PDF/HTML Page 1841 of 4199
single page version
bhAI! tAro mahimA ten bIjAmAn-rAgamAn ane puNyamAn nAkhI dIdho. vaLI k ksharIr sArun maLyun to emAn tane adhikatA bhAse chhe. Am potAnA svabhAv sivAy paravastu tane ThIk ruchikar lAge chhe te parano tane mahimA thayo chhe. parano mahimA karIne svarUpabhrAntine lIdhe bhAI! tun anantakALamAn dukhI thayo chhun. ahIn kahe chhe-par-rAgAdine, karma-nokarmane ane AtmAne paraspar svarUpaviparItatA chhe, svarUpathI ja virodh chhe.
AtmAnun gnAn ane AnandasvarUp chhe ane rAgAdi Asravo jaD ane dukh svarUpe chhe. Am AtmA ane Asravone atyant svarUpaviparItatA chhe; tethI bannene paramArthabhUt AdhAraAdhey sambandh nathI. tyAre emAnthI koI kADhe ke paramArthabhUt AdhAraAdhey sambandh nathI paN vyavahArathI to evo sambandh chhe ne? tene kahIe chhIe ke bhAI! asadbhUt vyavahAranayathI enun gnAn karAvavA evo sambandh kahevAmAn Ave chhe.
prashna– karmakAnDathI gnAnakAnD thAy evun pravachanasAramAn Ave chhe ne?
uttara– hA, Ave chhe; paN e kaI apekShAe kathan chhe e jANavun joIe ne? shAstramAn ek bAju ‘hA’ pADe ane bIjI bAju ‘nA’ pADe to eno artha shun te samajavun joIe ne? shAstramAn kayA nayanun e vachan chhe te yathArtha jANI teno bhAv yathArtha samajavo joIe. karmakAnDathI gnAnakAnD thAy e vyavahAranayanun-asadbhUt vyavahAranayanun kathan chhe ane te upachAr chhe jyAre ahIn kahe chhe-kriyAkAnD ane gnAnakAnD vachche paraspar atyant svarUpaviparItatA chhe; A nishchayanay chhe ane te yathArtha chhe, satyArtha chhe.
vyavahArathI nishchay thAy em jayasenAchAryanI TIkAmAn bahu Ave chhe. ethI loko ene vaLagI paDe chhe. paN bhAI! e asadbhUt vyavahAranayanun kathan chhe. ahIn kahe chhe-vyavahArane ane AtmAne svarUpaviparItatA chhe mATe AtmAne ane vyavahArane (-rAgane) AdhAraAdhey sambandh nathI. jyAn AdhAraAdhey sambandh kahyo hoy tyAn e vyavahAranayanun upachArakathan chhe em samajavun. rAg chhe te AtmAnun svarUp nathI tethI te asadbhUt vyavahAranayano viShay chhe. nishchayanI sAthe te te bhUmikAmAn je rAg hoy chhe tenun gnAn karAvavA mATe tene vyavahAranayathI kahevAmAn Ave chhe. samayasAr gAthA 12 mAn e ja kahyun chhe ke-vyavahAr te te kALe jANelo prayojanavAn chhe.
svanA Ashraye pragaT thatAn gnAn ane Anand sukhanun kAraN chhe ane strI, kuTumb, parivAr, dhandhA-vepAr Adi paranA Ashraye thato rAg tathA par padArthonA Ashraye thatun gnAn e dukhanun kAraN chhe. pt.. hukamachandajIe lakhyun chhe ne ke bhagavAn paraNyA nahotA
PDF/HTML Page 1842 of 4199
single page version
kemake strI paraNatAn anek durghaTanA UbhI thAy chhe. strIne sAchavavI, anek bhog bhogavavA, santAn dIkarA-dIkarI thAy emane uchheravAn ane raLavun-kamAvun ityAdi badhI durghaTanA ja chhe. e durghaTanA to ekalun pAp chhe. enI ahIn vAt nathI. ahIn to em vAt chhe ke-dev-guru-shAstranI shraddhAno rAg, enun gnAn ane e rAganun AcharaN e badhI parAdhInatA chhe kAraN ke dev-guru- shAstra paradravya chhe. AvI paranA lakShe thatI parAdhIn dashA ane svabhAvanA lakShe thatI svAdhIn dashAne paraspar virodh chhe, svarUpaviparItatA chhe.
have kahe chhe-‘vaLI gnAnanun svarUp jem jANanakriyA chhe tem (gnAnanun svarUp) krodhAdikriyA paN chhe em, ane krodhAdinun svarUp jem krodhAdikriyA chhe tem (krodhAdikanun svarUp) jANanakriyA paN chhe em koI rIte sthApI shakAtun nathI; kAraN ke jANanakriyA ane krodhAdikriyA bhinna bhinna svabhAve prakAshe chhe ane e rIte svabhAvo bhinna hovAthI vastuo bhinna ja chhe.’
shun kahyun A? ke AtmA shuddha pavitra chidAnandaghanasvarUp chhe. sarvagna parameshvare Avo AtmA joyo chhe. enun je rAgathI bhinna thaIne shraddhAnanI kriyArUp, shAntinI kriyArUp, AnandanI kriyArUp shuddhapaNe pariNamavun ene jANanakriyA kahe chhe; ane dayA, dAn, vratAdi rAganI ruchirUpe pariNamavun tene krodhAdikriyA kahe chhe. e bannenA svabhAv bhinna bhinna chhe. jANanakriyAthI krodhAdikriyA viruddha chhe. jANanakriyArUpe pariNamavun te mokShamArga chhe ane enun phaL mokSha eTale anant sukh chhe. jyAre krodhAdikriyArUpe pariNamavun e bandhamArga chhe ane enun phaL sansAr ane anant dukh chhe.
jANanakriyA dharmanI kriyA chhe ane rAganI ruchirUp je krodhAdikriyA thAy te svabhAvathI virUddha hovAthI adharmanI kriyA chhe. ek kShamAdinA pariNamanarUp chhe ane bIjI krodhAdinA pariNamanarUp chhe. anAdithI rAg sAthe ekatvanI kriyA chhe te krodhAdikriyA chhe ane svabhAv sAthe je ekatva thayun e jANanakriyA samyagdarshananI kriyA, AnandanI kriyA, shuddhatAnI kriyA, svarUpanI rachanArUp vIryanI kriyA chhe ane te dharma chhe. bApu! A nirNay to kar. A antaranI vAto chhe, bahAranA kriyAkAnDathI maLe evI A chIj nathI. bhAI! A nirNay karavAnAn TANAn chhe hon.
ahIn satyano pokAr karIne satyane jAher karyun chhe. rAg hoy chhe chhatAn rAg sAdhan nathI. andaramAn sAdhan nAm karaN nAmano guN chhe. e sAdhan thaIne nirmaL jANanakriyAnA bhAve pariNaman thAy tyAre nimittane AropathI sAdhan kahevAmAn Ave chhe.
shAstramAn ‘परस्परोपग्रहो जीवानाम्’ em sUtra kahyun chhe ne?
hA, tattvArthasUtranun A sUtra chhe te khyAlamAn chhe. uparAnt dhavalamAn ane panDit sadAsukhadAsajIe lakhelA ‘arthaprakAshikA’ granthamAn A Ave chhe. emAn paraspar upagrah
PDF/HTML Page 1843 of 4199
single page version
eTale ekabIjAnun bhalun kare evo artha na levo. tattvArthasUtramAn Ave chhe ke- sharIr, man, vANI, shvAsochchhvAs e pudgalano (jIvane) upakAr chhe. eno artha e ke e nimitta chhe. kAryamAn nimitta hoy tene upakArI kahevAy paN nimitta kartA chhe em nathI. nimittane kAraN kahevun e asadbhUt vyavahAranayanun kathan chhe. shAstramAn Ave chhe ke AtmAne je sukh, dukh, jIvan, maraN thAy chhe emAn pudgalano upakAr chhe. AtmAne shAtAvedanIyanA udayakALe shAtA thAy emAn sharIr, man, vANI nimitta chhe ethI pudgalano upakAr chhe em vyavahArathI kahevAmAn Ave chhe. panDit sadAsukhadAsajIe ‘arthaprakAshikA’mAn upakArano A ja artha karyo chhe. upagrahano artha koInun bhalun ke bhUDun kare em nahi; koI koInun bhalun ke bhUDun shun kare? bhalA-bhUnDAnA je bhAv thAy chhe emAn pudgal nimitta chhe eTale eno upagrah kahevAmAn Ave chhe. sukhadukh AdimAn pudgal nimitta chhe bas eTalun. sukhadukhanI kalpanA to jIv upAdAnapaNe thaIne pote kare chhe tyAn pudgalane nimitta joI upakAr kare chhe em kahevAmAn Ave chhe. nimitta paranA kAryano kartA chhe em nathI.
juo, pahelAn em kahyun hatun ke krodhAdi kriyA ane jANanakriyA e be vastu bhinna chhe kAraN ke bannenA pradesh bhinna chhe, mATe temanI sattA bhinna chhe. tethI ek bIjAmAn AdhAraAdhey sambandh nathI. have kahe chhe-bannene atyant svarUp-viparItatA chhe, ane te kAraNe banne bhinna bhinna svabhAve prakAshe chhe. ane e rIte bannenA svabhAvo bhinnabhinna hovAthI vastuo bhinna ja chhe. AsravanI ruchivALA krodhAdinA pariNAm ane AtmAnA samyagdarshan- gnAn-chAritranA pariNAm banne tadna bhinna vastuo chhe. have chhelle saravALo kahe chhe.
