Page -11 of 513
PDF/HTML Page 22 of 546
single page version
કુ ન્દ -પ્રભા -પ્રણયિ -કીર્તિ -વિભૂષિતાશઃ
શ્ચક્રે શ્રુતસ્ય ભરતે પ્રયતઃ પ્રતિષ્ઠામ્
ઇસ પૃથ્વી પર કિસસે વન્દ્ય નહીં હૈં ?
ર્બાહ્યેપિ સંવ્યઞ્જયિતું યતીશઃ
ચચાર મન્યે ચતુરઙ્ગુલં સઃ
Page -10 of 513
PDF/HTML Page 23 of 546
single page version
❈
કિ — વે અન્તરમેં તથા બાહ્યમેં રજસે (અપની) અત્યન્ત અસ્પૃષ્ટતા વ્યક્ત કરતે થે
તો મુનિજન સચ્ચે માર્ગકો કૈસે જાનતે ?
શંકા નહીં હૈ . વહ બાત વૈસી હી હૈં; કલ્પના કરના નહીં, ના કહના નહીં; માનો તો
❈❈❈❈❈❈❈❈❈❈❈❈❈❈❈❈❈❈❈❈❈❈❈❈❈❈❈❈
Page -9 of 513
PDF/HTML Page 24 of 546
single page version
વીતરાગચરિત્ર ઉપાદેય ઔર સરાગચારિત્ર હેય હૈ ....૬
ચારિત્રકા સ્વરૂપ .................................૭
આત્મા હી ચારિત્ર હૈ .............................૮
જીવકા શુભ, અશુભ ઔર શુદ્ધત્વ................૯
પરિણામ વસ્તુકા સ્વભાવ હૈ....... ............. ૧૦
શુદ્ધ ઔર શુભ -અશુભ પરિણામકા ફલ ... ૧૧ -૧૨
સર્વગતપના.... ........................... ૨૩ આત્માકો જ્ઞાનપ્રમાણ ન માનનેમેં દોષ..... ..... ૨૪ જ્ઞાનકી ભાઁતિ આત્માકા ભી સર્વગતત્ત્વ...... ... ૨૬ આત્મા ઔર જ્ઞાનકે એકત્વ – અન્યત્વ..... ....... ૨૭ જ્ઞાન ઔર જ્ઞેયકે પરસ્પર ગમનકા નિષેધ..... .. ૨૮ આત્મા પદાર્થોંમેં પ્રવૃત્ત નહીં હોતા તથાપિ
હોતા હૈ વહ શક્તિવૈચિત્ર્ય...... .......... ૨૯
શુદ્ધોપયોગ અધિકાર શુદ્ધોપયોગકે ફલકી પ્રશંસા .................... ૧૩ શુદ્ધોપયોગપરિણત આત્માકા સ્વરૂપ .............. ૧૪ શુદ્ધોપયોગસે હોનેવાલી શુદ્ધાત્મસ્વભાવપ્રાપ્તિ ...... ૧૫ શુદ્ધાત્મસ્વભાવપ્રાપ્તિ કારકાન્તરસે નિરપેક્ષ...... .. ૧૬ ‘સ્વયંભૂ’કે શુદ્ધાત્મસ્વભાવપ્રાપ્તિકા અત્યન્ત
ઉસકે દૃષ્ટાન્ત...... ...................... ૩૦ પદાર્થ જ્ઞાનમેં વર્તતે હૈં — યહ વ્યક્ત કરતે હૈં .... ૩૧ આત્માકી પદાર્થોંકે સાથ એક દૂસરેમેં પ્રવૃત્તિ
બિના તથા પરરૂપ પરિણમિત હુએ બિના
સબકો દેખતા – જાનતા હોનેસે ઉસે
ઉત્પાદ – વ્યય
અતીન્દ્રિયતાકે કારણ શુદ્ધાત્માકો
ક્ષય કરતે હૈં............................. ૩૩
Page -8 of 513
PDF/HTML Page 25 of 546
single page version
દ્રવ્યોંકી ભૂત – ભાવિ પર્યાયેં ભી તાત્કાલિક
વિચાર ................................... ૫૩
વર્તતી હૈં ................................. ૩૭
અવિદ્યમાન પર્યાયોંકી કથંચિત્ વિદ્યમાનતા ...... ૩૮ અવિદ્યમાન પર્યાયોંકી જ્ઞાનપ્રત્યક્ષતા
પ્રશંસા...... ............................. ૫૪
ઇન્દ્રિયજ્ઞાનકે લિયે નષ્ટ ઔર અનુત્પન્નકા જાનના
અતીન્દ્રિય જ્ઞાનકે લિયે જો જો કહા જાતા હૈ વહ
પ્રત્યક્ષજ્ઞાનકો પારમાર્થિક સુખરૂપ બતલાતે હૈં ... ૫૯
કેવલજ્ઞાનકો ભી પરિણામકે દ્વારા ખેદકા
જ્ઞેયાર્થપરિણમનક્રિયા જ્ઞાનમેંસે ઉત્પન્ન નહીં હોતી
જ્ઞેયાર્થપરિણમનસ્વરૂપ ક્રિયા ઔર તત્ફલ કહાઁસે
હૈ — ઇસકા ખંડન.... ................... ૬૦
તીર્થંકરોંકે પુણ્યકા વિપાક અકિંચિત્કર હી હૈ
કેવલિયોંકો હી પારમાર્થિક સુખ હોતા હૈ
સબકો ન જાનનેવાલા એકકો ભી નહીં જાનતા
પરોક્ષજ્ઞાનવાલોંકે અપારમાર્થિક ઇન્દ્રિયસુખકા
ઇન્દ્રિયાઁ હૈ વહાઁ તક સ્વભાવસે હી દુઃખ હૈ...... ૬૪ મુક્તાત્માકે સુખકી પ્રસિદ્ધિકે લિયે, શરીર
યુગપત્ પ્રવૃત્તિકે દ્વારા હી જ્ઞાનકા સર્વગતત્વ ..... ૫૧ કેવલીકે જ્ઞપ્તિક્રિયાકા સદ્ભાવ હોને પર ભી
હોનેસે વિષયોંકી અકિંચિત્કરતા...... .... ૬૭ આત્માકે સુખસ્વભાવત્વકો દૃષ્ટાન્ત દ્વારા દૃઢ
ઉપસંહાર કરતે હૈં...... .................. ૫૨
Page -7 of 513
PDF/HTML Page 26 of 546
single page version
મોહક્ષયકે ઉપાયભૂત જિનોપદેશકી પ્રાપ્તિ હોને
સ્વ – પરકે વિવેકકી સિદ્ધિસે હી મોહકા ક્ષય
