Page 113 of 350
PDF/HTML Page 141 of 378
single page version
vahA.N kaise sambhav hai? tathA jyotime.n jyoti milane par yah jyoti rahatI hai yA vinaShTa ho jAtI hai?
yadi rahatI hai to jyoti ba.DhtI jAyagI, tab jyotime.n hInAdhikapanA hogA; aur vinaShTa ho jAtI
hai to apanI sattA naShTa ho aisA kArya upAdey kaise mAne.n? isaliye aisA bhI banatA nahI.n hai.
yadi ek thA to brahma hI mAyArUp huA aur alag thA to mAyA dUr hone par brahmame.n milatA hai
tab isakA astitva rahatA hai yA nahI.n? yadi rahatA hai to sarvaj~nako to isakA astitva alag bhAsit
hogA; tab sa.nyog honese mile kaho, parantu paramArthase to mile nahI.n hai.n. tathA astitva nahI.n rahatA
hai to apanA abhAv honA kaun chAhegA? isaliye yah bhI nahI.n banatA.
krodhAdik dUr hone par to aisA kahanA banatA hai; aur vahA.N chetanAkA bhI abhAv huA mAne.n
to pAShANAdi samAn ja.D.h.h avasthAko kaise bhalA mAne.n? tathA bhalA sAdhan karanese to jAnapanA
ba.DhtA hai, phi ra bahut bhalA sAdhan karane par jAnapanekA abhAv honA kaise mAne.n? tathA lokame.n
j~nAnakI maha.ntatAse ja.DpanekI to maha.ntatA nahI.n hai; isaliye yah nahI.n banatA.
jaise ve avatAr hue mAnate hai.n vaise hI yah paigambar hue mAnate hai.n. jis prakAr ve puNya-pApakA
lekhA lenA, yathAyogya daNDAdik denA ThaharAte hai.n; usI prakAr yah khudAko ThaharAte hai.n. tathA
jis prakAr ve gAy Adiko pUjya kahate hai.n; usI prakAr yah sUar Adiko kahate hai.n. sab
tirya.nchAdik hai.n. tathA jis prakAr ve IshvarakI bhaktise mukti kahate hai.n; usI prakAr yah khudAkI
bhaktise kahate hai.n. tathA jisaprakAr ve kahI.n dayAkA poShaN, kahI.n hi.nsAkA poShaN karate hai.n; usI
prakAr yah bhI kahI.n mahar karanekA, kahI.n katal karanekA poShaN karate hai.n. tathA jis prakAr
Page 114 of 350
PDF/HTML Page 142 of 378
single page version
karate hai.n. tathA jis prakAr ve kahI.n mA.ns-madirA, shikAr AdikA niShedh karate hai.n, kahI.n uttam
puruSho.n dvArA unakA a.ngIkAr karanA batalAte hai.n; usI prakAr yah bhI unakA niShedh va a.ngIkAr
karanA batalAte hai.n. aise anek prakArase samAnatA pAyI jAtI hai. yadyapi nAmAdik aur hai.n;
tathApi prayojanabhUt arthakI ekatA pAyI jAtI hai.
pratyakShAdi pramANase viruddha nirUpaN karate hai.n.
is prakAr is kShetra-kAlame.n jin-jin mato.nkI prachur pravR^itti hai unakA mithyApanA pragaT
tathA rAjAdiko.nkA va vidyAvAno.nkA aise dharmame.n viShayakaShAyarUp prayojan siddha hotA hai. tathA jIv
to lokani.ndyapanAko bhI lA.Nghakar, pAp bhI jAnakar, jin kAryo.nko karanA chAhe un kAryo.nko karate
dharma batalAye.n to aise dharmame.n kaun nahI.n lagegA? isaliye in dharmo.nkI visheSh pravR^itti hai.
binA jhUTh nahI.n chalatA; parantu sarvake hit prayojaname.n viShayakaShAyakA hI poShaN kiyA hai.
jis prakAr gItAme.n upadesh dekar yuddha karanekA prayojan pragaT kiyA, vedAntame.n shuddha nirUpaN
karake svachChanda honekA prayojan dikhAyA; usI prakAr anya jAnanA. tathA yah kAl to
nikR^iShTa hai, so isame.n to nikR^iShTa dharmakI hI pravR^itti visheSh hotI hai.