‘A rIte gnAnane ane agnAnane (krodhAdikane) AdhAraAdheyapaNun nathI.’
rAganI ruchinun pariNaman e agnAn chhe; emAn gnAn nathI. rAgamAn gnAnanun kiraN nathI. jem sUryanun kiraN shvet-saphed hoy tem bhagavAn AtmAnun kiraN (pariNaman) gnAn ane Anandamay hoy, rAgamay na hoy. rAg to agnAn chhe, andhakAr chhe.
arere! Avun manuShyapaNun maLyun ane ATalun na samaje to DhoranA avatAramAn ane manuShyanA avatAramAn kAI pher nathI. anantI chaitanyalakShmIno-svarUpalakShmIno pote bhanDAr chhe, enI ruchimAn kadI Avyo nahi. anAdithI e paisAnA tathA bairInA rAgamAn salavAI gayo- mUrchhAI gayo chhe; ekalA pApamAn garI gayo chhe. ene puNyanAny kayAn ThekANAn chhe? bhAI! puNyanI ruchine chhoDI antarasvabhAvanI ruchi jo na karI to bhagavAn! tun bhavasamudramAn kayAny khovAI jaIsh ke patto nahi lAge. mATe potAnI chaitanyanidhinI ruchi karIne andar jA; vAdamAn mA paD.
PDF/HTML Page 1844 of 4199
single page version
niyamasAramAn Ave chhe ke-prabhu! gnAnanI nidhi pAmIne vAdavivAdamAn paDIsh nahi, ane koI AvA sundar mArganI nindA kare to mArga prati abhakti karIsh nahi. A satya vAt chhe ane loko to Am (viruddha) kahe chhe em jovAnun chhoDI deje.
ahIn kahe chhe-gnAn ane agnAnane-krodhAdine AdhAraAdheyapaNun nathI. ahA! madhyastha thaIne ekavAr ruchi-vishvAs lAvIne sAmbhaLe to beDo pAr thaI jAy evI A vAt chhe. paN pakSha rAkhIne sAmbhaLe to ene ekAnta chhe em lAgyA kare; ene em thAy ke bIje ThekANe vyavahAraratnatrayanA rAgane sAdhan kahyun chhe ne? parantu bhAI! vItarAg sarvagnanI vANImAn pUrvApar virodh na hoy. jyAn sAdhan kahyun hoy tyAn to nimitta upar Arop daIne sAdhan kahyun chhe. bAhya nimitta chhe em nimittanun gnAn karAvI enun lakSha chhoDAvavAnun tyAn prayojan chhe-em jANavun; paN nimitta kAryanun kartA chhe em na jANavun.
pravachanasAr gAthA 172 nA alingagrahaNanA chhaThThA bolamAn Ave chhe ke-AtmA potAnA svabhAvathI jaNAy evo pratyakSha gnAtA chhe kemake jem AtmAmAn shraddhA Adi guN chhe tem enAmAn je vaDe pratyakSha jaNAy evo ek prakAsh nAmano guN chhe. ‘‘svayam prakAshamAn vishad evA svasamvedanamayI prakAshashakti’’ nAmanI AtmAmAn shakti chhe jenA kAraNe AtmA svasamvedanamAn- svAnubhavamAn pratyakSha jaNAy chhe. ene potAne prakAshavAmAn koI anya sAdhananI (-rAganI) jarUr chhe em nathI. tyAn AgaL (17 mA bolamAn) lIdhun chhe ke AtmAne bahirang yatilingono abhAv chhe; matalab ke yatinI bAhyakriyAno (shubhAcharaNarUp kriyAno) AtmasvarUpamAn abhAv chhe. have jyAn rAgAdino AtmasvarUpamAn abhAv chhe tyAn enA vaDe AtmalAbh-svarUpalAbh kem thAy? (na thAy). are! bhagavAnanA virah paDayA! pUrvadhar paN rahyA nahi! avadhignAnI paN rahyA nahi! ane shubhathI thAy ane vyavahArathI thAy evA vivAd thaI gayA!
ahIn kahe chhe-AtmapariNatine ane rAganI dashAne AdhAraAdheyapaNun nathI. aho! AchAryadeve bhedavignAnanI param adbhut vAt karI chhe. bApu! ene gnAnamAn-dhAraNAmAn to le ke vastu AvI chhe. bhAI! tun dhAr to kharo ke rAganI kriyAne ane AtmAnI kriyAne paraspar bhinnatA chhe.
vaLI visheSh samajAvavAmAn Ave chhe-
‘jyAre ek ja AkAshane potAnI buddhimAn sthApIne (AkAshano) AdhAr-AdheyabhAv vichAravAmAn Ave tyAre AkAshane bAkInAn anya dravyomAn AropavAno nirodh ja hovAthI (arthAt anya dravyomAn sthApavAnun ashakay hovAthI) buddhimAn bhinna AdhAranI apekShA prabhavatI nathI; ane te nahi prabhavatAn, ek AkAsh ja ek AkAshamAn ja pratiShThit chhe em barAbar samajI javAy chhe ane tethI evun samajI janArane par-AdhAraAdheyapaNun bhAsatun nathI.’
PDF/HTML Page 1845 of 4199
single page version
juo, gnAnamAn ek AkAshane ja lakShamAn laI vichAr karavAmAn Ave to AkAshano AdhAr koI bIjI chIj bhAsatI nathI; arthAt bIjA AdhAranI apekShA buddhimAn besatI nathI, bIjA AdhAranI apekShA TharI jAy chhe, udbhavatI nathI. sarvavyApak AkAshane kono AdhAr? AkAsh pote ja AdhAr ane pote ja Adhey em spaShTa samajI javAy chhe. kharekhar dravyone AdhAr koN? darek dravya nishchayathI pote potAnA ja AdhAre chhe. AkAshamAn je dravyo rahelAn chhe temane AkAshano AdhAr kahevo e to nimittanI apekShAthI kathan chhe; vAstavik AdhAr to koI dravyane koI anya dravya chhe ja nahi.
jem koI jagatano kartA Ishvar chhe em kahe to pachhI Ishvarane koNe karyo? jo ene bIjAe karyo to pachhI e bIjAne koNe karyo? em vichAratAn koI thambhAv raheto nathI. eno artha ja e thayo ke vastu svayamsiddha chhe; ene koN kare? (koI nahi). anAdithI chhe chhe ne chhe. tem chhaye dravyo pratyek potapotAnA ja AdhAre chhe. jem AkAshane koI AdhAr nathI tem chhaye dravyone nishchayathI koI anya AdhAr nathI.
ahIn kahe chhe ke sarvavyApI AkAshane koI anya AdhAr bhAsato nahi hovAthI AkAsh ja AkAshamAn pratiShThit chhe em barAbar samajI javAy chhe. AkAshano AdhAr AkAsh ja chhe, anya nahi. Avun samajI janArane koI par AdhAr ane AkAsh Adhey em par- AdhAraAdheyapaNun bhAsatun nathI. juo, A AchAryadeve draShTAnt kahyun. have siddhAnt kahe chhe-
‘evI rIte jyAre ek ja gnAnane potAnI buddhimAn sthApIne (gnAnano) AdhAraAdheyabhAv vichAravAmAn Ave tyAre gnAnane bAkInAn anyadravyomAn AropavAno nirodh ja hovAthI buddhimAn bhinna AdhAranI apekShA prabhavatI nathI; ane te nahi prabhavatAn, ek gnAn ja ek gnAnamAn ja pratiShThit chhe-em barAbar samajI javAy chhe ane tethI evun samajI janArane par-AdhAraAdheyapaNun bhAsatun nathI. mATe gnAn ja gnAnamAn ja chhe, krodhAdik ja krodhAdikamAn ja chhe.’
