PDF/HTML Page 341 of 4199
single page version
lakShe-svabhAv taraphanA puruShArthathI rAgathI bhed karI bhedagnAnavaDe avichaL anubhUtine pAme chhe-‘ते एव’ te ja puruSho ‘मुकुरवत’ darpaNanI jem ‘प्रतिफलननिमग्नानंतभावस्वभावैः’ potAmAn pratibimbit thayelA anant bhAvonA svabhAvothI ‘संततं’ nirantar ‘अविकाराः स्युः’ vikAr rahit hoy chhe.
shun kahe chhe e? ke anubhUtinI-gnAnanI je paryAy thaI e paryAyamAn potAmAn pratibimbit thayelA e (anant bhAvonA-gneyonA svabhAv) jANavAmAn AvyA; sharIranI paryAy, vANInI paryAy rAganI paryAy-em badhA anant bhAvo gnAnanI paryAyamAn potapotAnA kAraNe jANavAmAn AvyA, e gneyonun gnAn thayun paN gneyo sambandhI vikAr thayo em nathI. e gneyonun gnAn nirvikArI chhe. gnAnamAn je gneyonA AkAr pratibhAse chhe temanAthI (bhedavignAnI puruSho) rAgAdi vikArane prApta thatA nathI. e gnAnanI paryAyanun potAnun sahaj sAmarthya chhe. tethI svane ane parane potAnA astitvamAn jANe chhe. tethI emAn rAgane jANe, sharIrane jANe mATe e paragneyanA kAraNe ahIn (gnAnamAn) vikAr thAy-em nathI. anant gneyonA svabhAvane jANe chhatAn nirantar teo vikAr rahit chhe.
[pravachan nan. 61-62 * dinAnka 30-1-76 ane 31-1-76]
PDF/HTML Page 342 of 4199
single page version
have shiShya prashna kare chhe ke e apratibuddha kaI rIte oLakhI shakAy enun chihna batAvo; tenA uttararUp gAthA kahe chhe-
अण्णं जं परदव्वं सच्चित्ताचित्तमिस्सं वा।। २० ।।
होहिदि पुणो ममेदं एदस्स अहं पि होस्सामि।। २१ ।।
भूदत्थं जाणंतो ण करेदि दु तं असंमूढो।। २२ ।।
अहमेतदेतदहं अहमेतस्यास्मि अस्ति ममैतत्।
अन्यद्यत्परद्रव्यं सचित्ताचित्तमिश्रं वा।। २० ।।
आसीन्मम पूंर्वमेतदेतस्याहमप्यासं पूर्वम्।
भविष्यति पुनममैतदेतस्याहमपि भविष्यामि।। २१ ।।
एतत्त्वसद्भूतमात्मविकल्पं करोति सम्मूढः।
भूतार्थ जानन्न करोति तु तमसम्मूढः।। २२ ।।
hun A ane A hun, hun chhun Ano ane chhe mArun A,
je anya ko paradravya mishra, sachitta agar achitta vA; 20.
hatun mArun A pUrve, hun paN Ano hato gatakALamAn,
vaLI A thashe mArun ane Ano hun thaIsh bhaviShyAmAn; 21.
ayathArtha Atmavikalpa Avo, jIv sammUDh Achare;
bhUtArthane jANel gnAnI e vikalpa nahIn kare. 22.
gAthArtha– [अन्यत् यत् परद्रव्यं] je puruSh potAthI anya je paradravya-
PDF/HTML Page 343 of 4199
single page version
[सचित्ताचित्तमिश्रं वा] sachitta strIputrAdik, achitta dhanadhAnyAdik athavA mishra grAmanagarAdik-tene em samaje ke [अहं एतत्] hun A chhun, [एतत् अहम्] A dravya muj-svarUp chhe, [अहम् एतस्य अस्मि] hun Ano chhun, [एतत् मम अस्ति] A mArun chhe, [एतत् मम पूर्वेम् आसीत्] A mArun pUrve hatun, [एतस्य अहम् अपि पूर्वम् आसम्] Ano hun paN pUrve hato, [एतत् मम पुनः भविष्यति] A mArun bhaviShyamAn thashe, [अहम् अपि एतस्य भविष्यामि] hun paN Ano bhaviShyamAn thaIsh, - [एतत् तु असद्भूतम्] Avo jUTho [आत्मविकल्पं] Atmavikalpa [करोति] kare chhe te [सम्मूढः] mUDh chhe, mohI chhe, agnAnI chhe; [तु] ane je puruSh [भूतार्थ] paramArtha vastusvarUpane [जानन्] jANato thako [तम्] evo jUTho vikalpa [न करोति] nathI karato te [असम्मूढः] mUDh nathI, gnAnI chhe.
