Pravachan Ratnakar-Gujarati (English transliteration). Gatha: 177-178.

< Previous Page   Next Page >


Combined PDF/HTML Page 89 of 210

 

PDF/HTML Page 1761 of 4199
single page version

joDAIne Asrav kare to navIn bandh thAy chhe, na kare to karma chhUTI-jharI jAy chhe.

satnI sAme Aje lokone be moTA vAndhA chhe. (virodh chhe)- 1. nimittathI upAdAnamAn kArya thAy ane 2. vyavahArathI nishchay thAy arthAt charaNAnuyoganun AcharaN-vrat-pachakakhAN Adi

shubharAgathI dharma thAy.

1. pravachanasAr gAthA 102 mAn spaShTa kahyun chhe ke-mithyAtva, rAg-dveShAdi ke samyagdarshan- gnAn-chAritra Adi je koI pariNAm utpanna thAy chhe te tenI utpattino kAL chhe, janmakShaN chhe. te pariNAm parathI-nimittathI utpanna thAy chhe em nathI. paradravya-nimittane to AtmA sparshato paN nathI. juo, ghaDo je thayo chhe te mATIthI thayo chhe. bIjun nimitta (kumbhAr) ho bhale, parantu nimittathI ghaDo thayo nathI. samayasAr gAthA 372 mAn AchArya bhagavAn kahe chhe ke- kumbhAr ghaDAne kare chhe em ame dekhatA nathI; kemake mATI potAnA svabhAvane nahi ullanghatI hovAne lIdhe, kumbhAr ghaDAno utpAdak chhe ja nahi; mATI ja kumbhAranA svabhAvane nahi sparshatI thakI, potAnA svabhAvathI kumbhabhAve upaje chhe. mATImAn ghaDo utpanna thavAno kAL hato to te ghaDAnI paryAye utpanna thaI chhe, kumbhAre ghaDo karyo ja nathI.

vaLI tyAn ja (gAthA 372 mAn) AchArya bhagavAne kahyun chhe ke-‘vaLI jIvane paradravya rAgAdik upajAve chhe em shankA na karavI; kAraN ke anya dravya vaDe anya dravyanA guNano utpAd karAvAnI ayogyatA chhe; kemake sarva dravyonA svabhAvathI ja utpAd thAy chhe’ juo, karmanI e shakti nathI ke te AtmAne vikAr karAvI de. karma nimitta jarUr chhe, paN te AtmAne vikAr karAvI de evI tenI yogyatA nathI, ayogyatA chhe. gnAnAvaraNIy karmane laIne gnAn rokAy em agnAnIo mAne chhe. tyAn shabda ‘gnAnAvaraNIy’ paDayo chhe ne? paN bhAI! em nathI. gnAnAvaraNIy karma to nimittamAtra chhe. potAnI gnAnanI hINI pariNati pote potAthI kare chhe to karmane nimitta kahe chhe. jem kumbhAr ghaDAno utpAdak chhe nahi tem karma jIvamAn vikArano utpAdak chhe nahi.

2. vyavahArathI nishchay thAy em keTalAk loko mAne chhe. A vrat, tap, bhakti, jAtrA Adi kare to jANe dharma thaI gayo em agnAnIo mAne chhe. bhAI! e sarva bhAvo par lakShe thatA hovAthI shubhabhAv chhe, paN emAn dharma kayAnthI Avyo? ashubhathI bachavA dharmIne paN te Ave chhe paN te dharma nathI. dharma to bhagavAn AtmA sachchidAnandasvarUp je dhruv paramAtmadravya tenA Ashraye thAy chhe. samyagdarshan e dharmanun pahelun pagathiyun chhe. samyagdarshan arthAt AtmAnubhavamanDit AtmashraddhAn vinA dharma kevo? samyagdarshan vinAnA kriyAkAnD to ekaDA vinAnA mInDAn athavA var vinAnI jAn jevA chhe.


PDF/HTML Page 1762 of 4199
single page version

samayasAr gAthA 72 mAn (AtmA ane Asravonun bhedagnAn karAvatAn) spaShTa kahyun chhe ke-shubh ane ashubh bhAv banne AsravabhAvo chhe. dayA, dAn, vratAdinA bhAv Asrav chhe. are je bhAve tIrthankaragotrano bandh thAy te shubhabhAv paN Asrav chhe, ane te Asravo malin chhe, viparIt svabhAvavALA jaD chhe ane AkuLatAne utpanna karavAvALA chhe. jyAre bIjI bAju bhagavAn AtmA ati nirmaL, chaitanyamAtrasvabhAvapaNe ane sadAy nirAkuL svabhAvapaNe anubhavamAn Ave chhe. A rIte bhagavAn AtmA shubhabhAvathI bhinna chhe. A pramANe je shubharAg AtmAthI bhinna chhe te nishchayanun kAraN kem thAy? rAg kAraN ane nirmaL vItarAgI paryAy kArya em chhe nahi, rAg karatAn karatAn samyaktva thAy e vAt tadna mithyA chhe. shun lasaN khAtAn khAtAn kastUrInA oDakAr Ave? na ja Ave. tem charaNAnuyoganI lAkh kriyA vrat, tap Adi kare parantu enAthI nishchay (dharma) pragaT na thAy.

vItarAgano mArga bahu sUkShma chhe, bhAI! lokone sAmbhaLavA maL‌yo nathI eTale teo ajainane jain mAnI beThA chhe. shun thAy? jIvanI yogyatA na hoy to ene (jainapaNun) maLe shI rIte? have kahe chhe-

‘samyagdraShTine mithyAtvano ane anantAnubandhI kaShAyano uday nahi hovAthI tene te prakAranA bhAvAsravo to thatA ja nathI ane mithyAtva tem ja anantAnubandhI kaShAy sambandhI bandh paN thato nathI.’

juo, puNyathI dharma thAy ke rAgathI (vyavahArathI) nishchay thAy evI viparIt mAnyatA samyagdraShTine hotI nathI. gneyane iShTa mAnI rAg thavo ane aniShTa mAnIne dveSh thavo te anantAnubandhI kaShAy chhe. eno samyagdraShTine abhAv chhe. viparIt mAnyatAnA nAsh sahit samyagdraShTine anantAnubandhI kaShAyano abhAv thayo chhe ane teTalo te svarUpAcharaNamAn sthir thayo chhe tethI tene te prakAranA bhAvAsravo thatA ja nathI ane tethI mithyAtva ane anantAnubandhI kaShAy sambandhI bandh paN thato nathI. A gAthAmAn samakitIne je asthiratAno rAg thAy chhe tene gaNyo ja nathI, kAraN ke mithyAtva sambandhI rAg-dveSh ja sansAranI jaD chhe. aho! samyagdarshan e evI adbhut chIj chhe je sansAranI jaD chhedI nAkhe chhe.

ahA! Atmadravya anant anant AnandanA svabhAvathI bharelI vastu chhe. evA dravyanI draShTi thatAn paryAyamAn Anandano svAd Ave chhe. ekalA Anandano nahi parantu dravyamAn jeTalA guNo chhe te darekano vyakta ansh samyagdarshananA kALe pragaT thAy chhe. AvA samyagdraShTine mithyAtva ane anantAnubandhInA rAgadveSh to chhe ja nahi tethI te prakArano bandh paN nathI. kShAyik samyagdraShTine sattAmAnthI mithyAtvano kShay thatI vakhate


PDF/HTML Page 1763 of 4199
single page version

ja anantAnubandhI kaShAyano tathA te sambandhI avirati ane yogabhAvano paN kShay thaI gayo hoy chhe tethI tene te prakArano bandh thato nathI.’ juo! jayachand panDit thoDo vadhu khulAso kare chhe ke paramANunI (jaDakarmanI)-mithyAtvakarmanI sattA chhe eno kShay thatI vakhate kShAyik samyagdraShTine anantAnubandhI kaShAyano kShay thAy chhe tathA te sambandhI aviratino paN nAsh thAy chhe. vaLI samyagdarshan thatAn kaShAy thavAnun je te prakAranun yog-kampan (yogaguNanI vikRut avasthA) hatun te paN nAsh thayun chhe kemake ayog-guN-akampasvabhAvano ek ansh tyAre pragaT thayo chhe. ahIn em kahe chhe ke samyagdarshan thatAn anantaguNano ansh pragaT thAy chhe ane sAthe te te prakAranA avaguNano ansh paN nAsh pAme chhe.