પુણ્યોત્પાદક શુભોપયોગકી પાપોત્પાદક
સિદ્ધિકે લિયે પ્રયત્ન...... ............... ૮૯ સબ પ્રકારકે સ્વપરકે વિવેકકી સિદ્ધિ
પુણ્ય ઔર પાપકી અવિશેષતાકા નિશ્ચય
જિનોદિત અર્થોંકે શ્રદ્ધાન બિના ધર્મલાભ
કરતે હૈં..... ............................ ૭૭
નિશ્ચલ સ્થિત હોતે હૈં...... .............. ૯૨
અશેષદુઃખક્ષયકા દૃઢ નિશ્ચય કરકે
શુદ્ધોપયોગમેં નિવાસ...... ................ ૭૮
મોહકી સેના જીતનેકા ઉપાય...... ............ ૮૦
ચિન્તામણિ પ્રાપ્ત કિયા હોને પર ભી, પ્રમાદ ચોર
પદાર્થકા સમ્યક્ દ્રવ્યગુણપર્યાયસ્વરૂપ...... ...... ૯૩ સ્વસમય – પરસમયકી વ્યવસ્થા નિશ્ચિત
વિદ્યમાન હૈ અતઃ જાગૃત રહતા હૈ ........ ૮૧ યહી એક, ભગવન્તોંને સ્વયં અનુભવ કરકે પ્રગટ
સ્વરૂપ – અસ્તિત્વકા કથન ....................... ૯૬
શુદ્ધાત્મલાભકે પરિપંથી – મોહકા સ્વભાવ ઔર
તીન પ્રકારકે મોહકો અનિષ્ટ કાર્યકા કારણ
મોહરાગદ્વેષકો ઇન ચિહ્નોંકે દ્વારા પહિચાન કર ઉત્પન્ન
મોહક્ષય કરનેકા ઉપાયાન્તર..... ............... ૮૬
Page -6 of 513
PDF/HTML Page 27 of 546
single page version
– ઉત્પાદ – વ્યય
પરિણામાત્મક સંસારમેં કિસ કારણસે પુદ્ગલકા
મનુષ્યાદિ – પર્યાયાત્મક હોતા હૈ
વહ કૌનસા સ્વરૂપ હૈ જિસરૂપ આત્મા
ઉન (તીનોં)કો આત્મારૂપસે નિશ્ચિત
પૃથક્ત્વકા ઔર અત્યત્વકા લક્ષણ...... ...... ૧૦૬ અતદ્ભાવકો ઉદાહરણ દ્વારા સ્પષ્ટતયા
સત્તા ઔર દ્રવ્યકા ગુણ – ગુણીપના સિદ્ધ
દ્રવ્યકે ‘ક્રિયા’ ઔર ‘ભાવ’ રૂપ વિશેષ ..... ૧૨૯
ગુણવિશેષસે દ્રવ્યવિશેષ હોતા હૈ...... ........ ૧૩૦
મૂર્ત ઔર અમૂર્ત ગુણોંકે લક્ષણ
ગુણ ઔર ગુણીકે અનેકત્વકા ખણ્ડન..... .... ૧૧૦ દ્રવ્યકે સત્ – ઉત્પાદ ઔર અસત્
સત્ – ઉત્પાદકો અનન્યત્વકે દ્વારા ઔર અસત્
કરતે હૈં.... .................... ૧૧૨ – ૧૧૩
અમૂર્ત દ્રવ્યોંકે ગુણ..... ..................... ૧૩૩
દ્રવ્યોંકા પ્રદેશવત્ત્વ ઔર અપ્રદેશવત્ત્વરૂપ
એક હી દ્રવ્યકો અન્યત્વ ઔર અન્યત્વ
હોનેમેં અવિરોધ...... .................. ૧૧૪ ગર્વ વિરોધકો દૂર કરનેવાલી સપ્તભંગી......... ૧૧૫ જીવકો મનુષ્યાદિ પર્યાયેં ક્રિયાકા ફલ હોનેસે
વિશેષ ................................ ૧૩૫ પ્રદેશી ઔર અપ્રદેશી દ્રવ્ય કહાઁ રહતે હૈં...... ૧૩૬ પ્રદેશવત્ત્વ ઔર અપ્રદેશવત્ત્વ કિસ
ઉનકા અન્યત્વ પ્રકાશિત કરતે હૈં..... ૧૧૬ મનુષ્યાદિપર્યાયોંમેં જીવકો સ્વભાવકા પરાભવ કિસ
Page -5 of 513
PDF/HTML Page 28 of 546
single page version
આકાશકે પ્રદેશકા લક્ષણ..... --------------- ૧૪૦
તિર્યક્પ્રચય તથા ઊર્ધ્વપ્રચય...... ------------- ૧૪૧
કાલપદાર્થકા ઊર્ધ્વપ્રચય નિરન્વય હૈ – ઇસ
પરદ્રવ્યકે સંયોગકા જો કારણ ઉસકે
વિનાશકા અભ્યાસ..... .............. ૧૫૯ શરીરાદિ પરદ્રવ્ય પ્રતિ મધ્યસ્થતા પ્રગટકરતે હૈં..૧૬૦ શરીર, વાણી ઔર મનકા પરદ્રવ્યપના..... .. ૧૬૧ આત્માકો પરદ્રવ્યત્વકા ઔર ઉસકે કર્તૃત્વકા
બાતકા ખણ્ડન....---------------------- ૧૪૨ સર્વ વૃત્ત્યંશોંમેં કાલપદાર્થ
કાલપદાર્થકા પ્રદેશમાત્રપના સિદ્ધ
આત્માકો શરીરપનેકા અભાવ..... .......... ૧૭૧
જીવકા અસાધારણ સ્વલક્ષણ................ ૧૭૨
અમૂર્ત આત્માકો સ્નિગ્ધ – રુક્ષત્વકા અભાવ
જ્ઞાનજ્ઞેયવિભાગ અધિકાર આત્માકો વિભક્ત કરનેકે લિયે વ્યવહારજીવત્વકે
હેતુકા વિચાર..... ................... ૧૪૫ પ્રાણ કૌન – કૌનસે હૈ, સો બતલાતે હૈં..... . ૧૪૬
હૈ ? – ઐસા પૂર્વપક્ષ..... ............... ૧૭૩
ભાવબન્ધકા સ્વરૂપ.... ..................... ૧૭૫
ભાવબન્ધકી યુક્તિ ઔર દ્રવ્યબન્ધકા સ્વરૂપ . ૧૭૬
પુદ્ગલબન્ધ, જીવબન્ધ ઔર
પૌદ્ગલિક પ્રાણોંકી સન્તતિકી પ્રવૃત્તિકા
અન્તરંગ હેતુ.......................... ૧૫૦ પૌદ્ગલિક પ્રાણસન્તતિકી નિવૃત્તિકા