TIkA– (draShTAntathI samajAve chhe) jem koI puruSh Idhan ane agnine maLelAn dekhI evo jUTho vikalpa kare ke “agni chhe te Indhan chhe, Indhan chhe te agni chhe; agninun Indhan chhe, Indhanano agni chhe; agninun Indhan pahelAn hatun, Indhanano agni pahelAn hato; agninun Indhan bhaviShyamAn thashe, Indhanano agni bhaviShyamAn thashe”;-Avo IndhanamAn ja agnino vikalpa kare te jUTho chhe, tenAthI apratibuddha koI oLakhAy chhe, tevI rIte koI AtmA paradravyamAn ja asatyArtha Atmavikalpa (AtmAno vikalpa) kare ke “hun A paradravya chhun, A paradravya mujasvarUp chhe; mArun A paradravya chhe, A paradravyano hun chhun; mArun A pahelAn hatun, hun Ano pahelAn hato; mArun A bhaviShyamAn thashe, hun Ano bhaviShyamAn thaIsh”;-AvA jUThA vikalpathI apratibuddha oLakhAy chhe.
vaLI agni chhe te indhan nathI, indhan chhe te agni nathI, -agni chhe te agni ja chhe, indhan chhe te indhan ja chhe; agninun indhan nathI, indhanano agni nathI, -agnino ja agni chhe, indhananun indhan chhe; agninun indhan pahelAn hatun nahi, indhanano agni pahelAn hato nahi, -agnino agni pahelAn hato, indhananun indhan pahelAn hatun; agninun indhan bhaviShyamAn thashe nahi, indhanano agni bhaviShyamAn thashe nahi, -agnino agni ja bhaviShyamAn thashe, indhananun indhan ja bhaviShyamAn thashe;”-A pramANe jem koine agnimAn ja satyArtha agnino vikalpa thAy te pratibuddhanun lakShaN chhe, tevI ja rIte “hun A paradravya nathI, A paradravya mujasvarUp nathI, -hun to hun ja chhun, paradravya chhe te paradravya ja chhe; mArun A paradravya nathI, A paradravyano hun nathI, -mAro ja hun chhun, paradravyanun paradravya chhe; A paradravya mArun pahelAn hatun nahi, A paradravyano hun pahelAn hato nahi, -mAro hun ja pahelAn hato, paradravyanun paradravya pahelAn hatun; A paradravya mArun bhaviShyamAn thashe nahi, eno hun bhaviShyamAn thaIsh nahi, -hun mAro ja bhaviShyamAn thaIsh, A (paradravya) nun A (paradravya) bhaviShyamAn thashe.”-Avo je svadravyamAn ja satyArtha Atmavikalpa thAy chhe te ja pratibuddhanun lakShaN chhe, tenAthI te oLakhAy chhe.
PDF/HTML Page 344 of 4199
single page version
रसयतु रसिकानां रोचनं ज्ञानमुद्यत्।
इह कथमपि नात्मानात्मना साकमेकः
किल कलयति काले कापि तादात्म्यवृत्तिम्।। २२ ।।
__________________________________________________
bhAvArtha– je paradravyamAn AtmAno vikalpa kare chhe te to agnAnI chhe ane je potAnA AtmAne ja potAno mAne chhe te gnAnI chhe-em agni-indhananA draShTAnt dvArA draDh karyun chhe.
have A arthanun kalasharUp kAvya kahe chhe-
shlokArtha– [जगत्] jagat arthAt jagatanA jIvo [आजन्मलीढं मोहम्] anAdi sansArathI mAnDIne Aj sudhI anubhav karelA mohane [इदानीं त्यजतु] have to chhoDo ane [रसिकानां रोचनं] rasik janone ruchikar, [उद्यत् ज्ञानम्] udray thaI rahelun je gnAn tene [रसयतु] AsvAdo; kAraN ke [इह] A lokamAn [आत्मा] AtmA chhe te [किल] kharekhar [कथम् अपि] koI prakAre [अनात्मना साकम्] anAtmA (paradravya) sAthe [क्व अपि काले] koI kALe paN [तादात्म्यवृत्तिम् कलयति न] tAdrAtmyavRutti (ekapaNun) pAmato nathI, kem ke [एकः] AtmA ek chhe te anya dravya sAthe ektArUp thato nathI.