chothe guNasthAnake gRuhasthAshramamAn AtmAnA chAritraguNano vyakta ansh pragaT thAy chhe ane tethI te prakAranA (anantAnubandhI) kaShAyano paN nAsh thAy chhe. aupashamik samyagdraShTine mithyAtva tem ja anantAnubandhI kaShAyo mAtra upashamamAn-sattAmAn ja hovAthI sattAmAn rahelun dravya udayamAn AvyA vinA te prakAranA bandhanun kAraN thatun nathI. upasham samakitamAn mithyAtvano uday thato ja nathI. kShAyopashamik samyagdraShTine paN samyakmohanIy sivAyanI chha prakRitio vipAk- udayamAn AvatI nathI, tethI te prakArano bandh thato nathI. kShayopasham samakitIne mithyAtva, mishra ane anantAnubandhInI chAr em chha prakRitiono uday ja nathI. samyak mohanIyano jarI uday chhe paN eno koI bandh nathI. have kahe chhe-

‘aviratasamyagdraShTi vagerene je chAritramohano uday varte chhe temAn je prakAre jIv joDAy chhe te prakAre tene navo bandh thAy chhe.’ shun kahyun e? nimittapaNe jaDakarma chAritramohano uday varte chhe, paN temAn jIv je prakAre joDAy chhe eTalo bandh thAy chhe. udayane laIne bandh thAy chhe vA uday Avyo mATe vikAr karavo paDe em chhe nahi. jIvanI paryAyanI yogyatA (karmanA udayamAn) joDAvAnI jeTalI chhe eTalo joDAy chhe. bIjI rIte kahIe to (nishchayathI) teno joDANano kAL chhe te prakAre joDAy chhe. karmano uday Ave enA pramANamAn vikAr karavo paDe evun chhe nahi. je samaye je paryAy thavAnI hoy te te samaye thAy chhe ane te nimittanI apekShA vinA ja thAy chhe.

dravyanI je samaye je paryAy thAy chhe te badhI kramabaddha thAy chhe. AmAn koI em kahe ke dravyanI ek pachhI ek em kramathI paryAy to thAy paN AnA pachhI A ja paryAy thAy em niyatakram nahi to tenI vAt khoTI chhe. darek dravyanI paryAy niyatakramamAn ja sarvagne joI chhe ane e ja pramANe jem chhe tem thAy chhe; ADI-avaLI


PDF/HTML Page 1764 of 4199
single page version

thAy nahi ane svakALamAn thayA vinA rahe nahi. paryAyano-AyatasamudAyano pravAhakram chhe. guNo akram chhe ane paryAyono pravAhakram eTale ek pachhI ek thavAno kram chhe. e kram niyat ja chhe. jem jamaNA pachhI DAbo ane DAbA pachhI jamaNo pag upaDe chhe-e niyat kram chhe tem je samaye je paryAy thavAnI hoy te te samaye ja thAy evo niyat kram chhe. ahA! vastunun Avun svarUp chhe, chhatAn je paryAyo kramabaddha mAnato nathI tenA matamAn sarvagnatA rahetI nathI arthAt te sarvagnane mAnato nathI.

ahA! jenI ek ek guN-shakti paripUrNa chhe evA dravyasvabhAvanun ane samaye samaye svatantrapaNe thatI paryAyonun samyagdraShTine yathArtha gnAn hoy chhe. samyagdarshananI paryAy potAnA kartA, karma, karaN, sampradAn, apAdAn ane adhikaraNarUp ShaTkArakanA pariNamanathI thAy chhe; ane nimittanI paryAy nimittamAn enA potAnA kALakrame thAy chhe. (kAryakALe) nimitta hoy paN nimittathI kArya thAy em nahi, kemake vyavahAr ne nishchay ek ja samaye hoy chhe. draShTi svabhAv upar jatAn samyagdarshananI paryAy enA kALe potAthI nishchayathI thAy chhe ane te ja kALe je rAg bAkI chhe teno paN e ja kram ane kAL potAthI chhe. eTale vyavahArathI nishchay thAy e vAt rahetI nathI. samyagdarshananI paryAyano kartA je rAg-vyavahAr chhe e to nathI paN enA dravya-guN paN enA kartA nathI. ahA! Avun vastunun svarUp pragaT hovA chhatAn agnAnIo haThathI pokAr kare chhe ke-nimitta Ave to upAdAnamAn kArya thAy! paN bhAI! paryAy potAnI te te kShaNe svata pragaT thAy chhe emAn nimitta Ave to thAy e kayAn rahyun? bApu! je rIte dravya- guN-paryAy chhe te rIte enun gnAn karIne dravyanI draShTi-pratIti karavAmAn Ave tyAre samyagdarshan thAy chhe. samay samayanI paryAy pratyek potAnA kALe pragaT thAy chhe evo nirNay karanAranI draShTi dravyasvabhAvamAn jAy chhe ane e samyagdarshan chhe.

have kahe chhe-‘tethI guNasthAnonA varNanamAn avirat-samyagdraShTi Adi guNasthAnoe amuk amuk prakRitino bandh kahyo chhe, parantu A bandh alpa hovAthI tene sAmAnya sansAranI apekShAe bandhamAn gaNavAmAn Avato nathI.’ chothe guNasthAne samakitIne 41 prakRitiono nAsh hoy chhe. samakitIne chAritramohanA udayakALamAn potAnI jeTalI yogyatA chhe eTalo vikAr thAy chhe ane eTalo bandh paN thAy chhe paN te alpa chhe tethI sAmAnya eTale mUL sansAranI apekShAe ene bandhamAn gaNyo nathI.

‘samyagdraShTi chAritramohanA udayamAn svAmitvabhAve to joDAto ja nathI, mAtra asthiratArUpe joDAy chhe; ane asthiratArUp joDAN te nishchayadraShTimAn joDAN ja nathI.’ juo, dharmI kartA thaIne rAgane karato nathI. tene mithyAtva ane anantAnubandhI to kShay pAmI gayA chhe tethI eTalo to enI paryAyamAn vikAr-rAg chhe ja nahi. chAritramohanA udayamAn potAnI jeTalI (paryAyanI) yogyatA chhe teTalA pramANamAn joDAy chhe


PDF/HTML Page 1765 of 4199
single page version

paN je kinchit rAg thAy chhe teno te svAmI ke kartA thato nathI. vyavahAr jANelo prayojanavAn chhe em bAramI gAthAmAn je Ave chhe te pramANe dharmI rAgane mAtra jANe ja chhe. kharekhar gnAnI rAgano svAmI nathI paN potAnI nirmaL paryAyano svAmI chhe. AtmAmAn svasvAmitvano ek guN chhe jene laIne shuddha dravya, shuddha guN ane nirmaL shuddha paryAy e dharmInun sva chhe ane AtmA teno svAmI chhe. AtmA rAgano svAmI nathI. samayasAr parishiShTamAn shaktionA varNanamAn dravya-guN ane paryAy traNe nirmaL lIdhAn chhe. guNano dharanAr guNI AtmAno Ashray banatAn guNanun je nirmaL pariNaman thAy teno AtmA svAmI chhe, rAgano nahi.

samyagdraShTi chAritramohanA udayamAn mAtra asthiratArUpe joDAy chhe, eTale ke te te samaye te asthiratArUp paryAy thavAnI thAy chhe paN asthiratArUp joDAN te nishchayadraShTimAn joDAN ja nathI. asthiratAnA rAganI ahIn gaNatrI nathI; ahIn to mithyAtva sahitanA rAgadveShane ja Asrav-bandhamAn gaNyo chhe. mATe samyagdraShTine rAgadveShamohano abhAv kahevAmAn Avyo chhe.

‘jyAn sudhI karmanun svAmIpaNun rAkhIne karmanA udayamAn jIv pariName tyAn sudhI ja jIv karmano kartA chhe.’ dayA, dAn, vrat, tap AdinA pariNAm te te kALamAn gnAnIne Ave chhe paN gnAnI tenA svAmIpaNe thato nathI; jyAre agnAnI shubharAganA svAmIpaNe thaIne-pariNamIne rAgano kartA thAy chhe. bhAI! charaNAnuyoganun jeTalun vyavahArarUp AcharaN chhe tenA kartA thaIne pariNamavun te agnAn chhe em ahIn kahe chhe.

