Page 73 of 350
PDF/HTML Page 101 of 378
single page version
kAraN milanA, sharIrasa.nyog rahanA, gati-jAti-sharIrAdikA utpanna honA, nIch-uchcha kulakA pAnA
hotA hai. inake honeme.n mUlakAraN karma hai, use yah pahichAnatA nahI.n hai, kyo.nki vah sUkShma
hai, ise dikhAI nahI.n detA; tathA vah isako in kAryo.nkA karttA dikhAI nahI.n detA; isaliye
inake honeme.n yA to apaneko karttA mAnatA hai yA kisI aurako kartA mAnatA hai. tathA apanA
yA anyakA karttApanA bhAsit na ho to mU.Dh.h.h hokar bhavitavyako mAnatA hai.
sa.nvarase AgAmI kAlame.n duHkh nahI.n hogA vah bhAsit nahI.n hotA. isaliye AsravakA to sa.nvar
karatA nahI.n hai aur un anya padArtho.nko duHkhadAyak mAnatA hai, unhI.nke na honekA upAy
kiyA karatA hai; parantu ve apane AdhIn nahI.n hai.n. vR^ithA hI khedakhinna hotA hai.
duHkh honA na jAne to unakI nirjarAke upAyako kaise bhalA jAne?
duHkhadAyak jAnakar unakA hI abhAv karanekA upAy karatA hai, parantu ve apane AdhIn nahI.n
Page 74 of 350
PDF/HTML Page 102 of 378
single page version
bhI karmake anusAr banatA hai. isaliye unakA upAy karake vR^ithA hI khed karatA hai.
usI prakAr isake karmabandhan hai; yah us bandhanako tathA bandhajanit duHkhako na jAne to
sarvathA bandhake abhAvako kaise bhalA jAne?
to jAnatA hai ki
is prakAr yah jIv mithyAdarshanake kAraN jIvAdi sAt tattvo.nkA jo ki prayojanabhUt
ki.nchit kArya bane, usako bhalA jAnatA hai aur pApase ichChAnusAr kArya nahI.n bane, usako
burA jAnatA hai; parantu dono.n hI AkulatAke kAraN hai.n isaliye bure hI hai.n.
is prakAr atattvashraddhAnarUp mithyAdarshanakA svarUp kahA. yah asatyarUp hai, isaliye
Page 75 of 350
PDF/HTML Page 103 of 378
single page version
vahA.N ‘aise hai ki aise hai?’
hotA aur samyagdR^iShTi rassIko sA.Np jAne to mithyAj~nAn nAm nahI.n hotA.
j~nAn sa.nsAr
hai usake mUlakAraNako nahI.n pahichAnatA, anyathA kAraN mAnatA hai; vah to kAraNaviparyay hai.
tathA jise jAnatA hai usake mUlavastutvarUp svarUpako nahI.n pahichAnatA, anyathAsvarUp mAnatA
Page 76 of 350
PDF/HTML Page 104 of 378
single page version
mithyAdR^iShTike jAnaneme.n viparItatA pAyI jAtI hai.
bhI jAne to bhI usake nishchayarUp nirdhArase shraddhAnasahit jAnanA nahI.n hotA, isaliye usako
yathArtha j~nAn nahI.n kahA jAtA; usI prakAr mithyAdR^iShTi kisI kAlame.n kisI padArthako satya bhI
jAne, to bhI usake nishchayarUp nirdhArase shraddhAnasahit jAnanA nahI.n hotA; athavA satya bhI
jAne, parantu unase apanA prayojan ayathArtha hI sAdhatA hai; isaliye usake samyagj~nAn nahI.n
kahA jAtA.
yahA.N prashna hai ki
kisIko samyagj~nAn kahe.n to yah dono.n hI bhAv mithyAdR^iShTi tathA samyagdR^iShTike pAye jAte hai.n,
isaliye un dono.nke mithyAj~nAn tathA samyagj~nAnakA sadbhAv ho jAyegA aur vah siddhAntase
viruddha hotA hai, isaliye j~nAnAvaraNakA nimitta nahI.n banatA.
rassIko jAnA vahA.N yathArtha jAnanekI shaktikA kAraN kShayopasham hai isaliye yathArtha jAnatA hai.
