Page -29 of 642
PDF/HTML Page 2 of 673
single page version
shrīamr̥utachandrāchāryadevavirachit sanskr̥it ‘ātmakhyāti’
Page -28 of 642
PDF/HTML Page 3 of 673
single page version
ekathī sāt āvr̥uttiḥ kul prat 16,100 āṭhamī āvr̥uttiḥ prat 2000vīr san. 2532vi. san. 2062
Page -26 of 642
PDF/HTML Page 5 of 673
single page version
anuvād taiyār thayo chhe, jeo dravye ane bhāve
samayasāranī mahā prabhāvanā karī rahyā chhe,
samayasāramān prarūpelī nishchay-vyavahāranī
sandhipūrvak jemanun jīvan chhe, te paramapūjya
param-upakārī sadgurudev (shrī kānajīsvāmī)ne
ā anuvād-puṣhpa atyant bhaktibhāve arpaṇ
karun chhun.
Page -25 of 642
PDF/HTML Page 6 of 673
single page version
gnānī sukānī maḷyā vinā e nāv paṇ tāre nahīn;
ā kāḷamān shuddhātmagnānī sukānī bahu bahu dohyalo,
muj puṇyarāshi phaḷyo aho
ane gnaptimānhī darav-guṇ-paryāy vilase;
nijālambībhāve pariṇati svarūpe jaī bhaḷe,
nimitto vahevāro chidaghan viṣhe kāī na maḷe.
je vajre sumumukṣhu sattva jhaḷake; paradravya nāto tūṭe;
vāṇī chinmūrti
khoyelun ratna pāmun,
Page -24 of 642
PDF/HTML Page 7 of 673
single page version
bhagavān shrī kundakundāchāryadev praṇīt sarvotkr̥uṣhṭa paramāgam shrī samayasār gujarātī bhāṣhāmān pratham san. 1997mān prakāshit thayun hatun. tenī dvitīy āvr̥utti san. 2009mān shrī amr̥utachandrāchāryadevanī ‘ātmakhyāti’ nāmanī sanskr̥it ṭīkā sahit pragaṭ thayel hatī. trījī āvr̥uttimān shrī amr̥utachandrāchāryadevakr̥ut kaḷashono mātra saḷaṅg gujarātī artha na lakhatān vachamān kaunsamān sanskr̥it shabdo mūkīne artha bharel hato ke jethī kayā sanskr̥it shabdono artha chhe te vāchakonā khyālamān āvī shake. tyār bād anukrame chothī, pāñchamī, chhaṭhṭhī, sātamī pachhī ā āṭhamī āvr̥utti prasiddha karatān atyānand anubhavāy chhe.
shrī paramashrutaprabhāvak maṇḍaḷ taraphathī ā shāstra hindī bhāṣhāmān (sanskr̥it ṭīkāo sahit) san. 1975mān prakāshit thayun hatun. pūjya sadgurudev shrī kānajīsvāmīnā hastamān ā paramāgam san. 1978mān āvyun. temanā karakamaḷamān e paramapāvan chintāmaṇi āvatān te kushaḷ jhaverīe ene pārakhī līdho ane samayasāranī kr̥upāthī teoshrīe nij chaitanyamūrti bhagavān samayasāranān darshan karyān. e pavitra prasaṅgano ullekh pūjya gurudevanā jīvanacharitramān ā pramāṇe karyo chheḥ san. 1978mān vīrashāsananā uddhārano, anek mumukṣhuonā mahān puṇyodayane sūchavato ek pavitra prasaṅg banī gayo. vidhinī koī dhanya paḷe shrīmadbhagavatkundakundāchāryavirachit shrī samayasār nāmano mahān granth mahārājashrīnān hastakamaḷamān āvyo. samayasār vāñchatān ja temanā harṣhano pār na rahyo. jenī shodhamān teo hatā te temane maḷī gayun. shrī samayasārajīmān amr̥utanān sarovar chhalakātān mahārājashrīnā antarnayane joyān. ek pachhī ek gāthā vāñchatān mahārājashrīe ghūṇṭaḍā bharī bharīne te amr̥ut pīdhun. granthādhirāj samayasārajīe mahārājashrī par apūrva, alaukik, anupam upakār karyo ane temanā ātmānandano pār na rahyo. mahārājashrīnā antarjīvanamān paramapavitra parivartan thayun. bhūlī paḍelī pariṇatie nij ghar dekhyun. upayog-jharaṇānān vaheṇ amr̥utamay thayān. jineshvaradevanā sunandan gurudevanī gnānakaḷā have apūrva rīte khīlavā lāgī. pūjya gurudev jem jem samayasāramān ūṇḍā ūtaratā gayā tem tem temān kevaḷagnānī pitāthī vārasāmān āvelān adbhut nidhāno temanā suputra bhagavān kundakundāchāryadeve chīvaṭathī saṅgharī rākhelān temaṇe joyān. ghaṇān varṣho sudhī samayasāranun ūṇḍun manan karyā pachhī, ‘koī paṇ rīte jagatanā jīvo sarvagnapitānā ā aṇamūl vārasānī kimmat samaje ane anādikāḷanī dīnatāno ant lāve!’
pravachanono prārambh karyo. jāher sabhāmān sauthī pahelān san. 1990mān rājakoṭ chāturmās vakhate samayasāranun vāñchan sharū karyun. pūjya gurudevashrīe samayasār upar kul ogaṇīs vakhat pravachano āpyān chhe. sonagaḍh- ṭrasṭa taraphathī samayasār upar pūjya gurudevashrīnān pravachanonān pāñch pustako chhapāīne prasiddha thaī gayā chhe.