‘udayano gnAtAdraShTA thaIne paranA nimittathI mAtra asthiratArUpe pariName tyAre kartA nathI, gnAtA ja chhe.’ juo, dharmIne je kAI asthiratArUp rAgAdi paranA nimittathI mAtra eTale paranA-nimittanA lakShe thAy chhe teno te gnAtA ja chhe, kartA nathI. ‘paranA nimittathI’ em kahyun tyAn par-nimittanA kAraNe rAg thAy chhe em nahi paN par-nimittamAn pote joDAy chhe to rAg thAy chhe em vAt chhe. jaD nayamAn ek Ishvaranay chhe. tyAn kahyun chhe-‘Atmadravya Ishvaranaye paratantratA bhogavanAr chhe’. eTale ke AtmA pote parane AdhIn thaIne pariName evI enI paryAyanI yogyatA chhe; par nimitta ene AdhIn kare chhe em nahi, paN pote nimittane AdhIn thAy chhe. AmAn bahu moTo pher chhe. juo, bhAShA-ke ‘paranA nimittathI mAtra’ matalab ke nimitta to nimittamAtra chhe. gnAtA-draShTAsvabhAve pariNamato gnAnI je asthiratAno rAg thAy teno gnAtA ja rahe chhe kartA nahi.

‘A apekShAe, samyagdraShTi thayA pachhI chAritramohanA udayarUp pariNamavA chhatAn tene gnAnI ane abandhak kahevAmAn Avyo chhe. jyAn sudhI mithyAtvano uday chhe ane temAn joDAI ne jIv rAgadveShamohabhAve pariName chhe tyAn sudhI ja tene agnAnI ane


PDF/HTML Page 1766 of 4199
single page version

bandhak kahevAmAn Ave chhe.’ draShTi ane draShTino viShay shuddha nirmaL chhe e apekShAe nirmaL draShTivant gnAnIne mithyAtva ane anantAnubandhInA pariNAm nahi hovAthI te prakAranun bandhan nathI ane tethI tene abandhak kahevAmAn Avyo chhe. bIjI bAju (paryAyanun) gnAn karAvavun hoy tyAre em kahe chhe ke dashamA guNasthAn sudhI je rAg thAy chhe e potAno aparAdh chhe ane pote ene kare chhe, karmane laIne e rAg thAy chhe em nahi. rAganA svAmIpaNA ane kartApaNA vinA e rAg potAthI thAy chhe. AvI vAt chhe.

have kahe chhe-‘gnAnI-agnAnIno ane bandh-abandhano A visheSh jANavo. vaLI shuddha svarUpamAn lIn rahevAnA abhyAs dvArA kevaLagnAn pragaTavAthI jyAre jIv sAkShAt sampUrNagnAnI thAy chhe tyAre to te sarvathA nirAsrav thaI jAy chhe em pahelAn kahevAI gayun chhe.’

juo, gnAnIne shuddha svarUp je anubhavamAn Avyun chhe temAn lIn rahevAnA abhyAs dvArA tene kevaLagnAn pragaTe chhe. kevaLagnAn pragaTavAno A ek ja upAy chhe; vrat, tap, bhakti Adi paN upAy chhe em chhe nahi. shAstramAn jyAn evun kathan hoy tyAn te AropathI karelun kathan chhe em samajavun. jIvane jyAre shuddhAtmAnA anubhav vaDe samyagdarshan pragaT thAy tyAre te gnAnI thAy chhe ane e ja anubhavanA abhyAs dvArA te kevaLagnAn pragaT kare chhe tyAre te sAkShAt gnAnI thAy chhe. chothe guNasthAnake gnAnIne draShTi apekShAe nirAsrav kahyo chhe ane kevaLagnAn thatAn sAkShAt gnAnI thayo thako te sarvathA nirAsrav thaI jAy chhe. lyo, have A badhun samajavun paDashe hon.

are! A badhun samajavAnI vANiyAone phurasad kayAn chhe? bichArA vepAr dhandhAmAn ane bairAn-chhokarAnnI mAvajatamAn gunchavAI gayA chhe. mAnD kalAk sAmbhaLavA maLe to emAn AvI sUkShma vAt bichArAone pakaDAy nahi! kare shun? bhAI! A to phurasad laIne samajavA jevun chhe. samajaN-gnAn to potAno svabhAv chhe. ene na samajAy e to chhe nahi; potAnI ruchinI dishA badalavI joIe. bhAI! e badhI duniyAdArInI vAto kAI kAm Avashe nahi hon. tathA ghaNA badhA bIjun mAne chhe mATe e sAchun-evI AndhaLI shraddhA paN kAm nahi Ave. satya je rIte chhe e rIte mAnyun hashe to satya ene javAb Apashe. lAkho-karoDo loko mAne chhe mATe te satya chhe em nathI. satyane sankhyAthI shun sambandh chhe? satyane to antaranI samajaNanI jarUr chhe, sankhyAnI nahi.

have A arthanun kaLasharUp kAvya kahe chhe-


PDF/HTML Page 1767 of 4199
single page version

* kaLash 118 shlokArtha uparanun pravachan *

ahIn samyagdraShTinI vAt chAle chhe. ahA! samyagdraShTi kone kahIe? bhagavAn AtmA sachchidAnandasvarUp prabhu paripUrNa dhruv sadA paramAtmasvarUpe andar birAjamAn chhe. parantu jIve potAnA dhruvasvabhAvanun avalamban kadI lIdhun nathI; ane dhruvanA avalamban vinA tene paranun- paryAyanun ja avalamban anantakALathI chhe. tyAn paryAyanun lakSha chhoDI je potAnA chidAnandaghanasvarUp paramAtmadravyanI antardraShTi karI temAn lIn thAy chhe te samyagdraShTi chhe. ahAhA...! ek samayanI vyakta paryAyathI bhinna trikALI bhagavAn gnAyakadev Anandarasakand prabhu sadA jANavA-dekhavAnA svabhAve andar rahelo chhe tenA Ashraye anubhUti-ruchi pragaT karavI te samyagdarshan chhe.

ahA! jIvane anAdithI dayA, dAn, vrat, bhakti, pUjA ityAdi parAvalambI bhAvonI sAvadhAnImAn potAnA shuddha chaitanyasvarUpanI sUjh-bUjh rahI nathI. bhAI! e parAvalambI bhAvonI sAvadhAnI mithyAtva chhe. vrat, tap, bhakti Adi parAvalambI bhAvothI dharma thAy evo mithyAtva bhAv ja anant sansAranI jaD chhe.

Avun mithyAtva ane anantAnubandhI rAgadveShano jeNe nAsh karyo chhe tene samyagdraShTi kahIe. anantAnubandhI eTale ke anant sansAranun kAraN je mithyAtva chhe tenI sAthe anubandh eTale sambandh rAkhavAvALA je rAgadveSh eno samyagdraShTie nAsh karyo chhe. astithI kahIe to trikALI muktasvarUp je shuddha chaitanyasvabhAvI bhagavAn gnAyak jANavA-dekhavAnA svabhAve dhruv- dhruv-dhruv andar rahelo chhe tene anusarIne jeNe anubhUti pragaT karI chhe, paryAyamAn atIndriy Anandano anubhav pragaT karyo chhe te samyagdraShTi chhe.

shuddha samakitanA svarUpane jeo jANatA nathI evA agnAnIo kahe chhe ke-(bAhya) sanyam e ja chIj chhe. sanyamabhAv manuShyaparyAyamAn ja hoy chhe, bIjI traN gatimAn hoto nathI. tethI manuShya avasthAmAn vratAdi sanyamanAn sAdhananun AcharaN karavun joIe.

are bhAI! sanyam kone kahIe enI tane khabar nathI. jene shuddha AtmAnA anubhavapUrvak samyagdarshan thayun chhe tene je AtmasvarUpamAn lInatA-ramaNatA hoy chhe tenun nAm sanyam chhe. A vrat, tap Adi je shubharAg chhe te sanyam nathI; e to (kharekhar) asanyam chhe. bhagavAn to em kahe chhe ke-mithyAdraShTinAn badhAn vrat ane tap bALavrat ane bALatap chhe. are! paN ene A samajavAnI kayAn darakAr chhe?