jem gnAnamAn AkAshane lakShamAn letAn AkAshano bIjo koI AdhAr dekhAto nathI em buddhimAn gnAnane vichAratAn gnAnane koI bIjI chIjano AdhAr chhe em dekhAtun nathI. gnAn gnAnamAn ja pratiShThit chhe arthAt AtmA AtmAmAn ja chhe koI anyadravyamAn nahi. bIjA dravyano gnAnane-AtmAne AdhAr nathI; AtmA sharIramAn ke rAgamAn nathI. AtmA ekalA gnAnanA pariNamanamAn ke je AtmAnun svarUp chhe emAn chhe. rAg AdhAr ane AtmA Adhey em chhe nahi. bhAI! ek vAr tun Avun yathArtha shraddhAn to kar ke gnAn gnAnamAn ja chhe, rAgamAn- krodhAdimAn nahi ane krodhAdik krodhAdikamAn ja chhe, AtmAmAn nahi. bhAI! Avun shraddhAn kare e to andar (svarUpamAn) chAlyo jAy
PDF/HTML Page 1846 of 4199
single page version
evI A vAt chhe. A samajyA vinA pAnch-pachAs lAkhanA mandir bandhAve toy shun? shubharAg hoy to puNya bandhAy, bas; bAkI mandir to e (jIv) kayAn karI shake chhe? ahIn kahe chhe- rAgAdi AdhAr ane AtmA Adhey em par-AdhAraAdheyapaNun bhAsatun nathI. tethI shuddha nirmaL gnAnanI pariNati te AdhAr ane gnAn-AtmA Adhey em ja nakkI thAy chhe.- samajANun kAI...?
vAsaNanA AdhAre ghI chhe ke ghInA AdhAre ghI chhe? koI kahe ke vAsaNanA AdhAre ghI chhe; nahitar ghI DhoLAI jAy. ahIn kahe chhe-e vAt tadna khoTI chhe. ghInA ek ek rajakaNamAn AdhAr (adhikaraN) nAmano guN rahelo chhe ane ene laIne ghI (ghImAn) rahelun chhe, vAsaNane laIne nahi. tem gnAn gnAnamAn ja chhe.
A pramANe (gnAnanun ane krodhAdik tem ja karma-nokarmanun) bhedavignAn bhalI rIte siddha thayun. rAganI-krodhAdinI kriyA AtmAthI anya vastu chhe, gnAnanI kriyAthI bhinna chhe em siddha thayun.
‘upayog to chaitanyanun pariNaman hovAthI gnAnasvarUp chhe ane krodhAdi bhAvakarma, gnAnAvaraNAdi dravyakarma, sharIrAdi nokarma-e badhay pudgaladravyanA pariNAm hovAthI jaD chhe; temane ane gnAnane pradeshabhed hovAthI atyant bhed chhe.’
upayog e rAgathI bhinna paDIne andaramAn je pariNaman thayun te chaitanyanun pariNaman chhe ane te AtmasvarUp-gnAnasvarUp chhe. tathA rAganI ruchirUp krodhAdi bhAvakarma, gnAnAvaraNAdi dravyakarma ane sharIrAdi nokarma-e badhAn pudgaladravyanAn pariNAm hovAthI achetan jaD chhe. karma ane sharIrAdi to pratyakSha achetan chhe ja. ahIn to rAganI ruchirUp krodhAdine jaD kahyAn chhe kemake temanAmAn chaitanyano ansh nathI. vaLI temane ane gnAnane pradeshabhed hovAthI, bannenAn kShetra bhinna bhinna hovAthI atyant bhed chhe.
‘mATe upayogamAn krodhAdik, karma tathA nokarma nathI ane krodhAdikamAn, karmamAn tathA nokarmamAn upayog nathI. A rIte temane pAramArthik AdhAraAdheyasambandh nathI.’ matalab ke vikAranA AdhAre AtmA pragaTe ke AtmAnA AdhAre vikAr thAy em chhe nahi.
‘darek vastune AdhAraAdheyapaNun potapotAmAn ja chhe. mATe upayog upayogamAn ja chhe, krodh krodhamAn ja chhe.’ chaitanyanA pariNamananA AdhAre AtmA jaNAyo e pariNaman AtmA ja chhe, chaitanyamay ja chhe ane rAganI ruchinun-mithyAtvanun pariNaman jaD ja chhe; darekane AdhAr- AdheyapaNun potAmAn ja chhe.
PDF/HTML Page 1847 of 4199
single page version
mokShamArga prakAshakamAn shuddhopayogane grahaN kare te muni em munipaNAnun lakShaN kahyun chhe. vastu to trikAL shuddhadravya chhe. have pariNamanamAn shuddhopayogane grahaN kare enun nAm munidashA chhe. vaLI e shuddhopayoganA sAdhan vaDe munivaro ghAtIkarmano nAsh karI kevaLagnAn pAme chhe em tyAn kahyun chhe. vibhAvanA-rAganA sAdhan vaDe kevaLagnAn pAme chhe em chhe nahi. bhAI! jeno je svabhAv chhe te svabhAvathI svabhAvanI prApti thAy ne? yathAkhyAtachAritra potAnA svabhAvanI vItarAg pariNatithI prApta thAy ane kevaLagnAn gnAnanI nirmaL pariNatithI prApta thAy paN rAgathI na thAy.
mATe upayog eTale AtmA-gnAyakabhAv upayogamAn eTale chaitanyanA nirmaL pariNamanamAn ja chhe ane krodhAdi vikAr krodhAdimAn ja chhe.
agAu gAthA pa0 thI pap mAn (29 bolamAn) AvI gayun ke mithyAtvAdi chhe te anubhUtithI bhinna chhe. mithyAtva, avirati, kaShAy ane yog e chAr pratyayonA bhed ter guNasthAno chhe. Asrav hovAthI e badhAn achetan jaD chhe. ane shuddha upayog-vItarAgI pariNatimAn AtmA chhe. A bhedagnAn chhe. bhAvakarma, dravyakarma ane nokarmathI upayogano bhed jANavo te bhedagnAn chhe ane Avun bhedagnAn chothA guNasthAnathI hoy chhe. A rIte bhedavignAn barAbar siddha thayun.
pravachanasAramAn (1 thI pa gAthAmAn) Ave chhe ke shuddha AtmAnA lakShe thayelo param nirapekSha (rAganI apekShA rahit) shuddhopayog tene prApta thayelA chhe te AchArya, upAdhyAy ane sAdhu chhe.
have A arthanun kaLasharUp kAvya kahe chhe-
‘चैद्रूप्यं जडरूपतां च द्धतोः ज्ञानस्य रागस्य च’ chidrUpatA dharatun gnAn ane jaDarUpatA dharato rAg-‘द्वयोः’ e banneno, ‘अन्तः’ antarangamAn ‘दारुण–दारणेन’ dAruN vidAraN vaDe ‘परितः विभागं कृत्वा’ chotaraphathI vibhAg karIne ‘इदं निर्मलम् भेदज्ञानम् उदेति’ A nirmaL bhedagnAn uday pAmyun chhe.
chidrUpatA dharatun gnAn eTale gnAnapaNe, shraddhApaNe, vItarAgatApaNe, AnandapaNe pariNamato AtmA chhe. ane jaDarUpatA dharato rAg chhe. rAg jaD chhe. AgaL krodhAdi, karma ane nokarma em traN lIdhAn hatAn. ahIn rAg ja lIdho chhe. dayA, dAn, pUjA, bhakti ityAdino rAg chhe te jaD chhe em kahe chhe. e bannenA (gnAn ane rAganA) antarangamAn dAruN vidAraN vaDe arthAt bhed pADavAnA ugra abhyAs vaDe chotaraphathI vibhAg karIne nirmaL bhedavignAn uday pAmyun chhe. juo, A bhedavignAn kevI rIte
PDF/HTML Page 1848 of 4199
single page version
pragaTe enI vAt kare chhe. kahe chhe-paralakShe thato je rAg enAthI bhinna paDIne svalakShe thatA shuddha upayogane pragaT karI samasta prakAre rAg ane gnAnane judA karIne bhedagnAn pragaT thayun chhe. chotaraphathI eTale dravya, kShetra, kAL ane bhAv-em samasta prakArathI bhagavAn AtmAne rAgathI bhinna karIne bhedavignAn pragaT thayun chhe. ahAhA...! bhedavignAn thatAn vibhAvano koI ansh svapaNe bhAsato nathI. bhedavignAn AtmAne ane rAgane chotaraphathI bhinna karatun pragaT thayun chhe. matalab ke dravyathI bhinna, kShetra-pradeshathI bhinna, kALathI bhinna ane bhAvathI bhinna-em rAgathI AtmAne sarva prakAre bhinna karatun bhedagnAn pragaT thayun chhe.