Page -23 of 642
PDF/HTML Page 8 of 673
single page version
jem jem pūjya gurudevashrī anubhavavāṇī vaḍe ā shāstranā ūṇḍā – gambhīr bhāvone kholatā gayā tem tem mumukṣhu jīvone tenun mahattva samajātun gayun, ane temanāmān adhyātmarasikatānī sāthe sāthe ā shāstra pratye bhakti ane bahumān paṇ vadhatān gayā. san. 1994nā vaishākh vad āṭhame, sonagaḍhamān shrī ‘jain svādhyāyamandir’nā udghāṭan prasaṅge temān pūjya prashamamūrti bhagavatī bahenashrī champābennā pavitra haste shrī samayasārajī shāstranī vidhipūrvak pratiṣhṭhā karavāmān āvī hatī.
— āvun mahimāvant ā paramāgam gujarātī bhāṣhāmān prakāshit thāy to jignāsuone mahā lābhanun kāraṇ thāy evī bhāvanāthī shrī jain atithi sevā samitie san. 1997mān ā paramāgamanun gujarātī bhāṣhāmān prakāshan karyun. tyār bād tenī dvitīy āvr̥utti san. 2009mān shrī di. jain svādhyāyamandir ṭrasṭa taraphathī prasiddha karavāmān āvī hatī. ā tenī āṭhamī āvr̥utti prasiddha thāy chhe.
ā rīte ā prakāshan kharekhar pūjya gurudevashrīnā prabhāvanī ja prasādī chhe. adhyātmanun rahasya samajāvīne pūjya gurudevashrīe je apār upakār karyo chhee tenun varṇan vāṇīthī vyakta karavā ā sansthā asamartha chhe.
shrīmān samīp samayavartī samayagna shrīmad rājachandrajīe janasamājane adhyātma samajāvyun tathā adhyātmaprachār arthe shrī paramashrutaprabhāvak maṇḍaḷ sthāpyun; e rīte janasamāj par — mukhyatve gujarāt - kāṭhiyāvāḍ par — temano mahā upakār vartī rahyo chhe.
have gujarātī anuvād viṣheḥ ā uchcha koṭinā adhyātmashāstrano gujarātī anuvād karavānun kām sahelun na hatun. sūtrakār ane ṭīkākār āchāryabhagavantonā gambhīr bhāvo yathārthapaṇe jaḷavāī rahe evī rīte tene sparshīne anuvād thāy to ja prakāshan sampūrṇapaṇe samājane lābhadāyak nīvaḍe em hatun. sadbhāgye ūṇḍā ādarsha ātmārthī paṇḍitaratna bhāīshrī himmatalāl jeṭhālāl shāhe, pūjya gurudevashrīnī kr̥upābhīnī pavitra āgnā tathā pūjya bahenashrī champābenanī pāvan preraṇā jhīlīne, teno anuvād karī āpavā saharṣha sammati āpīne te kām hāthamān līdhun, ane temaṇe ā anuvādanun kām rūḍī rīte sāṅgopāṅg pār utāryun.
ā pavitra shāstranā gujarātī anuvādanun mahān kārya karanār bhāīshrī himmatalālabhāī adhyātmarasik vidvān hovā uparānt gambhīr, vairāgyashāḷī, shānt ane vivekī sajjan hatā tathā kavi paṇ hatā. temaṇe samayasāranā anuvād uparānt tenī mūḷ gāthāono gujarātī padyānuvād paṇ harigīt chhandamān karyo chhe; te ghaṇo ja madhur, spaṣhṭa tem ja saraḷ chhe ane darek gāthārtha pahelān chhāpavāmān āvyo chhe. ā rīte ākhoy anuvād tem ja harigīt kāvyo jignāsu jīvone bahu ja upayogī ane upakārī thayel chhe. ā māṭe bhāīshrī himmatalāl jeṭhālāl shāhano jeṭalo ābhār mānavāmān āve teṭalo ochho chhe. ā samayasār jevā uttam shāstrano anuvād karavānun param saubhāgya temane maḷyun te māṭe teo kharekhar abhinandanīy chhe.