bhAvArtha– AtmA paradravya sAthe koI prakAre koI kALe ekatAnA bhAvane pAmato nathI. e rIte AchArye, anAdithI paradravya pratye lAgelo je moh chhe tenun bhedavignAn batAvyun chhe ane preraNA karI chhe ke e ekapaNArUp mohane have chhoDo ane gnAnane AsvAdo; moh chhe te vRuthA chhe, jUTho chhe, dukhanun kAraN chhe. 22. upodghAta–
have shiShya prashna kare chhe ke e apratibuddha kaI rIte oLakhAy enun chihna batAvo. tenA uttararUp gAthA kahe chhe-
TIkA– (draShTAntathI samajAve chhe) jem koI puruSh indhan ane agnine maLelAn dekhI evo jUTho vikalpa kare ke-“agni chhe te indhan chhe, indhan chhe te agni chhe; agninun indhan chhe, indhanano agni chhe; agninun indhan pahelAn hatun, indhanano agni pahelAn hato; agninun indhan bhaviShyamAn thashe, indhanano agni bhaviShyamAn thashe;”-Avo indhanamAn ja agnino vikalpa kare te jUTho chhe, tenAthI apratibuddha-‘laukik mUrkha’ koI oLakhAy chhe.
PDF/HTML Page 345 of 4199
single page version
tevI rIte koI AtmA paradravyamAn ja Atmavikalpa (AtmAno vikalpa) kare-hun A paradravya chhun, A paradravya mujasvarUp chhe. hun A rAg, sharIr, man, vANI ityAdi paradravya chhun ane e mArA svarUpe chhe; A sAmAnya kahyun. have traN kAL joIe. (vartamAn) mArun A rAjya, mArun sharIr, mArI vANI, mAro rAg ityAdi mArAn A paradravya chhe ane eno hun chhun-e vartamAn. (bhUtakAL) mArun A pahelAn hatun. hun pahelAn Ano hato. e rAg pUrve mAro hato je vaDe A manuShyapaNun maLyun. loko kahe chhe ne ke pUrve rAg (puNya) hato to A manuShyapaNun maLyun ane bhagavAnanI vANI sAmbhaLavA maLI. em pUrvanA rAgane potAnA mAnyA-e bhUtakAL. (bhaviShya) mArun A bhaviShyamAn thashe ane hun Ano bhaviShyamAn thaIsh. A je hun puNya bAndhun chhun enAthI bhaviShyamAn manuShyapaNun maLashe, jinavANI sAmbhaLavA maLashe, e badhun mane maLashe. are prabhu! tun to gnAyakabhAv chhe ne! tane shun maLyun ane shun maLashe? bhAI, e tArI chIjamAn kayAn chhe? A mArun bhaviShyamAn thashe, hun eno thaIsh, ityAdi AvA jUThA vikalpathI te apratibuddha-mUDh- agnAnI-mithyAdraShTi chhe em oLakhAy chhe.
juo, pahelAn draShTAnt Ape chhe ke lAkaDAne ane agnine maLelAn dekhIne lAkaDun- indhan ane agnino svabhAv bhinna hovA chhatAn bene je ek mAne chhe-eTale ke indhan te agni chhe ane agni chhe te indhan chhe em je mAne chhe te laukikamAn mUrkha kahevAy chhe, kem ke agnino svabhAv je prakAsh ane uShNatA te lAkaDAnA svabhAvathI bhinna chhe. tem je koI AtmA A rAg, sharIr, man, vANI, ghar, dIkarA, dIkarI, ityAdi hun chhun ane e mArAn chhe-evo paradravyamAn ja asatyArtha Atmavikalpa kare chhe te apratibuddha-agnAnI chhe, mithyAdraShTi chhe.