PDF/HTML Page 1768 of 4199
single page version

atyAre to bas A ja-vrat, tap, bhakti, pUjA, jAtrA ityAdi badhun khUb chAlyun chhe. lokone bahAranA tyAgano ane bAhya kriyAono mahimA chhe; em ke pote vrat pALe chhe, dayA pALe chhe, brahmacharya pALe chhe, strIno tyAg karyo chhe, nagna rahe chhe em bAhya AcharaNanA mahimA ADe andar mithyAtvanun mahA shalya paDayun chhe tene tyAgavAnun ene sUjhatun nathI. are bhAI! e badhI bAhya tyAganI kriyAo to abhavI paN anantavAr kare chhe. e koI antaranI chIj nathI. e kriyAomAn bhagavAn AtmA nathI. vinA samyagdarshan kadAchit 11 ang bhaNI jAy topaN te agnAnI chhe. lokone Akarun lAge paN shun thAy? rAganI kriyAmAn dharma mAne tene to mithyAtvano bandh thAy chhe. bhagavAn AtmA andar sadA abandhasvarUp chhe teno mahimA karI temAn antarlIn thavun te abandhapariNAm chhe. ahIn kaLashamAn je AvA abandh pariNAmane prApta thayo chhe evA samakitI-gnAnInI vAt chhe.

kahe chhe–‘यद्यपि’ joke ‘समयम् अनुसरन्तः’ potapotAnA samayane anusaratA (arthAt potapotAnA samaye udayamAn AvatA) evA ‘पूर्वबद्धाः’ pUrvabaddha (pUrve agnAn-avasthAmAn bandhAyelA) ‘द्रव्यरूपाः प्रत्ययाः’ dravyarUp pratyayo ‘सत्तां’ potAnI sattA ‘न हि विजहति’ chhoDatA nathI...

shun kahyun? ke samyagdarshan pragaT thatAn mithyAtva tathA anantAnubandhI sambandhI kaShAyano nAsh thavA chhatAn ATh karma je paDayAn chhe te potAnI sattA chhoDatAn nathI. samyagdraShTine paN Atmapradeshe sambandhamAn rahelAn ATh jaDakarmanun astitva chhe ane teo samaye samaye udayamAn paN Ave chhe. ‘तदपि’ topaN ‘सकलरागद्वेषमोहव्युदासात्’ sarva rAgadveShamohano abhAv hovAthI ‘ज्ञानिनः’ gnAnIne ‘कर्मबन्धः’ karmabandh ‘जातु’ kadApi ‘अवतरति न’ avatAr dharato nathI- thato nathI. gnAnIne (draShTi apekShAe) koI paN rAgadveShamoh thatA nahi hovAthI tene navAn karma bandhAtA nathI em kahe chhe. ahIn anant sansAranun kAraN evAn mithyAtva ane anantAnubandhI kaShAyano nAsh thayo chhe te apekShAe vAt chhe. asthiratAno alpa chAritra-doSh ahIn gaNavAmAn Avyo nathI. chAritra-doSh e to ati alpa doSh chhe. tene gauN karIne ahIn kahe chhe ke gnAnIne-dharmIne karmabandh kadApi avatarato-thato nathI.

vaLI keTalAk kahe chhe ke-gnAnI koI judI chIj chhe ane dharmI koI judI chIj chhe. teo kahe chhe ke ame dharmI chhIe paN gnAnI nathI. parantu e vAt barAbar nathI. gnAnI na hoy te vaLI dharmI kevo? bhAI! gnAnI kaho ke dharmI kaho-banne ek ja chhe; dharmI gnAnI chhe ane gnAnI dharmI chhe. nirvikalpa AtmAno jene anubhav chhe te samyagdraShTi dharmI chhe, gnAnI chhe. bhAI! A apUrva vAt chhe.


PDF/HTML Page 1769 of 4199
single page version

juo, ‘bharat chakrI gharamAn vairAgI’ em Ave chhe ne? bharat chakravartIne 96 hajAr rANIo ane te sambandhI vAsanA hatI. paN e to chAritrano alpa doSh hato. tene gauN karIne ‘bharat gharamAn vairAgI’ em kahyun chhe. jyAre koI lAkho karoD ke abaj varSha sudhI vrat, tap kare ane brahmacharyAdi pALe ane enAthI potAne dharma thavAnun mAne to tene mithyAtvano mahAdoSh upaje chhe je anant sansAranun kAraN thAy chhe.

viparIt mAnyatA (mithyAtva) ane tene anusarIne thavAvALA rAgadveShano jeNe AtmAnA antar-anubhav dvArA nAsh karyo chhe evI ATh varShanI bAlikA paN samyagdraShTi gnAnI chhe. samyagdarshan thayA pachhI kadAchit lagna kare topaN tene mithyAtva ane anantAnubandhInAn rAgadveSh chhe nahi. alpa chAritranA doShane gauN karIne ahIn kahyun ke tene navIn karmabandh avatarato nathI. bhAI! samyagdarshan koI adbhut chIj chhe.

* gAthA 118 bhAvArtha uparanun pravachan *

‘gnAnIne paN pUrva agnAn-avasthAmAn bandhAyelA dravyAsravo sattA-avasthAmAn hayAt chhe ane temanA udayakALe udayamAn AvatA jAy chhe.’ juo, kaLashamAn potapotAnA samayane anusaratA’’-em je kahyun hatun teno A artha karyo ke gnAnIne sattAmAn rahelAn pUrvanAn jaDakarmo potAnA kALamAn udayamAn Ave chhe. have kahe chhe-

‘parantu te dravyAsravo gnAnIne karmabandhanun kAraN thatA nathI, kemake gnAnIne sakaL rAgadveShamoh bhAvono abhAv chhe.’ jene andar rahelA sachchidAnandamay bhagavAn AtmAnA avalambane samyagdarshan thayun tene mithyAtva ane tene anusarIne thanArA rAgadveSh nAsh pAmI gayA. tethI tene pUrva dravyAsravono uday navIn karmabandhanun kAraN thatA nathI. ahIn je sakaL rAg-dveSh-mohano abhAv kahyo tyAn mithyAtva ane anantAnubandhI rAgadveShamoh samajavA. sansAranun mUL mithyAtva ane anantAnubandhI kaShAy chhe. tethI je apekShAe vAt chhe te yathArtha samajavI. mUL-jaDano ja jeNe nAsh karyo chhe tevA samakitIne rAgadveShamoh thatA ja nathI ane tethI tene pUrva dravyAsravo navA karmabandhanun kAraN thatA nathI em kahe chhe.

bharat chakravartI chha lAkh pUrva chakravartI-pade rahyA. ek pUrvamAn 70 lAkh pa6 hajAr karoD varSha thAy. evA chha lAkh pUrva chakravartI-pade rahevA chhatAn temane karmabandhan thatun na hatun kAraN ke teo samakitI hatA.

tyAre koI vaLI kahe chhe ke te to e ja bhave mokSha janAr mahAn puruSh hatA, paN bIjAne to karmabandhan thAy ja ne!

samAdhAna– bhAI! mahAn to AtmA chhe ane teno emane anubhav hato. anant sansAranI jaD evAn mithyAtva ane te prakAranA rAgadveSh emane hatA nahi.