ājathī lagabhag baso varṣha pahelān shrīmān paṇḍit jayachandrajīe ā paramāgamanun hindī bhāṣhāntar karīne jainasamāj par upakār karyo chhe. ā anuvād shrī paramashrutaprabhāvak maṇḍaḷ taraphathī prasiddha thayel hindī samayasāranā ādhāre karavāmān āvyo chhe, te māṭe ā sansthā te maṇḍaḷano ābhār māne chhe. [trījī āvr̥utti prasaṅge sanshodhan, kaḷashonā gujarātī arthanī vachche sanskr̥it shabdo yathāsthāne goṭhavavānun kārya, prūpharīḍiṅg,
Page -22 of 642
PDF/HTML Page 9 of 673
single page version
shuddhipatrak, gāthāsūchī, kaḷashasūchī vagere anekavidh kāryomān pūjya gurudevashrīnā antevāsī bāḷabrahmachārī bhāīshrī chandulāl khīmachand jhobāḷiyāe atyant kāḷajī, parishram ane ullāsapūrvak je sahāy karī chhe te māṭe ā sansthā temanī ābhārī chhe. bra
himmatalālabhāīe anekavidh sahāy karī chhe tem ja ākharī prūphasanshodhan paṇ temaṇe ja karī āpyun chhe, tethī temano antaḥkaraṇapūrvak ābhār mānavāmān āve chhe.] ūṇḍā ādarsha ātmārthī paṇḍitaratna shrī himmatalālabhāī shāhano upodghāt shabdashaḥ ā āvr̥uttimān līdhel chhe. ane ā āvr̥uttinun mudraṇasanshodhan bra
(sonagaḍh) tathā shrī anantarāy vrajalāl shāhe (jalagāmv) karī āpel chhe te badal te sarva mahānubhāvono ābhār mānīe chhīe.
ā āvr̥uttinun sundar mudraṇakārya ‘kahān mudraṇālay’nā mālik shrī gnānachandajī jaine tathā temanā suputra chi0 nilaye karī āpel chhe, tethī temano paṇ ābhār mānīe chhīe. ā uparānt jemanī sahāy hoy te sarvano paṇ ābhār mānavāmān āve chhe.
ā samayasār kharekhar ek uttamottam shāstra chhe. sādhak jīvone māṭe temān ādhyātmik mantrono bhaṇḍār bharyo chhe. kundakundāchāryadev pachhī rachāyelān lagabhag badhān adhyātmashāstro upar samayasārano prabhāv paḍyo chhe. sarva adhyātmanān bījaḍān samayasāramān samāyelān chhe. sarve jignāsu jīvoe gurugamapūrvak ā paramāgamano abhyās avashya karavā yogya chhe. param mahimāvant evā nij shuddha ātmasvarūpane anubhavagamya karavā māṭe ā shāstramān advitīy upadesh chhe, ane e ja darek jignāsu jīvanun ekamātra param kartavya chhe. shrī padmanandī munirāj kahe chhe ke —
arthaḥ — je jīve prasannachittathī ā chaitanyasvarūp ātmānī vāt paṇ sāmbhaḷī chhe te bhavya puruṣh bhaviṣhyamān thanārī muktinun avashya bhājan thāy chhe.
upar pramāṇe supātra jīvo gurugame shuddhachaitanyatattvanī vārtānun prītipūrvak shravaṇ karo ane ā paramāgamanī pāñchamī gāthāmān āchāryabhagavānanī āgnā-anusār te ekatva-vibhakta shuddha ātmāne svānubhavapratyakṣhathī pramāṇ karo.
Page -21 of 642
PDF/HTML Page 10 of 673
single page version
enī kundakund gūnthe māḷ re,
jemān sār-samay shiratāj re,
gūnthyun pravachanasār re,
gūnthyo samayano sār re,
jinajīno omkāranād re,
vandun e omkāranād re,
mārā dhyāne hajo jinavāṇ re,
vājo mane dinarāt re,
Page -20 of 642
PDF/HTML Page 11 of 673
single page version
lavaṇ ogaḷī jāy chhe tem samayasāranā rasamān budhapuruṣho līn thaī
jāy chhe. te guṇanī gāṇṭh chhe (arthāt samyagdarshanādi guṇono samūh chhe),
muktino sugam panth chhe ane teno (apār) yash varṇavatān indra paṇ
ākulit thaī jāy chhe. samayasārarūpī pāṅkhavāḷā (athavā samayasāranā
pakṣhavāḷā) jīvo gnānagaganamān ūḍe chhe ane samayasārarūpī pāṅkh vinānā
(athavā samayasārathī vipakṣha) jīvo jagajāḷamān rajhaḷe chhe. samayasāranāṭak
(arthāt shrī samayasār-paramāgam ke jene shrī amr̥utachandrāchāryadeve nāṭakanī
upamā āpī chhe te) shuddha suvarṇa samān nirmaḷ chhe, virāṭ (brahmāṇḍ)
samān teno vistār chhe ane tenun shravaṇ karatān hr̥udayanān kapāṭ khūlī
jāy chhe.
Page -19 of 642
PDF/HTML Page 12 of 673
single page version
bhagavān kundakundāchāryadevapraṇīt ā ‘samayaprābhr̥ut’ athavā ‘samayasār’ nāmanun shāstra ‘dvitīy shrutaskandh’mānnun sarvotkr̥uṣhṭa āgam chhe.
‘dvitīy shrutaskandh’nī utpatti kaī rīte thaī te āpaṇe paṭṭāvalionā ādhāre saṅkṣhepamān pratham joīe.