દ્રવ્યબન્ધકા હેતુ ભાવબન્ધ.... ............... ૧૭૮ ભાવબન્ધ હી નિશ્ચયબન્ધ હૈ.... ............. ૧૭૯ પરિણામકા દ્રવ્યબન્ધકે સાધકતમ રાગસે
પર્યાયકે ભેદ ............................... ૧૫૩ અર્થનિશ્ચાયક અસ્તિત્વકો સ્વ – પરકે
ઉપચાર કરકે કાર્યરૂપસે બતલાતે હૈં....૧૮૧
Page -4 of 513
PDF/HTML Page 29 of 546
single page version
વિભાગ............................... ૧૮૨ સ્વદ્રવ્યમેં પ્રવૃત્તિકા ઔર પરદ્રવ્યમેં પ્રવૃત્તિકા
શ્રામણ્ય – ઇચ્છુક પહલે ક્યા
યથાજાતરૂપધરત્વક બહિરંગ – અન્તરંગ દો
જાતા હૈ ?..... ...................... ૧૮૬
લિંગ..... ............................. ૨૦૫ શ્રામણ્યકી ‘ભવતિ’ ક્રિયામેં, ઇતનેસે
અકેલા હી આત્મા બન્ધ હૈ..... ............ ૧૮૮
નિશ્ચય ઔર વ્યવહારકા અવિરોધ ............ ૧૮૯
અશુદ્ધનયસે અશુદ્ધ આત્માકી હી પ્રાપ્તિ..... ૧૯૦
શુદ્ધનયસે શુદ્ધાત્માકી હી પ્રાપ્તિ.... ......... ૧૯૧
ધ્રુવત્વકે કારણ શુદ્ધાત્મા હી ઉપલબ્ધ
શ્રામણ્યકી પ્રાપ્તિ.... .................. ૨૦૭ સામાયિકમેં આરૂઢ શ્રમણ કદાચિત્
છેદોપસ્થાપનાકે યોગ્ય.... ............. ૨૦૮ આચાર્યકે ભેદ..... .......................... ૨૧૦ છિન્ન સંયમકે પ્રતિસંધાનકી વિધિ..... ....... ૨૧૧ શ્રામણ્યકે છેદકે આયતન હોનેસે પરદ્રવ્ય
મોહગ્રંથિ ટૂટનેસે ક્યા હોતા હૈ.... .......... ૧૯૫
એકાગ્રસંચેતનલક્ષણધ્યાન અશુદ્ધતા
શ્રામણ્યકી પરિપૂર્ણતાકા આયતન હોનેસે
સ્વદ્રવ્યમેં હી પ્રતિબન્ધ કર્તવ્ય હૈ...... . ૨૧૪ મુનિજનકો નિકટકા સૂક્ષ્મપરદ્રવ્યપ્રતિબન્ધ
ઉપરોક્ત પ્રશ્નકા ઉત્તર...... ............... ૧૯૮
શુદ્ધાત્મોપલબ્ધિલક્ષણ મોક્ષમાર્ગકો નિશ્ચિત
છેદ ક્યા હૈ — ઇસકા ઉપદેશ..... ........... ૨૧૬
છેદકે અન્તરંગ – બહિરંગ
સર્વથા અન્તરંગ છેદ નિષેધ્ય હૈ..... .......... ૨૧૮ ઉપધિ અન્તરંગ છેદકી ભાઁતિ ત્યાજ્ય હૈ.... ... ૨૧૯ ઉપધિકા નિષેધ વહ અન્તરંગ છેદકા હી
કરતે હૈં..... ........................ ૧૯૯ પ્રતિજ્ઞાકા નિર્વહણ કરતે હુએ (આચાર્યદેવ)
કરતે હૈં..... ........................ ૨૦૦
Page -3 of 513
PDF/HTML Page 30 of 546
single page version
ઉપદેશ..... ........................... ૨૨૨
અકિંચિત્કર.... ....................... ૨૩૯
‘ઉત્સર્ગ હી વસ્તુધર્મ હૈ, અપવાદ નહીં’ ....... ૨૨૪
અપવાદકે વિશેષ...... ...................... ૨૨૫
અનિષિદ્ધ શરીરમાત્ર – ઉપધિકે પાલનકી
ઉક્ત તીનોંકી યુગપત્તાકે સાથ આત્મજ્ઞાનકી
યુગપત્તાકો સાધતે હૈં...... ............ ૨૪૦ ઉક્ત તીનોંકી યુગપત્તા તથા આત્મજ્ઞાનકી
લક્ષણ..... ........................... ૨૪૧
યુક્તાહારવિહારી સાક્ષાત્ અનાહારવિહારી
શ્રમણકો યુક્તાહારીપનેકી સિદ્ધિ..... ........ ૨૨૮ યુક્તાહારકા વિસ્તૃત સ્વરૂપ..... ............. ૨૨૯ ઉત્સર્ગ – અપવાદકી મૈત્રી દ્વારા આચરણકા
હોતા.................................. ૨૪૩ એકાગ્રતા વહ મોક્ષમાર્ગ હૈ ઐસા નિશ્ચય કરતે
ઉત્સર્ગ – અપવાદકે વિરોધસે આચરણકા
બતલાતે હૈં...... ...................... ૨૪૫ શુભોપયોગી શ્રમણકા લક્ષણ.... ............. ૨૪૬ શુભોપયોગી શ્રમણોંકી પ્રવૃત્તિ..... ........... ૨૪૭ શુભોપયોગિયોંકે હી ઐસી પ્રવૃત્તિયાઁ
વ્યાપાર...... .......................... ૨૩૨ આગમહીનકો મોક્ષાખ્ય કર્મક્ષય નહીં હોતા.... ૨૩૩ મોક્ષમાર્ગિયોંકો આગમ હી એક ચક્ષુ..... .... ૨૩૪ આગમચક્ષુસે સબ કુછ દિખાઈ દેતા હી હૈ.....૨૩૫ આગમજ્ઞાન, તત્પૂર્વક તત્ત્વાર્થશ્રદ્ધાન ઔર
હોતી હૈં............................... ૨૪૮ સભી પ્રવૃત્તિયાઁ શુભોપયોગિયોંકે હી
હોતી હૈં............................... ૨૪૯ પ્રવૃત્તિ સંયમકી વિરોધી હોનેકા નિષેધ....... ૨૫૦ પ્રવૃત્તિકે વિષયકે દો વિભાગ................. ૨૫૧ પ્રવૃત્તિકે કાલકા વિભાગ...... .............. ૨૫૨ લોકસંભાષણપ્રવૃત્તિ ઉસકે નિમિત્તકે વિભાગ
