Page 268 of 513
PDF/HTML Page 301 of 546
single page version
ആകാശ പ്രദേശവാന് ഹൈ
ആശ്രയ ലേകര [കാലഃ ] കാല ഹൈ, [പുനഃ ] ഔര [ശേഷൌ ] ശേഷ ദോ ദ്രവ്യ [ജീവാഃ പുദ്ഗലാഃ ]
ജീവ ഔര പുദ്ഗല ഹൈം
ഛേ ശേഷ -ആശ്രിത കാള, നേ ജീവ -പുദ്ഗലോ തേ ശേഷ ഛേ. ൧൩൬.
Page 269 of 513
PDF/HTML Page 302 of 546
single page version
ഗമനസ്ഥാനാസംഭവാത
സിദ്ധാവസ്ഥാ
തിഷ്ഠന്തി തഥാപി വ്യവഹാരേണ
ഗതി യാ സ്ഥിതി ലോകസേ ബാഹര നഹീം ഹോതീ, ഔര ന ലോകകേ ഏക ദേശമേം ഹോതീ ഹൈ, (അര്ഥാത്
ലോകമേം സര്വത്ര ഹോതീ ഹൈ )
ഹീ ഹൈ ക്യോംകി വഹ അപ്രദേശീ ഹൈ
Page 270 of 513
PDF/HTML Page 303 of 546
single page version
സംഖ്യേയപ്രദേശേപി ലോകേവസ്ഥാനം ന വിരുധ്യതേ
ഡിബിയാകേ ന്യായാനുസാര സമസ്ത ലോകമേം ഹീ ഹൈം
പ്രദേശോദ്ഭവ കഹാ ഹൈ
അപ്രദേശ പരമാണു വഡേ ഉദ്ഭവ പ്രദേശ തണോ ബനേ. ൧൩൭.
Page 271 of 513
PDF/HTML Page 304 of 546
single page version
ജീവാനാമസംഖ്യേയാംശത്വാത
ബഹുത്വാഭാവാദസംഖ്യേയപ്രദേശത്വമേവ
ലക്ഷണ ഹൈ ); ഔര യഹാ (ഇസ സൂത്ര യാ ഗാഥാമേം) ‘ജിസ പ്രകാര ആകാശകേ പ്രദേശ ഹൈം ഉസീപ്രകാര ശേഷ
ദ്രവ്യോംകേ പ്രദേശ ഹൈം’ ഇസപ്രകാര പ്രദേശകേ ലക്ഷണകീ ഏകപ്രകാരതാ കഹീ ജാതീ ഹൈ
(
ശരീരമേം, തഥാ ബാലക ഔര കുമാരകേ ശരീരമേം വ്യാപ്ത ഹോതാ ഹൈ
Page 272 of 513
PDF/HTML Page 305 of 546
single page version
അനേകപ്രദേശീപനേകാ ഭീ സംഭവ ഹോനേസേ പുദ്ഗലകോ ദ്വിപ്രദേശീപനേസേ ലേകര സംഖ്യാത, അസംഖ്യാത ഔര
അനന്തപ്രദേശീപനാ ഭീ ന്യായയുക്ത ഹൈ
[വ്യതിപതതഃ ] മംദ ഗതിസേ ഉല്ലംഘന കര രഹാ ഹോ തബ [സഃ വര്തതേ ] വഹ വര്തതാ ഹൈ അര്ഥാത്
നിമിത്തഭൂതതയാ പരിണമിത ഹോതാ ഹൈ
ആകാശദ്രവ്യ തണോ പ്രദേശ അതിക്രമേ, വര്തേ തദാ. ൧൩൮.