ahAhA! A vastu AtmA je trikAL gnAn ane AnandasvarUp chhe tene parathI-rAgathI bhed pADatAn A pratyakSha nirmaL bhedagnAn pragaT thayun chhe. bhAI! chaitanyanI mUL punjI grahaN karavAmAn chaitanyanun pariNaman kArya kare, temAn rAg kArya na kare, vyavahAraratnatrayano rAg paN emAn kAm na Ave; kemake gnAnanun pariNaman dharato AtmA chhe ane jaDarUpatA dharato rAg chhe. bannenA bhinna svabhAv chhe.
prashna– to ‘‘mukhyopachAr du bhed yon baDabhAgi ratnatray dharain’’ em shAstramAn Ave chhe ne?
uttara– shAstramAn koI ThekANe nirupachAr ratnatrayanI sAthe rahelA vyavahAraratnatrayanun gnAn karAvavA tene ArAdhato-dharato em paN kahevAmAn Avyun chhe. nishchayanI sAthe te vyavahAr hoy chhe tethI nishchayano rAg upar Arop ApI tene ArAdhe chhe em shAstramAn kahelun chhe. gnAnI ArAdhe chhe to ek svane ja, paN rAgamAn ArAdhanAno Arop karI rAgane ArAdhe chhe em vyavahArathI kahevAmAn Ave chhe. have AgaL kahe chhe-
‘अधुना’ mATe have ‘एकम् शुद्ध–ज्ञानघन–ओघम् अध्यासिताः’ ek shuddha vignAnaghananA punjamAn sthit ane द्वितीय–च्युताः’ bIjAthI eTale rAgathI rahit evA ‘सन्तः’ he satpuruSho! ‘मोदध्वम्’ tame mudit thAo.
anAdithI je rAgamAn sthit hato te paryAyabuddhi hatI, agnAnabhAv hato. have rAgathI bhinna paDIne bhagavAn gnAnapunjamAn sthit thayo te vItarAg-vignAnarUp bhedavignAn chhe, mokShamArga chhe. Avun bhedavignAn gnAnanA lakShe thAy chhe. rAganA lakShe andar bhedavignAn na thAy. svanun-gnAnapunj evA AtmAnun lakSha thatAn bhedavignAnanun pariNaman thAy chhe.
jem khetaramAn so so maNanA ghAsanA ganj-punj hoy chhe em AtmA gnAnaghanano punj eTale ganj-Dhagalo chhe. emAn sthit ane bIjAthI rahit-te bIjun koN? gnAnasvabhAvathI rAg bIjo chhe. mATe gnAnamAn sthit ane rAgathI rahit evA he
PDF/HTML Page 1849 of 4199
single page version
satpuruSho! tame mudit thAo arthAt Anandit thAo, sukhI thAo, rAganI ekatAmAn dukh hatun te have rAganI bhinnatA karI Atmasthit thatAn sukhI thAo-em kahe chhe.
bhagavAn! tArun tattva-Anandano nAth andar paramAtmasvarUpe emane em paDayun chhe. ten pahelAn mAnyun na hatun tyAre tane e na hatun paN have mAnyun tyAre te chhe. mATe emAn sthit thaI have prasanna thAo, sukhI thAo em AshIrvAd Ape chhe.
gnAnanA oghamAn TharelA satpuruSho sukhI thAo em kahyun ne? matalab ke gnAnapunj bhagavAn AtmA je sat chhe emAn Thare te satpuruSh chhe ane asat evA rAgamAn Thare te asatpuruSh chhe. rAgamAn Thare te asatpuruSh dukhI chhe. tene kahe chhe-gnAnapunj bhagavAn AtmAmAn sthit thaIne arthAt gnAnanA pariNamanamAn bhagavAn AtmA samIp karIne he satpuruSho! mudit thAo, Anandit thAo. je gnAnanA pariNamanamAn AtmA samIp chhe te gnAnane dharma kahe chhe, mokShamArga kahe chhe ane je gnAnanI paryAyamAn rAg samIp chhe te adharma chhe, sansAramArga chhe.
‘द्वितीयच्युताः’ em lIdhun chhe ne? rAgathI bhinna thaIne eno artha ja e thayo ke svaastitvamAn Tharyo eTale parathI-rAgathI nAsti thaI. ahA! jene sAchI paddhati-rItanI khabar ja na hoy tene dharma kevI rIte thAy? koI kahe ke amArA bApadAdA karatA hatA mATe ame karIe chhIe. A to amAro kuLano dharma chhe em jANI ame pALIe chhIe. parantu bhAI! dekhAdekhI ke kuLakramane anusaranArane to dharmabuddhi ja nathI em mokShamArga-prakAshakamAn pt.. shrI ToDaramalajIe kahyun chhe. kuLakramathI jainadharma nathI paN rAgane jItI vItarAgatA pragaT kare te jainadharma chhe ane te nirmaL bhedavignAn vaDe pragaT thAy chhe.
ahAhA...! kaLash to kaLash chhe kAI! kahe chhe-rAgane judA pADavAnA abhyAs vaDe Anandit thAo. juo A Anandit thavAnI rIt. bIjAne samajAvatAn AvaDe na AvaDe enI sAthe kAI sambandh nathI. lokamAn A vaktA bahu prasiddha chhe em prashansA thAy paN e kAI chIj nathI. jene AtmagnAn thayun hoy, je jainadharmamAn draDh shraddhAvAn hoy ane je AtmarasI hoy te sAcho vaktA chhe. jeNe adhyAtmaras pIdho nathI te nishchay vastunI shun vAt kare? mokShamArgaprakAshakamAn kahyun chhe ke shrotAthI vaktAnun pad Unchun chhe. shrotAone khush rAkhavA vaktA kAI na kahe, jo em kare to enun pad nIchun jaI jAy.
ahIn kahe chhe-shuddhagnAnaghan prabhu AtmAnI draShTi ane ekAgratA thatAn rAganI-paryAyanI draShTi uDI gaI ane atIndriy AnandanI lahar UThI. mATe kahe chhe ke bhedagnAnanA abhyAs vaDe Anandit thAo.
PDF/HTML Page 1850 of 4199
single page version
A badhA dUghapAk AdinA svAdanI honshu kare chhe ne? are bhagavAn! dUdhapAk Adino svAd tane kayAn Ave chhe? e to jaD mATI chhe. enA prati rAgane karIne je rAg kare chhe te rAgano tane svAd Ave chhe ane e rAgano svAd to jherano-dukhano svAd chhe bApA! gnAnI santo kahe chhe-bhAI! lADu vagere jaDano svAd to jIvane Avato nathI paN enA pratyenA rAgano kaShAyalo-kaDavo svAd agnAnI jIvo le chhe. ahIn kahe chhe ke bhAI! rAgathI bhinna paDI andar nij chaitanyagharamAn AvatAn tane atIndriy Anandano svAd Avashe. rAgano svAd to parano jherano svAd chhe; mATe rAgathI haThI bhagavAn AtmAne AsvAdo. Anun nAm bhedavignAn chhe, dharma chhe.
‘gnAn to chetanAsvarUp chhe ane rAgAdik pudgalavikAr hovAthI jaD chhe; parantu agnAnathI, jANe ke gnAn paN rAgAdirUp thaI gayun hoy em bhAse chhe arthAt gnAn ane rAgAdik banne ekarUp-jaDarUp bhAse chhe.’
juo, shun kahe chhe? ke bhagavAn AtmA gnAnasvarUp chhe ane rAgAdi jaD agnAnasvarUp chhe. AtmA chaitanyasvabhAvamay chhe ane rAgAdi vibhAvasvarUp chhe. AtmA AnandasvarUp chhe ane rAg dukhasvarUp chhe. chhahaDhAlAmAn kahyun chhe ne ke-
juo, AmAn em nathI kahyun ke mAtra ashubh rAg ja Ag chhe. shubhAshubh banne prakAranA rAg Ag chhe; kaShAyamAtra agni chhe. bhAI! rAganA pariNAm chetananI jAtanA pariNAm nathI. atIndriy gnAn ane AnandanA pariNAm chaitanyanI jAtinA pariNAm chhe. rAg to kajAt chhe. chhatAn agnAnathI em bhAse chhe ke jANe rAg AtmAnI jAtino kem na hoy. agnAnIne anAdithI AtmA ane rAganA bhAv banne ek jAtinA jaDarUp bhAse chhe. tene em bhAse chhe ke rAg jIvanA svarUpamay chhe. paN ahIn kahe chhe ke-gnAyak bhagavAn sadA rAgathI bhinna chhe ane kadI rAgarUp thAy em nathI.