usI prakAr jIvAdi tattvo.nko yathArtha jAnanekI shakti hone yA na honeme.n to j~nAnAvaraNakA hI
nimitta hai; parantu jaise kisI puruShako kShayopashamase duHkhake tathA sukhake kAraNabhUt padArtho.nko yathArtha
Page 77 of 350
PDF/HTML Page 105 of 378
single page version
unhI.nkA vedan karatA hai, sukhake kAraNabhUt padArtho.nkA vedan nahI.n karatA. yadi sukhake kAraNabhUt
padArtho.nkA vedan kare to sukhI ho jAye, asAtAkA uday honese ho nahI.n sakatA. isaliye yahA.N
duHkhake kAraNabhUt aur sukhake kAraNabhUt padArtho.nke vedaname.n j~nAnAvaraNakA nimitta nahI.n hai, asAtA-
sAtAkA uday hI kAraNabhUt hai. usI prakAr jIvame.n prayojanabhUt jIvAdik tattva tathA
aprayojanabhUt anyako yathArtha jAnanekI shakti hotI hai. vahA.N jisake mithyAtvakA uday hotA
hai vah to aprayojanabhUt ho.n unhI.nkA vedan karatA hai, jAnatA hai; prayojanabhUtako nahI.n jAnatA.
yadi prayojanabhUtako jAne to samyagdarshan ho jAye, parantu vah mithyAtvakA uday hone par ho
nahI.n sakatA; isaliye yahA.N prayojanabhUt aur aprayojanabhUt padArtho.nko jAnaneme.n j~nAnAvaraNakA nimitta
nahI.n hai; mithyAtvakA uday-anuday hI kAraNabhUt hai.
nimitta hai. tathA jahA.N sa.nj~nI manuShyAdikame.n kShayopashamAdi labdhi honese shakti ho aur na jAne,
vahA.N mithyAtvake udayakA hI nimitta jAnanA.
nAm pAtA hai aur samyagdR^iShTike samyagj~nAn nAm pAtA hai. isI prakAr sarva mithyAj~nAn aur
samyagj~nAnako mithyAdarshan aur samyagdarshan kAraN jAnanA.
hai use bAdame.n kahanA.
Page 78 of 350
PDF/HTML Page 106 of 378
single page version
prakAsh kArya hai. usI prakAr j~nAn
milatI hai. isaliye j~nAname.n kuCh doSh nahI.n hai. parantu kShayopasham j~nAn jahA.N lagatA hai vahA.N
ek j~neyame.n lagatA hai; aur is mithyAdarshanake nimittase vah j~nAn anya j~neyome.n to lagatA hai,
parantu prayojanabhUt jIvAdi tattvo.nkA yathArtha nirNay karaneme.n nahI.n lagatA. so yah j~nAname.n doSh
huA; ise mithyAj~nAn kahA. tathA jIvAdi tattvo.nkA yathArtha shraddhAn nahI.n hotA so yah shraddhAname.n
doSh huA; ise mithyAdarshan kahA. aise lakShaNabhedase mithyAdarshan, mithyAj~nAnako bhinna kahA.
pravR^itti karanA chAhatA hai so banatI nahI.n hai; isaliye isakA nAm mithyAchAritra hai.
hai, isaliye rAgI-dveShI hokar kisIkA sadbhAv chAhatA hai, kisIkA abhAv chAhatA hai, parantu
unakA sadbhAv yA abhAv isakA kiyA huA hotA nahI.n, kyo.nki koI dravya kisI dravyakA
karttA-harttA hai nahI.n, sarva dravya apane-apane svabhAvarUp pariNamit hote hai.n; yah vR^ithA hI
kaShAyabhAvase Akulit hotA hai.
Page 79 of 350
PDF/HTML Page 107 of 378
single page version
vah nahI.n chalatI tab kyo.n nahI.n chalAtA? usI prakAr padArtha pariNamit hote hai.n aur yah jIv
unakA anusaraN karake aisA mAnatA hai ki inako mai.n aisA pariNamit kar rahA hU.N, parantu vah
asatya mAnatA hai; yadi usake pariNamAnese pariNamit hote hai.n to ve vaise pariNamit nahI.n hote
tab kyo.n nahI.n pariNamAtA? so jaisA svaya.n chAhatA hai vaisA padArthakA pariNaman kadAchit aise
hI ban jAy tab hotA hai. bahut pariNaman to jinhe.n svaya.n nahI.n chAhatA vaise hI hote dekhe
jAte hai.n, isalie yah nishchay hai ki apane karanese kisIkA sadbhAv yA abhAv hotA nahI.n.