Page 115 of 350
PDF/HTML Page 143 of 378
single page version
hai, tamoguN dvArA mU.DhtA hotI hai, ityAdi lakShaN kahate hai.n. inarUp avasthAkA nAm prakR^iti hai;
tathA usase buddhi utpanna hotI hai; usIkA nAm mahatattva hai, usase aha.nkAr utpanna hotA hai; usase
solah mAtrA hotI hai.n. vahA.N pA.Nch to j~nAn indriyA.N hotI hai.n
hai.n so buddhi nAm to j~nAnakA hai aur j~nAnaguNadhArI padArthame.n yah hotI dekhI jAtI hai, to
isase j~nAn huA kaise mAne.n? koI kahe
aha.nkAr huA kahA so paravastu me.n ‘‘mai.n karatA hU.N’’ aisA mAnanekA nAm aha.nkAr hai, sAkShIbhUt
jAnanese to aha.nkAr hotA nahI.n hai, to j~nAnase utpanna kaise kahA jAtA hai?
jAnanerUp bhAvaindriyA.N hai.n so j~nAnarUp hai.n, aha.nkArakA kyA prayojan hai? koI-kisIko aha.nkAr
buddhirahit dekhaneme.n AtA hai? vahA.N aha.nkAr dvArA utpanna honA kaise sambhav hai? tathA man
kahA, so indriyavat hI man hai; kyo.nki dravyaman sharIrarUp hai, bhAvaman j~nAnarUp hai. tathA
pA.Nch karmaindriy kahate hai.n so yah to sharIrake a.ng hai.n, mUrtik hai.n. amUrtik aha.nkArase inakA
utpanna honA kaise mAne.n?
Page 116 of 350
PDF/HTML Page 144 of 378
single page version
bhI karmaindriyA.N hai.n; pA.NchakI hI sa.nkhyA kisaliye kahate hai.n?
kA pariNAm hai, isaliye yah mUrtik guN kaise utpanna hue mAne.n?
koI bhinna hote bhAsit nahI.n hote, kathanamAtrase bhed utpanna karate hai.n. isaliye rUpAdise agni
Adi utpanna hue kaise kahe.n? tathA kahaneme.n bhI guNIme.n guN hai.n, guNase guNI utpanna huA kaise mAne.n?
usIme.n vichAr karanese anyathApanA bhAsit hogA.
tathA puruShako prakR^itise bhinna jAnanekA nAm mokShamArga kahate hai.n; so pratham to prakR^iti aur
siddhi hotI hai. parantu is prakAr jAnanese kuCh rAgAdik nahI.n ghaTate. prakR^itikA karttavya mAne, Ap
akarttA rahe; to kisaliye Ap rAgAdik kam karegA? isaliye yah mokShamArga nahI.n hai.
padArtha pachchIs tattvo.nme.n kahA hI nahI.n. tathA puruShako hI prakR^itikA sa.nyog hone par jIv sa.nj~nA
hotI hai to puruSh nyAre-nyAre prakR^itisahit hai.n, pashchAt sAdhan dvArA koI puruSh prakR^itirahit
hotA hai
aur alag hai to vah bhI ek vastu hai, sarva kartavya usakA ThaharA. puruShakA kuCh kartavya
hI nahI.n rahA, tab kisaliye upadesh dete hai.n?
Page 117 of 350
PDF/HTML Page 145 of 378
single page version
kalpanA karate hai.n, kuCh nishchay nahI.n hai. tathA is matame.n kitane hI jaTA dhAraN karate hai.n,
kitane hI choTI rakhate hai.n, kitane hI muNDit hote hai.n, kitane hI katthaI vastra pahinate hai.n;
ityAdi anek prakArase bheSh dhAraN karake tattvaj~nAnake Ashrayase mahanta kahalAte hai.n.
artha pravR^itti ho so prayojan hai. jise vAdI-prativAdI mAne.n so dR^iShTAnta hai. dR^iShTAnta dvArA jise
ThaharAye.n vah siddhAnta hai. tathA anumAnake pratij~nA Adi pA.Nch a.ng vah avayav hai.n. sa.nshay
dUr hone par kisI vichArase ThIk ho so tarka hai. pashchAt pratItirUp jAnanA so nirNay hai.