ājathī 2466 varṣha pahelān ā bharatakṣhetranī puṇyabhūmimān jagatpūjya param bhaṭṭārak bhagavān shrī mahāvīrasvāmī mokṣhamārgano prakāsh karavā māṭe samasta padārthonun svarūp potānā sātishay divyadhvani dvārā pragaṭ karatā hatā. temanā nirvāṇ pachhī pāñch shrutakevaḷī thayā, jemān chhellā shrutakevaḷī shrī bhadrabāhusvāmī thayā. tyān sudhī to dvādashāṅgashāstranā prarūpaṇathī vyavahār- nishchayātmak mokṣhamārga yathārtha pravartato rahyo. tyār pachhī kāḷadoṣhathī krame krame aṅgonā gnānanī vyuchchhitti thatī gaī. em karatān apār gnānasindhuno ghaṇo bhāg vichchhed pāmyā pachhī bījā bhadrabāhusvāmī āchāryanī paripāṭīmān be samartha munio thayā — ekanun nām shrī dharasen āchārya ane bījānun nām shrī guṇadhar āchārya. temanī pāsethī maḷelā gnān dvārā temanī paramparāmān thayelā āchāryoe shāstro gūnthyān ane vīr bhagavānanā upadeshano pravāh vaheto rākhyo.
shrī dharasen āchāryane agrāyaṇīpūrvanā pāñchamān ‘vastu’ adhikāranā mahākarmaprakr̥iti nāmanā chothā prābhr̥utanun gnān hatun. te gnānāmr̥utamānthī anukrame tyār pachhīnā āchāryo dvārā ṣhaṭkhaṇḍāgam tathā tenī dhavalā-ṭīkā, gommaṭasār, labdhisār, kṣhapaṇāsār ādi shāstro rachāyān. ā rīte pratham shrutaskandhanī utpatti chhe. temān jīv ane karmanā sanyogathī thayelā ātmānā sansāraparyāyanun — guṇasthān, mārgaṇāsthān ādinun — saṅkṣhipta varṇan chhe, paryāyārthik nayane pradhān karīne kathan chhe. ā nayane ashuddhadravyārthik paṇ kahe chhe ane adhyātmabhāṣhāthī ashuddhanishchayanay athavā vyavahār kahe chhe.
shrī guṇadhar āchāryane gnānapravādapūrvanā dashamā vastunā trījā prābhr̥utanun gnān hatun. te gnānamānthī tyār pachhīnā āchāryoe anukrame siddhānto rachyā. em sarvagna bhagavān mahāvīrathī chālyun āvatun gnān āchāryonī paramparāthī bhagavān kundakundāchāryadevane prāpta thayun. temaṇe pañchāstikāyasaṅgrah, pravachanasār, samayasār, niyamasār, aṣhṭapāhuḍ ādi shāstro rachyān. ā rīte dvitīy shrutaskandhanī utpatti thaī. temān
Page -18 of 642
PDF/HTML Page 13 of 673
single page version
gnānane pradhān karīne shuddhadravyārthik nayathī kathan chhe, ātmānā shuddha svarūpanun varṇan chhe.
bhagavān kundakundāchāryadev vikram samvatanī sharūātamān thaī gayā chhe. digambar jain paramparāmān bhagavān kundakundāchāryadevanun sthān sarvotkr̥uṣhṭa chhe.
ā shlok darek digambar jain, shāstrādhyayan sharū karatān maṅgaḷācharaṇarūpe bole chhe. ā parathī siddha thāy chhe ke sarvagna bhagavān shrī mahāvīrasvāmī ane gaṇadhar bhagavān shrī gautamasvāmī pachhī turat ja bhagavān kundakundāchāryanun sthān āve chhe. digambar jain sādhuo potāne kundakundāchāryanī paramparānā kahevarāvavāmān gaurav māne chhe. bhagavān kundakundāchāryadevanān shāstro sākṣhāt gaṇadharadevanān vachano jeṭalān ja pramāṇabhūt manāy chhe. temanā pachhī thayelā granthakār āchāryo potānā koī kathanane siddha karavā māṭe kundakundāchāryadevanān shāstronun pramāṇ āpe chhe eṭale e kathan nirvivād ṭhare chhe. temanā pachhī lakhāyelā granthomān temanān shāstromānthī thokabandh avataraṇo līdhelān chhe. kharekhar bhagavān kundakundāchārye potānān paramāgamomān tīrthaṅkaradevoe prarūpelā uttamottam siddhāntone jāḷavī rākhyā chhe ane mokṣhamārgane ṭakāvī rākhyo chhe. vi. san. 990mān thaī gayelā shrī devasenāchāryavar temanā darshanasār nāmanā granthamān
jaīne shrī padmanandīnāthe (kundakundāchāryadeve) pote prāpta karelā gnān vaḍe bodh na āpyo hot to munijano sāchā mārgane kem jāṇat?’’ bījo ek ullekh āpaṇe joīe, jemān kundakundāchāryadevane kaḷikāḷasarvagna kahevāmān āvyā chhe. ‘‘padmanandī, kundakundāchārya, vakragrīvāchārya, elāchārya, gr̥idhrapichchhāchārya e pāñch nāmothī virājit, chār āṅgaḷ ūñche ākāshamān gamananī jemane r̥̄iddhi hatī, jemaṇe pūrva- videhamān jaīne sīmandharabhagavānane vandan karyun hatun ane temanī pāsethī maḷelā shrutagnān vaḍe jemaṇe bhāratavarṣhanā bhavya jīvone pratibodh karyo chhe evā je shrī jinachandrasūribhaṭṭārakanā paṭṭanā ābharaṇarūp kaḷikāḷasarvagna (bhagavān kundakundāchāryadev) temaṇe rachelā ā ṣhaṭprābhr̥utagranthamān......sūrīshvar shrī shrutasāgare rachelī mokṣhaprābhr̥utanī ṭīkā samāpta thaī.’’ ām ṣhaṭprābhr̥utanī shrī shrutasāgarasūrikr̥ut ṭīkānā antamān lakhelun chhe. bhagavān kundakundāchāryadevanī mahattā batāvanārā āvā anekānek ullekho jain sāhityamān maḷī āve chhe;
jain sampradāyamān kaḷikāḷasarvagna bhagavān kundakundāchāryanun sthān ajoḍ chhe.