PDF/HTML Page 1770 of 4199
single page version

alpa rAg hato tene kAraNe karmanI sthiti ane ras paDayo te paN alpa hato. bharat chakravartI mokShagAmI hatA parantu koI te bhave mokSha na jAy ane svargamAn jAy topaN samakitIne dIrgha sansAranA kAraNarUp evA rAgadveShamoh hotA nathI.

ahIn samakitIne rAgadveShamoh chhe ja nahi em kahyun tyAn asthiratAnA alpa rAgane gaNyo nathI em samajavun. bAkI samakitIne asthiratAnA kAraNe shubhAshubh banne bhAv Ave chhe, parantu temAn visheShatA e chhe ke jyAn sudhI tene ashubhabhAv rahe chhe tyAn sudhI tene bhaviShyanA AyuShyano bandh paDato nathI; jyAre te shubhabhAvamAn Ave chhe tyAre bhaviShyanA AyuShyano bandh paDe chhe. bharat chakravartI to te ja bhave mokSha gayA eTale emane bhaviShyanA AyunA bandhano savAl nathI, parantu bIjA chakravartI ke baLadev Adi ke je svargamAn vaimAnik devamAn jAy chhe tene jyAn sudhI ashubh bhAvano kAL chhe tyAn sudhI bhaviShyanA Ayuno bandh paDato nathI.

chothe guNasthAnake dharmIne Artta ane raudra banne dhyAn hoy chhe. ghaNA shubhabhAv tem ja ghaNA ashubhabhAv Ave chhe. strI-sevanano ashubh rAg paN Ave chhe. parantu te kALe dharmIne bhaviShyanA Ayuno bandh na paDe eTalun koI gajabanun samyagdarshananun jor chhe. aho! samyagdarshan ane samyaggnAnano koI achintya alaukik mahimA chhe!

lokone koI bahAramAn rAjya, dukAn ke kuTumbaparivAr chhoDI de ke sharIrathI brahmacharya pALe to teno mahimA Ave chhe. parantu emAn shun chhe bhAI? emAn to jo kaShAy mand hoy to puNyabhAv chhe, paN mithyAtva to Ubhun ja chhe. emAn tyAg to jarAy nathI kemake mithyAtvano jyAn tyAg nathI tyAn bIjo tyAg jarAy sambhavit nathI. mithyAtvano tyAg thatAn sarva rAg- dveSh-mohano tyAg thaI jAy chhe. ahIn kahyun ne ke-gnAnIne samasta rAg-dveSh-mohano abhAv chhe. bhAI! AchArya bhagavAn kaI shailIthI vAt kare chhe te yathArtha samajavI joIe.

are! paN ene kayAn paDI chhe? Akho divas bAyaDI-chhokarAn ane vepAr-dhandhAnun jatan karavAmAn ja gUnchAyelo rahe chhe. tyAn vaLI thoDo vakhat maLe to evun sAmbhaLavA maLe ke-vrat karo, tap karo, bhakti karo ityAdi; te vaDe tamArun kalyAN thaI jashe. parantu bhAI! e to UndhI shraddhArUp mithyAtvane poShak-agnAnane poShak prarUpaNA chhe.

bhagavAn! jyAn pote sachchidAnandasvarUpe trikAL birAje chhe tyAn draShTi karavA jevI chhe. pote sadA paramAtmasvarUp ja chhe tenI pAse javA jevun chhe, ane nimitta, rAg ne paryAy taraph pITh karavA jevI chhe. samajANun kAI...?

tyAre koI vaLI kahe chhe ke-‘samAdhi shatak’ shAstramAn avratanA pariNAmane taDakAnI ane vratanA pariNAmane chhAyAnI upamA ApI chhe ne?


PDF/HTML Page 1771 of 4199
single page version

samAdhAna– hA, parantu e vrat kone hoy? bhAI! jene antaranA avalambane AtmagnAn thayun chhe enI tyAn vAt chhe. vinA AtmagnAn avratanA pariNAm taDako ane vratanA pariNAm chhAnyo-em chhe nahi. jene AtmAnA anubhavasahit samyagdarshan thayun chhe evA samakitIne avratanA ashubhabhAvamAn rahevun e taDako chhe. jyAre te vratanA shubhamAn Ave chhe tyAre te vrat- pariNAm chhAnyA samAn chhe. jyAre samakitIne andar vItarAgI shAnti vadhI jAy chhe, vairAgyanA pariNAm draDhatar thAy chhe tyAre tene sAthe vratanA vikalpa Ave chhe enI tyAn vAt chhe.

ahIn have visheSh khulAso kare chhe ke-‘ahIn sakaL rAgadveShamohano abhAv buddhipUrvak rAgadveShamohanI apekShAe samajavo.’ matalab ke gnAnIne je sarva rAgadveShamohano abhAv kahyo te buddhipUrvak eTale ruchipUrvakanA rAgadveShamohanI apekShAe samajavun. panDit rAjamalajIe ‘buddhipUrvak’no bIjo artha ‘jANavAmAn Ave te’-em karyo chhe parantu e vAt ahIn nathI. ahIn to abhiprAyamAn gnAnIne sarva rAgadveShamohano abhAv chhe enI vAt chhe.

loko pUchhe chhe ne ke-rAg kem TaLe? bhAI! pote chidAnandaghanasvarUp paramAtmA chhe tene sparsha karatAn eTale ke temAn ekAgra thaI pariNamatAn rAgano nAsh thaI jAy chhe. A sivAy rAganA nAshano bIjo koI upAy nathI.

are! sansAranA kAm ADe ene A sAmbhaLavA ane samajavAnI kayAn navarAsh chhe? ghare potAne dIkaro na hoy to koI bIjAno dIkaro godamAn le paN sansAranun lap to andar rAkhe ja. are! A sansArIonI kevI rIt! bIjAnA dIkarAne gode levA karatAn je paisA hoy te dharmakAryamAn kharche to shubhabhAv thAy, ane samay tattva-vichAramAn kADhe to AtmakalyAN paN thAy.

hA, paN godamAn levAthI potAno vansh rahe ne? paisA dharmakAryamAn kharche emAn vansh kayAn rahe?

samAdhAna– kono vansh bhAI? A jaD dehano vansh? bhAre vichitra sansAr! bhAI! e dehanA vanshanI ruchi anant janma-maraNanA dukhamAn nAkhanArI chhe. e badhA lapane chhoDI A shAstra shun kahe chhe enun shravaN, chintan ane manan karavAnI phurasad levI joIe.

* * *

have A ja artha draDh karanArI be gAthAo Ave chhe tenI sUchanikArUp shlok kahe chhe-


PDF/HTML Page 1772 of 4199
single page version

* kaLash 119 shlokArtha uparanun pravachan *

‘यत्’ kAraN ke ‘ज्ञानिनः रागद्वेषविमोहानां असम्भवः’ gnAnIne rAgadveShamohano asambhav chhe ‘ततः एव’ tethI ‘अस्य बंधः न’ tene bandh nathI.

juo to kharA! A shun kahe chhe? ke chothe guNasthAnake samakitIne-gnAnIne rAgadveShamoh eTale ke dukh nathI. kharekhar to ahIn mithyAtvano nAsh thayo chhe tethI te sambandhI rAgadveShamoh nathI em kahevun chhe. AthI koI em samajI le ke sarvathA rAgadveSh ke dukh nathI arthAt ekalun sukh ja sukh chhe to em nathI. sAchA bhAvalingI sant ke jene AtmagnAn sahit prachur svasamvedan varte chhe tene paN chhaThThe guNasthAnake kinchit rAg, ashuddhatA ane dukh chhe. ahIn A kaLashamAn to buddhipUrvak eTale ruchipUrvakanA AsravanA abhAvanI apekShAe vAt chhe.

aDhI dvIpanI bahAr svayambhUramaN samudramAn ek samakitIe asankhya mithyAdraShTi-e rIte asankhya samakitI pAnchame guNasthAnake chhe. evI ja rIte avirat samyagdraShTi tiryanch paN tyAn asankhya chhe. te badhA gnAnI chhe tethI te badhAne ahIn je apekShAe kahevAmAn Ave chhe te apekShAe rAgadveShamohano abhAv chhe, ane tethI temane bandh nathI. te pANImAn ek hajAr jojan eTale chAr hajAr gAu lAmbon magaramachchha rahe chhe. te dariyAnun pANI pIve chhe je pANInA bindumAn asankhya jIv rahelA chhe; tyAn garaNun nathI ke pANI gaLIne pIve. chhatAn tene enun pAp alpa chhe ane bandhan paN alpa chhe. samyagdarshananI apekShAe (draShTinI mukhyatAe) tene Asrav ane bandh nathI ane chAritranI alpa asthiratA chhe tenI apekShAe jovAmAn Ave to alpa asthiratA chhe ane alpa bandh paN chhe. koIne em thAy ke A kevun? ghaDIkamAn chhe ne ghaDIkamAn nathI! bhAI! jyAn je apekShAe vAt hoy te yathArtha samajavI joIe.

gnAnIne rAgadveShamohano asambhav chhe tethI tene bandh nathI-e parathI koI em samaje ke gnAnI karoDo pUrva moTA rAjapATamAn ane hajAro strIonA bhogamAn rahe, jeno ek koLiyo chhannun karoDanun pAyadaL na pachAvI shake evA batrIs koLiyAnun bhojan kare chhatAn tene bandh nathI to te barAbar nathI. tene alpa asthiratAno rAg chhe ane teTalun bandhan paN chhe. chakravartI chhannu hajAr rANIone bhogave chhatAn tenA bhogane nirjarAnun kAraN kahyun chhe mATe tene sarvathA bandh thato ja nathI em koI mAne to te yathArtha nathI. tene mithyAtva ane anantAnubandhI kaShAy nathI ane anant sansAranA kAraNabhUt bandh e ja hovAthI enA (mithyAtvAdinA) abhAvanI apekShAe bandh nathI, nirjarA chhe em kahyun chhe. tyAn koI pakaDI le ke-lyo, bhogane nirjarAnun kAraN kahyun chhe to bhAI! tun apekShA samajyo nathI. bhAI! tun dhIrajathI sAmbhaL.