AchArya-shiShyame.n pakSha-pratipakSha dvArA abhyAs so vAd hai. jAnanekI ichChArUp kathAme.n jo Chal,
jAti Adi dUShaN ho so jalpa hai. pratipakSha rahit vAd so vita.nDA hai. sachche hetu nahI.n hai.n
aise asiddha Adi bhedasahit hetvAbhAs hai. Chalasahit vachan so Chal hai. sachche dUShaN nahI.n hai.n
aise dUShaNAbhAs so jAti hai. jisase prativAdIkA nigrah ho so nigrahasthAn hai.
inase paramArthakArya kyA hogA? kAm-krodhAdi bhAvako miTAkar nirAkul honA so kArya hai;
vah prayojan to yahA.N kuCh dikhAyA nahI.n hai; pa.nDitAIkI nAnA yuktiyA.N banAI.n, so yah bhI
ek chAturya hai; isaliye yah tattvabhUt nahI.n hai.n.
Page 118 of 350
PDF/HTML Page 146 of 378
single page version
laukik (kArya) sAdhaneko hI kAraN hote hai.n. jis prakAr indriyAdikake jAnaneko pratyakShAdi
pramAN kahA, va sthANu-puruShAdime.n sa.nshayAdikakA nirUpaN kiyA. isaliye jinako jAnanese
avashya kAm-krodhAdi dUr ho.n, nirAkulatA utpanna ho, ve hI tattva kAryakArI hai.n.
pramey tattva kisaliye kahe? AtmA Adi tattva kahanA the.
utpanna nahI.n hai, kyo.nki isame.n akAryarUp padArtha bhI hai.n. jo akArya hai.n so kartA dvArA utpanna
nahI.n hai.n, jaise
pratyakShAdi pramANake agochar hai.n, isaliye Ishvarako kartA mAnanA mithyA hai.
tathA pramANAdikake svarUpakI bhI anyathA kalpanA karate hai.n vah jain gra.ntho.nse parIkShA
Page 119 of 350
PDF/HTML Page 147 of 378
single page version
kAryarUp pR^ithvI Adi hote hai.n so anitya hai.n. parantu aisA kahanA pratyakShAdise viruddha hai.
IndhanarUp pR^ithvI Adike paramANu agnirUp hote dekhe jAte hai.n, agni ke paramANu rAkharUp pR^ithvI
hote dekhe jAte hai.n. jalake paramANu muktAphal (motI) rUp pR^ithvI hote dekhe jAte hai.n. phi ra
yadi tU kahegA
hI aisA ThaharatA nahI.n hai. isaliye sab paramANuo.nkI ek pudgalarUp mUrtik jAti hai, vah
pR^ithvI Adi anek avasthArUp pariNamit hotI hai.
yah anyatra
hI avastu hai.n, yah sattArUp padArtha nahI.n hai.n. padArtho.nke kShetra-pariNamanAdikakA pUrvApar vichAr
karaneke artha inakI kalpanA karate hai.n. tathA dishA kuCh hai hI nahI.n; AkAshame.n khaNDakalpanA
dvArA dishA mAnate hai.n. tathA AtmA do prakAr se kahate hai.n; so pahale nirUpaN kiyA hI
hai. tathA man koI pR^ithak padArtha nahI.n hai. bhAvaman to j~nAnarUp hai so AtmAkA svarUp
hai, dravyaman paramANuo.nkA piNDa hai so sharIrakA a.ng hai. is prakAr yah dravya kalpit jAnanA.
dveSh, sneh, gurutva, dravyatva. so iname.n sparshAdik guN to paramANuo.nme.n pAye jAte hai.n; parantu
pR^ithvIko ga.ndhavatI hI kahanA, jalako shIt sparshavAn hI kahanA ityAdi mithyA hai; kyo.nki kisI
pR^ithvIme.n ga.ndhakI mukhyatA bhAsit nahI.n hotI, koI jal uShNa dekhA jAtA hai
rukatA hai, isaliye mUrtik hai aur AkAsh amUrtik sarvavyApI hai. bhI.ntame.n AkAsh rahe aur
shabdaguN pravesh na kar sake, yah kaise banegA? tathA sa.nkhyAdik hai.n so vastume.n to kuCh hai.n
nahI.n, anya padArthakI apekShA anya padArthakI hInAdhikatA jAnaneko apane j~nAname.n sa.nkhyAdikakI
kalpanA dvArA vichAr karate hai.n. tathA buddhi Adi hai so AtmAkA pariNaman hai, vahA.N buddhi
nAm j~nAnakA hai to AtmAkA guN hai hI, aur manakA nAm hai to man to dravyo.nme.n kahA hI
Page 120 of 350
PDF/HTML Page 148 of 378
single page version
lakShaNabhUt to yah guN hai.n nahI.n, avyAptapanese lakShaNAbhAs hai. tathA snigdhAdi pudgalaparamANume.n
pAye jAte hai.n, so snigdha gurutva ityAdi to sparshan indriy dvArA jAne jAte hai.n, isaliye
sparshaguName.n garbhit hue, alag kisaliye kahe? tathA dravyatvaguN jalame.n kahA, so aise to agni
Adime.n UrdhvagamanatvAdi pAye jAte hai.n. yA to sarva kahanA the yA sAmAnyame.n garbhit karanA
the. is prakAr yah guN kahe ve bhI kalpit hai.n.