તદુભયપૂર્વક સંયતત્વકી યુગપત્તાકો મોક્ષમાર્ગપના હોનેકા નિયમ..... ...... ૨૩૬ ઉક્ત તીનોંકી અયુગપત્તાકો મોક્ષમાર્ગત્વ
Page -2 of 513
PDF/HTML Page 31 of 546
single page version
‘લૌકિક’ (જન)કા લક્ષણ .................. ૨૬૯
સત્સંગ કરને યોગ્ય હૈ..... .................. ૨૭૦
ફલકી વિપરીતતા.... ................. ૨૫૫ અવિપરીત ફલકા કારણ ઐસા જો
‘અવિપરીત કારણ’કી ઉપાસનારૂપ પ્રવૃત્તિ
મોક્ષતત્ત્વ .................................... ૨૭૨
મોક્ષતત્ત્વકા સાધનતત્ત્વ ...................... ૨૭૩
મોક્ષતત્ત્વકે સાધનતત્ત્વકા અભિનન્દન.... .... ૨૭૪
શાસ્ત્રકી સમાપ્તિ ............................ ૨૭૫
શ્રમણાભાસોંકે પ્રતિ સમસ્ત પ્રવૃત્તિયોંકા
નિષેધ..... ........................... ૨૬૩ કૈસા જીવ શ્રમણાભાસ હૈ સો કહતે હૈં ...... ૨૬૪ જો શ્રામણ્યસે સમાન હૈ ઉનકા અનુમોદન ન
જો શ્રામણ્યમેં અધિક હો ઉસકે પ્રતિ જૈસે કિ
કરનેવાલેકા વિનાશ................... ૨૬૬
આત્મદ્રવ્યકી પ્રાપ્તિકા પ્રકાર ................. ૫૩૨
સ્વયં શ્રામણ્યમેં અધિક હોં તથાપિ અપનેસે હીન
ઉસકા વિનાશ..... ................... ૨૬૭
Page -1 of 513
PDF/HTML Page 32 of 546
single page version
નાથ હૈ
સ્વાનુભૂતિ પ્રાપ્ત હોતી હૈ
Page 0 of 513
PDF/HTML Page 33 of 546
single page version
પુણ્યપ્રકાશકં, પાપપ્રણાશકમિદં શાસ્ત્રં શ્રીપ્રવચનસારનામધેયં, અસ્ય મૂલગ્રન્થકર્તારઃ
શ્રીસર્વજ્ઞદેવાસ્તદુત્તરગ્રન્થકર્તારઃ શ્રીગણધરદેવાઃ પ્રતિગણધરદેવાસ્તેષાં વચનાનુસારમાસાદ્ય
આચાર્યશ્રીકુન્દકુન્દાચાર્યદેવવિરચિતં, શ્રોતારઃ સાવધાનતયા શૃણવન્તુ
Page 1 of 513
PDF/HTML Page 34 of 546
single page version
[સર્વ પ્રથમ ગ્રંથકે પ્રારંભમેં શ્રીમદ્ભગવત્કુન્દકુન્દાચાર્યદેવવિરચિત પ્રાકૃતગાથાબદ્ધ શ્રી ‘પ્રવચનસાર’ નામક શાસ્ત્રકી ‘તત્ત્વપ્રદીપિકા’ નામક સંસ્કૃત ટીકાકે રચયિતા શ્રી અમૃતચંદ્રાચાર્યદેવ ઉપરોક્ત શ્લોકોંકે દ્વારા મઙ્ગલાચરણ કરતે હુએ જ્ઞાનાનન્દસ્વરૂપ પરમાત્માકો નમસ્કાર કરતે હૈં : – ]
અર્થ : — સર્વવ્યાપી (અર્થાત્ સબકા જ્ઞાતા -દ્રષ્ટા) એક ચૈતન્યરૂપ (માત્ર ચૈતન્ય હી) જિસકા સ્વરૂપ હૈ ઔર જો સ્વાનુભવપ્રસિદ્ધ હૈ (અર્થાત્ શુદ્ધ આત્માનુભવસે પ્રકૃષ્ટતયા સિદ્ધ હૈ ) ઉસ જ્ઞાનાનન્દાત્મક (જ્ઞાન ઔર આનન્દસ્વરૂપ) ઉત્કૃષ્ટ આત્માકો નમસ્કાર હો .
Page 2 of 513
PDF/HTML Page 35 of 546
single page version
અથ પ્રવચનસારવ્યાખ્યાયાં મધ્યમરુચિશિષ્યપ્રતિબોધનાર્થાયાં મુખ્યગૌણરૂપેણાન્તસ્તત્ત્વબહિ- સ્તત્ત્વપ્રરૂપણસમર્થાયાં ચ પ્રથમત એકોત્તરશતગાથાભિર્જ્ઞાનાધિકારઃ, તદનન્તરં ત્રયોદશાધિક શતગાથાભિ- ર્દર્શનાધિકારઃ, તતશ્ચ સપ્તનવતિગાથાભિશ્ચારિત્રાધિકારશ્ચેતિ સમુદાયેનૈકાદશાધિકત્રિશતપ્રમિતસૂત્રૈઃ સમ્યગ્જ્ઞાનદર્શનચારિત્રરૂપેણ મહાધિકારત્રયં ભવતિ . અથવા ટીકાભિપ્રાયેણ તુ સમ્યગ્જ્ઞાનજ્ઞેયચારિત્રા- ધિકારચૂલિકારૂપેણાધિકારત્રયમ્ . તત્રાધિકારત્રયે પ્રથમતસ્તાવજ્જ્ઞાનાભિધાનમહાધિકારમધ્યે દ્વાસપ્ત- તિગાથાપર્યન્તં શુદ્ધોપયોગાધિકારઃ કથ્યતે . તાસુ દ્વાસપ્તતિગાથાસુ મધ્યે ‘એસ સુરાસુર --’ ઇમાં ગાથામાદિં કૃત્વા પાઠક્રમેણ ચતુર્દશગાથાપર્યન્તં પીઠિકા, તદનન્તરં સપ્તગાથાપર્યન્તં સામાન્યેન સર્વજ્ઞ- સિદ્ધિઃ, તદનન્તરં ત્રયસ્ત્રિંશદ્ગાથાપર્યન્તં જ્ઞાનપ્રપઞ્ચઃ, તતશ્ચાષ્ટાદશગાથાપર્યન્તં સુખપ્રપઞ્ચશ્ચેત્યન્તરાધિ- કારચતુષ્ટયેન શુદ્ધોપયોગાધિકારો ભવતિ . અથ પઞ્ચવિંશતિગાથાપર્યન્તં જ્ઞાનકણ્ડિકાચતુષ્ટયપ્રતિ- પાદકનામા દ્વિતીયોઽધિકારશ્ચેત્યધિકારદ્વયેન, તદનન્તરં સ્વતન્ત્રગાથાચતુષ્ટયેન ચૈકોત્તરશતગાથાભિઃ પ્રથમમહાધિકારે સમુદાયપાતનિકા જ્ઞાતવ્યા .
