron paramAgamonke harigIt–padyAnuvAdonke samAn–mUlAnugAmI, bhAvavAhI evan sumadhur gujarAtI padyAnuvAd sah yah chhaThavAn sankaraN adhyAtmikavidyApremI jignAsuonke karakamalamen prastut karate hue hamen atIv anubhUt hotA hai. shrI kundakunda–adhyAtma–bhAratIke param bhakta, adhyAtmayugasraShTA, paramopakArI pUjya sadgurudev shrI kAnajIsvAmIne is aShTaprAbhRut paramAgam par anek bAr pravachanon dvArA usake gahan rahasyon kA udghATan kiyA hai. vAstavamen is shatAvdImen adhyAtmaruchi ke navayugakA prarvatanakar muumuukShu samAj par unhonnen asAdhAraN asIm upakAr kiyA hai. is bhautik viShayavilAsaprachur yugamen, bhAratavarSha evan videShommen bhI gnAn–vairAgyabhIne adhyAtmatattvake prachArakA prabal Andolan pravartamAn hai vah pUjya gurudevashrIke chamatkArI prabhAvanAyogakA hI suphal hai. adhyAtmatIrtha shrI suvarNapurI (sonagaDh) ke shrI mahAvIr–kundakunda digambarajain paramAgamamandiramen sangamaramar ke dhaval shilApaTon par utkIrNa aShTaprAbhRutakI mUl gAthAon ke AdhAr par is sanskaraNako taiyAr kiyA gayA hai. isamen madan ganj nivAsI pt. shrI mahendrakumArajI kAvyatIrtha dvArA, sahAranapurake seTh shrI jambukumArajI ke shAstrabhanDArase prApta paNDit shrI jayachandrajI chhAbaDAkRut bhAShAvachanikAkI hastalikhit pratike AdhAr se, jo bhAShaparirvatan kiyA gayA thA vah diyA gayA hai. evan padaTippaNamen AdaraNIy vidvadral shrI himmatalAl jeThAlAl shAh dvArA rachit gujarAtI padyAnuvAd–jo ki sonagaDhake shrI kahAnaguru– dharmaprabhAvanAdarshan (kundakunda–pravachanamaNDap) men dhaval sangamaramar–shilApaTon par utkIrNa ukta pAnchon paramAgamommen anatarbhUt hai–nAgarI lipimen diyA gayA hai.
is sanskaraNakA ‘prUph’ sanshodhan shrI maganalAlajI jain ne tathA kAompyUTar TAip–seTing ‘arihant kAompyUTar grAphiksa’, tathA mudraNakArya ‘smRuti AophaseT’, sonagaDhane kar diyA hai, tadartha un donon ke prati kRutagnatA vyakta karate hain.
Page -18 of 394
PDF/HTML Page 6 of 418
single page version
AtmArthI jIv ati bahumAn pUrvak sadgurugamase is paramAgamakA abhyAs karake usake gahan bhAvonkA AtmasAt karen aur shAstrake tAtparyabhUt vItarAgabhAvako prApta karen– yahI prashasta kAmanA. bhAdrapad kRuShNA 2, vi. san. 2052
82 vIn bahinashrI–champAben–janmajayantI
Page -17 of 394
PDF/HTML Page 7 of 418
single page version
Page -16 of 394
PDF/HTML Page 8 of 418
single page version
‘aShTaprAbhRut’–sanAtan digambar jain AmnAyake nirgrantha shramaNottam bhagavAn shrI kundakundAchAryadev dvArA praNIt darshanaprAbhRut, sUtraprAbhRut, bodhaprAbhRut, bhAv –prAbhRut, mokShaprAbhRut, lingaprAbhRut, aur shIlaprAbhRut–yah ATh prAbhRutonkA samUh–sansakaraN hai. shramaNabhagavanta RuShIshvar shrI kundakundAchAryadev vikram samvatke prArambhamen ho gaye hain. digambar jain paramparAmen bhagavAn kundakundAchAryadevakA sthAn sarvotkRuShTa hai.