nahI.n hai.n, cheShTAe.N to bahut hI prakArakI hotI hai.n. tathA inako alag hI tattva sa.nj~nA kahI; so
yA to alag padArtha ho.n to unhe.n alag tattva kahanA thA, yA kAm-krodhAdi miTAneme.n visheSh
prayojanabhUt ho.n to tattva kahanA thA; so dono.n hI nahI.n hai. aur aise hI kah denA ho to
pAShANAdikakI anek avasthAe.N hotI hai.n so kahA karo, kuCh sAdhya nahI.n hai.n.
nAm samavAy hai. yah sAmAnyAdik to bahuto.nko ek prakAr dvArA va ek vastume.n bhed-kalpanA
dvArA va bhedakalpanA apekShA sambandha mAnanese apane vichArame.n hI hote hai.n, koI alag padArtha
to hai.n nahI.n. tathA inake jAnanese kAm-krodhAdi miTAnerUp visheSh prayojanakI bhI siddhi nahI.n
hai, isaliye inako tattva kisaliye kahA? aur aise hI tattva kahanA the to prameyatvAdi vastuke
ananta dharma hai.n va sambandha, AdhArAdik kArako.nke anek prakAr vastume.n sambhavit hai.n, isaliye
yA to sarva kahanA the yA prayojan jAnakar kahanA the. isaliye yah sAmAnyAdik tattva bhI
vR^ithA hI kahe hai.n.
tathA vaisheShik do hI pramAN mAnate hai.n
Page 121 of 350
PDF/HTML Page 149 of 378
single page version
adhikaraNapanA AtmAkA lakShaN kahA thA; ab j~nAnakA abhAv hone par lakShaNakA abhAv honese
lakShyakA bhI abhAv hogA, tab AtmAkI sthiti kis prakAr rahI? aur yadi buddhi nAm
manakA hai to bhAvaman to j~nAnarUp hai hI, aur dravyaman sharIrarUp hai so mukta hone par dravyamanakA
sambandha ChUTatA hI hai, to ja.D.h.h dravyamanakA nAm buddhi kaise hogA? tathA manavat hI indriyA.N
jAnanA. tathA viShayakA abhAv ho, to sparshAdi viShayo.nkA jAnanA miTatA hai, tab j~nAn kisakA
nAm ThaharegA? aur un viShayo.nkA abhAv hogA to lokakA abhAv hogA. tathA sukhakA
abhAv kahA, so sukhake hI artha upAy karate hai.n; usakA jab abhAv hogA, tab upAdey
kaise hogA? tathA yadi vahA.N AkulatAmay indriyajanit sukhakA abhAv huA kahe.n to yah satya
hai; kyo.nki nirAkulatA- lakShaN atIndriy sukh to vahA.N sampUrNa sambhav hai, isaliye sukhakA
abhAv nahI.n hai. tathA sharIr, duHkh, dveShAdikakA vahA.N abhAv kahate hai.n so satya hai.
sahit bheSh hote hai.n so AchArAdi bhedase chAr prakAr hai.nH
dikhAyA hai so vichAranA.
hai.n.