paradravyamAn sachet, achet ane mishra em traN prakAr lIdhA chhe. sansArI gRuhasthane strI, kuTumb-parivAr, dIkarA, dIkarI ityAdi sachet, sharIr tathA lakShmI Adi achet ane dIkaro ane enAn upakaraNo tathA strI ane tenAn kapaDAn, dAgInA Adi banne sAthe bhegAn te mishra. e traNe je mArAn kahe-mAne te mUDh chhe. tem sAdhune je shiShya te sachet, upakaraN te achet ane upakaraN sahit shiShya te mishra. bIjI rIte kahIe to puNya-pApanA vikalpo te sachet, pudgalAdi paradravya te achet, ane guNasthAn-mArgaNAsthAne pariNamelo mAne te mishra. A sachet, achet ane mishra-em traN prakAranA paradravyamAn A hun chhun ane e mArA svarUpe chhe em mAne e mUDh-mithyAdraShTi chhe. enA gnAnamAn sAchApaNun Avyun ja nathI.
prashna–chaud mArgaNAmAnthI potAne shodhavo joIe ne?
uttara–kayAn shodhavo? e to paryAyadraShTie paryAyapaNe kevo chhe enI vAt chhe.
PDF/HTML Page 346 of 4199
single page version
vastupaNe to gnAyak chaud mArgaNAmAn chhe ja nahi, bhedamAn AtmA chhe ja nahi. ane e mArgaNAsthAno vastupaNe AtmAmAn chhe ja nahi. are! guNasthAnapaNe ene gotIe to guNasthAn paN gnAyakamAn nathI, ane gnAyak AtmA guNasthAnamAn nathI. AvI vAt chhe, bhAI! jhINI. A to TUnkAmAn samajAvyun chhe. bhAI, tun koN chho enI A vAt chhe.
hun A paradravya chhun ane A paradravya mArA svarUpe chhe e mAnyatA agnAn chhe. A rAg-vyavahAr ratnatrayano vikalpa mArA svarUpe chhe, A sharIr mArA svarUpe chhe, strI mArA svarUpe chhe ardhAnganA nathI kahetA? strIne aDadhun ang-aDadhun hun ane aDadhun e-em kahe chhe. A to mUrkhAI chhe, dhULey ardhAnganA nathI. e AtmA judo, enA sharIranAn rajakaN judAn; ene ane AtmAne sambandh kevo? A mAro desh, A mAro putra, A mArA pitA em nimittathI, vyavahArathI, bolAy chhe. konA pitA? kono putra? AtmAne bAp kevo ane dIkaro kevo? jIv ek nij gnAyakabhAv sivAy jeTalI chIj-puNya-pAp, guNasthAn bhed ityAdi badhAn mArAn-potAnAn mAne e paradravyane ja potAnun mAne chhe. A to pAnchamun guNasthAn (shrAvak dashA) kone kahevun e kayAn ene khabar chhe? paryAyamAn e vastunun vyavahAranayathI gnAn kare, paN e chIj mArI chhe ane e hun chhun em mAne to mithyAdraShTi chhe.
‘hun A’ em be asti to siddha karI. ‘hun’ eTale ek asti ane ‘A’ e bIjI asti thaI. rAgAdi, puNya, pAp, dayA, dAn, vrat, sharIr, man, vANI, indriy ityAdi asti to chhe. vedAntInI peThe em to nathI “brahma satya ane jagat mithyA.” AtmA satya ane bIjun bhram em nathI. hun ane A em be shabda vAparyA chhe. A TIkA to bahu TUnkI bhAShAmAn chhe paN andar ghaNun rahasya bharelun chhe.
prArthanA- (ahIn shrotA visheSh khulAso karavA mATe vinantI kare chhe?) te Ap kholo. (kRupALudev!)
hA, haLave haLave kholIe.
savAramAn juone kevun Avyun hatun? ke jainadharma kone kahevo? (to kahe chhe) ke bhagavAn AtmA gnAyakasvabhAve paripUrNa gnAn ane AnandathI bharelo athavA vItarAgasvabhAve bharelo prabhu chhe. enI pariNatimAn-paryAyamAn vItarAgatAnI draShTi, gnAn ane shAnti pragaTe e jainadharma. munioe tyAn sudhI kahyun ke e jainadharma jayavant varte chhe-eTale ke A gnAyak prabhu mAro nAth mane hAth Avyo chhe, mane vItarAgI samakit, vItarAgI gnAn ane vItarAgI ramaNatArUp jainadharma jayavant varte chhe. mane e jainadharma pragaT chhe, koIkane hashe
PDF/HTML Page 347 of 4199
single page version
em nahi. oho! digambar santonI gajab shailI! dharmae vItarAgI dashA chhe, emAn vyavahAraratnatrayanA rAganun mishrapaNun nathI.