PDF/HTML Page 1773 of 4199
single page version

draShTipUrvak svabhAvanI ruchimAn rAgano abhiprAy chhUTI jAy chhe tethI draShTino mahimA darshAvavA gnAnInA bhogane nirjarAnun kAraN kahyun chhe; anyathA je panchamahAvratanA shubh pariNAmane bandhanun kAraN kahe te shun bhoganA ashubh pariNAmane nirjarAnun kAraN kahe? bhAI! tun apekShA na samaje ane (ekAnte) tANe to e na chAle bApA!

nirjarA adhikAramAn ek bIjI vAt Ave chhe ke-‘‘he samakitI! tun paradravyane bhogav.’’ have AtmA jyAn paradravyane bhogavI shakato nathI tyAn tun ene bhogav em kahe eno artha shun? bhAI! tyAn paradravyanA kAraNe tane aparAdh chhe evI viparIt draShTi chhoDAvavAnI vAt chhe. em ke paradravyanA kAraNe tane aparAdh-nukashAn thAy chhe evI mithyA mAnyatA chhoDI de. tArA aparAdhathI tane bandh chhe em tyAn siddha karavun chhe.

gnAnIne kinchit rAg hoy chhe paN e to asthiratAno doSh chhe, ane te svarUpanA ugra avalambane kramasha maTI jAy chhe. shAstramAn kahyun chhe ne ke-

‘sijjhanti chariyabhaTTA dansaNabhaTTA Na sijjhanti’ (darshanapAhuD) matalab ke vrat, tap AdirUp puNyabhAvathI dharma thAy em je mAne chhe te AtmA darshanathI bhraShTa chhe ane teno mokSha thato nathI kemake je darshanathI bhraShTa chhe te gnAn ane chAritrathI paN bhraShTa chhe. mithyAdraShTine AtmAnAn ruchi, gnAn ke chAritra ekey hotAn nathI. jyAre samakitI chAritrathI rahit hoy chhatAn tene samyakdarshan chhe eTale vartamAnamAn puruShArthanI ochhapanA kAraNe kinchit asthiratAno doSh chhe tene te (heyapaNe) jANe chhe ane krame antaranA ugra avalambananA puruShArtha vaDe teno te nAsh karI de chhe.

bhAI! vrat, tap, bhakti, pUjA AdinA pariNAm shubhabhAv chhe ane te doSh chhe. samayasAramAn Alochanano jyAn pATh chhe tyAn shubhabhAv chhe te vartamAn doSh chhe em kahyun chhe; mATe to tenun (AtmAnA Ashraye) Alochan kare chhe. parantu atyAre bahu pheraphAr thaI gayo! lokoe vItarAganA mArgane chunthI chunthIne rAgamAn ragaDI nAkhyo chhe.

bhAI! bhagavAn kevaLI paramAtmAno mArga vItarAgatAno mArga chhe, ane te vItarAg paryAyathI utpanna thAy chhe. rAganI paryAy vaDe vItarAg mArga kadIy utpanna na thAy. chothe guNasthAne samyagdarshan, gnAn ane chAritrano je ansh chhe te vItarAg paryAy chhe ane te paryAy rAganA Ashraye utpanna thaI nathI, paN potAnA trikALI vItarAgasvabhAvanA Ashraye utpanna thaI chhe.


PDF/HTML Page 1774 of 4199
single page version

jenA upadeshamAn em Avatun hoy ke A vrat ane tap AdinA shubhabhAv karatAn karatAn kalyAN thaI jashe enI to draShTi ja mithyA chhe. enun shraddhAn jyAn viparIt chhe tyAn vrat ane tap ene (samyak) chhe ja kayAn? (chhe ja nahi). agnAnInI vAte vAte pher chhe, bhAI!

ahIn kahe chhe-gnAnIne navIn bandh nathI kemake rAgadveShamoh chhe te bandhanun kAraN chhe ane gnAnIne rAgadveShamohano asambhav chhe.

[pravachan nan. 237 thI 240 chAlu * dinAnk 20-10-76 thI 23-10-76]

PDF/HTML Page 1775 of 4199
single page version

रागो दोसो मोहो य आसवा णत्थि सम्मदिट्ठिस्स।
तम्हा आसवभावेण विणा हेदू ण पच्चया होंति।। १७७।।

हेदू चदुव्वियप्पो अट्ठवियप्पस्स कारणं भणिदं।
तेसिं पि य रागादी तेसिमभावे ण बज्झंति।। १७८।।

रागो द्वेषो मोहश्च आस्रवा न सन्ति सम्यग्द्रष्टेः।
तस्मादास्रवभावेन विना हेतवो न प्रत्यया भवन्ति।। १७७।।

हेतुश्चतुर्विकल्पः अष्टविकल्पस्य कारणं भणितम्।
तेषामपि च रागादयस्तेषामभावे न बध्यन्ते।। १७८।।

have A artha nA samarthananI be gAthAo kahe chhe-

nahi rAgadveSh, na moh–e Asrav nathI sudraShTine,
tethI ja AsravabhAv viN nahi pratyayo hetu bane; 177.
hetu chaturvidh aShTavidh karmo taNAn kAraN kahyA,
tenAy rAgAdik kahyA, rAgAdi nahi tyAn bandh nA. 178.

gAthArtha– [रागः] rAg, [द्वेषः] dveSh [च मोहः] ane moh- [आस्रवाः] e Asravo [सम्यग्द्रष्टेः] samyagdraShTine [न सन्ति] nathI [तस्मात्] tethI [आस्रवभावेन विना] AsravabhAv vinA [प्रत्ययाः] dravyapratyayo [हेतवः] karmabandhanAn kAraN [न भवन्ति] thatA nathI.

[चतुर्विकल्प हेतुः] (mithyAtvAdi) chAr prakAranA hetuo [अष्टविकल्पस्य] ATh prakAranAn karmonAn [कारणं] kAraN [भणितम्] kahevAmAn AvyA chhe, [च] ane [तेषाम् अपि] temane paN [रागादयः] (jIvanA) rAgAdi bhAvo kAraN chhe; [तेषाम् अभावे] tethI rAgAdi bhAvonA abhAvamAn [न बध्यन्ते] karma bandhAtAn nathI. (mATe samyagdraShTine bandh nathI.)