Page 122 of 350
PDF/HTML Page 150 of 378
single page version
jinakA ve chAr prakArake hai.n
yah bheSh kAryakArI nahI.n hai.n.
dharmakA sAdhan karanA. jaise kahate hai.n ki
yadi vedame.n hI kahI.n kuCh, kahI.n kuCh nirUpaN kiyA hai, to usakI pramANatA kaise rahI? aur
yadi matavAle hI kahI.n kuCh kahI.n kuCh nirUpaN karate hai.n to tum paraspar jhaga.D.h.h, nirNay karake
ekako vedakA anusArI anyako vedase parA~N.hmukh ThaharAo. so hame.n to yah bhAsit hotA hai
grahaN karake alag-alag mato.nke adhikArI hue hai.n. parantu aise vedako pramAN kaise kare.n? tathA
agni pUjanese svarga hotA hai, so agniko manuShyase uttam kaise mAne.n? pratyakSha-viruddha hai. tathA
vah svargadAtA kaise hogI? isI prakAr anya vedavachan pramANaviruddha hai.n. tathA vedame.n brahmA kahA
hai, to sarvaj~na kyo.n nahI.n mAnate? ityAdi prakArase jaiminIyamat kalpit jAnanA.
mArgashchetyasya cha vyAkhyA krameN shrUyatAmataH..36.. vi0 vi0
Page 123 of 350
PDF/HTML Page 151 of 378
single page version
rUp
bahut hai.n so duHkhI hai; kisIke j~nAn bahut hai, kAm-krodhAdi alpa hai.n va nahI.n hai.n so sukhI
hai. isaliye vij~nAnAdik duHkh nahI.n hai.n.
to inakA kyA prayojan hai?
inako bhI kahanekA kuCh prayojan nahI.n hai.
nahI.n detA, ham kaise mAne.n? tathA bAl-vR^iddhAdi avasthAme.n ek AtmAkA astitva bhAsit hotA
hai; yadi ek nahI.n hai to pUrva-uttar kAryakA ek kartA kaise mAnate hai.n? yadi tU kahegA
kaise kahate hai.n? kShaNik hai to jisakA AdhAr hI kShaNik hai us sa.nskArakI paramparA kaise kahate
hai.n? tathA sarva kShaNik huA tab Ap bhI kShaNik huA. tU aisI vAsanAko mArga kahatA hai,
vedanAnubhavaH sa.nj~nA nimittodgrahaNAtmikA.
sa.nskAraskandhashchaturbhyonye sa.nskArAsta ime tray ..15..
vij~nAna.n prati vij~napti......... a0 ko0 (1)
Page 124 of 350
PDF/HTML Page 152 of 378
single page version
tathA tere matame.n nirarthak shAstra kisaliye banAye? upadesh to kuCh kartavya dvArA phal prApta karaneke
artha diyA jAtA hai. is prakAr yah mArga mithyA hai.
hai.n; parantu j~nAnAdik apane svarUpakA abhAv hone par to apanA abhAv hogA, usakA upAy
karanA kaise hitakArI hogA? hitAhit kA vichAr karanevAlA to j~nAn hI hai; so apane abhAvako
j~nAnI hit kaise mAnegA?
unakA nirUpaN kis artha kiyA? pratyakSha-anumAn to jIv Ap hI kar le.nge, tumane shAstra
kisaliye banAye?
ityAdi li.ngarUp bauddhamatake bhikShuk hai.n; so kShaNikako bheSh dhAraN karanekA kyA prayojan? parantu
maha.ntatAke artha kalpit nirUpaN karanA aur bheSh dhAraN karanA hotA hai.
hai, isase pare kuCh nahI.n hai aisA mAnate hai.n. yogAchAro.nke AchArasahit buddhi pAyI jAtI hai;
tathA mAdhyamik hai.n ve padArthake Ashray binA j~nAnako hI mAnate hai.n. ve apanI-apanI kalpanA
karate hai.n; parantu vichAr karane par kuCh ThikAnekI bAt nahI.n hai.
Page 125 of 350
PDF/HTML Page 153 of 378
single page version
kaise karatA hai?
hai.n; inhe.n kaise na mAne.n? aur mokShakA honA anumAname.n AtA hai. krodhAdik doSh kisIke
hIn hai.n, kisIke adhik hai.n; to mAlUm hotA hai kisIke inakI nAsti bhI hotI hogI.
aur j~nAnAdi guN kisIke hIn, kisIke adhik bhAsit hote hai.n; isaliye mAlUm hotA hai
kisIke sampUrNa bhI hote ho.nge. isaprakAr jisake samasta doShakI hAni, guNo.nkI prApti ho;
vahI mokSha-avasthA hai.