pariNAmo.nme.n unhe.n sukhadAyak
hai. jaise
kisIko meghavarShA iShTa lagatI hai, kisIko aniShTa lagatI hai.
hotA dekhA jAtA hai
hai.n. jaise
Page 80 of 350
PDF/HTML Page 108 of 378
single page version
aisA hai nahI.n. yah jIv kalpanA dvArA unhe.n iShTa-aniShTa mAnatA hai so yah kalpanA jhUThI hai.
padArtho.nkA sa.nyog sukhadAyak
hai; kisIke shatru bhI dAs hojAte hai.n, kisIke putra bhI ahitakArI hotA hai. isaliye jAnA
jAtA hai ki padArtha apane Ap iShTa-aniShTa nahI.n hote, parantu karmodayake anusAr pravartate hai.n.
jaise kisIke naukar apane svAmIke kahe anusAr kisI puruShako iShTa-aniShTa utpanna kare.n to
vah kuCh naukaro.nkA karttavya nahI.n hai, unake svAmIkA karttavya hai. koI naukaro.nko hI iShTa-
aniShTa mAne to jhUTh hai. usI prakAr karmake udayase prApta hue padArtha karmake anusAr jIvako
iShTa-aniShTa utpanna kare.n to vah koI padArtho.nkA karttavya nahI.n hai, karmakA karttavya hai. yadi
padArtho.nko hI iShTa-aniShTa mAne to jhUTh hai.
jIv apane rAgAdik bhAvo.nse pudgalako karmarUp pariNamit karake apanA burA kare to karmakA
kyA doSh hai? isaliye karmase bhI rAg-dveSh karanA mithyA hai.
nahI.n aur yah iShTa-aniShTa mAnakar rAg-dveSh karatA hai, isaliye is pariNamanako mithyA kahA
hai. mithyArUp jo pariNaman, usakA nAm mithyAchAritra hai.
Page 81 of 350
PDF/HTML Page 109 of 378
single page version
hai; apaneko na suhAye aisI aniShTa avasthA hotI hai usame.n dveSh karatA hai. tathA sharIrakI
iShTa avasthAke kAraNabhUt bAhya padArtho.nme.n to rAg karatA hai aur usake ghAtako.nme.n dveSh karatA
hai. tathA sharIrakI aniShTa avasthAke kAraNabhUt bAhya padArtho.nme.n to dveSh karatA hai aur unake
ghAtako.nme.n rAg karatA hai. tathA iname.n jin bAhya padArtho.n se rAg karatA hai unake kAraNabhUt
anya padArtho.nme.n rAg karatA hai aur unake ghAtako.nme.n dveSh karatA hai. tathA jin bAhya padArtho.nse
dveSh karatA hai unake kAraNabhUt anya padArtho.nme.n dveSh karatA hai aur unake ghAtako.nme.n rAg karatA
hai. tathA iname.n bhI jinase rAg karatA hai unake kAraN va ghAtak anya padArtho.nme.n rAg-dveSh
karatA hai. tathA jinase dveSh hai unake kAraN va ghAtak anya padArtho.nme.n dveSh va rAg karatA
hai. isI prakAr rAg-dveShakI paramparA pravartatI hai.
hai.n. tathA kitane hI varNa, ga.ndh, shabdAdike avalokanAdikase sharIrako iShTa nahI.n hotA tathApi
uname.n rAg karatA hai. kitane hI varNAdikake avalokanAdikase sharIrako aniShTa nahI.n hotA
tathApi uname.n dvoSh karatA hai.
dveSh va rAg karatA hai. isI prakAr yahA.N bhI rAg-dveShakI paramparA pravartatI hai.
iShTa-aniShTa mAnanekA prayojan kyA hai?
karatA hai aur unhI.nke artha anyase rAg-dveSh karatA hai, isaliye sarva rAg-dveSh pariNatikA
nAm mithyAchAritra kahA hai.