‘jyAre antarangamAn gnAn ane rAgAdino bhed pADavAno tIvra abhyAs karavAthI bhedagnAn pragaT thAy chhe tyAre em jaNAy chhe ke gnAnano svabhAv to mAtra jANavAno ja chhe, gnAnamAn je rAgAdikanI kaluShatA-AkuLatArUp sankalpa-vikalpa bhAse chhe te sarva pudgalavikAr chhe, jaD chhe.’
ahIn rAgane pudgalavikAr kahyo mATe te (rAg) pudgalathI thayA chhe em nathI. vikAr- rAg chhe to enI (jIvanI) pariNatimAn, paN te chaitanyanI jAtano nathI tethI te jaD achetan chhe em siddha karyun chhe kemake rAgamAn chetananA kiraNano ek ansh
PDF/HTML Page 1851 of 4199
single page version
paN nathI. A pramANe gnAn ane rAgAdinA bhedanun bhAn thAy chhe tyAre-bhedano ugra abhyAs karavAthI AnandanA svAd sahit AtmAno anubhav thAy chhe. Anun nAm bhedagnAn chhe.
‘jyAre Avun bhedagnAn thAy tyAre AtmA Anandit thAy chhe kAraN ke tene jaNAy chhe ke ‘‘pote sadA gnAnasvarUp ja rahyo chhe, rAgAdirUp kadI thayo nathI.’’
juo, AmAn keTalI dhIraj joIe. A kAI kriyAkAnD chhe ke jhaT daIne karI nAkhe! pahelAn rAgano svAd hato tyAre Anandano svAd na hato. rAganA vikalpathI bhedano abhyAs karI jyAre bhedagnAn karyun tyAre AtmAnA Anandano svAd Avyo ane tyAre ene jaNAyun ke- aho! hun to sadA gnAyak ja rahyo chhun, rAgarUp kadI thayo ja nathI.’’ mAnyo hato paN bhagavAn AtmA rAgarUpe shI rIte thAy?
juo, pote sadA gnAnasvarUpe ja rahyo chhe. kathanchit gnAnasvarUpe ane kathanchit rAgasvarUpe-vikArasvarUpe chhe em nahi. ahAhA...! bhagavAn gnAyakamUrti prabhu kadIy dayA, dAn AdinA svabhAve thayo ja nathI. pravachanasAr gAthA 200 mAn kahyun chhe ke-bhagavAn AtmA anAdino gnAyakabhAve ja rahyo chhe, parantu ene bIjI rIte adhyavasit karyo chhe-mAnyo chhe. rAg te hun, puNya te hun em bIjI rIte mithyApaNe mAnyun chhe.
keTalAk kahe chhe ke-puNyathI paN dharma thAy em mAno to anekAnta thAy.
bhAI! kharekhar em nathI. svabhAvanA Ashraye dharma thAy ane puNyathI na thAy enun nAm samyak anekAnta chhe. nishchayathI lAbh thAy ane vyavahArathI paN lAbh thAy evun anekAnta chhe ja nahi.
tethI to AchArya kahe chhe-he satpuruSho! je kAL gayo te gayo, paN have rAgathI bhedanA ugra abhyAs vaDe bhedagnAn pragaT karIne Anandane pAmo, mudit thAo.
anAdikALathI shubhAshubh rAg mAro chhe em mAnIne temAn ramI rahyo chhe te mithyAtvabhAv chhe ane emAn ja anant bhavanun bIj paDayun chhe. shubhAshubh rAganA vibhAvathI bhinna paDI antaramukhavalaN vaDe jeNe AtmAnubhav karyo te bandhanathI chhUTe chhe kemake tene nirmaL bhedavignAn pragaT thAy chhe. e ja kahe chhe-
‘A rIte A bhedavignAn jyAre gnAnane aNumAtra paN viparItatA nahi pamADatun thakun avichaLapaNe rahe chhe, tyAre shuddha upayogamayAtmakapaNA vaDe gnAn kevaL gnAnarUp ja rahetun thakun jarA paN rAgadveShamoharUp bhAvane karatun nathI,.. .’
PDF/HTML Page 1852 of 4199
single page version
juo, rAganI ruchirUp viparItatAthI bhinna paDIne bhedagnAnanA baL vaDe gnAnamAn avichalapaNe rahe chhe te AtmA sukhane prApta kare chhe. te jIv samakitI chhe ane tene shuddhopayogAtmakapaNun chhe. samyakdarshan shuddhopayoganA kALamAn thAy chhe. bhedagnAn thatAn dayA, dAn, bhakti AdinA rAgathI ranjit malin upayogathI khasIne gnAn kevaL gnAnarUp ja rahetun thakun shuddhopayogapaNe pariName chhe. antaramAn gnAnanI vartamAn paryAyane dravya upar sthApatAn AtmA shuddhabhAvarUpe pariName chhe. rAgathI bhinna paDelun gnAn ahinsakapaNe rahI viparItapaNe-rAgapaNe nahi thatun thakun jarA paN rAgadveShamohane karatun nathI. lyo? AvI vAt!
have atyAre to AkhA mArgano lop thaI gayo chhe. loko upavAs karavo, ne rasatyAg karavo ityAdi bAhya kriyAone dharma mAnavA lAgyA chhe. paN bhAI! vrat, tap Adi kriyAkAnD kAI dharma nathI, e to rAg chhe, dukh chhe. enA vaDe dharma mAnatAn to AtmA viparItapaNAne pAme chhe. ahIn kahe chhe-bhedagnAn AtmAne jarA paN viparItatAne pamADatun nathI ane tethI gnAn gnAnamAn-gnAnamay bhAvamAn rahe chhe.
bhAI! rAganI ruchinI mUrkhAImAn tun chorAsInA avatAramAn rajhaLI-rakhaDI rahyo chhe. e rajhaLapaTTIne maTADavAno A bhedagnAn ek ja upAy chhe. puNyanA bhAvanI ruchi bhagavAn! paribhramaNanun kAraN chhe.
keTalAk panDito ‘puNyaphalA arahantA’ ityAdi pravachanasAranI gAthA 4p no artha em kare chhe ke-‘arihantapaNun e puNyanun phaL chhe.’ enI TIkAmAn bhAv pragaT karyo chhe te jotA nathI. TIkAmAn to em chhe ke-‘puNyano vipAk-uday AtmAne akinchitkar chhe;’ arthAt AtmAne te lAbh ke hAni karatun nathI. pUrve je puNya bAndhyun hatun te udayamAn AvatAn enun je phaL divyadhvani, samosaraN ityAdi atishayo AtmAne (arihantane) akinchitkar chhe. uday chhe te kharI jAy chhe. tyAn (pravachanasAramAn) gAthA 77 mAn to ati spaShTa kahyun ke-dayA, dAn Adi puNyabhAv ane hinsAdi pApabhAv-e bemAn pher nathI em je mAnato nathI te mohAchchhAdit vartato thako ghor apAr sansAramAn paribhramaN kare chhe.
ahIn kahe chhe-dukharUp rAg ane AnandasvarUp bhagavAn AtmA e be vachchenun bhedagnAn karatAn gnAn potApaNe-shuddhopayogapaNe rahetun rAgane jarIy karatun nathI. juo, paranI dayA pALavAno bhAv rAg hovAthI hinsA chhe. enAthI bhinna bhagavAn AtmA ahinsak- vItarAgasvabhAvamay chhe. e be vachche bhedagnAn karIne vItarAgapaNe rahenAr shuddhopayogamay AtmA rAgane jarIy karato nathI. gnAn rAgane bhaLavA detun ja nathI. ahA! rAg Ave paN bhedagnAnI kartAbuddhithI rAgane karato nathI. jenAthI bhed thayo
PDF/HTML Page 1853 of 4199
single page version
tene te kem kare? gnAn to mAtra jANe, rAgane karavo evo eno svabhAv ja kayAn chhe? svabhAvane grahaN karyo pachhI rAganun karavApaNun rahe ja kayAnthI?