yah shlok pratyek digambar jain, shAstrAdhyayan prArambha karate samay, mangalAcharaN ke rUp men bolatA hai. yah suprasiddha ‘mangal’ kA shlok bhagavAn shrI kundakundAchAryadevakI asAdhAraN mahattA prasiddha karatA hai, kyonki usamen sarvagna bhagavAn shrI mahAvIr svAmI evan gaNadhar bhagavAn shrI gautamasvAmI ke pashchAt anantar hI, unakA mangal rUp men smaraN kiyA gayA hai. digambar jain sAdhu svayam ko bhagavAn kundakundAchAryadevakI paramparA ke kahalAne men apanA gaurav mAnate hain. bhagavAn kundakundAchAryadevake shAstra sAkShAt gaNadharadevake vachan tulya hI pramANabhUt mAne jAte hain. unake uttararvI granthakAr AchArya, muni evan viddhAn apane kisI kathan ko siddha karane ke liye kundakundAchAryadevake shAstronkA pramAN dete hain aur isaliye vah kathan nirvivAd ThaharatA hai. unake pashchAt likhe gaye granthommen unake shAstron men se bahut avataraN liye gaye hain. vi. san. 660 men hone vAle shrI devasenAchAryavar apane darshanasAr grantha men kahate hain ki –
– (mahA videhakShetrake vartamAn tIrthankaradev) shrI sImandharasvAmIke pAsase (samavasaraNamen jAkar) prApta hue divya gnAnase shrI padyanandinAthane (shrI kundakundAchAryadevane) yadi bodh na diyA hotA to munijan sachche mArga ko kaise jAnate? dUsarA ek ullekh ki jisamen kundakundAchAryadevako ‘kalikAlasarvagna’ kahA gayA hai, so is prakAr hai.–‘padyanandI, kundakundAchArya, vakragrIvAchArya, elAchArya evan gRidhrapichchhAchArya ye pAnch nAm se vibhUShit, chAr angul UnchAI par AkAsh men gaman kI jinake Ruddhi thI, pUrvavidehakShetra men jAkar jinhonne sImandharabhagavAnakI vandanA kI thI aur unake pAsase prApta hue shrRutagnAnase jinhonne bhAratavarShake bhavya jIvonko pratibodh kiyA hai aise jo shrI jinachandrasUrI bhaTTArakake paTTa ke AbharaNarUp kalikAlasarvagna (bhagavAn kundakundAchAryadev) unake dvArA rachit is ShaTprAbhRutagranthamen....mokShaprAbhRutakI TIkA samApta huI.’ bhagavAn kundakundAchAryadevakI mahattA sUchit karanevAle aise
Page -15 of 394
PDF/HTML Page 9 of 418
single page version
anekAnek ullekh 1jainasAhityamen upalabdha hain. isase suprasiddha hotA hai ki sanAtan digambar jain AmnAyamen kalikAlasarvagna bhagavAn kundakundAchAryadevakA sthAn advitIy hai. bhagavAn kundakundAchAryadev dvArA rachit anek shAstra hain, unamense katipay adhunA uplabdha hain. trilokanAth sarvagnadevake shrImukhase pravAhit shrutAmRut kI saritAmense bhare gaye ve amRutabhAjan abhI bhI anek AtmArthIyonko AtmajIvan samarpit karate hain. unake samayasAr, pravachanasAr aur panchAstikAy sangrah nAmak tIn uttamottam shAstra ‘prAbhRutatray’ kahe jAte hain. yah prAbhRutatray evan niyamasAr tathA aShTaprAbhRut–yah pAnch paramAgamon men hajAron shAstronkA sAr A jAtA hai. bhagavAn shrI kundakundAchAryadev ke pashchAt likhe gaye anek granthon ke bIj in paramAgamommen nihit hain aisA sUkShma dRuShTi se abhyAs karane par gnAt hotA hai. yah prakRut paramAgam ATh prAbhRutonkA samuchchay hone se vah ‘aShTaprAbhRut’ abhidhAn se suprasiddha hai. usamen pratyek prAbhRutakI gAthAsankhyA evan usakA viShayanirdesh nimna prakAr hai.– ‘darshanaprAbhRut’ men gAthA sankhyA 36 hain. ‘dharma kA mUl darshan (samyagdarshan) hai–’ ‘dansaNamUlo dhammo’–is rahasyagambhIr mahAsUtra se prArambha karake samyagdarshan kI param mahimA kA is prAbhRutashAstra men varNan kiyA gayA hai. ‘sUtraprAbhRut’ men 27 gAthA hain. is prAbhRut men, jinasUtrAnusAr AchAraN jIvako hit rUp hai aur jinasUtraviruddha AchAraN ahitarUp hai–yah sankShepamen batAyA gayA hai, tathA jinasUtrakathit munilingAdi tIn lingonkA sankShipta nirUpaN hai. ‘chAritrapAbhRut’ men 45 gAthA hain. usamen, samyaktvacharaNachAritra aur sanyamacharaNachAritra ke rUpamen chAritrakA varNan hai. sanyamacharaNakA deshasanyamacharaN aur sakalasanyamacharaN–is prakAr do bhedase varNan karate hue, shrAvakake bArah vrat aur munirAjake panchendriyasamvar, pAnch mahAvrat, pratyek mahAvratakI pAnch–pAnch bhAvanA, pAnch samiti ityAdikA nirdesh kiyA gayA hai. ‘bodhaprAbhRut’ men 62 gAthA hain. Ayatan, chaityagRuh, jinapratimA, darshan, jinabimba, jinamudrA, gnAn, dev, tIrtha, arhanta aur pravrajyA–in gyArah viShayonkA is prAbhRutamen sankShipta kathan hai. ‘bhAvashramaN hain so Ayatan hain, chaityagRuh hain, jinapratimA hain’–aise varNan visheShAtmak ek vishiShTa prakAr se AyatanAdi katipay viShayonkA isamen (jinokta) vishiShTa nirUpaN hai. jinopadiShTa pravrajyAkA samyak varNan 17 gAthAonke dvArA ati sundar kiyA gayA hai. ––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––– ––– jAsake mukhAravindaten prakAsh bhAsavRunda, syAdavAd jain vain indu kundakundase. tAsake abhyAsaten vikAsh bhedagnAn hot, mUDh so lakhe nahIn kubuddhi kundakundase.. det hain ashIs shIs nAy indu chanda jAhi, moh–mAr–khaNDa mAratanD kundakundase. vishuddhibuddhivRuddhidA prasiddha Ruddhi siddhidA hue na, hain, na honhinge, munind kundakundase..