bhagavān kundakundāchāryanān rachelān anek shāstro chhe, jemānthī thoḍāṅk hālamān upalabdha chhe. trilokanāth sarvagnadevanā mukhamānthī vahelī shrutāmr̥utanī saritāmānthī bharī līdhelān te amr̥utabhājano hālamān paṇ anek ātmārthīone ātmajīvan arpe chhe. temanān pañchāstikāy, pravachanasār ane samayasār nāmanān traṇ uttamottam shāstro ‘prābhr̥utatray’ kahevāy chhe. ā traṇ paramāgamomān hajāro 1 mūḷ shlok māṭe 18 mun pānun juo. 2 shilālekhonā namūnā māṭe 17 mun pānun juo.
Page -17 of 642
PDF/HTML Page 14 of 673
single page version
shāstrono sār āvī jāy chhe. bhagavān kundakundāchārya pachhī lakhāyelā ghaṇā granthonān bījaḍān ā traṇ paramāgamomān rahelān chhe em sūkṣhma draṣhṭithī abhyās karatān jaṇāy chhe. pañchāstikāyamān chha dravyanun ane nav tattvanun svarūp saṅkṣhepamān kahyun chhe. pravachanasārane gnān, gney ane charaṇānuyoganā traṇ adhikāromān vibhājit karyun chhe. samayasāramān nav tattvonun shuddhanayanī draṣhṭithī kathan chhe.
shrī samayasār alaukik shāstra chhe. āchāryabhagavāne ā jagatanā jīvo par param karuṇā karīne ā shāstra rachyun chhe. temān mokṣhamārganun yathārtha svarūp jem chhe tem kahevāmān āvyun chhe. anant kāḷathī paribhramaṇ karatā jīvone je kāī samajavun bākī rahī gayun chhe te ā paramāgamamān samajāvyun chhe. param kr̥upāḷu āchāryabhagavān ā shāstra sharū karatān pote ja kahe chheḥ — ‘kāmabhogabandhanī kathā badhāe sāmbhaḷī chhe, parichay karyo chhe, anubhavī chhe paṇ parathī judā ekatvanī prāpti ja kevaḷ durlabh chhe. te ekatvanī — parathī bhinna ātmānī — vāt hun ā shāstramān samasta nij vibhavathī (āgam, yukti, paramparā ane anubhavathī) kahīsh.’ ā pratignā pramāṇe āchāryadev ā shāstramān ātmānun ekatva — paradravyathī ane parabhāvothī bhinnatā — samajāve chhe. teoshrī kahe chhe ke ‘je ātmāne abaddhaspr̥uṣhṭa, ananya, niyat, avisheṣh ane asanyukta dekhe chhe te samagra jinashāsanane dekhe chhe.’ vaḷī teo kahe chhe ke ‘āvun nahi dekhanār agnānīnā sarva bhāvo agnānamay chhe.’ ā rīte, jyān sudhī jīvane potānī shuddhatāno anubhav thato nathī tyān sudhī te mokṣhamārgī nathī; pachhī bhale te vrat, samiti, gupti ādi vyavahār chāritra pāḷato hoy ane sarva āgamo paṇ bhaṇī chūkyo hoy. jene shuddha ātmāno anubhav varte chhe te ja samyagdraṣhṭi chhe. rāgādinā udayamān samakitī jīv kadī ekākārarūp pariṇamato nathī parantu em anubhave chhe ke ‘ā, pudgalakarmarūp rāganā vipākarūp uday chhe; e māro bhāv nathī, hun to ek gnāyakabhāv chhun.’ ahīn prashna thashe ke rāgādibhāvo thatā hovā chhatān ātmā shuddha kem hoī shake? uttaramān sphaṭikamaṇinun draṣhṭānt āpavāmān āvyun chhe. jem sphaṭikamaṇi lāl kapaḍānā sanyoge lāl dekhāy chhe
svabhāvanī draṣhṭithī jotān sphaṭikamaṇie nirmaḷapaṇun chhoḍyun nathī, tem ātmā rāgādi karmodayanā sanyoge rāgī dekhāy chhe — thāy chhe topaṇ shuddhanayanī draṣhṭithī teṇe shuddhatā chhoḍī nathī. paryāyadraṣhṭie ashuddhatā vartatān chhatān dravyadraṣhṭie shuddhatāno anubhav thaī shake chhe. te anubhav chothe guṇasthāne thāy chhe. ā parathī vāchakane samajāshe ke samyagdarshan keṭalun duṣhkar chhe. samyagdraṣhṭinun pariṇaman ja pharī gayun hoy chhe. te game te kārya karatān shuddha ātmāne anubhave chhe. jem lolupī māṇas mīṭhānā ane shākanā svādane judā pāḍī shakato nathī tem agnānī gnānane ane rāgane judān pāḍī shakato nathī; jem alubdha māṇas shākathī mīṭhāno judo svād laī shake chhe tem samyagdraṣhṭi rāgathī gnānane judun anubhave chhe. have e prashna thāy chhe ke āvun samyagdarshan kaī rīte prāpta karī shakāy arthāt rāg ne ātmānī bhinnatā kaī rīte anubhavānshe samajāy? āchāryabhagavān uttar āpe chhe ke, pragnārūpī chhīṇīthī chhedatān te banne judā paḍī jāy chhe, arthāt gnānathī ja
oḷakhāṇathī ja — , anādi kāḷathī rāgadveṣh sāthe ekākārarūpe pariṇamato ātmā bhinnapaṇe
Page -16 of 642
PDF/HTML Page 15 of 673
single page version
pariṇamavā lāge chhe; ā sivāy bījo koī upāy nathī. māṭe darek jīve vastunā yathārtha svarūpanī oḷakhāṇ karavāno prayatna sadā kartavya chhe.