binA hI yatna nirogatA rahatI hai
tU usakA nAm pavan kahatA hai. parantu pavan to bhI.nt Adise aTakatI hai, AtmA mu.NdA
(banda) hone par bhI aTakatA nahI.n hai; isaliye pavan kaise mAne.n?
sabakA jAnanA tere nahI.n hai, tU itanA hI lok kis prakAr kahatA hai?
jo pratyakSha bhinna-bhinna dekhe jAte hai.n. tathA ek sharIrame.n pR^ithvI Adi to bhinna-bhinna bhAsit
hote hai.n, chetanA ek bhAsit hotI hai. yadi pR^ithvI Adike AdhArase chetanA ho to hA.D.h.h,
rakta, uchChvAsAdikake alag-alag chetanA hogI. tathA hAth Adiko kATane par jis prakAr
usake sAth varNAdik rahate hai.n, usI prakAr chetanA bhI rahegI. tathA aha.nkAr, buddhi to chetanAke
hai.n, so pR^ithvI AdirUp sharIr to yahA.N hI rahA, tab vya.ntarAdi paryAyame.n pUrvaparyAyakA aha.npanA
Page 126 of 350
PDF/HTML Page 154 of 378
single page version
so yah jAnanA kisake sAth gayA? jisake sAth jAnanA gayA vahI AtmA hai.
upadesh diyA? tU kahegA
Adi hotA hai; tU inako Chu.DAkar kyA bhalA karatA hai? viShayAsakta jIvo.nko suhAtI bAte.n
kahakar apanA va auro.nkA burA karanekA bhay nahI.n hai; svachChanda hokar viShayasevanake artha aisI
yukti banAtA hai.
ek jinamat hai so hI satyArthakA prarUpak hai, sarvaj~na
Age visheSh likhe.nge so jAnanA.
Page 127 of 350
PDF/HTML Page 155 of 378
single page version
prayojan hI bhinna-bhinna hai.n so batalAte hai.nH
poShaNako prayojan hai; kyo.nki kalpit rachanA kaShAyI jIv hI karate hai.n aur anek yuktiyA.N
banAkar kaShAyabhAvakA hI poShaN karate hai.n. jaise
jAnanese hI siddhi honA mAnane dvArA, mImA.nsak kaShAyajanit AcharaNako dharma mAnane dvArA, bauddha
kShaNik mAnane dvArA, chArvAk paralokAdi na mAnane dvArA
hai.n; to us Chalase anya kisI kaShAyakA poShaN karate hai.n. jis prakAr
viShay-kaShAyakA poShaN karate hai.n; tathA jainadharmame.n dev-guru-dharmAdikakA svarUp vItarAg hI nirUpaN
karake keval vItarAgatAkA hI poShaN karate hai.n
sheShaH kAmaviDa.nbito hi viShayAn moktu.n na moktu.n kShamaH
iname.n ek hI hitakArI hai aur vah vItarAgabhAv hI hai; jisake honese tatkAl AkulatA
hai. sheSh log to durnivAr kAmadevake vANarUp sarpo.nke viShase mUrChit hue hai.n jo kAmakI viDambanAse
na to viShayo.nko bhalIbhA.Nti bhog hI sakate hai.n aur na Cho.D.h.h hI sakate hai.n.
Page 128 of 350
PDF/HTML Page 156 of 378
single page version
sabhI matavAle kahate hai.n. sarAgabhAv hone par tatkAl AkulatA hotI hai, ni.ndanIy hotA hai,
aur AgAmI burA honA bhAsit hotA hai. isaliye jisame.n vItarAgabhAvakA prayojan hai aisA
jainamat hI iShTa hai. jisame.n sarAgabhAvake prayojan pragaT kiye hai.n aise anyamat aniShTa hai.n inhe.n
samAn kaise mAne.n?
ho.nge, isaliye karuNAbhAvase yathArtha nirUpaN kiyA hai. koI binA doSh duHkh pAtA ho, virodh
utpanna kare, to ham kyA kare.n? jaise
ho to kyA kare.n? isI prakAr yadi pApiyo.nke bhayase dharmopadesh na de.n to jIvo.nkA bhalA kaise
hogA? aisA to koI upadesh hai nahI.n jisase sabhI chain pAye.n? tathA ve virodh utpanna karate
hai.n; so virodh to paraspar kare to hotA hai; parantu ham la.De.nge nahI.n, ve Ap hI upashA.nt
ho jAye.nge. hame.n to apane pariNAmo.nkA phal hogA.