ઇદાનીં પ્રથમપાતનિકાભિપ્રાયેણ પ્રથમતઃ પીઠિકાવ્યાખ્યાનં ક્રિયતે, તત્ર પઞ્ચસ્થલાનિ ભવન્તિ; તેષ્વાદૌ નમસ્કારમુખ્યત્વેન ગાથાપઞ્ચકં, તદનન્તરં ચારિત્રસૂચનમુખ્યત્વેન ‘સંપજ્જઇ ણિવ્વાણં’ ઇતિ પ્રભૃતિ ગાથાત્રયમથ શુભાશુભશુદ્ધોપયોગત્રયસૂચનમુખ્યત્વેન ‘જીવો પરિણમદિ’ ઇત્યાદિગાથાસૂત્રદ્વયમથ તત્ફલકથનમુખ્યતયા ‘ધમ્મેણ પરિણદપ્પા’ ઇતિ પ્રભૃતિ સૂત્રદ્વયમ્ . અથ શુદ્ધોપયોગધ્યાતુઃ પુરુષસ્ય પ્રોત્સાહનાર્થં શુદ્ધોપયોગફલદર્શનાર્થં ચ પ્રથમગાથા, શુદ્ધોપયોગિપુરુષલક્ષણકથનેન દ્વિતીયા ચેતિ ‘અઇસયમાદસમુત્થં’ ઇત્યાદિ ગાથાદ્વયમ્ . એવં પીઠિકાભિધાનપ્રથમાન્તરાધિકારે સ્થલપઞ્ચકેન ચતુર્દશગાથાભિસ્સમુદાયપાતનિકા . તદ્યથા —
[અબ અનેકાન્તમય જ્ઞાનકી મંગલકે લિયે શ્લોક દ્વારા સ્તુતિ કરતે હૈં :] અર્થ : — જો મહામોહરૂપી અંધકારસમૂહકો લીલામાત્રમેં નષ્ટ કરતા હૈ ઔર જગતકે સ્વરૂપકો પ્રકાશિત કરતા હૈ ઐસા અનેકાંતમય તેજ સદા જયવંત હૈ .
[ અબ શ્રી અમૃતચંદ્રાચાર્યદેવ શ્લોક દ્વારા અનેકાંતમય જિનપ્રવચનકે સારભૂત ઇસ ‘પ્રવચનસાર’ શાસ્ત્રકી ટીકા કરનેકી પ્રતિજ્ઞા કરતે હૈં :]
અર્થ : — પરમાનન્દરૂપી સુધારસકે પિપાસુ ભવ્ય જીવોંકે હિતાર્થ, તત્ત્વકો (વસ્તુસ્વરૂપકો) પ્રગટ કરનેવાલી પ્રવચનસારકી યહ ટીકા રચી જા રહી હૈ .
Page 3 of 513
PDF/HTML Page 36 of 546
single page version
અથ ખલુ કશ્ચિદાસન્નસંસારપારાવારપારઃ સમુન્મીલિતસાતિશયવિવેકજ્યોતિરસ્તમિત- સમસ્તૈકાંતવાદાવિદ્યાભિનિવેશઃ પારમેશ્વરીમનેકાન્તવાદવિદ્યામુપગમ્ય મુક્તસમસ્તપક્ષપરિગ્રહ- તયાત્યંતમધ્યસ્થો ભૂત્વા સકલપુરુષાર્થસારતયા નિતાન્તમાત્મનો હિતતમાં ભગવત્પંચપરમેષ્ઠિ- પ્રસાદોપજન્યાં પરમાર્થસત્યાં મોક્ષલક્ષ્મીમક્ષયામુપાદેયત્વેન નિશ્ચિન્વન્ પ્રવર્તમાનતીર્થનાયક- પુરઃસરાન્ ભગવતઃ પંચપરમેષ્ઠિનઃ પ્રણમનવંદનોપજનિતનમસ્કરણેન સંભાવ્ય સર્વારંભેણ મોક્ષમાર્ગં સંપ્રતિપદ્યમાનઃ પ્રતિજાનીતે —
અથ કશ્ચિદાસન્નભવ્યઃ શિવકુમારનામા સ્વસંવિત્તિસમુત્પન્નપરમાનન્દૈકલક્ષણસુખામૃતવિપરીત- ચતુર્ગતિસંસારદુઃખભયભીતઃ, સમુત્પન્નપરમભેદવિજ્ઞાનપ્રકાશાતિશયઃ, સમસ્તદુર્નયૈકાન્તનિરાકૃતદુરાગ્રહઃ, પરિત્યક્તસમસ્તશત્રુમિત્રાદિપક્ષપાતેનાત્યન્તમધ્યસ્થો ભૂત્વા ધર્માર્થકામેભ્યઃ સારભૂતામત્યન્તાત્મહિતામ- વિનશ્વરાં પંચપરમેષ્ઠિપ્રસાદોત્પન્નાં મુક્તિશ્રિયમુપાદેયત્વેન સ્વીકુર્વાણઃ, શ્રીવર્ધમાનસ્વામિતીર્થકરપરમદેવ- પ્રમુખાન્ ભગવતઃ પંચપરમેષ્ઠિનો દ્રવ્યભાવનમસ્કારાભ્યાં પ્રણમ્ય પરમચારિત્રમાશ્રયામીતિ પ્રતિજ્ઞાં કરોતિ –
[ઇસપ્રકાર મંગલાચરણ ઔર ટીકા રચનેકી પ્રતિજ્ઞા કરકે, ભગવાન્ કુન્દકુન્દાચાર્યદેવ- વિરચિત પ્રવચનસારકી પહલી પાઁચ ગાથાઓંકે પ્રારમ્ભમેં શ્રી અમૃતચન્દ્રાચાર્યદેવ ઉન ગાથાઓંકી ઉત્થાનિકા કરતે હૈં .]