‘tethI em siddha thayun ke bhedavignAnathI shuddha AtmAnI upalabdhi thAy chhe ane shuddhaAtmAnI upalabdhithI rAgadveShamohano abhAv jenun lakShaN chhe evo samvar thAy chhe.’
shun kahyun A? ke dayA, dAn AdinA rAgathI bhed karIne bhedagnAn vaDe AtmAnI upalabdhi kahetAn anubhav thAy chhe. lyo, A vidhi kahI. bhAI! A vidhi vinA AtmAno anubhav thato nathI. rAg e to paraghar chhe ane paragharamAn javun e to vyabhichAr chhe. rAgathI bhinna paDelun gnAn, shuddha gnAnamayapaNe pariNamatun, jarIy rAgayuktapaNe nahi thatun thakun, gnAnapaNe ja rahe chhe ane atIndriy Anandane anubhave chhe. A vidhie AtmAnI upalabdhi thAy chhe.
jem koIne shIro banAvavo hoy to pahelAn loTane ghImAn sheke, pachhI goLanun pANI emAn nAkhe. paN koI ghInI bachat karavA khAtar pahelAn loTane goLanA pANImAn nAkhe ane pachhI ghImAn sheke to shIro to shun loparI-poTIs paN nahi thAy. enAn ghI, loT, goL badhuy nakAmun jashe. em koI pahelAn dayA, dAn, vratAdinA kriyAkAnD kare, kemake e sahelun paDe chhe ane pachhI svarUpanAn shraddhA, gnAn, chAritra Adi thashe em mAne tene kahe chhe-bhAI! tArA vratAdinA badhA kriyAkAnD phogaT jashe. bhAI! bhedagnAnathI nirmaL ratnatray thAy paN bhedaratnatrayathI AtmAnubhav kadIy na thAy. bhedaratnatray pALatAn pALatAn nishchay nirupachAr ratnatray pragaTe em koI mAne to ene moTun mithyAtvanun shalya chhe.
prashna– to pravachanasAramAn Ave chhe ke gnAnI samakitI gnAnAchAr, darshanAchAr, chAritrAchAr, vIryAchAr, tapAchAr Adi vyavahArane kare chhe?
uttara– bhAI! jyAn sudhI pUrNatA na pamAy tyAn sudhI samakitI gnAnIne Avo vyavahAr hoy chhe em tyAn kahevun chhe. gnAnI tene potAnun kartavya jANI kare chhe em nathI; gnAnI to e sarva vyavahArane svarUpathI bhinna heyapaNe jANe ja chhe, karato nathI. bhAI! charaNAnuyogamAn kathananI AvI vyavahAranI shailI chhe tene yathArtha samajavI.
are! e samaje kayAre? bichAro Akho di’ bairAne, chhokarAnne, kuTumbane pALavA- poShavAno ane raLavAno ekalo pApano udyam karavAthI navaro paDe to ne? ene pApanI majurImAnthI navarAsh kayAn chhe?
tyAre te kahe chhe-ame to amArI kuTumb pratyenI pharaj bajAvIe chhIe. kuTumb pratyenI pharaj to bajAvavI joIe ne? tene kahIe chhIe-
PDF/HTML Page 1854 of 4199
single page version
bhagavAn! kuTumb pratye tArI pharaj kevI? kuTumb to pratyakSha bhinna par vastu chhe. tArI pharaj to tArAmAn hoy ke paramAn-kuTumbamAn? AtmAne par pratye pharaj nathI. par pratye pharaj mAnanAr mUDh mithyAdraShTi chhe ane te anant sansAramAn rakhaDanArA chhe. bhagavAn! tAre potAnun hit karavun chhe ke nahi? jo tAre potAnun hit karavun hoy to dharma pragaT kar. e dharma kem thAy? to kahe chhe ke puNya-pApanA bhAvane ane bhagavAn AtmAne bhinna jANe tyAre thAy. bhAI! tun anAdi kALathI janma-maraNanA bhAvamAn jholA khAto dukhI thaI rahyo chhe. bhagavAn! ten kahyAn na jAy ane sahyAn paN na jAy evAn mahA kaShTa-dukh uThAvyAn chhe.
juo, lAThImAn ek aDhAr varShanI chhoDI hatI. navI navI paraNelI. tene shItaLA nIkaLyA. sharIranA rom rom par shItaLAnA dANA ane dANedANe IyaLo paDelI. bichArIne pArAvAr vedanA; taLAImAn pAsun palaTe tyAn chIs pADI uThe; bichArI rUve-rUve, bhAre Akranda kare, tenI mAne te kahe-bA, A te shun thayun? AvAn pAp men A bhavamAn to karyAn nathI, Avun dukh te kem sahan thAy? raDatI, bhAre kakaLAT karatI vilApanI dashAmAn bichArIno deh chhUTI gayo. bhAI! AvAn to shun AnAthI anekagaNAn dukh ten bhUtakALamAn uThAvyAn chhe. tun jANe ke A bIjAnI vAt chhe paN em nathI bhAI! AvA to anant anantavAr potAne paN bhav thayA chhe. mithyAtvanA phaLamAn chAr gatinA, ane nigodanA bhav tane anantavAr thayA chhe. bhagavAn! A tArA ja dukhanI kathA chhe.
ahIn kahe chhe-rAgathI-kriyAkAnDathI dharma mAnanArane sansAranun-dukhanun paribhramaN nahi maTe; bhavano abhAv nahi thAy. to kevI rIte thAy? to kahe chhe-bhAI! kriyAkAnDanA rAgathI bhagavAn AtmA bhinna chhe em bhedano abhyAs karI, rAgathI lakSha chhoDI bhedagnAn vaDe avichalapaNe gnAnane gnAnamAn rAkhIne shuddhopayogapaNe pariNamatAn dharma thAy chhe ane bhavano abhAv karavAnI A ja rIte chhe. AvI bhedagnAnanI bhUmikAmAn samakitI gnAnI rAgano jarAy kartA thato nathI, gnAtA rahe chhe ane ekalA gnAnamayabhAve pariNamato thako te sarvathA rAgarahit thaI bhavamukta thaI jAy chhe. aho! bhedavignAn koI alaukik chIj chhe. banArasIdAse kahyun chhe ne ke-
bhedagnAnathI AtmAno anubhav thAy chhe. AtmAnA anubhavathI rAgadveShamohano nAsh thAy chhe arthAt rAgadveShamohAdi Asravano abhAv jenun lakShaN chhe evo samvar thAy chhe. rAgadveShamoh Asrav chhe. tenA abhAvasvarUp samvar chhe. te samvar AtmAnI shuddha chaitanyamay pariNatirUp dharma chhe. lyo, Am bhedavignAn ja dharmanun mUL chhe. samajANun kAI...?
[pravachan nan. 2pa2 thI 2pa4 * dinAnk pa-12-76 thI 7-12-76]
PDF/HTML Page 1855 of 4199
single page version
कथं भेदविज्ञानादेव शुद्धात्मोपलम्भ इति चेत्–
तह कम्मोदयतविदो ण जहदि णाणी दु णाणित्तं।। १८४।।
अण्णाणतमोच्छण्णो आदसहावं अयाणंतो।। १८५।।
तथा कर्मोदयतप्तो न जहाति ज्ञानी तु ज्ञानित्वम्।। १८४।।
एवं जानाति ज्ञानी अज्ञानी मनुते रागमेवात्मानम्।
अज्ञानतमोऽवच्छन्नः आत्मस्वभावमजानन्।। १८५।।
have pUchhe chhe ke bhedavignAnathI ja shuddha AtmAnI upalabdhi (anubhav) kaI rIte thAy chhe? tenA uttararUp gAthA kahe chhe-
tyam karmaudaye tapta paN gnAnI na gnAnIpaNun taje. 184.
AtmasvabhAv–ajAN je agnAnatam–AchchhAdane. 18p.
gAthArtha– [यथा] jem [कनकम्] suvarNa [अग्नितप्तम् अपि] agnithI tapta thayun thakun paN [तं] tenA [कनकभावं] suvarNapaNAne [न परित्यजति] chhoDatun nathI [तथा] tem [ज्ञानी] gnAnI [कर्मोदयतप्तः तु] karmanA udayathI tapta thayo thako paN [ज्ञानित्वम्] gnAnIpaNAne [न जहाति] chhoDato nathI.- [एवं] Avun [ज्ञानी] gnAnI [जानाति] jANe chhe, ane [अज्ञानी] agnAnI [अज्ञानतमोऽवच्छन्नः] agnAn-andhakArathI AchchhAdit hovAthI [आत्मस्वभावम्] AtmAnA svabhAvane [अजानन्] nahi jANato thako [रागम् एव] rAgane ja [आत्मानम्] AtmA [मनुते] mAne chhe.