Page 82 of 350
PDF/HTML Page 110 of 378
single page version
rAgake kAraN hote hai.n tathA kisIko kisI kAlame.n dveShake kAraN hote hai.n.
nahI.n hai. mahA muniyo.nko moh manda honese bAhya padArtho.nkA nimitta hone par bhI rAg-dveSh utpanna
nahI.n hote. pApI jIvo.nko moh tIvra honese bAhya kAraN na hone par bhI unake sa.nkalpahIse
rAg-dveSh hote hai.n. isaliye mohakA uday honese rAgAdik hote hai.n. vahA.N jis bAhya padArthake
Ashrayase rAgabhAv honA ho, usame.n binA hI prayojan athavA kuCh prayojanasahit iShTabuddhi hotI
hai. tathA jis padArthake Ashrayase dveShabhAv honA ho usame.n binA hI prayojan athavA kuCh
prayojanasahit aniShTabuddhi hotI hai. isaliye mohake udayase padArtho.nko iShTa-aniShTa mAne binA
rahA nahI.n jAtA.
bhed jAnanA. inakA varNan pahale kiyA hI hai
isIkA nAm asa.nyam kahA jAtA hai yA avirati kahA jAtA hai. kyo.nki pA.Nch indriyA.N aur
manake viShayo.nme.n tathA pa.nchasthAvar aur trasakI hi.nsAme.n svachChandapanA ho tathA unake tyAgarUp bhAv
nahI.n ho, vahI bArah prakArakA asa.nyam yA avirati hai. kaShAyabhAv hone par aise kArya hote
hai.n, isaliye mithyAchAritrakA nAm asa.nyam yA avirati jAnanA. tathA isIkA nAm avrat
Page 83 of 350
PDF/HTML Page 111 of 378
single page version
mithyAchAritrakA nAm avrat bhI kahA jAtA hai.
sa.nj~nI pa.nchendriyo.nme.n samyagdR^iShTiko Cho.Dkar anya sarva jIvo.nke aisA hI pariNaman pAyA jAtA hai.
pariNamaname.n jaisA jahA.N sa.nbhav ho vaisA vahA.N jAnanA. jaise
nimittase mithyAdarshanAdikakA varNan kiyA hai. usame.n jaisA visheSh sa.nbhav ho vaisA jAnanA.
hai usarUp pariNamit hotA hai. tathA manuShyAdik kitane hI nAm bhI jAnate hai.n aur unake
bhAvarUp pariNaman karate hai.n
svayamev aisA hI pariNaman hotA hai. tathA manuShyAdikako satyavichAr honeke kAraN milane
par bhI samyakpariNaman nahI.n hotA; aur shrIguruke upadeshakA nimitta bane, ve bArambAr samajhAye.n,
parantu yah kuCh vichAr nahI.n karatA. tathA svaya.nko bhI pratyakSha bhAsit ho vah to nahI.n mAnatA
aur anyathA hI mAnatA hai. kis prakAr? so kahate hai.nH
parantu isako sharIrase bhinnabuddhi nahI.n ho sakatI. strI-putrAdik apane svArthake sage pratyakSha
dekhe jAte hai.n; unakA prayojan siddha na ho tabhI viparIt hote dikhAI dete hai.n; yah uname.n
mamatva karatA hai aur unake artha narakAdikame.n gamanake kAraNabhUt nAnAprakArake pAp utpanna karatA
Page 84 of 350
PDF/HTML Page 112 of 378
single page version
tathA sharIrakI avasthA aur bAhya sAmagrI svayamev utpanna hotI tathA vinaShTa hotI dikhAI detI
hai, yah vR^ithA svaya.n karttA hotA hai. vahA.N jo kArya apane manorathake anusAr hotA hai use
to kahatA hai
kahatA hai ki
banA rahe
par bhI is lokakI sAmagrIkA hI pAlan rahatA hai.
hai
mohakA mAhAtmya hai.
yahI bhAv duHkho.nke bIj hai.n anya koI nahI.n.