અબ, જિનકે સંસાર સમુદ્રકા કિનારા નિકટ હૈ, સાતિશય (ઉત્તમ) વિવેકજ્યોતિ પ્રગટ હો ગઈ હૈ (અર્થાત્ પરમ ભેદવિજ્ઞાનકા પ્રકાશ ઉત્પન્ન હો ગયા હૈ) તથા સમસ્ત એકાંતવાદરૂપ અવિદ્યાકા ૧અભિનિવેશ અસ્ત હો ગયા હૈ ઐસે કોઈ (આસન્નભવ્ય મહાત્માશ્રીમદ્- ભગવત્કુન્દકુન્દાચાર્ય), પારમેશ્વરી (પરમેશ્વર જિનેન્દ્રદેવકી) અનેકાન્તવાદવિદ્યાકો પ્રાપ્ત કરકે, સમસ્ત પક્ષકા પરિગ્રહ (શત્રુમિત્રાદિકા સમસ્ત પક્ષપાત) ત્યાગ દેનેસે અત્યન્ત મધ્યસ્થ હોકર, ૨સર્વ પુરુષાર્થમેં સારભૂત હોનેસે આત્માકે લિયે અત્યન્ત ૩હિતતમ ભગવન્ત પંચપરમેષ્ઠીકે ૪પ્રસાદસે ઉત્પન્ન હોને યોગ્ય, પરમાર્થસત્ય (પારમાર્થિક રીતિસે સત્ય), અક્ષય (અવિનાશી) મોક્ષલક્ષ્મીકો ૫ઉપાદેયરૂપસે નિશ્ચિત કરતે હુએ પ્રવર્તમાન તીર્થકે નાયક (શ્રી મહાવીરસ્વામી) પૂર્વક ભગવંત પંચપરમેષ્ઠીકો ૬પ્રણમન ઔર વન્દનસે હોનેવાલે નમસ્કારકે દ્વારા સન્માન કરકે સર્વારમ્ભસે (ઉદ્યમસે) મોક્ષમાર્ગકા આશ્રય કરતે હુએ પ્રતિજ્ઞા કરતે હૈં . ૧. અભિનિવેશ=અભિપ્રાય; નિશ્ચય; આગ્રહ . ૨. પુરુષાર્થ=ધર્મ, અર્થ, કામ ઔર મોક્ષ ઇન ચાર પુરુષ -અર્થોમેં (પુરુષ -પ્રયોજનોં મેં) મોક્ષ હી સારભૂત શ્રેષ્ઠ
તાત્વિક પુરુષ -અર્થ હૈ . ૩. હિતતમ=ઉત્કૃષ્ટ હિતસ્વરૂપ . ૪. પ્રસાદ=પ્રસન્નતા, કૃપા . ૫. ઉપાદેય=ગ્રહણ કરને યોગ્ય, (મોક્ષલક્ષ્મી હિતતમ, યથાર્થ ઔર અવિનાશી હોનેસે ઉપાદેય હૈ .) ૬. પ્રણમન=દેહસે નમસ્કાર કરના . વન્દન=વચનસે સ્તુતિ કરના . નમસ્કારમેં પ્રણમન ઔર વન્દન દોનોંકા
Page 4 of 513
PDF/HTML Page 37 of 546
single page version
પણમામીત્યાદિપદખણ્ડનારૂપેણ વ્યાખ્યાનં ક્રિયતે — પણમામિ પ્રણમામિ . સ કઃ . કર્તા એસ એષોઽહં ગ્રન્થકરણોદ્યતમનાઃ સ્વસંવેદનપ્રત્યક્ષઃ . કં . વડ્ઢમાણં અવસમન્તાદૃદ્ધં વૃદ્ધં માનં પ્રમાણં જ્ઞાનં યસ્ય સ ભવતિ વર્ધમાનઃ, ‘અવાપ્યોરલોપઃ’ ઇતિ લક્ષણેન ભવત્યકારલોપોઽવશબ્દસ્યાત્ર, તં રત્નત્રયાત્મકપ્રવર્તમાનધર્મતીર્થોપદેશકં શ્રીવર્ધમાનતીર્થકરપરમદેવમ્ . ક્વ પ્રણમામિ . પ્રથમત એવ . કિંવિશિષ્ટં . સુરાસુરમણુસિંદવંદિદં ત્રિભુવનારાધ્યાનન્તજ્ઞાનાદિગુણાધારપદાધિષ્ઠિતત્વાત્તત્પદાભિલાષિભિસ્ત્રિ- ભુવનાધીશૈઃ સમ્યગારાધ્યપાદારવિન્દત્વાચ્ચ સુરાસુરમનુષ્યેન્દ્રવન્દિતમ્ . પુનરપિ કિંવિશિષ્ટં . ધોદઘાઇ-
વળી શેષ તીર્થંકર અને સૌ સિદ્ધ શુદ્ધાસ્તિત્વને.
મુનિ જ્ઞાન-
તે સર્વને સાથે તથા પ્રત્યેકને પ્રત્યેકને, વંદું વળી હું મનુષ્યક્ષેત્રે વર્તતા અર્હંતને. ૩. અર્હંતને, શ્રી સિદ્ધનેય નમસ્કરણ કરી એ રીતે, ગણધર અને અધ્યાપકોને, સર્વસાધુસમૂહને. ૪.
Page 5 of 513
PDF/HTML Page 38 of 546
single page version
કમ્મમલં પરમસમાધિસમુત્પન્નરાગાદિમલરહિતપારમાર્થિકસુખામૃતરૂપનિર્મલનીરપ્રક્ષાલિતઘાતિકર્મમલ- ત્વાદન્યેષાં પાપમલપ્રક્ષાલનહેતુત્વાચ્ચ ધૌતઘાતિકર્મમલમ્ . પુનશ્ચ કિંલક્ષણમ્ . તિત્થં દૃષ્ટશ્રુતાનુભૂત- વિષયસુખાભિલાષરૂપનીરપ્રવેશરહિતેન પરમસમાધિપોતેનોત્તીર્ણસંસારસમુદ્રત્વાત્ અન્યેષાં તરણોપાય- ભૂતત્વાચ્ચ તીર્થમ્ . પુનશ્ચ કિંરૂપમ્ . ધમ્મસ્સ કત્તારં નિરુપરાગાત્મતત્ત્વપરિણતિરૂપનિશ્ચયધર્મસ્યોપાદાન-
અન્વયાર્થ : — [એષઃ ] યહ મૈં [સુરાસુરમનુષ્યેન્દ્રવંદિતં ] જો ૧સુરેન્દ્રોં, ૨અસુરેન્દ્રોં ઔર ૩નરેન્દ્રોંસે વન્દિત હૈં તથા જિન્હોંને [ધૌતઘાતિકર્મમલં ] ઘાતિ કર્મમલકો ધો ડાલા હૈ ઐસે [તીર્થં ] તીર્થરૂપ ઔર [ધર્મસ્ય કર્તારં ] ધર્મકે કર્તા [વર્ધમાનં ] શ્રી વર્ધમાનસ્વામીકો [પ્રણમામિ ] નમસ્કાર કરતા હૂઁ ..૧..
[પુનઃ ] ઔર [વિશુદ્ધસદ્ભાવાન્ ] વિશુદ્ધ ૪સત્તાવાલે [શેષાન્ તીર્થકરાન્ ] શેષ તીર્થંકરોંકો [સસર્વસિદ્ધાન્ ] સર્વ સિદ્ધભગવન્તોંકે સાથ હી, [ચ ] ઔર [જ્ઞાનદર્શનચારિત્રતપોવીર્યાચારાન્ ] જ્ઞાનાચાર, દર્શનાચાર, ચારિત્રાચાર, તપાચાર તથા વીર્યાચાર યુક્ત [શ્રમણાન્ ] ૫શ્રમણોંકો નમસ્કાર કરતા હૂઁ ..૨..