loko kahe chhe ke A badhA chhokarAo bhaNIgaNIne hoshiyAr enjiniyar thAy chhe, pachhI kArakhAnAn kare chhe. kahe chhe ne ke juo, Ano dIkaro kArakhAnAn kevAn kare chhe? shun e sAchun hashe? gap chhe, kArakhAnAn kevAn? bhAI, tun to gnAyakasvarUp chhe ne. prabhu! tun ek samayanI paryAy jeTalo nathI to pachhI rAgano, dIkarA-dIkarIno, deshano vagereno kem hoy? A lakShmIvALo, AbarUvALo, paisAvALo, bAyaDIvALo, kuTumbavALo, kArakhAnAvALo ahAhA! keTalA vALA vaLagyA ene? ek vALo hoy to rAD nAkhe chhe. vALo (ek jAtanun jantu) vAv-kUvAnA pANImAn hoy chhe te pIvAthI pagamAn lAmbo tAntaNo nIkaLe chhe. ek vALAthI to rAD nAkhI jAy chhe to A to keTalA vALA?
prashna–e vALo je pagamAn nIkaLe e to dukhe chhe paN A to dukhatA nathI ne?
uttara–bhAI, vAt to kharekhar em chhe ke sharIrAdi par chIj mArI chhe e mAnyatA dukharUp chhe. ane par chIj-sharIr, paisA vagere upar lakSha jAy chhe tyAre potAnA AkuLatAnA dukhamAn e (par chIj) nimitta chhe. Anandanun-atIndriy Anandanun (sukhanun) kAraN to ekamAtra chaitanyamUrti bhagavAn chhe.
vyavahAraratnatray Adi paradravyo mArA chhe em mAne te mUDh mithyAdraShTi chhe. niyamasAr gAthA pa0 mAn to shuddharatnatrayanI mokShamArganI vItarAgI nirmaL paryAyane paradravya kahI chhe. trikALI ek shuddha gnAyak svadravya je nahi te badhun paradravya chhe. AtmA paryAy jeTalo chhe em mAne te potAne paradravyarUp mAne chhe. eTale chaitanyasUrya, Anandano nAth, bhagavAn AtmA sivAy ek samayanI paryAyane, rAgane ke sharIrAdi paradravyane potAnun mAne te mUDh mithyAdraShTi chhe. tyAn (niyamasAr gAthA pa0 mAn) samyagdarshan ane vItarAgI chAritrane paradravya kahyun chhe kAraN ke jem svadravya (lakSha) sivAy bIjA dravyamAnthI potAnI navI (nirmaL) paryAy AvatI nathI tem navI (nirmaL) paryAy nirmaL paryAyamAnthI paN AvatI nathI. tyAn ene (nirmaL paryAyane) paradravya kahIne svadravyanI draShTi karAvavI chhe. navI (nirmaL) paryAyanI utpatti svadravyanA Ashraye thAy chhe. (paN paryAyanA Ashraye thatI nathI) paryAyamAnthI paryAy na Ave. bhAI! vItarAg parameshvarano mArga gahan chhe.
ahAhA! jainadharmanA pariNamanane pAmelA, vItarAgatAnI pariNatimAn UbhelA A digambar munio-santo to juo. temane vikalpa Avyo ane TIkA TIkAnA kAraNe thaI. AchArya bhagavAn TIkAnA chhellA shlokamAn kahe chhe ke A TIkAno hun rktA nathI. mArA mAthe AL nAkhasho mA. (hun to svarUpagupta chhun) are prabhu! AvI saras TIkA karIne Ap
PDF/HTML Page 348 of 4199
single page version
nA kem pADo chho? bhAI, e to shabdonI shaktithI TIkA thaI chhe; mArA vikalpa ane mArI shaktithI nahi. panchAstikAy, pravachanasAramAn badhe chhellA kaLash chhe emAn A kahe chhe ke A TIkA men karI ane TIkA dvArA tane gnAn thAy evA bhram na karIsh.