Page 85 of 350
PDF/HTML Page 113 of 378
single page version
tAko hot abhAv hai, sahajarUp darasAv
shaktiko pAtA hai. vahA.N yadi visheSh mithyAshraddhAnAdikake kAraNo.nse un mithyAshraddhAnAdikakA
poShaN kare to us jIvakA duHkhase mukta honA ati durlabh hotA hai.
j~nAnAdi shaktiko pAkar visheSh viparIt shraddhAnAdikake kAraNo.nkA sevan kare to is jIvakA
mukta honA kaThin hI hogA.
hai.n.
hote hai.n, unhe.n gR^ihIt mithyAtvAdi jAnanA. vahA.N agR^ihIt mithyAtvAdikA varNan to pahale kiyA
hai vah jAnanA aur ab gR^ihIt mithyAtvAdikA nirUpaN karate hai.n so jAnanA.
Page 86 of 350
PDF/HTML Page 114 of 378
single page version
mithyAj~nAn hai. tathA jis AcharaName.n kaShAyo.nkA sevan ho aur use dharmarUp a.ngIkAr kare.n
so mithyAchAritra hai.
ganagaur, holI ityAdi; tathA sUrya, chandramA, grah, aut, pitR^i, vyantar ityAdi; tathA gAy, sarpa
ityAdi; tathA agni, jal, vR^ikSha ityAdi; tathA shastra, davAt, bartan ityAdi anek hai.n; unakA
anyathA shraddhAn karake unako pUjate hai.n aur unase apanA kArya siddha karanA chAhate hai.n, parantu
ve kAryasiddhike kAraN nahI.n hai.n. isaliye aise shraddhAnako gR^ihitamithyAtva kahate hai.n.
dekhe jAte hai.n, unhe.n ek kaise mAnA jAye? inakA mAnanA to in prakAro.nse haiH
unase bhinna koI senA vastu nahI.n hai. so is prakArase sarva padArtha jinakA nAm brahma hai vah
brahma koI bhinna vastu to siddha nahI.n huI, kalpanA mAtra hI ThaharI.
brahmaivedamamR^ita.n purastAd brahmadakShiNatapashchottareNa.
aghashchordhva.n cha prasR^ita.n brahmaiveda.n vishvamida.n variShTham .. muNDako0 kha.n0 3 ma.n0 11
Page 87 of 350
PDF/HTML Page 115 of 378
single page version
mAnA jAy to brahma koI bhinna to siddha huA nahI.n.
kahate hai.n; tathA jaise pR^ithvIke paramANuo.nkA milAp hone par ghaT Adi kahate hai.n; parantu yahA.N
samudrAdi va ghaTAdik hai.n, ve un paramANuo.nse bhinna koI alag vastu to nahI.n hai. so is
prakArase sarva padArtha nyAre-nyAre hai.n, parantu kadAchit milakar ek ho jAte hai.n vah brahma hai
so is prakArase yah sarva padArtha to a.ng hai.n aur jisake yah hai.n vah a.ngI brahma hai. yah
sarva lok virAT svarUp brahmakA a.ng hai
hai.n. so lokame.n to padArtho.nke paraspar antarAl bhAsit hotA hai; phi ra usakA ekatvapanA kaise
mAnA jAy? antarAl hone par bhI ekatva mAne.n to bhinnapanA kahA.N mAnA jAyegA?
sAth jin sUkShma a.ngo.nse vah ju.DtA hai ve gaman kare.nge. tathA unake gaman karanese ve sUkShma
a.ng anya sthUl a.ngo.nse ju.De rahate hai.n ve bhI gaman kare.nge
ek padArthake gamanAdi karanese sarva padArtho.nke gamanAdi ho.nge so bhAsit nahI.n hotA. tathA yadi
dvitIy pakSha grahaN karegA to a.ng TUTanese bhinnapanA ho hI jAtA hai, tab ekatvapanA kaise
rahA? isaliye sarva-lokake ekatvako brahma mAnanA kaise sambhav ho sakatA hai?
tab ek ho jAtA hai. tathA jaise
Page 88 of 350
PDF/HTML Page 116 of 378
single page version
aur phi ra ek hogA, isaliye ek hI hai.