Page 273 of 513
PDF/HTML Page 306 of 546
single page version
സംഭവാദേകൈകമാകാശപ്രദേശമഭിവ്യാപ്യ തസ്ഥുഷഃ പ്രദേശമാത്രസ്യ പരമാണോസ്തദഭിവ്യാപ്തമേകമാകാശപ്രദേശം
മന്ദഗത്യാ വ്യതിപതത ഏവ വൃത്തിഃ
വര്തതീ ഹൈ
വ്യാപ്ത കരകേ രഹനേവാലേ കാലദ്രവ്യകീ വൃത്തി തഭീ ഹോതീ ഹൈ (അര്ഥാത് കാലാണുകീ പരിണതി തഭീ
നിമിത്തഭൂത ഹോതീ ഹൈ ) കി ജബ
കിയേ ജാനേവാലേ) പ്രദേശമേം രഹനേവാലാ കാലാണു ഉസമേം നിമിത്തഭൂതരൂപസേ രഹതാ ഹൈ
ഇസസേ സ്പഷ്ട ഹോതാ ഹൈ കി കാലദ്രവ്യ പര്യായസേ ഭീ അനേകപ്രദേശീ നഹീം ഹൈ
Page 274 of 513
PDF/HTML Page 307 of 546
single page version
സൂക്ഷ്മവൃത്തിരൂപസമയഃ സ തസ്യ കാലപദാര്ഥസ്യ പര്യായസ്തതഃ ഏവംവിധാത്പര്യായാത്പൂര്വോത്തരവൃത്തിവൃത്തത്വേന-
ജേ അര്ഥ ഛേ തേ കാള ഛേ, ഉത്പന്നധ്വംസീ ‘സമയ’ ഛേ. ൧൩൯.
‘സമയ’ ഹൈ; [തത്ഃ പൂര്വഃ പരഃ ] ഉസ (സമയ) സേ പൂര്വ തഥാ പശ്ചാത് ഐസാ (നിത്യ) [യഃ
അര്ഥഃ ] ജോ പദാര്ഥ ഹൈ [സഃ കാലഃ ] വഹ കാലദ്രവ്യ ഹൈ; [സമയഃ ഉത്പന്നപ്രധ്വംസീ ] ‘സമയ
ഉത്പന്നധ്വംസീ ഹൈ
Page 275 of 513
PDF/HTML Page 308 of 546
single page version
വിനാശവാലീ ഹൈ
(പരമാണുകേ) വിശിഷ്ട ഗതിപരിണാമ ഹോതാ ഹൈ
പരമാണുകേ അനന്ത അംശോംകോ സിദ്ധ നഹീം കരതാ, ക്യോംകി പരമാണു നിരംശ ഹൈ; ഉസീപ്രകാര ജൈസേ ഏക
കാലാണുസേ വ്യാപ്ത ഏക ആകാശപ്രദേശകേ അതിക്രമണകേ മാപകേ ബരാബര ഏക ‘സമയ’ മേം പരമാണു
വിശിഷ്ട ഗതിപരിണാമകേ കാരണ ലോകകേ ഏക ഛോരസേ ദൂസരേ ഛോര തക ജാതാ ഹൈ തബ (ഉസ പരമാണുകേ
Page 276 of 513
PDF/HTML Page 309 of 546
single page version
സംഖ്യേയാഃ കാലാണവഃ സമയസ്യാനംശത്വാദസംഖ്യേയാംശത്വം ന സാധയന്തി
ശ്രദ്ധേയം, സ്വസംവേദനജ്ഞാനരൂപേണ ജ്ഞാതവ്യമാഹാരഭയമൈഥുനപരിഗ്രഹസംജ്ഞാസ്വരൂപപ്രഭൃതിസമസ്തരാഗാദിവിഭാവത്യാഗേന
ധ്യേയമിതി താത്പര്യമ്
ക്യോംകി ‘സമയ’ നിരംശ ഹൈ