TIkA– samyagdraShTine rAgadveShamoh nathI kAraN ke samyagdraShTipaNAnI anyathA anupapatti chhe (arthAt rAgadveShamohanA abhAv vinA samyagdraShTipaNun banI shakatun nathI);


PDF/HTML Page 1776 of 4199
single page version

(वसन्ततिलका)
अध्यास्य शुद्धनयमुद्धतबोधतिह्न–
मैकाग्रयमेव कलयन्ति सदैव ये ते।
रागादिमुक्तमनसः सततं भवन्तः
पश्यन्ति बन्धविधुरं समयस्य सारम्।। १२०।।

rAgadveShamohanA abhAvamAn tene (samyagdraShTine) dravyapratyayo pudgalakarmanun (arthAt pudgalakarmanA bandhananun) hetupaNun dhAratA nathI kAraN ke dravyapratyayone pudgalakarmanA hetupaNAnA hetuo rAgAdik chhe; mATe hetunA hetunA abhAvamAn hetumAnano (arthAt kAraNanun je kAraN tenA abhAvamAn kAryano) abhAv prasiddha hovAthI gnAnIne bandh nathI.

bhAvArtha– ahIn, rAgadveShamohanA abhAv vinA samyagdraShTipaNun hoI shake nahi evo avinAbhAvI niyam kahyo tyAn mithyAtvasambandhI rAgAdikano abhAv samajavo. mithyAtvasambandhI rAgAdikane ja ahIn rAgAdik gaNavAmAn AvyA chhe. samyagdraShTi thayA pachhI k kchAritramohasambandhI rAg rahe chhe tene ahIn gaNyo nathI; te gauN chhe. A rIte samyagdraShTine bhAvAsravano arthAt rAgadveShamohano abhAv chhe. dravyAsravone bandhanA hetu thavAmAn hetubhUt evA rAgadveShamohano samyagdraShTine abhAv hovAthI dravyAsravo bandhanA hetu thatA nathI, ane dravyAsravo bandhanA hetu nahi thatA hovAthI samyagdraShTine-gnAnIne -bandh thato nathI.

samyagdraShTine gnAnI kahevAmAn Ave chhe te yogya ja chhe. ‘gnAnI’ shabda mukhyapaNe traN apekShAe vaparAy chhe- (1) pratham to, jene gnAn hoy te gnAnI kahevAy; Am sAmAnya gnAnanI apekShAe to sarva jIvo gnAnI chhe. (2) samyak gnAn ane mithyA gnAnanI apekShA levAmAn Ave to samyagdraShTine samyaggnAn hovAthI te apekShAe te gnAnI chhe ane mithyAdraShTi agnAnI chhe. (3) sampUrNa gnAn ane apUrNa gnAnanI apekShA levAmAn Ave to kevaLI bhagavAn gnAnI chhe ane chhadmastha agnAnI chhe kAraN ke siddhAntamAn pAnch bhAvonun kathan karatAn bAramA guNasthAn sudhI agnAnabhAv kahyo chhe. A pramANe anekAntathI apekShA vaDe vidhiniShedh nirbAdhapaNe siddha thAy chhe; sarvathA ekAntathI kAI paN siddha thatun nathI.

have, gnAnIne bandh thato nathI e shuddhanayanun mAhAtmay chhe mATe shuddhanayanA mahimAnun kAvya kahe chhe-

shlokArtha– [उद्धतबोधचिह्नम् शुद्धनयम् अध्यास्य] uddhat gnAn (-koInun dabAvyun dabAy nahi evun unnat gnAn) jenun lakShaN chhe evA shuddhanayamAn rahIne arthAt shuddhanayano Ashray karIne [ये] jeo [सदा एव] sadAy [ऐकाग्रयम् एव] ekAgrapaNAno


PDF/HTML Page 1777 of 4199
single page version

(वसंततिलका)
प्रच्युत्य शुद्धनयतः पुनरेव ये तु
रागादियोगमुपयान्ति विमुक्तबोधाः।
ते कर्मबन्धमिह बिभ्रति पूर्वबद्ध–
द्रव्यास्रवैः कृतविचित्रविकल्पजालम्।। १२१।।

ja [कलयन्ति] abhyAs kare chhe [ते] teo, [सततं] nirantar [रागादिमुक्तमनसः भवन्तः] rAgAdithI rahit chitavALA vartatA thakA, [बन्धविधुरं समयस्य सारम्] bandharahit evA samayanA sArane (arthAt potAnA shuddha AtmasvarUpane) [पश्यन्ति] dekhe chhe-anubhave chhe.

bhAvArtha– ahIn shuddhanay vaDe ekAgratAno abhyAs karavAnun kahyun chhe. ‘hun kevaL gnAnasvarUp chhun, shuddha chhun’-evun je Atmadravyanun pariNaman te shuddhanay. AvA pariNamanane lIdhe vRutti gnAnamAn vaL‌yA kare ane sthiratA vadhatI jAy te ekAgratAno abhyAs.

shuddhanay shrutagnAnano ansh chhe ane shrutagnAn to parokSha chhe tethI te apekShAe shuddhanay dvArA thato shuddha svarUpano anubhav paN parokSha chhe. vaLI te anubhav ekadesh shuddha chhe te apekShAe tene vyavahArathI pratyakSha paN kahevAmAn Ave chhe. sAkShAt shuddhanay to kevaLagnAn thaye thAy chhe. 120.

have kahe chhe ke jeo shuddhanayathI chyut thAy teo karma bAndhe chhe-

shlokArtha– [इह] jagatamAn [ये] jeo [शुद्धनयतः प्रच्युत्य] shuddhanayathI chyut thaIne [पुनः एव तु] pharIne [रागादियोगम्] rAgAdinA sambandhane [उपयान्ति] pAme chhe [ते] evA jIvo, [विमुक्तबोधाः] jemaNe gnAnane chhoDayun chhe evA thayA thakA, [पूर्वबद्धद्रव्यास्रवैः] pUrvabaddha dravyAsravo vaDe [कर्मबन्धम्] karmabandhane [विभ्रति] dhAraN kare chhe (-karmone bAndhe chhe) - [कृत–विचित्र–विकल्प–जालम्] ke je karmabandh vichitra bhedonA samUhavALo hoy chhe (arthAt je karmabandh anek prakArano hoy chhe).

bhAvArtha– shuddhanayathI chyut thavun eTale ‘hun shuddha chhun’ evA pariNamanathI chhuTIne ashuddharUpe pariNamavun te arthAt mithyAdraShTi banI javun te. em thatAn, jIvane mithyAtva sambandhI rAgAdik utpanna thAy chhe, tethI dravyAsravo karmabandhanAn kAraN thAy chhe ane tethI anek prakAranAn karma bandhAy chhe. A rIte ahIn shuddhanayathI chyut thavAno artha shuddhatAnA bhAnathI (samyaktvathI) chyut thavun em karavo. upayoganI apekShA ahIn gauN chhe, arthAt shuddhanayathI chyut thavun eTale shuddha upayogathI chyut thavun evo


PDF/HTML Page 1778 of 4199
single page version

artha ahIn mukhya nathI; kAraN ke shuddhopayogarUp rahevAno kAL alpa hovAthI mAtra alpa kAL shuddhopayogarUp rahIne pachhI tenAthI chhUTI gnAn anya gneyomAn upayukta thAy topaN mithyAtva vinA je rAgano ansh chhe te abhiprAyapUrvak nahi hovAthI gnAnIne mAtra alpa bandh thAy chhe ane alpa bandh sansAranun kAraN nathI. mATe ahIn upayoganI apekShA mukhya nathI.

have jo upayoganI apekShA laIe to A pramANe artha ghaTe-jIv shuddhasvarUpanA nirvikalpa anubhavathI chhUTe parantu samyaktvathI na chhUTe to tene chAritramohanA rAgathI k kbandh thAy chhe. te bandh joke agnAnanA pakShamAn nathI topaN te bandh to chhe ja. mATe tene maTADavAne samyagdraShTi gnAnIne shuddhanayathI na chhUTavAno arthAt shuddhopayogamAn lIn rahevAno upadesh chhe. kevaLagnAn thatAn sAkShAt shuddhanay thAy chhe. 121.