Page -14 of 394
PDF/HTML Page 10 of 418
single page version
‘bhAvaprAbhRut’ men 165 gAthA hain. anAdikAlase chaturgatimen paribhramaN karate hue, jIv jo ananta dukh sahan kar rahA hai usakA hRudayasparshI varNan is prAbhRut men kiyA gayA hai; aur un dukhonse chhUTaneke liye shuddha bhAvarUp pariNaman kar bhAvalinggI muni dashA pragaT kiye binA anya koI upAy nahIn hai aisA vishadatAse varNan kiyA hai. usake liye (dukhon se chhUTane ke liye) shuddhabhAvashUnya dravyamunilingga akAryakArI hai yah spaShTatayA batAyA gayA hai. yah prAbhRut ati vairAgya prerak aur bhAvavAhI hai evan shuddhabhAv pragaT karane vAle samyak puruShArthake prati jIv ko sachet karane vAlA hai . ‘mokShaprAbhRut’ men 106 gAthA hain. is prAbhRut men mokShakA–paramAtmapadakA–ati sankShepamen nirdesh karake, pashchAt vah (–mokSha) prApta karanekA upAy kyA hai usakA varNan mukhyatayA kiyA gayA hai. svadravyarat jIv muktA hotA hai–yah, is prAbhRutakA kendravartI siddhAnta hai. ‘lingaprAbhRut’ men 22 gAthA hain. jo jIv munikA bAhyaling dhAraN karake ati bhraShTAchArIrUpase AcharaN karatA hai, usakA ati nikRuShTapanA evan nindyapanA is prAbhRut men batAyA hai. ‘shIlaprAbhRut’ men 40 gAthA hain. gnAn vinA (samyaggnAn vinA) jo kabhI nahIn hotA aise shIlake (–stshIlake) tatvagnAnagambhIr sumadhur guNagAn is prAbhRut men jinakathan anusAr gAye gaye hain. –is prakAr bhagavan shrI kundakundAchAryadev praNIt ‘aShTaprAbhRut’ paramAgamakA sankShipta viShay parichay hai. aho! jayavant varto ve sAtishayapratibhAsampanna bhagavAn shrI kundakundAchAryadev ki jinhonne mahAtattvonse bhare hue in paramAgamonkI asAdhAraN rachanA karake bhavya jIvon par mahAn upakAr kiyA hai. vastuta is kAl men yah paramAgam shAstra muumuukShu bhavya jIvon ko param AdhAr hain. aise duSham kAl men bhI aise adbhut ananya–sharaNabhUt shAstra–tIrthankar devake mukhAravindase vinirgat amRut–vidyamAn hain vah hamArA mahAn bhAgya hai. pUjya sadgurudev shrI kAnajIsvAmI ke shabdon men kahen to–
‘bhagavAn kundakundAchAryadev ke yah pAnchon hI paramAgam Agamon ke bhI Agam hain; lAkhon shAstronkA nichoD inamen bharA huA hai, jain shAsanakA yah stambha hai; sAdhakakI yah kAmadhenu hain, kalpavRukSha hain. chaudahapUrvonkA rahasya inamen samAviShTa hai. inakI pratyek gAthA chhaThaven–sAtaven guNasthAnamen jhUlate hue mahAmuni ke Atma anubhav men se nikalI huI hai. in paramAgamonke praNetA bhagavan shrI kundakundAchAryadev mahAvidehakShetramen sarvagna vItarAg shrI sImandhar– bhagavAnake samavasharaNamen gaye the aur ve vahAn ATh din rahen the so bAt yathAtath hai, akSharasha satya hai, pramANasiddha hai, usamen leshamAtra bhI shankAko sthAn nahIn hai. un paramopakArI AchAryabhagavAnake rache hue in paramAgamommen shrI tIrthankaradevake nirakShar UnkAr divyadhvanise nikalA huuA hI upadesh hai.’