nahI.n rahA. tathA jal, suvarNAdikako bhinna hone par bhI ek kahate hai.n vah to ek jAti
apekShAse kahate hai.n, parantu yahA.N sarva padArtho.nkI ek jAti bhAsit nahI.n hotI. koI chetan
hai, koI achetan hai, ityAdi anek rUp hai.n; unakI ek jAti kaise kahe.n? tathA pahale ek
thA, phi ra bhinna huA mAnate hai.n to jaise ek pAShAN phU Takar Tuka.De ho jAtA hai usI prakAr
brahmake khaNDa ho gaye, phi ra unakA ikaTThA honA mAnatA hai to vahA.N unakA svarUp bhinna rahatA
hai yA ek ho jAtA hai? yadi bhinna rahatA hai to vahA.N apane-apane svarUpase bhinna hI hai.n
aur ek ho jAte hai.n to ja.D.h.h bhI chetan ho jAyegA va chetan ja.D.h.h ho jAyagA. vahA.N anek
vastuo.nkI ek vastu huI tab kisI kAlame.n anek vastu, kisI kAlame.n ek vastu aisA kahanA
banegA, ‘anAdi-ananta ek brahma hai’
alag navIn utpanna hue hai.n yA brahma hI in svarUp huA hai? yadi alag navIn utpanna hue hai.n
to ve nyAre hue, brahma nyArA rahA; sarvavyApI advait brahma nahI.n ThaharA. tathA yadi brahma hI in
svarUp huA to kadAchit lok huA, kadAchit brahma huA, phi ra jaisAkA taisA kaisA rahA?
prakAr brahmakA ek a.nsh bhinna hokar lokarUp huA, vahA.N sthUl vichArase to gamya nahI.n hai,
parantu sUkShma vichAr karane par to ek a.nsh apekShAse brahmake anyathApanA huA. yah anyathApanA
aur to kisIke huA nahI.n hai.
tathA ek prakAr yah hai
hai.n vahA.N jis prakAr AkAsh hai usI prakAr brahma bhI hai
Page 89 of 350
PDF/HTML Page 117 of 378
single page version
ek mAnanA kaise sambhav hai. tathA AkAshakA lakShaN to sarvatra bhAsit hai, isaliye usakA
to sarvatra sadbhAv mAnate hai.n; brahmakA lakShaN to sarvatra bhAsit nahI.n hotA, isaliye usakA
sarvatra sadbhAv kaise mAne.n. is prakArase bhI sarvarUp brahma nahI.n hai.
hai. ek bhI hai; anek bhI hai; bhinna bhI hai, milA bhI hai. usakI mahimA aisI hI hai.
hai hI nahI.n. tathA vah kahatA hai
nyAy to jis prakAr satya hai usI prakAr hogA.
pratham to aisA mAnatA hai ki brahmako aisI ichChA huI ki
kahatA hai ki duHkh to nahI.n thA, aisA hI kautUhal utpanna huA. use kahate hai.n
so brahmako ek avasthAse bahut avasthArUp hone par bahut sukh honA kaise sambhav hai? aur
yadi pUrva sampUrNa sukhI ho to avasthA kisaliye palaTe? prayojan binA to koI kuCh karttavya
karatA nahI.n hai.
Page 90 of 350
PDF/HTML Page 118 of 378
single page version
nahI.n hai. ichChA to tabhI hotI hai jab kArya na ho. kArya ho tab ichChA nahI.n rahatI.
isaliye sUkShma kAlamAtra ichChA rahI tab to duHkhI huA hogA; kyo.nki ichChA hai so hI duHkh
hai aur koI duHkhakA svarUp hai nahI.n. isalie brahmake ichChA kaise bane?
daNDavat sa.nyogasambandha hai ki agni-uShNavat samavAyasambandha hai. jo sa.nyogasambandha hai to brahma
bhinna hai, mAyA bhinna hai; advait brahma kaise rahA? tathA jaise daNDI daNDako upakArI jAnakar
grahaN karatA hai taise brahma mAyAko upakArI jAnatA hai to grahaN karatA hai, nahI.n to kyo.n
grahaN kare? tathA jis mAyAko brahma grahaN kare usakA niShedh karanA kaise sambhav hai? vah
to upAdey huI. tathA yadi samavAyasambandha hai to jaise agnikA uShNatva svabhAv hai vaise
brahmakA mAyA svabhAv hI huA. jo brahmakA svabhAv hai usakA niShedh karanA kaise sambhav
hai? yah to uttam huI.
to usIko kahate hai.n jisane kapaT kiyA, usake kapaTase anya bhramarUp hue unhe.n to kapaTI
nahI.n kahate. usI prakAr brahma apanI mAyAko Ap jAnatA hai so Ap to bhramarUp nahI.n
hotA, parantu usakI mAyAse anya jIv bhramarUp hote hai.n. vahA.N mAyAvI to brahmako hI kahA
jAyagA, usakI mAyAse anya jIv bhramarUp hue unhe.n mAyAvI kisaliye kahate hai.n?