* * *

samayasAr gAthA 177–178 mathALu

have A arthanA samarthananI be gAthAo kahe chhe-

shun kahe chhe? ke je jIv rAgadveShamoh kare chhe tene jUnAn dravyakarma navAn karmanA bandhanun kAraN thAy chhe. parantu samyagdraShTine bhAvAsrav nathI tethI tene dravyAsravo navA bandhanun kAraN thatA nathI em A gAthAomAn draDh kare chhe-

* gAthA 177–178 TIkA uparanun pravachan *

‘samyagdraShTine rAgadveShamoh nathI kAraN ke samyagdraShTipaNAnI anyathA anupapatti chhe...’

juo, shun kahe chhe? ke rAgathI bhinna paDIne jeNe bhedagnAn pragaT karyun ane sachchidAnandamay bhagavAn AtmAno anubhav karyo te samyagdraShTine rAgadveShamoh nathI. rAganA kartApaNAno jene abhiprAy nathI ane shuddha chaitanyanA Ashraye pragaT thatI vItarAg paryAy ja dharmarUp chhe evI jenI mAnyatA chhe te samyagdraShTi chhe ane enA upadeshamAn shubharAgathI shuddhatA pragaTe evo abhiprAy kadIy Ave nahi. ahA! nirmaL vignAnaghanasvarUp bhagavAn AtmAne rAgathI bhinna anubhavavo e ja samyagdarshan chhe ane tyAnthI ja mokShamArganI sharUAt thAy chhe.

ahIn mithyAtva ane anantAnubandhI kaShAyanI apekShAe vAt chhe. samyagdraShTine anantAnubandhI rAgadveSh ane moh nAm mithyAtva e traNe nathI. mithyAtva ane rAgadveSh je anantasansAranI jaD chhe ene ahIn sansAr gaNIne Asrav kahyo chhe.

have AthI koI bachAv kare ke amane asthiratA game teTalI hoy temAn amane


PDF/HTML Page 1779 of 4199
single page version

shun chhe? to em na chAle. (evo bachAv karanAr to samakitI ja nathI). samakitIne je kinchit asthiratA chhe te chAritrano doSh chhe ane tenun ene alpa bandhan paN chhe. TheTh dasamA guNasthAne jyAn abuddhipUrvakano rAg chhe tyAn paN moh tathA Ayu karma sivAy chha karmanun bandhan paDe chhe. samakitIne jyAn sudhI shubharAg chhe tyAn sudhI e doSh chhe; parantu mithyAtva ane anantAnubandhI rAgadveSh jevo e mahA doSh nathI.

are! jagatamAn agnAnIo shAstra vAnchavAthI, bhagavAnanI pratimAnA darshanathI, bhagavAnanI bhaktithI samyagdarshan thashe em mAne chhe. vaLI shubharAg karatAn karatAn samakit pragaTashe em paraspar AchAryapaNun kare chhe; AchAryapaNun eTale mAnhomAnhe ekabIjAne upadeshe chhe. teo kahe chhe-panchamakALamAn atyAre A ja karI shakAy ane A ja (shubharAg ja) karavA jevun chhe. k (kpuNyabhAv) karo, karo; k kkarasho to kalyAN thashe.

temane ahIn spaShTa kahe chhe ke rAgathI bhinna paDIne AtmAnubhav kare tene samyagdarshan thAy chhe ane samakitIne rAgadveShamohano abhiprAy hoto nathI. bhAI! paramArthano A ek ja panth chhe. pAnchamA ArAmAn rAgathI (dharma) thAy ane chothA ArAmAn bhedagnAnathI thAy-shun em chhe? (nA). are! lokoe bahu pheraphAr karI nAkhyo chhe! rAgathI prApti thAy evI vAto paraspar honshathI kare chhe ane honshathI sAmbhaLe chhe paN pote nirmaLAnandano nAth shuddha chaitanyamay bhagavAn sadA rAgathI bhinna andar paDayo chhe enI ene khabar nathI. are bhAI! ek vAr andar Dokiyun karI enI shraddhA to kar; tethI tane lAbh thashe, samakit thashe. paN ene kayAn navarAsh chhe?

bichArAne Akho divas-chovIse kalAk sansAramAn-vepAr-dhandho ane bAyaDI-chhokarAn Adinun jatan karavAmAn-pApamAn chAlyo jAy chhe. dharma to kayAny rahyo, puNyey ene kayAnthI maLe? (puNyanAn paN ene ThekANAn nathI). Akho di Am raLavun ane Am kamAvun, mAl Am lAvavo ane Am vechavo, Am vakhAramAn nAkhavo ane Am sambhAL karavI-ityAdi anek vikalpo karI Akho di pAp ja pAp upajAve chhe. pAp, pAp ne pApamAn paDelA tene dharmabuddhi kem thAy?

AtmAno vepAr to rAgarahit thavun te chhe. mokShanA panthe javun chhe jene evA mokShArthIe to kevaLagnAnane utpanna karanArI bhedagnAnajyoti pragaT karavAnI chhe. shun (jenAthI bhinna thayun chhe evA) rAgane rAkhIne bhedagnAn thAy? (na thAy). vItarAganI vANImAn to rAgathI bhinna paDIne vItarAg dashA pragaT karavAnI vAt chhe. janma-maraNano ant lAvavo hoy to bApu! A vAt chhe. bAkI to puNyey anantavAr karyAn ane enA phaLamAn svargamAn paN anantavAr gayo. bhagavAnanA samosaraNamAn paN anantavAr


PDF/HTML Page 1780 of 4199
single page version

eNe A vAt sAmbhaLI parantu rAgathI bhinna paDavAnI vAt ene ruchi nahi. tethI to kahyun chhe ke-‘kevaLI AgaL rahI gayo koro.’ dravya sanyamathI TheTh graiveyak sudhI jaIne AtmAnA bhAn vinA tyAnthI manuShya thaI, DhoramAn jaI narak-nigodamAn jIv chAlyo jAy chhe. AvI vAt chhe, bhAI!

aho! A to khUb gambhIr vAt chhe! kundakundAchAryanAn shAstro eTale sIdhI bhagavAnanI vANI. vaLI e mahA digambar sant potAnA nijavaibhavathI vAt karI rahyA chhe. samayasAr gAthA pa mAn paramaguru sarvagnadev eTale bhagavAn mahAvIr Adi sarvagna-devo-tyAnthI sharU karIne mArA guru paryant badhA nirmaL vignAnaghanasvabhAvamAn magna hatA em kahyun chhe. tyAn mahAvrat pALatA hatA ke nagna digambar hatA em vAt lIdhI nathI. are! kevaLI badhAne jANe chhe em paN tyAn lIdhun nathI. teo nirmaL vignAnaghanasvabhAvamAn magna hatA em kahyun chhe. aho! shun shailI chhe! vaLI tyAn ja kahyun chhe ke-emanAthI ‘‘prasAdarUpe apAyel’’ arthAt emaNe kRupA karIne shuddhAtmatattvano upadesh Apyo; ame lAyak hatA mATe amane upadesh Apyo em tyAn na kahyun. juo, kevI namratA!

samayasAr gAthA pa mAn bhagavAne kahyun ne men sAmbhaL‌yun te hun kahun chhun em na kahyun paN hun mArA nij vaibhavathI kahun chhun em AchAryadeve kahyun chhe. ahA! A to shailI ja judI chhe! AmAn to antaranimagnatApUrvak svAnubhavanI ja pradhAnatA chhe. svAnubhav vinA bhagavAn pAsethI sAmbhaL‌yun chhe mATe bhagavAnano Ashay ja agnAnInI vANImAn Ave em hotun nathI. mATe ja gnAnInA upadeshanun nimitta banatAn mumukShu jIve sau pratham svAnubhav sahit samyagdarshan pragaT karavun e ja mukhya chhe. mokShamArga prakAshakamAn lIdhun chhe ke agnAnIno upadesh samyagdarshan prApta thavAmAn nimitta thato nathI. tathA gnAnI pAsethI sAmbhaLelun hoy chhatAn mithyAdraShTinA upadeshamAn bhale te vItarAganI vAt kaheto hoy chhatAn kAraNaviparItatA, bhedAbhedaviparItatA ane svarUpaviparItatA AvyA vinA rahetI nathI. tethI to AchAryadeve kahyun ke hun kahun chhun te svAnubhavathI pramAN karavun. (shrotA ane vaktA bannemAn svAnubhavanI ja mukhyatA chhe).

ahIn kahe chhe-samyagdraShTine rAgadveShamoh nathI kAraN ke samyagdraShTipaNAnI anyathA anupapatti chhe arthAt rAgadveShamohanA abhAv vinA samyagdraShTipaNun banatun nathI. samyagdraShTine rAgadveShamoh nathI eTale ke rAgAdi karavA lAyak chhe evI buddhi samyagdraShTine nathI. anantAnubandhInA rAgadveSh ene nathI ane je kinchit rAg chhe enun ene svAmitva nathI. samyagdraShTie to rAgarahit Akho bhagavAn AtmA paryAyamAn prasiddha karyo chhe. kShaNik kRutrim avasthAthI potAnun sahaj trikALI chaitanyatattva bhinna chhe evun enA parichayamAn ane vedanamAn AvI gayun chhe. samyagdraShTie rAgathI lAbh