ho to vItarAgabhAv hone par hI maha.ntapanA bhAsit ho; parantu jo jIv vItarAgI nahI.n hai.n aur
apanI maha.ntatA chAhate hai.n, unho.nne sarAgabhAv hone par bhI maha.ntatA manAneke artha kalpit yukti
dvArA anyathA nirUpaN kiyA hai. ve advaitabrahmAdikake nirUpaN dvArA jIv-ajIvake aur
svachChandavR^ittike poShaN dvArA Asrav-sa.nvarAdikake aur sakaShAyIvat va achetanavat mokSha kahane
dvArA mokShake ayathArtha shraddhAnakA poShaN karate hai.n; isaliye anyamato.nkA anyathApanA pragaT kiyA
hai. inakA anyathApanA bhAsit ho to tattvashraddhAname.n ruchivAn ho, aur unakI yuktise bhram
utpanna na ho.
Page 129 of 350
PDF/HTML Page 157 of 378
single page version
tathA durvAsAR^iShikR^it ‘‘mahimnistotra’’ me.n aisA kahA haiH
karttArhan puruSho harishcha savitA buddhaH shivastva.n guruH ..1..
bauddhA buddha iti pramANapaTavaH kartteti naiyAyikAH.
Page 130 of 350
PDF/HTML Page 158 of 378
single page version
so.aya.n vo vidadhAtu vA.nChitaphala.n trailokyanAthaH prabhu
yahA.N koI kahe
Ishvar mAne.n. jaise
mAne? usI prakAr jainI sachche devAdikA nirUpaN karatA hai, anyamatI jhUThe nirUpit karatA
hai; vahA.N anyamatI apanI samAn mahimAke artha sarvako samAn kahatA hai, parantu jainI kaise
mAne?
jinamAtA jinendrA cha shAradA ha.nsavAhinI ..1..
tathA ‘‘gaNesh purAN’’ me.n aisA kahA hai
tathA ‘‘bhAgavat’’ ke pa.nchamaska.ndhame.n
karma kahakar upAsanA karate hai.n; vah trailokyanAth prabhu tumhAre manoratho.n ko saphal kare.n.
3. bhAgavat ska.ndh 5, adhyAy 5, 29.
Page 131 of 350
PDF/HTML Page 159 of 378
single page version
kI aisA kahate hai.n. so jis prakAr rAm-kR^iShNAdi avatAro.nke anusAr anyamat hai.n, usI prakAr
R^iShabhAvatArake anusAr jainamat hai; is prakAr tumhAre mat hI dvArA jainamat pramAN huA.
pravR^ittiyo.nko samAn mAnanese dharma-adharmakA visheSh nahI.n rahegA aur visheSh mAnanese jo bhalI ho
vah a.ngIkAr karanA.
sahaj hI hue.
pratibhAsit hote hai.n.
tenaiv tapasAkR^iShTaH shivaH pratyakShatA.n gataH ..1..
padmAsanamAsInaH shyAmamUrtirdigambaraH.
neminAthaH shivetyeva.n nAm chakreasya vAmanaH ..2..
kalikAle mahAghore sarva pApapraNAshakaH.
darshanAtsparshanAdev koTiyaj~naphalapradaH ..3..
to jainI pratyakSha mAnate hai.n; so pramAN ThaharA.
R^iShINAmAshramAdev muktimArgasya kAraNam..1..
Page 132 of 350
PDF/HTML Page 160 of 378
single page version
nAdavindukalAkrAnta.n chandramaNDalasannibham ..1..
etaddevi para.n tattva.n yo vijanAtitattvataH.
sa.nsArabandhana.n ChitvA sa gachChetparamA.n gatim ..2..
munerarhatsubhaktasya tatphala.n jAyate kalau ..1..
chakShuShmAn yashasvI vAbhichandroath prasenajit ..1..
marudevI cha nAbhishcha bharate kul sattamAH.
aShTamo marudevyA.n tu nAbherjAt urakramaH ..2..
darshayan vartma vIrANA.n surasuranamaskR^itaH.
nItitritayakarttA yo yugAdau prathamo jinaH ..3..
yugake Adise hI hai, aur pramANabhUt kaise na kahe.n?