കാലദ്രവ്യകീ ഛോടീസേ ഛോടീ നിരംശ പര്യായ ഹൈ, ഉസകേ ഭാഗ നഹീം ഹോതേ
ഹോനേ ചാഹിയേ; കിന്തു ആകാശപ്രദേശ തോ നിരംശ ഹൈ; ഇസലിയേ ‘സമയ’ ഭീ നിരംശ ഹീ ഹൈ
ശ്രേണിബദ്ധ ജിതനേ കാലാണു ഹൈം ഉന സബകോ സ്പര്ശ കരതാ ഹൈ; ഇസലിയേ അസംഖ്യ കാലാണുഓംകോ സ്പര്ശ
കരനേസേ ‘സമയ’കേ അസംഖ്യ അംശ ഹോനാ ചാഹിയേ’’ ഇസകാ സമാധാന യഹ ഹൈ :
അവഗാഹപരിണാമകേ കാരണ ഹീ ഹൈ; (പരമാണുഓംമേം ഐസീ ഹീ കോഈ വിശിഷ്ട പ്രകാരകീ
ഏക ഛോരസേ ദൂസരേ ഛോര തക പഹു ച ജാതാ ഹൈ, സോ വഹ പരമാണുകേ വിശേഷ പ്രകാരകേ ഗതിപരിണാമകേ
കാരണ ഹീ ഹൈ; (പരമാണുമേം ഐസീ ഹീ കോഈ വിശിഷ്ട പ്രകാരകീ ഗതിപരിണാമകീ ശക്തി ഹൈ, ജിസകേ
കാരണ ഐസാ ഹോതാ ഹൈ;) ഇസസേ കഹീം ‘സമയ’കേ അസംഖ്യ അംശ നഹീം ഹോതേ
Page 277 of 513
PDF/HTML Page 310 of 546
single page version
അവകാശ ദേനേകോ സമര്ഥ ഹൈ
പരമാണുഓംകേ സ്കംധോംകോ അവകാശ ദേനേമേം സമര്ഥ ഹൈ
പരമാണുഓംകോ അവകാശ ദേനാ നഹീം ബന സകേഗാ
തേ ഏക സൌ പരമാണുനേ അവകാശദാനസമര്ഥ ഛേ. ൧൪൦.
Page 278 of 513
PDF/HTML Page 311 of 546
single page version
കിമേകമനേകം വാ
അംശോംവാലാ അവിഭാഗ ഏക ദ്രവ്യ ഹൈ, ഇസലിയേ ? (൧) യദി ‘ആകാശ അഭിന്ന അംശവാലാ അവിഭാഗ
ഏക ദ്രവ്യ ഹൈ ഇസലിയേ ദോ അംഗുലിയോംകാ ഏക ക്ഷേത്ര ഹൈ’ ഐസാ കഹാ ജായ തോ, ജോ അംശ ഏക അംഗുലികാ
ക്ഷേത്ര ഹൈ വഹീ അംശ ദൂസരീ അംഗുലികാ ഭീ ക്ഷേത്ര ഹൈ, ഇസലിയേ ദോമേംസേ ഏക അംശകാ അഭാവ ഹോ ഗയാ
പ്രദേശമാത്ര സിദ്ധ ഹുആ ! (ഇസലിയേ യഹ തോ ഘടിത നഹീം ഹോതാ); (൨) യദി യഹ കഹാ ജായ കി
‘ആകാശ ഭിന്ന അംശോംവാലാ അവിഭാഗ ഏക ദ്രവ്യ ഹൈ’ (ഇസലിയേ ദോ അംഗുലിയോംകാ ഏക ക്ഷേത്ര ഹൈ) തോ
(യഹ യോഗ്യ ഹീ ഹൈ, ക്യോംകി) അവിഭാഗ ഏക ദ്രവ്യമേം അംശ
ഭീ ദോ അംഗുലിയോംകേ അനേക (ഏക സേ അധിക) ക്ഷേത്ര ഹൈം ? (൧) ‘ആകാശ സവിഭാഗ അനേക ദ്രവ്യ
ഹോനേസേ ദോ അംഗലിയോംകേ അനേക ക്ഷേത്ര ഹൈം’ ഐസാ മാനാ ജായ തോ, ആകാശ ജോ കി ഏക ദ്രവ്യ ഹൈ ഉസേ