Page -13 of 394
PDF/HTML Page 11 of 418
single page version
antamen, –yah aShTaprAbhRut paramAgam bhavya jIvonko jinadev dvArA prarUpit Atma shAntikA mArga batAtA hai. jab tak is paramAgamake param gambhIr aur sUkShma bhAv yathArthatayA hRudayagat na ho tab tak dinarAt vahI manthan, vahI puruShArtha kartavya hai. is paramAgam kA jo koI bhavya jIv Adar sah abhyAs karegA, shravaN karegA, paThan karegA, prasiddha karegA, vah avinAshI svarUpamay, anek prakArakI vichitratAvAle, keval ek gnAnAtmak bhAvako upalabdha kar agra padamen muktishrI kA varaN karegA.
vaishAkh shuklA 2, vi. san. 2052sAhityaprakAshanasamiti, 106 vIn kahAnaguru janmajayantIshrI di. jain svAdhyAyamandir TrasTa
Page -12 of 394
PDF/HTML Page 12 of 418
single page version
viShay
bhAShAkAr kRut mangalAcharaN, deSh bhAShA likhane kI pratignA
bhAShA vachanikA banAnekA prayojan tathA laghutAke sAth pratignA va mangal
kundakundasvAmi kRut bhagavAn ko namaskAr, tathA darshanamArga likhane kI sUchanA
dharma kI jaD samyagdarshan hai, usake binA vandan kI pAtratA bhI nahIn
bhAShAvachanikA kRut darshan tathA dharmakA svarUp
darshan ke bhed tathA bhedonkA vivechan
darshan ke udbodhak chinha
samyaktvake ATh guN, aur ATh guNonkA prashamAdi chinhommen antarbhAv
sudev–guru tathA samyaktvake ATh ang
samyagdarshanake binA bAhya chAritra mokSha kA kAraN nahIn
samyaktvake binA gnAn tathA tap bhI kAryakArI nahIn
samyaktvake binA sarva hI niShphal hai tathA usake sadbhAvamen sarva hI saphal hai
karmaraj nAshak samyagdarshanakI shakti jal–pravAhake samAn hai
jo darshanAditrayamen bhraShTa hain ve kaise hain
bhraShTa puruSh hI Ap bhraShTa hokar dharmadhArakonke nindak hote hain
jo jinadarshanake bhraShTa hain ve mules hI bhraShTa hain aur ve siddhonko bhI prApta nahIn kar sakate
jinadarshan hI mokShamArgakA pradhAn sAdhak rUp mUl hai
darshan bhraShTa hokar bhI darshan dhArakonse apanI vinay chAhate hain ve durgatike pAtra hain
lajjAdike bhayase darshan bhraShTakA vinay kare vah bhI usIke samAn
darshanakI
samyaktva hai
guNadhArakonke guNAnuvAd rUp hain
mithyAdRuShTi hai
Page -11 of 394
PDF/HTML Page 13 of 418
single page version
viShay
mokShamen kAraN kyA hai?
guNommen uttarottar shreShThapanA
gnAnAdi guNachatuShkakI prApti men hI nissandeh jIv siddha hai
surAsuravandya amUlya ratna samyagdarshan hI he
samyakdarshan kA mahAtmya
sthAvar pratimA athavA keval gnAnastha avasthA
jangam pratimA athavA karma dehAdi nAshake anantar nivAraN prApti
sUtrastha pramANIkatA tathA upAdeyatA
bhavya
deshabhAShAkAnirdiShTa anya granthAnusAr AchArya paramparA
dvAdashAng tathA ang bAhya shrut kA varNan
dRuShTAnt dvArA bhavanAshakasUtragnAnaprAptikA varNan
sUtrastha padArthonkA varNan aur usakA jAnanevAlA samyagdRuShTi
vyavahAr paramArtha bhedadvayarUp sUtrakA gnAtA malakA nAsh kar sukh ko pAtA hai
TIkA dvArA nishchay vyavahAr nayavarNit vyavahAr paramArthasUtra kA kathan
sUtrake artha va padase bhraShTa hai vah mithyAdRuShTi hai
hariharatulya bhI jo jin sUtrase vimukh hain usakI siddhi nahIn
utkRuShTa shaktidhArak sanghanAyak muni bhI yadi jinasUtrase vimukh hain to vah mithyAdRuShTi hI hai
jinasUtramen pratipAdit aisA mokShamArga anya amArga
sarvArambh parigrahase virakta huA jinasUtrakathit sanyamadhArak surAsurAdikar vandanIk hai
anek shaktisahit parIShahon se jItanevAle hI karmakA kShay tathA nirjarA karate hain ve vandan karane yogya hain
ichchhAkAr karane yogya kaun?