TIkA– jene upar kahyun tevun bhedavignAn chhe te ja tenA (bhedavignAnanA) sadbhAvathI gnAnI thayo thako A pramANe jANe chhe-jem prachanD agni vaDe tapta thayun
PDF/HTML Page 1856 of 4199
single page version
thakun paN suvarNa suvarNatva chhoDatun nathI tem prachanD karmoday vaDe gherAyun thakun paN (arthAt vidhna karavAmAn AvatAn chhatAn paN) gnAn gnAnatva chhoDatun nathI, kem ke hajAr kAraNo bhegAn thavA chhatAn svabhAvane chhoDavo ashakay chhe; kAraN ke tene chhoDatAn svabhAvamAtra vastuno ja uchchhed thAy, ane vastuno uchchhed to thato nathI kAraN ke satnA nAshano asambhav chhe. Avun jANato thako gnAnI karmathI AkrAnt (gherAyelo, AkramaN pAmelo) hovA chhatAn paN rAgI thato nathI, dveShI thato nathI, mohI thato nathI, parantu shuddha AtmAne ja anubhave chhe. ane jene upar kahyun tevun bhedavignAn nathI te tenA abhAvathI agnAnI thayo thako, agnAn-andhakAr vaDe AchchhAdit hovAthI chaitanya- chamatkAramAtra AtmasvabhAvane nahi jANato thako, rAgane ja AtmA mAnato thako, rAgI thAy chhe, dveShI thAy chhe, mohI thAy chhe, parantu shuddha AtmAne bilakul anubhavato nathI. mATe em siddha thayun ke bhedavignAnathI ja shuddha AtmAnI upalabdhi (anubhav) thAy chhe.
bhAvArtha– jene bhedavignAn thayun chhe te AtmA jANe chhe ke ‘AtmA kadI gnAnasvabhAvathI chhUTato nathI.’ Avun jANato hovAthI te, karmanA uday vaDe tapta thayo thako paN, rAgI, dveShI, mohI thato nathI parantu nirantar shuddha AtmAne anubhave chhe. jene bhedavignAn nathI te AtmA, AtmAnA gnAnasvabhAvane nahi jANato thako, rAgane ja AtmA mAne chhe tethI te rAgI, dveShI, mohI thAy chhe parantu kadI shuddha AtmAne anubhavato nathI. mATe e nakkI thayun ke bhedavignAnathI ja shuddha AtmAnI upalabdhi thAy chhe.
have pUchhe chhe ke bhedavignAnathI ja shuddha AtmAnI upalabdhi (anubhav) kaI rIte thAy chhe? tenA uttararUp gAthA kahe chhe-
shiShya pUchhe chhe ke-bhagavAn! shun bhedavignAnathI ja shuddha AtmAno lAbh thAy em ekAnta ja chhe? guru uttar Ape chhe ke-hA; bhedavignAnathI ja AtmalAbh thAy chhe. bhedavignAnathIy thAy ane rAgathIy AtmalAbh thAy em jo koI mAne to te yathArtha nathI em have uttararUp gAthA kahe chhe-
‘jene upar kahyun tevun bhedavignAn chhe te ja tenA (bhedavignAnanA) sadbhAvathI gnAnI thayo thako A pramANe jANe chhe...’
PDF/HTML Page 1857 of 4199
single page version
joyun? jene bhedavignAn thayun chhe arthAt rAgathI bhinna paDIne shuddha AtmAno jene anubhav thayo chhe te ja e bhedavignAnanA sadbhAvathI gnAnI thayo chhe; rAg ke vyavahAraratnatrayane laIne gnAnI thayo chhe em nathI.
pravachanasAr gAthA 236 mAn Ave chhe ke je kAyA ne kaShAyane potAnA mAnanAro chhe te chhakAyanA jIvano ghAtI-hinsak ane pAnch indriyonA viShayono abhilAShI chhe. ahAhA...! nagna digambar muni thayo hoy topaN jenI mAnyatA chhe ke sharIranI kriyA mArI chhe ane vratAdino rAg mArun kartavya chhe te ekendriy jIvone na haNato hovA chhatAn chhakAyano hinsak chhe ane indriyanA viShayono abhilAShI chhe. gambhIr vAt chhe prabho! kAy eTale ajIv ane kaShAy eTale Asrav-e bannene je potAnA mAne chhe te mithyAdraShTi chhe.
tyAre koI kahe chhe-nirargal pApamAn rachyApachyA chhe emane bichArAone k kpuNya to karavA do; dharma to pachhI (e vaDe) thashe.
are bhAI! puNya hun karun, puNya mArun kartavya evI je mAnyatA te mahA mithyAtva chhe. ane mithyAtva e shun pAp nathI? mithyAtva e ja mahApAp chhe ane mithyAtvane vash thaIne ja jIv pAp kare chhe.
aShTapAhuDamAn darshanapAhuDanI trIjI gAthAmAn spaShTa kahyun chhe ke-je jIv darshanathI bhraShTa chhe te muktine pAmato nathI; je jIv darshanathI bhraShTa chhe te gnAnathI ane chAritrathI paN bhraShTa chhe; te bhraShTamAn bhraShTa chhe. tathA jene darshanashuddhi chhe paN chAritra nathI te muktine pAmashe; hamaNAn chAritrarahit chhe paN darshanashuddhinA baLe te chAritrane prApta thaIne sIjhashe-muktine pAmashe. AvI vAt chhe. bhAI! vrat, tap, bhakti AdinA rAgathI mane lAbh (AtmalAbh) thashe em mAnI je pravarte chhe te mUDh mahAbhraShTa-sarvabhraShTa mithyAdraShTi chhe. samajANun kAI...?
ahIn kahe chhe-jIv bhedagnAnanA sadbhAvathI gnAnI thayo thako A pramANe jANe chhe-‘jem prachanD agni vaDe tapta thayun thakun paN suvarNa suvarNatva chhoDatun nathI tem prachanD karmoday vaDe gherAyun thakun paN gnAn gnAnatva chhoDatun nathI.’
jayasenAchAryadevanI TIkAmAn A samajavA pAnDav Adinun draShTAnt Apelun chhe.
pAnch pAnDavo pUrve rAjakumAr hatA ane pAchhaLathI jeo mahAmuni thayA teonun nAjuk sundar sharIr hatun. ek vAr shatrunjay parvat par dharmAtmAo badhA AtmAnA ati prachur AnandanA vedanamAn sukh nimagna hatA tyAre duryodhanano bhANej tyAn Avyo ane pUrvanun ver yAd karIne lokhanDanAn dhagadhagatAn kaDAn vagere temanA sharIr par paherAvyAn.
PDF/HTML Page 1858 of 4199
single page version
ahA! AvA prachanD karmoday vaDe gherAyelA hovA chhatAn te mahAmunio-bhAvalingI santo AnandamAn magna rahyA. te kALe paN gnAne gnAnatva chhoDayun nahi. traN pAnDavo to (evA prasange paN shreNI mAnDIne) kevaLagnAn pAmI mokShe padhAryA. nakuL ane sahadevane, are! sAdharmI moTAbhAIone kem hashe-evo shubh vikalpa Avyo to enA phaLamAn emane sarvArthasiddhinun AyuShya bandhAI gayun ane devagatine pAmyA. ahA! kevaLagnAn tetrIs sAgaropamathI k kadhik dUr thaI gayun kemake pharIne manuShyapaNe janmyA pachhI paN ATh varSha pahelAn kevaLagnAn nahi thAy.
koIne thAy ke -are! pAnDavo -dharmAtmAone paN AvA prasango!
bhAI! karmanA udayanI sAmagrI enA kALe svayam udayamAn Ave tene koN roke?
tyAre prashna thAy ke koI dev kem vahAre na AvyA? shun devane paN khabar na paDI?
devane khabar paDe toy A jIvano puNyano uday hoy tyAre Ave ne? devane paN jyAre tIvra kaShAy hoy tyAre khabar paDatI nathI (upayog emAn jato nathI) ane mand kaShAy hoy ane khyAlamAn Ave topaN te prakAranI shakti na hoy to shun kare? mokShamArga prakAshakamAn A vAt lIdhI chhe. dev paN kAI na kare. (bhavitavya koI na nivArI shake).
shAstramAn bIjun draShTAnt bandhak Adi pAnchaso munionun Ave chhe. bandhak Adi pAnchaso munio hatA. ek vakhat muni rAjAnI rANI sAthe vAt karatA hashe to koIe rAjAne bharamAvyun ke munio AvA ja (vyabhichArI) chhe. tethI rAjAne shankA paDI-vahem paDayo. rAjAe hukam karyo ke badhA munione ghANImAn pIlo. AvA bhAre upasarganA prasangamAn paN munivaro atIndriy AnandanA prachur svasamvedanamAn jhUlatA hatA; te kALe paN gnAn dhIr thaIne gnAnapaNe kAyam avichal rahyun.
vaLI sItAjInI paN vAt Ave chhe ne? bhagavAn rAmachandra tadbhav mokShagAmI charam sharIrI dharmAtmA hatA. sItAjI rAvaNane tyAn rahelA ane rAmachandre svIkAryAn evo lokApavAd thatAn dharmAtmA ane sAdharmI sItAjIne potAnA shIlanI parIkShA ApavA dhagadhagatA agnikunDamAn pravesh karavA rAmachandre AgnA karI. sItAjI agniparIkShAmAn utaratAn pahelAn agnine kahe chhe-he agni! jo men rAm sivAy pati tarIke koI bIjAno vikalpa karyo hoy to mane bhasma karI de; hA, paN jo bIjAno vikalpa na Avyo hoy to dhyAn rAkhaje, anyathA jagatamAn hAnsI thashe. te veLA sItAjIno puNyano uday hato eTale sinhAsan rachAI gayun ane kasoTImAn pAr utaryAn juo, A dharmAtmA! AvA viShay prasange paN sItAjIe gnAnatva na chhoDayun. aho gnAn! aho bhedagnAn!