yathārtha ātmasvarūpanī oḷakhāṇ karāvavī te ā shāstrano mukhya uddesh chhe. te uddeshane pahoñchī vaḷavā ā shāstramān āchāryabhagavāne anek viṣhayonun nirūpaṇ karyun chhe. jīv ane pudgalane nimittanaimittikapaṇun hovā chhatān bannenun taddan svatantra pariṇaman, gnānīne rāgadveṣhanun akartā- abhoktāpaṇun, agnānīne rāgadveṣhanun kartā-bhoktāpaṇun, sāṅkhyadarshananī ekāntikatā, guṇasthān- ārohaṇamān bhāvanun ane dravyanun nimittanaimittikapaṇun, vikārarūpe pariṇamavāmān agnānīno potāno ja doṣh, mithyātvādinun jaḍapaṇun tem ja chetanapaṇun, puṇya ane pāp bannenun bandhasvarūpapaṇun, mokṣhamārgamān charaṇānuyoganun sthān
hetu bhavya jīvone yathārtha mokṣhamārga batāvavāno chhe. ā shāstranī mahattā joīne ullās āvī jatān shrī jayasen āchāryavar kahe chhe ke ‘jayavant varto te padmanandī āchārya arthāt kundakund āchārya ke jemaṇe mahātattvathī bharelo prābhr̥utarūpī parvat buddhirūpī shir par upāḍīne bhavya jīvone samarpit karyo chhe.’ kharekhar ā kāḷe ā shāstra mumukṣhu bhavyajīvono param ādhār chhe. āvā duḥṣham kāḷamān paṇ āvun adbhut ananya-sharaṇabhūt shāstra — tīrthaṅkaradevanā mukhamānthī nīkaḷelun amr̥ut — vidyamān chhe te āpaṇun mahā sadbhāgya chhe. nishchay-vyavahāranī sandhipūrvak yathārtha mokṣhamārganī āvī saṅkalanābaddha prarūpaṇā bījā koī paṇ granthamān nathī. param pūjya sadgurudevanā shabdomān kahun to — ‘ā samayasār shāstra āgamonun paṇ āgam chhe; lākho shāstrono nichoḍ emān rahelo chhe; jain shāsanano e stambh chhe; sādhakanī e kāmadhenu chhe, kalpavr̥ukṣha chhe. chaud pūrvanun rahasya emān samāyelun chhe. enī darek gāthā chhaṭhṭhā-sātamā guṇasthāne jhūlatā mahāmuninā ātma-anubhavamānthī nīkaḷelī chhe. ā shāstranā kartā bhagavān kundakundāchāryadev mahāvideh kṣhetramān sarvagna vītarāg shrī sīmandharabhagavānanā samavasaraṇamān gayā hatā ane tyān teo āṭh divas rahyā hatā e vāt yathātathya chhe, akṣharashaḥ satya chhe, pramāṇasiddha chhe, temān leshamātra shaṅkāne sthān nathī. te param upakārī āchāryabhagavāne rachelā ā samayasāramān tīrthaṅkaradevanā nirakṣhar omkāradhvanimānthī nīkaḷelo ja upadesh chhe.’
ā shāstramān bhagavān kundakundāchāryadevanī prākr̥it gāthāo par ātmakhyāti nāmanī sanskr̥it ṭīkā lakhanār (lagabhag vikram samvatanā 10mā saikāmān thaī gayelā) shrīmān amr̥utachandrāchāryadev chhe. jem ā shāstranā mūḷ kartā alaukik puruṣh chhe tem tenā ṭīkākār paṇ mahāsamartha āchārya chhe. ātmakhyāti jevī ṭīkā haju sudhī bījā koī jain granthanī lakhāyelī nathī. temaṇe pañchāstikāy tathā pravachanasāranī paṇ ṭīkā lakhī chhe ane tattvārthasār, puruṣhārthasiddhyupāy ādi svatantra grantho paṇ lakhyā chhe. temanī ek ā ātmakhyāti ṭīkā vāñchanārane ja temanī adhyātmarasikatā, ātmānubhav, prakhar vidvattā, vastusvarūpane nyāyathī siddha karavānī temanī asādhāraṇ shakti ane uttam kāvyashaktino pūro khyāl āvī jashe. ati saṅkṣhepamān gambhīr rahasyone goṭhavī devānī temanī ajab shakti vidvānone āshcharyachakit kare chhe. temanī ā daivī ṭīkā shrutakevaḷīnān vachano jevī chhe.