Ap hI jo apanese bhinna nahI.n hai.n aise anya jIv, unako mAyAse duHkhI karatA hai so kaise
Page 91 of 350
PDF/HTML Page 119 of 378
single page version
karake pI.DA utpanna karatA hai, usI prakAr brahma binA hI prayojan anya jIvo.nko mAyA utpanna
karake pI.DA utpanna kare so bhI banatA nahI.n hai.
phi ra ve kahate hai.n
bharA hai, un sabame.n chandramAkA pratibimba alag-alag pa.DtA hai, chandramA ek hai; usI prakAr
alag-alag bahutase sharIro.nme.n brahmakA chaitanyaprakAsh alag-alag pAyA jAtA hai. brahma ek
hai, isaliye jIvo.nke chetanA hai so brahmakI hai.
huI. tathA usase pUChate hai.n
kahegA, yah ghaTaupAdhi bhed hai; to ghaTaupAdhi honese to chetanA bhinna-bhinna ThaharI. ghaTaupAdhi
miTane par isakI chetanA brahmame.n milegI yA nAsh ho jAyagI? yadi nAsh ho jAyegI to yah
jIv to achetan rah jAyegA aur tU kahegA ki jIv hI brahmame.n mil jAtA hai to vahA.N
brahmame.n milane par isakA astitva rahatA hai yA nahI.n rahatA? yadi astitva rahatA hai to yah
rahA, isakI chetanA isake rahI; brahmame.n kyA milA? aur yadi astitva nahI.n rahatA hai to
usakA nAsh hI huA; brahmame.n kaun milA? yadi tU kahegA ki brahmakI aur jIvo.nkI chetanA
bhinna hai, to brahma aur sarva jIv Ap hI bhinna-bhinna Thahare. is prakAr jIvo.nko chetanA
hai so brahmakI hai
the yA navIn hue hai.n? yadi pahale hI the to pahale to mAyA brahmakI thI, brahma amUrtik hai
Page 92 of 350
PDF/HTML Page 120 of 378
single page version
svabhAv shAshvat nahI.n ThaharA aur yadi kahegA ki
kahatA hai, ve to un padArthamay hue. aur abhinna utpanna hue to mAyA hI tadrUp huI, navIn
padArtha utpanna kisaliye kahatA hai?
tathA ve kahate hai.n
bhAvako tAmas kahate hai.n, mandakaShAyarUp bhAvako sAttvik kahate hai.n. so yah bhAv to chetanAmay
pratyakSha dekhe jAte hai.n aur mAyAkA svarUp ja.D.h.h kahate ho, so ja.Dse yah bhAv kaise utpanna
ho.n? yadi ja.Dke bhI ho.n to pAShANAdikake bhI ho.nge, parantu chetanAsvarUp jIvo.nke hI yah
bhAv dikhate hai.n; isaliye yah bhAv mAyAse utpanna nahI.n hai.n. yadi mAyAko chetan ThaharAye to
yah mAne.n. so mAyAko chetan ThaharAne par sharIrAdik mAyAse utpanna kahegA to nahI.n mAne.nge.
isaliye nirdhAr kar; bhramarUp mAnanese lAbh kyA hai.
krodh hogA, krodhase puruSh kaise utpanna hogA? phi ra in guNo.nkI to nindA karate hai.n, inase
utpanna hue brahmAdikako pUjya kaise mAnA jAtA hai? tathA guN to mAyAmayI aur inhe.n brahmake
avatAr kahA jAtA hai so yah to mAyAke avatAr hue, inako brahmakA avatAr *kaise kahA
aur jo inhI.nkI mUrti unhe.n pUjya mAne.n yah kaisA bhram hai?
kalikAlake prArambhame.n parabrahma paramAtmAne rajoguNase utpanna hokar brahmA banakar prajAkI rachanA kI.
pralayake samay tamoguNase utpanna ho kAl (shiv) banakar sR^iShTiko gras liyA. us paramAtmAne sattvaguNase
utpanna ho, nArAyaN banakar samudrame.n shayan kiyA.