[તાન્ તાન્ સર્વાન્ ] ઉન ઉન સબકો [ચ ] તથા [માનુષે ક્ષેત્રે વર્તમાનાન્ ] મનુષ્ય ક્ષેત્રમેં વિદ્યમાન [અર્હતઃ ] અરહન્તોંકો [સમકં સમકં ] સાથ હી સાથ — સમુદાયરૂપસે ઔર [પ્રત્યેકં એવ પ્રત્યેકં ] પ્રત્યેક પ્રત્યેકકો — વ્યક્તિગત [વંદે ] વન્દના કરતા હૂઁ ..૩.. ૧ . સુરેન્દ્ર = ઊર્ધ્વલોકવાસી દેવોંકે ઇન્દ્ર . ૨. અસુરેન્દ્ર = અધોલોકવાસી દેવોંકે ઇન્દ્ર . ૩. નરેન્દ્ર = (મધ્યલોકવાસી) મનુષ્યોંકે અધિપતિ, રાજા . ૪. સત્તા=અસ્તિત્વ . ૫. શ્રમણ = આચાર્ય, ઉપાધ્યાય ઔર સાધુ .
તસુ શુદ્ધદર્શનજ્ઞાન મુખ્ય પવિત્ર આશ્રમ પામીને, પ્રાપ્તિ કરૂં હું સામ્યની, જેનાથી શિવપ્રાપ્તિ બને. ૫.
Page 6 of 513
PDF/HTML Page 39 of 546
single page version
એષ સ્વસંવેદનપ્રત્યક્ષદર્શનજ્ઞાનસામાન્યાત્માહં સુરાસુરમનુષ્યેન્દ્રવંદિતત્વાત્ત્રિલોકૈકગુરું, ધૌતઘાતિકર્મમલત્વાજ્જગદનુગ્રહસમર્થાનંતશક્તિપારમૈશ્વર્યં, યોગિનાં તીર્થત્વાત્તારણસમર્થં, ધર્મકર્તૃ- ત્વાચ્છુદ્ધસ્વરૂપવૃત્તિવિધાતારં, પ્રવર્તમાનતીર્થનાયકત્વેન પ્રથમત એવ પરમભટ્ટારકમહાદેવાધિદેવ- પરમેશ્વરપરમપૂજ્યસુગૃહીતનામશ્રીવર્ધમાનદેવં પ્રણમામિ ..૧.. તદનુ વિશુદ્ધસદ્ભાવત્વાદુપાત્ત- કારણત્વાત્ અન્યેષામુત્તમક્ષમાદિબહુવિધધર્મોપદેશકત્વાચ્ચ ધર્મસ્ય કર્તારમ્ . ઇતિ ક્રિયાકારકસમ્બન્ધઃ . એવમન્તિમતીર્થકરનમસ્કારમુખ્યત્વેન ગાથા ગતા ..૧.. તદનન્તરં પ્રણમામિ . કાન્ . સેસે પુણ તિત્થયરે સસવ્વસિદ્ધે શેષતીર્થકરાન્, પુનઃ સસર્વસિદ્ધાન્ વૃષભાદિપાર્શ્વપર્યન્તાન્ શુદ્ધાત્મોપલબ્ધિલક્ષણસર્વસિદ્ધ- સહિતાનેતાન્ સર્વાનપિ . કથંભૂતાન્ . વિસુદ્ધસબ્ભાવે નિર્મલાત્મોપલબ્ધિબલેન વિશ્લેષિતાખિલાવરણ- ત્વાત્કેવલજ્ઞાનદર્શનસ્વભાવત્વાચ્ચ વિશુદ્ધસદ્ભાવાન્ . સમણે ય શ્રમણશબ્દવાચ્યાનાચાર્યોપાધ્યાયસાધૂંશ્ચ . કિંલક્ષણાન્ . ણાણદંસણચરિત્તતવવીરિયાયારે સર્વવિશુદ્ધદ્રવ્યગુણપર્યાયાત્મકે ચિદ્વસ્તુનિ યાસૌ રાગાદિ-
[અર્હદ્ભયઃ ] ઇસપ્રકાર અરહન્તોંકો [સિદ્ધેભ્યઃ ] સિદ્ધોંકો [તથા ગણધરેભ્યઃ ] આચાર્યોંકો [અધ્યાપકવર્ગેભ્યઃ ] ઉપાધ્યાયવર્ગકો [ચ એવં ] ઔર [સર્વેભ્યઃ સાધુભ્યઃ ] સર્વ સાધુઓંકો [નમઃ કૃત્વા ] નમસ્કાર કરકે [તેષાં ] ઉનકે [વિશુદ્ધદર્શનજ્ઞાનપ્રધાનાશ્રમં ] ૧વિશુદ્ધદર્શનજ્ઞાનપ્રધાન આશ્રમકો [સમાસાદ્ય ] પ્રાપ્ત કરકે [સામ્યં ઉપસંપદ્યે ] મૈં ૨સામ્યકો પ્રાપ્ત કરતા હૂઁ [યતઃ ] જિસસે [નિર્વાણ સંપ્રાપ્તિઃ ] નિર્વાણકી પ્રાપ્તિ હોતી હૈ ..૪ -૫..
ટીકા : — યહ ૩સ્વસંવેદનપ્રત્યક્ષ ૪દર્શનજ્ઞાનસામાન્યસ્વરૂપ મૈં, જો સુરેન્દ્રોં, અસુરેન્દ્રોં ઔર નરેન્દ્રોંકે દ્વારા વન્દિત હોનેસે તીન લોકકે એક (અનન્ય સર્વોત્કૃષ્ટ) ગુરુ હૈં, જિનમેં ઘાતિકર્મમલકે ધો ડાલનેસે જગત પર અનુગ્રહ કરનેમેં સમર્થ અનન્તશક્તિરૂપ પરમેશ્વરતા હૈ, જો તીર્થતાકે કારણ યોગિયોંકો તારનેમેં સમર્થ હૈં, ધર્મકે કર્તા હોનેસે જો શુદ્ધ સ્વરૂપપરિણતિકે કર્તા હૈં, ઉન પરમ ભટ્ટારક, મહાદેવાધિદેવ, પરમેશ્વર, પરમપૂજ્ય, જિનકા નામગ્રહણ ભી અચ્છા હૈ ઐસે શ્રી વર્ધમાનદેવકો પ્રવર્તમાન તીર્થકી નાયકતાકે કારણ પ્રથમ હી, પ્રણામ કરતા હૂઁ ..૧.. ૧. વિશુદ્ધદર્શનજ્ઞાનપ્રધાન = વિશુદ્ધ દર્શન ઔર જ્ઞાન જિસમેં પ્રધાન (મુખ્ય) હૈં, ઐસે . ૨. સામ્ય = સમતા, સમભાવ . ૩. સ્વસંવેદનપ્રત્યક્ષ = સ્વાનુભવસે પ્રત્યક્ષ (દર્શનજ્ઞાનસામાન્ય સ્વાનુભવસે પ્રત્યક્ષ હૈ) . ૪. દર્શનજ્ઞાનસામાન્યસ્વરૂપ = દર્શનજ્ઞાનસામાન્ય અર્થાત્ ચેતના જિસકા સ્વરૂપ હૈ ઐસા .