ichchhAkAr yogya shrAvakakA svarUp
anya anek dharmAcharaN honepar bhI ichchhAkArake arthase agna hai usako bhI siddhi nahIn
ichchhAkAr viShayak dRuDh upadesh
jinasUtrake jAnanevAle muniyonkA varNan
yathAjAtarUpatAmen alpaparigrah grahaNase bhI kyA doSh hotA hai usakA kathan
jinasUtrokta muni avasthA parigrah rahit hI hai parigrahasattA men nindya hai
pratham veSh muni kA hai tathA jin pravachan men aise muni vandanA yogya hain
dUsarA utkRuShTa veSh shrAvakakA hai
tIsarA veSh strIkA hai
vastra dhArakon ke mokSha nahIn, chAhe vah tIrthankar bhI kyon na ho, mokSha nagna [digambar] avasthA men hI hai
striyonke nagna digambar dIkShA ke avarodhak kAraN
Page -10 of 394
PDF/HTML Page 14 of 418
single page version
viShay
striyonke dhyAn kI siddhi bhI nahIn
jin sUtrokta mArgAnugAmI grAhyapadArthon men se bhI alpa pramAN grahaN karate hain tathA jo sarva ichchhAonse rahit hain ve sarva dukh rahit hain
namaskRuti tathA chAritra pAhuD likhane kI pratignA
samyagdarshanAditrayakA artha
gnAnAdibhAvatrayakI shuddhike artha do prakAr kA chAritra
chAritrake samyaktva–charaN sanyam–charaN bhed
samyaktva–charaN ke shankAdimalon ke tyAg nimitta upadesh
aShTa angonke nAm
nishankit Adi aShTaguNavishuddha jinasamyaktvakA AcharaN samyaktva charaN chAritra hai aur vah mokSha ke sthAn ke liye hai
samyaktvacharaN chAritrase bhraShTa sanyam charaNadhArI bhI mokShako nahIn prApta karatA
samyaktvacharaN ke chihna
samyaktva tyAg ke chihna tathA kudarshanonke nAm
utsAh bhAvanAdi hone par samyaktvakA tyAg nahIn ho sakatA hai
mithyAtvAditray tyAgane kA upadesh
mithyAmArga men pravartAnevAle doSh
chAritra doSh ko mArjan karane vAle guN
moh rahit darshanAditray mokShake kAraN hain
sankShepatAse samyaktvakA mahAtmya, guNashreNI nirjarA samyaktvacharaN chAritra
sanyam charaN ke bhed aur bhedon kA sankShepatA se varNan
sAgArasanyam charaNake 11 sthAn arthAt gyArah pratimA
sAgAr sanyam charaN kA kathan
panch aNuvratakA svarUp
tIn guNavratakA svarUp
shikShAvrat ke chAr bhed
yatidharmapratipAdanakI pratignA
yatidharma kI sAmagrI
panchendriyasamvaraNakA svarUp
pAnch vraton kA svarUp
panchavratonko mahAvrat sangnA kis kAraN se hai
ahinsAvrat kI pAnch bhAvanA
satyavrat kI pAnch bhAvanA
achauryavrat kI bhAvanA
brahmacharya kI bhAvanA
aparigrah mahAvrat kI pAnch bhAvanA
Page -9 of 394
PDF/HTML Page 15 of 418
single page version
viShay
sanyamashuddhikI kAraN panch samiti
gnAnakA lakShaN tathA AtmA hI gnAn svarUp hai
mokShamArgasvarUp gnAnI kA lakShaN
paramashraddhApUrvak ratnatrayakA gnAtA hI mokShakA bhAgI hai
nishchay chAritrarUp gnAnake dhArak siddha hote hain
iShTa–aniShTake sAdhak guNadoShakA gnAn gnAnase hI hotA hai samyaggnAn sahit chAritrakA dhArak shIghra hI anupam sukhako prApta hotA hai
sankShepatA se chAritrakA kathan
chAritra pAhuDakI bhAvanA kA phal tathA bhAvanA kA upadesh
AchAryakI stuti aur grantha karane kI pratignA
Ayatan Adi 11 sthalonke nAm
AyatanatrayakA lakShaN
TIkAkArakRut AyatanakA artha tathA inase viparIt anyamat–svIkRutakA niShedh
chaityagRuhakA kathan
jangamathAvar rUp jinapratimAkA nirUpaN
darshanakA svarUp
jinabimbakA nirUpaN
jinamudrAkA svarUp
gnAnakA nirUpaN
dRuShTAnta dvArA gnAnakA dRuDhIkaraN
vinayasanyuktagnAnIke mokSha kI prApti hotI hai
matignAnAdi dvArA mokShalakShya siddhimen bAN Adi dRuShTAntakA kathan
devakA svarUp
dharma, dIkShA aur devakA svarUp
tIrthakA svarUp
arahantakA svarUp
nAmakI pradhAnatAse guNon dvArA arahantakA kathan
doShonke abhAv dvArA gnAnamUrti arahantakA kathan
guNasthAnAdi panch prakArase arahantakI sthApanA panch prakAr hai
guNasthAnasthApanAse arahantakA nirUpaN
mArgaNA dvArA arahantakA nirUpaN
paryAptidvArA arahantakA kathan
prANon dvArA arahantakA kathan
jIv sthAn dvArA arahantakA nirUpaN
dravyakI pradhAnatAse arahantakA nirUpaN
bhAvakI pradhAnatA se arahantakA nirUpaN
viShay
Page -8 of 394
PDF/HTML Page 16 of 418
single page version
arahant ke bhAvakA visheSh vivechan
pravajyA
kaise sthAn par nirvAhit hotI hai tathA usakA dhArak pAtra kaisA hotA
hai?