Page -15 of 642
PDF/HTML Page 16 of 673
single page version
jem mūḷ shāstrakartāe ā shāstra samasta nij vaibhavathī rachyun chhe tem ṭīkākāre paṇ atyant honshapūrvak sarva nij vaibhavathī ā ṭīkā rachī chhe em ā ṭīkā vāñchanārane saheje lāgyā vinā rahetun nathī. shāsanamānya bhagavān kundakundāchāryadeve ā kaḷikāḷamān jagadguru tīrthaṅkaradev jevun kām karyun chhe ane shrī amr̥utachandrāchāryadeve, jāṇe ke teo kundakundabhagavānanā hr̥udayamān pesī gayā hoy te rīte temanā gambhīr āshayone yathārthapaṇe vyakta karīne, temanā gaṇadhar jevun kām karyun chhe. ā ṭīkāmān āvatān kāvyo (
– kaḷasho) adhyātmarasathī ane ātmānubhavanī mastīthī bharapūr chhe. shrī padmaprabhadev jevā samartha munivaro par te kaḷashoe ūṇḍī chhāp pāḍī chhe ane āje paṇ te tattvagnānathī ne adhyātma- rasathī bharelā madhur kaḷasho, adhyātmarasikonā hr̥udayanā tārane jhaṇajhaṇāvī mūke chhe, adhyātmakavi tarīke shrī amr̥utachandrāchāryadevanun sthān jain sāhityamān advitīy chhe.
samayasāramān bhagavān kundakundāchāryadeve 415 gāthāo prākr̥itamān rachī chhe. tenā par shrī amr̥utachandrāchāryadeve ātmakhyāti nāmanī ane shrī jayasenāchāryadeve tātparyavr̥utti nāmanī sanskr̥it ṭīkā lakhī chhe. paṇḍit jayachandrajīe mūḷ gāthāonun ane ātmakhyātinun hindīmān bhāṣhāntar karyun ane temān pote thoḍo bhāvārtha paṇ lakhyo. te pustak ‘samayaprābhr̥ut’nā nāme vi. san. 1964mān prakāshit thayun hatun. tyār pachhī paṇḍit manoharalālajīe te pustakane prachalit hindīmān parivartit karyun ane shrī paramashrutaprabhāvak maṇḍaḷ dvārā ‘samayasār’nā nāme vi. san. 1975mān prakāshan pāmyun. te hindī granthanā ādhāre, tem ja sanskr̥it ṭīkānā shabdo tathā āshayane vaḷagī rahīne, ā gujarātī anuvād taiyār karavāmān āvyo chhe.
ā anuvād karavānun mahā bhāgya mane prāpta thayun te mane ati harṣhanun kāraṇ chhe. param pūjya sadgurudevanā āshray taḷe ā gahan shāstrano anuvād thayo chhe. anuvād karavānī samasta shakti mane pūjyapād sadgurudev pāsethī ja maḷī chhe. mārī māraphat anuvād thayo tethī ‘ā anuvād men karyo chhe’ em vyavahārathī bhale kahevāy, parantu mane mārī alpatānun pūrun bhān hovāthī ane anuvādanī sarva shaktinun mūḷ shrī sadgurudev ja hovāthī hun to barābar samajun chhun ke sadgurudevanī amr̥utavāṇīno dhodh ja — temanā dvārā maḷelo aṇamūl upadesh ja — yathākāḷe ā anuvādarūpe pariṇamyo chhe. jemanī hūmphathī ā ati gahan shāstrano anuvād karavānun men sāhas kheḍyun hatun ane jemanī kr̥upāthī te nirvighne pār paḍyo chhe te param upakārī sadgurudevanān charaṇāravindamān ati bhaktibhāve vandan karun chhun.
ā anuvādamān anek bhāīonī madad chhe. bhāīshrī amr̥utalāl māṇekalāl jhāṭakiyānī āmān sauthī vadhāre madad chhe. teo ākho anuvād ati parishram veṭhīne ghaṇī ja bārīkāīthī ane umaṅgathī tapāsī gayā chhe, ghaṇī ati-upayogī sūchanāo temaṇe karī chhe, sanskr̥it ṭīkānī hastalikhit prato meḷavīne pāṭhāntaro shodhī āpyā chhe, shaṅkāsthānonān samādhān paṇḍito pāsethī meḷavī āpyān chhe — ityādi anek rīte temaṇe je sarvatomukhī sahāy karī chhe te māṭe hun temano atyant ābhārī chhun. jeo potānā vishāḷ shāstragnānathī, ā anuvādamān paḍatī nānīmoṭī mushkelīono niveḍo karī
Page -14 of 642
PDF/HTML Page 17 of 673
single page version
āpatā te murabbī shrī vakīl rāmajībhāī māṇekachand doshīno hun hr̥udayapūrvak ābhār mānun chhun. jyāre jyāre bhāṣhāntar karatān koī artha barābar na besatā hoy tyāre tyāre hun (amr̥utalālabhāī māraphat) patra dvārā pt.
darek vakhate vināsaṅkoche prashnonā uttaro āpyā chhe. temanī salāh mane bhāṣhāntaramān ghaṇī upayogī thaī chhe. ā rīte temaṇe karelī madad māṭe hun temano antaḥkaraṇapūrvak ābhār mānun chhun. ā sivāy je je bhāīonī ā anuvādamān sahāy chhe te sarvano hun ābhārī chhun.