അനന്തദ്രവ്യത്വ ആജായഗാ’; (ഇസലിയേ യഹ തോ ഘടിത നഹീം ഹോതാ) (൨) ‘ആകാശ അവിഭാഗ ഏക
ദ്രവ്യ ഹോനേസേ ദോ അംഗുലിയോംകാ അനേക ക്ഷേത്ര ഹൈ’ ഐസാ മാനാ ജായ തോ (യഹ യോഗ്യ ഹീ ഹൈ ക്യോംകി)
അവിഭാഗ ഏക ദ്രവ്യമേം അംശകല്പനാ ഫലിത ഹുഈ
Page 279 of 513
PDF/HTML Page 312 of 546
single page version
ലോകാകാശപ്രമിതശുദ്ധാസംഖ്യേയപ്രദേശാനാം മുക്താത്മപദാര്ഥേ യോസൌ പ്രചയഃ സമൂഹഃ സമുദായോ രാശിഃ സ
ഹി ] ഹൈം
ബഹു വാ അസംഖ്യ, അനംത ഛേ; വളീ ഹോയ സമയോ കാളനേ. ൧൪൧
Page 280 of 513
PDF/HTML Page 313 of 546
single page version
ക്രമാനേകാന്ത ഇതി ച ഭണ്യതേ
(-സംഖ്യാത, അസംഖ്യാത ഔര അനന്ത) പ്രദേശവാലാ ഹൈ, ഇസലിയേ ഉനകേ തിര്യക്പ്രചയ ഹൈ; പരന്തു
കാലകേ (തിര്യക്പ്രചയ) നഹീം ഹൈ, ക്യോംകി വഹ ശക്തി തഥാ വ്യക്തി (കീ അപേക്ഷാ) സേ ഏക
പ്രദേശവാലാ ഹൈ
ഹൈ
ക്യോംകി ശേഷ ദ്രവ്യോംകീ വൃത്തി സമയസേ അര്ഥാന്തരഭൂത (-അന്യ) ഹോനേസേ വഹ (വൃത്തി) സമയ
വിശിഷ്ട ഹൈ, ഔര കാലദ്രവ്യകീ വൃത്തി തോ സ്വതഃ സമയഭൂത ഹൈ, ഇസലിയേ വഹ സമയവിശിഷ്ട നഹീം
ഹൈ
Page 281 of 513
PDF/HTML Page 314 of 546
single page version
സമയഃ ] തോ വഹ ഭീ കാല [സ്വഭാവസമവസ്ഥിതഃ ] സ്വഭാവമേം അവസ്ഥിത അര്ഥാത് ധ്രുവ
[ഭവതി ] (സിദ്ധ) ഹൈ
വൃത്ത്യംശ) ഉത്പന്ന ഹോതാ ഹൈ, ഇസലിയേ വഹ കാരണപൂര്വക ഹൈ
ഉസമേം കിസീ പദാര്ഥകേ ഉത്പാദ തഥാ വിനാശ ഹോതേ ഹോനാ ചാഹിയേ
ജോ കാളനേ, തോ കാള തേഹ സ്വഭാവ
Page 282 of 513
PDF/HTML Page 315 of 546
single page version
പൂര്വവൃത്ത്യംശവിശിഷ്ടത്വേന പ്രധ്വംസഃ
സ്വഭാവേനാപ്രധ്വസ്താനുത്പന്നത്വാദവസ്ഥിതത്വമേവ ന ഭവേത
പൂര്വര്ജുപര്യായേണ പ്രധ്വംസസ്തദാധാരഭൂതാങ്ഗുലിദ്രവ്യത്വേന ധ്രൌവ്യമിതി ദ്രവ്യസിദ്ധിഃ
പരമാത്മദ്രവ്യത്വേന ധ്രൌവ്യമിതി ദ്രവ്യസിദ്ധിഃ
യുഗപത്പനാ ഘടിത നഹീം ഹോതാ, ക്യോംകി ഏക ഹീ സമയ ഏകകേ ദോ വിരോധീ ധര്മ നഹീം ഹോതേ
നഹീം ഹോതേ