samyaktva sahit chAritra dhArak strI shuddha hai pAp rahit hai
dIkShAkA antarang svarUp tathA dIkShA viShay visheSh kathan
dikShA kA bAhyasvarUp, tathA visheSh kathan
pravajyAkA sankShipta kathan
bodhapAhuD
sarvagna praNIt tathA pUrvAchAryaparamparAgat–arthakA pratipAdan
bhadrabAhushrutakevalIke shiShyane kiyA hai aisA kathan
shrutakevalI bhadrabAhukI stuti
jinasiddhasAdhuvandan tathA bhAvapAhuD kahane kI sUchanA
dravyabhAvarUpalingamen guN doShonkA utpAdak bhAvaling hI paramArtha hai
bAhyaparigrahakA tyAg bhI antarang parigrahake tyAgamen hI saphal hai
karoDon bhav tap karane par bhI bhAvake binA siddhi nahIn
bhAvake binA
mokShamArga men pradhAnabhAv hI hai, anya anek ling dhArane se siddhi nahI
anAdi kAl se anantAnant sansAr men bhAvarahit bAhyaling anantabAr chhoDe tathA grahaN kiye hain
bhAvake binA sAnsArik anek dukhonko prApta huA hai, isaliye jinokta bhAvanA kI bhAvanA karo
narakagati ke dukhonkA varNan
tiryanch gati ke dukhonkA varNan
manuShya gati ke dukhonkA varNan
dechagati ke dukhonkA varNan
dravyalingI kandarpI Adi pAnch ashubh bhAvanAke nimittase nIch dev hotA hai
kubhAvanArUp bhAv kAraNonse anekabAr anantakAl pArshvastha bhAvanA bhAkar dukhI huA
hIn dev hokar maharddhik devonkI vibhUti dekhakar mAnasik dukh huA
madamatta ashubhabhAvanAyukta anek bAr kudev huA
garbhajanya dukhonkA varNan
janma dhAraNakar anantAnant bAr itanI mAtAonkA dUdh pIyA ki jisakI tulanA samudra jal se bhI adhik hai
anantabAr maraN se mAtAonke ashruonkI tulanA samudra jal se adhik hai
anant janma ke nakh tathA keshonkI rAshi bhI merU se adhik hai
jal thal Adi anek tIn bhuvanake sthAnommen bahut bAr nivAs kiyA
jagatake samasta pudgalonko anantabAr bhogA to bhI tRupti nahIn huI
Page -7 of 394
PDF/HTML Page 17 of 418
single page version
viShay
tIn bhuvan sambandhI samasta jal piyA to bhI pyAs shAnt na huI
anant bhav sAgaramen anek sharIr dhAraN kiye jinakA ki pramAN bhI nahIn
viShAdi dvArA maraN kar anekabAr apamRutyujanya tIvra dukh pAye
nigod ke dukhonkA varNan
kShudra bhavonkA kathan
ratnatray dhAraN karanekA upadesh
ratnatrayakA sAmAnya lakShaN
janmamaraN nAshak sumaraN kA upadesh
TIkAkar varNit 17 sumaraNonse bhed tathA sarva lakShaN
dravya shramaN kA trilokI men aisA koI bhI paramANumAtra kShetra nahIn jahAn kI janma maraN ko prApta nahIn huA. bhAvaling ke binA bAhya jinaling prAptimen bhI anantakAl dukh sahe
pudgalakI pradhAnatAse bhramaN
kShetrakI pradhAnatAse bhramaN aur sharIrake rAg pramANakI apekShAse dukhakA varNan
apavitra garbha–nivAsakI apekShA dukh kA varNan
bAlya avasthA sambandhI varNan
sharIrasambandhI ashutvikA vichAr
kuTumbase chhUTanA vAstavik chhUTanA nahIn, kintu bhAvase chhUTanA hI vAstavik chhUTanA hai
muni bAhubalIjI ke samAn bhAvashuddhike binA bahut kAl paryant siddhi nahIn huI
muni pingalakA udAharaN tathA TIkAkAr varNit kathA
vashiShTa munikA udAharaN aur kathA
bhAvake binA chaurAsI yoniyommen bhramaN
bAhu munikA dRuShTAnt aur kathA
dvIpAyan munikA udAharaN aur kathA