ā anuvād bhavya jīvone jinadeve prarūpelo ātmashāntino yathārtha mārga batāvo, e mārī antaranī bhāvanā chhe. shrī amr̥utachandrāchāryadevanā shabdomān ‘ā shāstra ānandamay vignānaghan ātmāne pratyakṣha dekhāḍanārun advitīy jagatachakṣhu chhe.’ je koī tenā param gambhīr ane sūkṣhma bhāvone hr̥udayagat karashe tene te jagatachakṣhu ātmānun pratyakṣha darshan karāvashe. jyān sudhī te bhāvo yathārtha rīte hr̥udayagat na thāy tyān sudhī rātadivas te ja manthan, te ja puruṣhārtha kartavya chhe. shrī jayasenāchāryadevanā shabdomān samayasāranā abhyās ādinun phaḷ kahīne ā upodghāt pūrṇa karun chhunḥ — ‘svarūparasik puruṣhoe varṇavelā ā prābhr̥utano je koī ādarathī abhyās karashe, shravaṇ karashe, paṭhan karashe, prasiddhi karashe, te puruṣh avināshī svarūpamay, anek prakāranī vichitratāvāḷā, kevaḷ ek gnānātmak bhāvane pāmīne agra padane viṣhe muktilalanāmān līn thashe.’ dīpotsavī, vi. san. 1996 — himmatalāl jeṭhālāl shāh
pratham āvr̥uttimān shrīmad amr̥utachandrāchāryadevakr̥ut sanskr̥it ṭīkā chhapāvavāmān āvī nahotī; ā dvitīy āvr̥uttimān te umeravāmān āvī chhe. ā sanskr̥it ṭīkā vi. san. 1975mān shrī paramashrutaprabhāvak maṇḍaḷ dvārā prakāshit samayasār pramāṇe chhapāvavāmān āvī chhe; temān (vi. san. 1975nī mudrit ṭīkāmān) kyāṅk ashuddhio jaṇāī te ghaṇīkharī (hastalikhit pratonā ādhāre) sudhārī levāmān āvī chhe, tem ja kyāṅk mudrit pāṭho karatān hastalikhit pratonā pāṭhāntaro visheṣh bandhabesatā lāgyā tyān hastalikhit prato pramāṇe pāṭh levāmān āvyā chhe.
gujarātī anuvād pratham āvr̥utti pramāṇe rākhavāmān āvyo chhe; mātra koīk jūj sthaḷoe alpa pheraphār karyo chhe.
je je bhāīoe kāmamān madad karī chhe te sauno r̥̄uṇī chhun. phāgaṇ sud 11 hin. je. shāh vi. san. 2009
Page -13 of 642
PDF/HTML Page 18 of 673
single page version
prathamanī be āvr̥uttiomān sanskr̥it ṭīkānā kalasharūp shlokono saḷaṅg gujarātī anuvād chhapāvavāmān āvyo hato. ā trījī āvr̥uttimān te shlokonān gujarātī anuvādanī vachche vachche sanskr̥it shabdo kaunsamān chhapāvavāmān āvyā chhe ke jethī kayā sanskr̥it shabdano kayo gujarātī artha chhe te sahelāīthī vāchakanā khyālamān āvī shake. ā rīte ‘shlokārtha’mān sanskr̥it shabdo yathāsthāne goṭhavavānun kām bra
0 bhāīshrī chandulālabhāī jhobāḷiyāe potānī svayansphurit bhāvanāthī ghaṇī chokasāīpūrvak karyun chhe.
uparokta visheṣhatā sivāy, (tem ja anuvādamān mātra kyāṅk karāyel najīvā pheraphār sivāy,) ā tr̥utīy āvr̥uttinī sarva sāmagrī — sanskr̥it ṭīkā, anuvād vagere badhun — dvitīy āvr̥utti pramāṇe ja chhe. phāgaṇ vad dasham hin. je. shāh vi. san. 2025
Page -11 of 642
PDF/HTML Page 20 of 673
single page version
❈
कुन्द-प्रभा-प्रणयि-कीर्ति-विभूषिताशः ।
श्चक्रे श्रुतस्य भरते प्रयतः प्रतिष्ठाम् ।।
kundakund ā pr̥ithvī par konāthī vandya nathī?
र्बाह्येपि संव्यञ्जयितुं यतीशः ।
चचार मन्ये चतुरङ्गुलं सः ।।
❈❈❈❈❈❈❈❈❈❈❈❈❈❈❈❈❈❈❈❈❈❈❈❈❈❈❈❈❈