PDF/HTML Page 1859 of 4199
single page version
draupadInI paN vAt Ave chhe ne? duryodhananA mANasoe sabhAmAn draupadInI sADI khenchI; ek khenchI tyAn bIjI thaI gaI, bIjI khenchI tyAn trIjI thaI gaI-Avun. puNyakarmano uday chhe ne? to draupadInA shIlanI rakShA thaI. paN kadAch (pApano uday hoy to evun na paN thAy, topaN gnAnIne gnAnatva chhUTatun nathI. pAnDavo vachanathI bandhAyelA hatA eTale AvI cheShTAne joI rahyA; bIjun kare paN shun? ahIn kahe chhe-
jem suvarNa agnimAn tapAvavA chhatAn suvarNapaNAne chhoDatun nathI tem bhedagnAnathI yukta AtmAnun gnAnamay pariNaman prachanD karmodayanA gherAvAmAn chhUTatun nathI; gnAn gnAnatva chhoDatun nathI, nirmaL pariNati chhoDatun nathI. bhAI! A vartamAn pariNatinI vAt chhe, trikALI svabhAvanI vAt nathI. trikALI svabhAv to agnAnIne paN sadA evo ne evo ja chhe. ahIn to jeNe trikALInA Ashraye rAgathI bhinna gnAnano anubhav karyo evA bhedagnAnI jIvanun gnAn (pariNaman) prachanD karmodayathI gherAI jAy topaN gnAnatvane chhoDatun nathI em vAt chhe. enun kAraN ApatAn kahe chhe-
‘kemake hajAr kAraNo bhegAn thavA chhatAn svabhAvane chhoDavo ashakay chhe; kAraN ke tene chhoDatAn svabhAvamAtra vastuno ja uchchhed thAy, ane vastuno uchchhed to thato nathI kAraN ke satnA nAshano asambhav chhe.’
ahIn ‘hajAr kAraNo’ kahIne sankhyAnI aparimitatA batAvavI chhe. matalab ke lAkho, karoDo, anantA kAraNo bhegAn thaI Ave chhatAn svabhAvane chhoDavo ashakay chhe. ahAhA...! rAgathI bhinna paDIne je gnAnamay pariNaman thayun tene bIjI chIj (karmoday) shun karI shake? (kAI nahi). bApu! bahAramAn (karmodayamAn) to je thavAnun hoy te thAy, temAn bIjo (-AtmA) shun karI shake? ahAhA...! juo A vastunA pariNamananI svatantratA! pratikULatAnA ganjanA ganj paN AtmAnA-gnAnanA gnAnatvane chhoDAvI shakatI nathI.
bhagavAn AtmA sachchidAnandasvarUp prabhu pUrNa gnAn ane AnandanA svabhAve bharelo chhe. samakitIne enI dashAmAn, AtmAmAn je AnandasvabhAv chhe teno ansh ja pragaT chhe; chhe e siddhanI jAtano hon. ane munine? ahAhA...! je muni chhe ene to AnandanA prachanD phuvArA phUTe chhe. jem phuvArAmAnthI pANI phUTe tem andar AnandanA nAthamAn je antar-ekAgra thayA chhe evA munirAjane atIndriy AnandanI prachanD dhArA phUTe chhe. ene karmano gherAvo shun kare? (kAI nahi). enun gnAn gnAnattva chhoDatun nathI arthAt AtmA vItarAgI shAntinI pariNatine chhoDato nathI. ashAtAnA udayamAn gherAyelo hoy chhatAn vItarAgapaNun-AnandapaNun chhUTatun nathI; kemake anantA kAraNo maLavA chhatAn svabhAvane chhoDavo ashakay chhe, kemake svabhAvane chhoDatAn svabhAvamAtra vastuno ja nAsh thAy. vItarAg pariNati chhUTe to vastuno ja nAsh thaI jAy.
PDF/HTML Page 1860 of 4199
single page version
ahAhA...! vItarAgabhAvano rang chaDhayo chhe ne? rAganA range chaDhelAne vItarAgatA durlabh chhe ane vItarAgatAnA range chaDhelAne rAg durlabh chhe. niyamasAramAn Ave chhe ke gnAnIone vikalpa durlabh chhe, dharmAtmAone rAg durlabh chhe ane agnAnIne vItarAgapaNun durlabh chhe. rAgathI bhinna paDI jyAn atIndriy Anandamay AtmAno anubhav thayo, AtmAne jANyo ane oLakhyo ane tyAre je vItarAgatAmay-Anandamay pariNaman thayun te karmanA gherAvamAn paN chhUTatun nathI; jo e chhUTe to kahe chhe svabhAv ja chhUTI jAy ane to vastuno ja nAsh thaI jAy. paN svabhAv koI divas chhUTe nahi kAraN ke satno nAsh asambhav chhe. juo, A nyAy chhe. vItarAgasvabhAvI prabhu AtmAnAn dravya, guN ane paryAy traNe sat chhe. vItarAgasvabhAvI sattAnun pariNaman paN sat chhe bhAI! ane te ahetuk chhe; dravya-guN paN enun kAraN nathI. have Am jyAn enI utpattimAn dravya-guN paN kAraN nathI tyAn jagatanA pratikUL sanjogo eno nAsh kevI rIte kare? (na karI shake). have kahe chhe-
‘Avun jANato thako gnAnI karmathI AkrAnt hovA chhatAn paN rAgI thato nathI, dveShI thato nathI, mohI thato nathI, parantu shuddha AtmAne ja anubhave chhe.’
gnAnI to jANe chhe ke hun to sadA gnAtA-draShTA jANavA-dekhavAnA svabhAve rahelo chhun. pratikUL sanyogono paN hun to jANanAr-dekhanAr mAtra chhun. A pramANe jANato thako gnAnI karmathI gherAI jAy chhatAn pariShahanI bhIns vachche paN dhIraj khoIne rAg-dveSh-mohabhAvane prApta thato nathI, agnAnapaNe pariNamato nathI; shuddha AtmAne ja anubhave chhe. dharmI rAgI-dveShI thato nathI e mithyAtvapUrvakanA rAgadveShanI vAt chhe.
samAdhishatakamAn Ave chhe ke pratikUL sanyogo AtmAne dukhanun kAraN nathI; mATe he Atman! sahan karavAnI (bhedagnAnanA abhyAsathI dhairya keLavavAnI) Tev pAD. sukh-sagavaDathI (viShayothI) jo tun TevAI gayo hoIsh to pariShahanI bhInsamAn agavaDatA Avashe tyAre thIjAI jaIsh; mATe pratikULatA vakhate paN sahan-shIlatA kAyam rahe evo abhyAs kar. aho! AchAryoe to gajabanAn kAm karyA chhe! shAtAshILiyA na rahetAn antarapuruShArthane puShTa karavAnI preraNA karI chhe jethI sahanashIlatA ane dhairya kAyam banI rahe.
have kahe chhe-‘jene upar kahyun tevun bhedavignAn nathI te tenA abhAvathI agnAnI thayo thako, agnAn-andhakAr vaDe AchchhAdit hovAthI chaitanyachamatkAramAtra AtmasvabhAvane nahi jANato thako, rAgane ja AtmA mAnato thako, rAgI thAy chhe, dveShI thAy chhe, mohI thAy chhe, parantu shuddha AtmAne bIlakul anubhavato nathI.’
juo, jene bhedavignAn nathI te agnAnI chhe. shubharAg mAro chhe ane enAthI mane lAbh thashe evI rAg sAthenI ekatvabuddhinA andhakArathI DhankAI gayelo hovAthI