bhAvashuddhikI siddhimen shivakumAr munikA dRuShTAnt tathA kathA
bhAvashuddhi binA vidvattA bhI kAryakArI nahIn usamen udAharaN abhavyasen muni
vidvattA binA bhI bhAvashuddhi kAryakAriNI hai usakA dRuShTAnt shivabhUtI tathA shivabhUtIkI kathA
nagnatvakI sArthakatA bhAvase hI hai
bhAvake binA korA nagnatva kAryakArI nahIn
bhAvaling kA lakShaN
bhAvalingI ke pariNAmonkA varNan
mokShakI ichchhAmen bhAvashuddha AtmA kA chintavan
Atma–chintavan bhI nijabhAv sahit kAryakArI hai
sarvagna pratipAdit jIvakA svarUp
jisane jIvakA astitva angIkAr kiyA hai usIke siddhi hai
jIvakA svarUp vachanagamya na honepar bhI anubhavagamya hai
panchaprakAr gnAnabhI bhAvanAkA phal hai
Page -6 of 394
PDF/HTML Page 18 of 418
single page version
viShay
bhAv binA paThan shravaN kAryakArI nahIn
bAhya nagnapane se hI siddhi ho, to tiryanch Adi sabhI nagna hain
bhAv binA keval nagnapanA niShphal hI hai
pAp malin korA nagna muni apayash kA hI pAtra hai
bhAvalingI honekA upadesh
bhAvarahit korA nagna muni nirguN niShphal
jinokta samAdhi bodhI dravyalingI ke nahIn
bhAvaling dhAraN kar dravyaling dhAraN karanA hI mArga hai
shuddhabhAv mokShakA kAraN ashuddhabhAv sansAr kA kAraN
bhAvake phalakA mahAtmya
bhAvonke bhed aur unake lakShaN
jinashAsan kA mahAtmya
darshanavishuddhi Adi bhAvashuddhi tIrthankar prakRiti ke bhI kAraN hain
vishuddhi nimitta AcharaNakA upadesh
jinaling kA svarUp
jinadharma kI mahimA
pravRutti nivRuttirUp dharmakA kathan, puNya dharma nahIn hai, dharma kyA hai?
puNya pradhAnatAkar bhogakA nimitta hai. karmakShay kA nahIn
mokShakA kAraN AtmIk svabhAvarUp dharma hI hai
AtmIk shuddha pariNati ke binA anya samasta puNya pariNati siddhi se rahit hain
AtmasvarUpakA shraddhAn tathA gnAn mokShakA sAdhak hai aisA upadesh
bAhya hinsAdi kriyA binA sirpha ashuddha bhAv bhI saptam narak kA kAraN hai usamen udAharaN–tandul matsyakI kathA
bhAv binA bAhya parigrahakA tyAg niShphal hai
bhAv shuddhi nimittak upadesh
bhAv shuddhikA phal
bhAv shuddhike nimitta pariShahon ke jItane kA upadesh
parIShah vijetA upasargon se vichalit nahIn hotA usamen dRuShTAnt
bhAvashuddhi nimitta bhAvanAon kA upadesh
bhAvashuddhi men gnAnAbhyAs kA upadesh
bhAvashuddhike nimitta brahmacharya ke ArambhakA kathan
bhAvasahit chAr ArAdhanAko prApta karatA hai, bhAvasahit sansAr men bhramaN karatA hai
bhAv tathA dravyake phal kA visheSh
ashuddha bhAv se hI doSh duShit AhAr kiyA, phir usI se durgatike dukh sahe
sachitta tyAg kA upadesh
panchaprakAr vinay pAlan kA upadesh
vaiyAvRutya kA upadesh
Page -5 of 394
PDF/HTML Page 19 of 418
single page version
viShay
lage hue doShonko guruke sanmukh prakAshit karane kA upadesh
kShamA kA upadesh
kShamAkA phal
kShamA ke dvArA pUrva sanchit krodhake nAshakA upadesh
dIkShAkAl Adi kI bhAvanA kA upadesh
bhAvashuddhipUrvak hI chAr prakAr kA bAhya ling kAryakArI hai
bhAv binA AhArAdi chAr sangnAke paravash hokar anAdikAl sansAr bhramaN hotA hai
bhAvashuddhipUrvak bAhya uttar guNonkI pravRuttikA upadesh
tattva kI bhAvanA kA upadesh