വൃത്ത്യംശകീ അപേക്ഷാസേ ജോ ഉത്പാദ ഹൈ, വഹീ (ഉത്പാദ) ഉസീ വൃത്തിമാന്കേ ഉസീ വൃത്ത്യംശമേം പൂര്വ വൃത്ത്യംശകീ
അപേക്ഷാസേ വിനാശ ഹൈ
ഔര ഉത്പാദകോ പ്രാപ്ത ഹോതാ ഹുആ ഭീ സ്വഭാവസേ അവിനഷ്ട ഔര അനുത്പന്ന ഹോനേസേ വഹ (കാല പദാര്ഥ)
Page 283 of 513
PDF/HTML Page 316 of 546
single page version
സ്തീതി നിശ്ചിനോതി
ഇസലിയേ വഹ നിരന്വയ അര്ഥാത് ഖംഡിത നഹീം ഹൈ, ഇസലിയേ സ്വഭാവതഃ അവശ്യ ധ്രുവ ഹൈ
ഹോതേ ഹൈം
Page 284 of 513
PDF/HTML Page 317 of 546
single page version
നിജശുദ്ധാത്മതത്ത്വസമ്യക്ശ്രദ്ധാനജ്ഞാനാനുഷ്ഠാനസമസ്തപരദ്രവ്യേച്ഛാനിരോധലക്ഷണതപശ്ചരണരൂപാ യാ തു നിശ്ചയചതു-
ര്വിധാരാധനാ സൈവ തത്രോപാദാനകാരണം, ന ച കാലസ്തേന കാരണേന സ ഹേയ ഇതി ഭാവാര്ഥഃ
നഹീം ഹോതേ
പദാര്ഥകോ [ശൂന്യം ജാനീഹി ] ശൂന്യ ജാനോ
തേ അര്ഥ ജാണോ ശൂന്യ കേവള
Page 285 of 513
PDF/HTML Page 318 of 546
single page version
ക്യോംകി പ്രദേശകേ അഭാവമേം വൃത്തിമാന്കാ അഭാവ ഹോതാ ഹൈ
ഹൈ :
ഹോതേ, ഇസലിയേ (ഉത്പാദ ഔര വ്യയകാ) ഐക്യ കഹാ സേ ഹോ സകതാ ഹൈ ? തഥാ നഷ്ട അംശകേ സര്വഥാ അസ്ത
ഹോനേസേ ഔര ഉത്പന്ന ഹോനേവാലാ അംശ അപനേ സ്വരൂപകോ പ്രാപ്ത ന ഹോനേസേ (അര്ഥാത് ഉത്പന്ന നഹീം ഹുആ ഹൈ
ഹൈ
Page 286 of 513
PDF/HTML Page 319 of 546
single page version
ത്രിലക്ഷണതാ (ഉത്പാദവ്യയധ്രൌവ്യതാ) നഷ്ട ഹോ ജാതീ ഹൈ, ക്ഷണഭംഗ (ബൌദ്ധസമ്മത ക്ഷണവിനാശ) ഉല്ലസിത
ഹോ ഉഠതാ ഹൈ, നിത്യ ദ്രവ്യ അസ്ത ഹോ ജാതാ ഹൈ ഔര ക്ഷണവിധ്വംസീ ഭാവ ഉത്പന്ന ഹോതേ ഹൈം
പര്യായസമയ പ്രസിദ്ധ ഹോതാ ഹൈ
കഹാ ജായ തോ യഹ ഠീക നഹീം ഹൈ; ക്യോംകി (ഉസമേം ദോ ദോഷ ആതേ ഹൈം ) :
Page 287 of 513
PDF/HTML Page 320 of 546
single page version
ഇത്യാദിവിശേഷണവിശിഷ്ടസിദ്ധസുഖസ്യ ഭാജനം ഭവിഷ്യന്തി തേ സര്വേപി കാലലബ്ധിവശേനൈവ
തേന സ ഹേയ ഇതി
വസ്ഥാപയതി
കരതാ ഹൈ
കരതേ ഹൈം :