Page 7 of 513
PDF/HTML Page 40 of 546
single page version
પાકોત્તીર્ણજાત્યકાર્તસ્વરસ્થાનીયશુદ્ધદર્શનજ્ઞાનસ્વભાવાન્ શેષાનતીતતીર્થનાયકાન્, સર્વાન્ સિદ્ધાંશ્ચ, જ્ઞાનદર્શનચારિત્રતપોવીર્યાચારયુક્તત્વાત્સંભાવિતપરમશુદ્ધોપયોગભૂમિકાનાચાર્યોપાધ્યાય- સાધુત્વવિશિષ્ટાન્ શ્રમણાંશ્ચ પ્રણમામિ ..૨.. તદન્વેતાનેવ પંચપરમેષ્ઠિનસ્તત્તદ્વયક્તિવ્યાપિનઃ સર્વાનેવ સાંપ્રતમેતત્ક્ષેત્રસંભવતીર્થકરાસંભવાન્મહાવિદેહભૂમિસંભવત્વે સતિ મનુષ્યક્ષેત્રપ્રવર્તિભિ- સ્તીર્થનાયકૈઃ સહ વર્તમાનકાલં ગોચરીકૃત્ય યુગપદ્યુગપત્પ્રત્યેકં પ્રત્યેકં ચ મોક્ષલક્ષ્મીસ્વયં- વરાયમાણપરમનૈર્ગ્રન્થ્યદીક્ષાક્ષણોચિતમંગલાચારભૂતકૃતિકર્મશાસ્ત્રોપદિષ્ટવન્દનાભિધાનેન સમ્ભાવ- વિકલ્પરહિતનિશ્ચલચિત્તવૃત્તિસ્તદન્તર્ભૂતેન વ્યવહારપઞ્ચાચારસહકારિકારણોત્પન્નેન નિશ્ચયપઞ્ચાચારેણ પરિણતત્વાત્ સમ્યગ્જ્ઞાનદર્શનચારિત્રતપોવીર્યાચારોપેતાનિતિ . એવં શેષત્રયોવિંશતિતીર્થકરનમસ્કાર- મુખ્યત્વેન ગાથા ગતા ..૨.. અથ તે તે સવ્વે તાંસ્તાન્પૂર્વોક્તાનેવ પઞ્ચપરમેષ્ઠિનઃ સર્વાન્ વંદામિ ય વન્દે, અહં કર્તા . કથં . સમગં સમગં સમુદાયવન્દનાપેક્ષયા યુગપદ્યુગપત્ . પુનરપિ કથં . પત્તેગમેવ પત્તેગં પ્રત્યેકવન્દનાપેક્ષયા પ્રત્યેકં પ્રત્યેકમ્ . ન કેવલમેતાન્ વન્દે . અરહંતે અર્હતઃ . કિંવિશિષ્ટાન્ . વટ્ટંતે માણુસે ખેત્તે વર્તમાનાન્ . ક્વ . માનુષે ક્ષેત્રે . તથા હિ ---સામ્પ્રતમત્ર ભરતક્ષેત્રે તીર્થકરાભાવાત્ પઞ્ચ-
તત્પશ્ચાત્ જો વિશુદ્ધ સત્તાવાન્ હોનેસે તાપસે ઉત્તીર્ણ હુએ (અન્તિમ તાવ દિયે હુએ અગ્નિમેંસે બાહર નિકલે હુએ) ઉત્તમ સુવર્ણકે સમાન શુદ્ધદર્શનજ્ઞાનસ્વભાવકો પ્રાપ્ત હુએ હૈં, ઐસે શેષ ૧અતીત તીર્થંકરોંકો ઔર સર્વસિદ્ધોંકો તથા જ્ઞાનાચાર, દર્શનાચાર, ચારિત્રાચાર, તપાચાર ઔર વીર્યાચારયુક્ત હોનેસે જિન્હોંને પરમ શુદ્ધ ઉપયોગભૂમિકાકો પ્રાપ્ત કિયા હૈ, ઐસે શ્રમણોંકો — જો કિ આચાર્યત્વ, ઉપાધ્યાયત્વ ઔર સાધુત્વરૂપ વિશેષોંસે વિશિષ્ટ ( – ભેદયુક્ત) હૈં ઉન્હેં — નમસ્કાર કરતા હૂઁ ..૨..
તત્પશ્ચાત્ ઇન્હીં પંચપરમેષ્ઠિયોંકો, ઉસ -ઉસ વ્યક્તિમેં (પર્યાયમેં) વ્યાપ્ત હોનેવાલે સભીકો, વર્તમાનમેં ઇસ ક્ષેત્રમેં ઉત્પન્ન તીર્થંકરોંકા અભાવ હોનેસે ઔર મહાવિદેહક્ષેત્રમેં ઉનકા સદ્ભાવ હોનેસે મનુષ્યક્ષેત્રમેં પ્રવર્તમાન તીર્થનાયકયુક્ત વર્તમાનકાલગોચર કરકે, ( – મહાવિદેહક્ષેત્રમેં વર્તમાન શ્રી સીમંધરાદિ તીર્થંકરોંકી ભાઁતિ માનોં સભી પંચ પરમેષ્ઠી ભગવાન વર્તમાનકાલમેં હી વિદ્યમાન હોં, ઇસપ્રકાર અત્યન્ત ભક્તિકે કારણ ભાવના ભાકર – ચિંતવન કરકે ઉન્હેં) યુગપદ્ યુગપદ્ અર્થાત્ સમુદાયરૂપસે ઔર પ્રત્યેક પ્રત્યેકકો અર્થાત્ વ્યક્તિગતરૂપસે ૨સંભાવના કરતા હૂઁ . કિસ પ્રકારસે સંભાવના કરતા હૂઁ ? મોક્ષલક્ષ્મીકે સ્વયંવર સમાન જો પરમ નિર્ગ્રન્થતાકી દીક્ષાકા ઉત્સવ (-આનન્દમય પ્રસંગ) હૈ ઉસકે ઉચિત મંગલાચરણભૂત જો ૩કૃતિકર્મશાસ્ત્રોપદિષ્ટ વન્દનોચ્ચાર (કૃતિકર્મશાસ્ત્રમેં ઉપદેશે હુએ સ્તુતિવચન)કે દ્વારા સમ્ભાવના કરતા હૂઁ ..૩.. ૧. અતીત = ગત, હોગયે, ભૂતકાલીન . ૨. સંભાવના = સંભાવના કરના, સન્માન કરના, આરાધન કરના . ૩. કૃતિકર્મ = અંગબાહ્ય ૧૪ પ્રકીર્ણકોંમેં છટ્ઠા પ્રકીર્ણક કૃતિકર્મ હૈ જિસમેં નિત્યનૈમિત્તિક ક્રિયાકા વર્ણન હૈ .