tattva bhAvanA binA mokSha nahIn
pApapuNyarUp bandh tathA mokShakA kAraN bhAv hI hai
pAp bandh ke kAraNon kA kathan
puNya bandh ke kAraNon kA kathan
bhAvanA sAmAnyakA kathan
uttar bhed sahit shIlavrat bhAnekA upadesh
TIkAkar dvArA varNit shIlake aThArah hajAr bhed tathA chaurAsIlAkh uttar guNon kA varNan, guNasthAnon kI paripATI
dharmadhyAn shukladhyAnake dhAraN tathA Arttaraudrake tyAg kA upadesh
bhavanAshak dhyAn bhAvashramaN ke hI hai
dhyAn sthiti men dRuShTAnt
panchaguruke dhyAvane kA upadesh
gnAnapUrvak bhAvanA mokShakA kAraN
bhAvalingI ke sansAr paribhramaN kA abhAv hotA hai
bhAv dhAraN karanekA upadesh tathA bhAvalingI uttamottam pad tathA uttamottam sukh ko prApta karatA hai
bhAvashramaN ko namaskAr
devAdi Ruddhi bhI bhAvashramaN ko mohit nahIn karatIn to phir anya sansAr ke sukh kyA mohit kar sakate hain
jab tak jarArogAdi kA AkramaN na ho tab tak AtmakalyAN karo
ahinsA dharmakA upadesh
chAr prakAr ke mithyAtviyonke bhedonkA varNan
abhavya viShayak kathan
mithyAtva durgati kA nimitta hai
tIn sau traisaTh prakArake pAkhanDiyonke mat ko chhuDAnekA aur jinamat men pravRutta karane kA upadesh hai
samyagdarshanake binA jIv chalate hue murde ke samAn hai, apUjya hai
samyaktva kI utkRuShTatA
Page -4 of 394
PDF/HTML Page 20 of 418
single page version
viShay
samyagdarshan sahit ling kI prashansA
darshan ratnake dhAraN karane kA Adesh
asAdhAraN dharmon dvArA jIvakA visheSh varNan
jinabhAvanA–pariNat jIv ghAtikarmakA nAsh karatA hai
ghAtikarma kA nAsh anant chatuShTay kA kAraN hai
karma rahit AtmA hI paramAtmA hai, usake kuchh ek nAm
devase uttam bodhi kI prArthanA
jo bhakti bhAvase arahantako namaskAr karate hain ve shIghra hI sansAr belikA nAsh karate hain
jalasthit kamalapatrake samAn samyagdRuShTi viShayakaShAyon se alipta hain
bhAvalingI vishiShTa dravyalingI muni korA dravya lingI hai aur shrAvak se bhI nIchA hai
dhIr vIr kaun?
dhanya kaun?
muni mahimA kA varNan
muni sAmarthya kA varNan
mUlottar–guN–sahit muni jinamat AkAshamen tArAgaN sahit pUrNa chandra samAn hai
vishuddha bhAv ke dhArak hI tIrthankar chakrI Adi ke pad tathA sukh prApta karate hain
vishuddha bhAv dhArak hI mokSha sukh ko prApta hote hain
shuddhabhAv nimitta AchArya kRut siddha parameShThI kI prArthanA
chAr puruShArtha tathA anya vyApAr sarva bhAv men hI paristhiti hain, aisA sankShipta varNan
bhAv prAbhRut ke paDhane sunane manan karane se mokSha kI prApti hotI hai aisA upadesh tathA pt.. jayachandajI kRut grantha kA desh bhAShA men sAr
mangal nimitta dev ko namaskAr
dev namaskRuti pUrvak mokSha pAhuD likhane kI pratignA
paramAtmA ke gnAtA yogI ko mokSha prApti
AtmA ke tIn bhed
AtmatrayakA svarUp
paramAtmAkA visheSh svarUp
bahirAtmA ko chhoDakar paramAtmA ko dhyAne kA upadesh
bahirAtmA kA visheSh kathan
mokSha kI prApti kisake hai
bandhamokShake kAraN kA kathan
kaisA huA muni karma kA nAsh karatA hai
kaisA huA karma kA bandh karatA hai
sugati aur durgati ke kAraN
paradravya kA kathan
svadravyakA kathan