pahelAn sAmAnya lIdhun ke hun A chhun ane A mArAn chhe. pachhI traNakALanun lIdhun. vartamAnamAn A mArAn chhe ane hun eno chhun; bhUtakALamAn A mArAn hatAn ane hun eno hato; bhaviShyamAn A mArAn thashe ane hun eno thaIsh, chhokarAone ame pALI poShI moTA karyA, have ame ghaDapaNamAn nirAnte rahIshun. ApaNane chhokarAo poShashe. kone poShashe? tane ke ene? bhAre vAt, bhAI! A to sansAranun nATak chhe. are bhAI! tane bhramaNA chhe. nAth! tun to sarvagnasvabhAvI chhe. darek AtmA sarvagnasvabhAvarUp ja chhe. eno artha e thayo ke e svane ane parane jANavAnA pariNamanavALo chhe. e sva ane par be ek chhe em nahi. svanA gnAnarUpe ane paranA gnAnarUpe pariNamavun evo svaparaprakAshak eno svabhAv chhe. sarvagnanI pariNati paryAyamAn je pragaTe te pahelAn shraddhAmAn em Avyun hatun ke hun to sarvagnasvabhAvI chhun. tethI shraddhAnA baLe sarvagnadashA pragaT karI. e shraddhA sarvagna- svabhAvI AtmAnI chhe, alpagna ke rAgavALA AtmAnI nahi. Avo upadesh chhe, bhAI! mArga to A chhe.
keTalAk em mAne ke ame to evI upadesh shailI karIe ke dhImethI bolavun hoy to dhImethI bolIe, tANIne bolavun hoy to tANIne bolIe. bIjAne khankherIe, vaLI koI ek jaN em kahetun hatun ke amArI pAse paisA nathI paN evo upadesh ApIe ke lokonA paisA khankherI nAkhIe. are bhagavAn! shun kare chhe tun A? bhAI, tArun svarUp e (upadesh) nahi. upadesh hun karun chhun e to parane potAnun mAnyun chhe. gajab vAt, bApu! men pUrve upadesh karyo hato enAthI badhA samajyA, mArA upadeshanun e phaL Avyun em mAnanAr paradravyane potAnun mAne chhe ane potAne paradravyarUp mAne chhe.
prashna–evo nimitta-naimittik sambandh to chhe?
uttara–e to jANavA mATe chhe, paN (nimittathI kArya thAy em) mAnavA mATe nathI. svayambhUstotramAn gAthA 73 mAn dharmanAth bhagavAnanI stutimAn Ave chhe ke-prabhu! ApanI vANImAn upadesh nIkaLyo paN dharma koI pAmyA ke nahi tenun phaL Ape na joyun. Ape upadesh Apyo paN AmAnthI dharma koN pAmyA e Ape na joyun. eno artha e ke pAmanArA pAme e to kevaLagnAnamAn pahelethI jaNAI gayun chhe. em samaktiI paN, mArA upadeshathI ATalA pAmyA e phaL jotA nathI. upadesh ja mAro nathI ne bhAI, parachIjathI bhinnatAnI vAto jhINI chhe.
PDF/HTML Page 349 of 4199
single page version
pahelAn kahyun ne ke-men upadesh karyo hato enAthI badhA samajyA ane mArA upadeshanun A phaL Avyun-AvA jUThA vikalpathI agnAnI apratibuddha oLakhAy chhe, pahelAn dalapatarAmanI kavitAmAn Avatun ke “mUrakh mAthe shIngaDAn nahi, ” to jem A mUrakhane evI koI nishAnI hotI nathI em agnAnIne bahAramAn evAn koI chihna hotA nathI paN paradravyane potAnun mAnavun ane potAne paradravyarUp mAnavun e agnAnInun chihna andaramAn chhe.
ahIn to bhagavAn AtmA kharekhar sarvagnasvabhAvI chhe em siddha karavun chhe. te bhUtakALanI chIj jANe, vartamAn chhe ene jANe, bhaviShyamAn thashe ene jANe. jANe, jANe ane jANe-e sivAy bIjun enAmAn chhe nahi. bIjI rIte kahIe to gnAtA-draShTA eno svabhAv chhe, dekhanAr-jANanAr bas. e vastunA bhUt, vartamAn ane bhaviShyane jANe e judI vAt. paN te vastu hatI mATe jANe em nathI. e samayanI svaparaprakAshak gnAnanI paryAy potAthI pragaTI ene jANe chhe.
bandh adhikAramAn tyAn sudhI lIdhun chhe ke-Ane men mokSha pamADayo, hun Ane mokSha pamADun, hun Ane bandh karAvun evI mAnyatA mithyAbuddhi chhe. bhAI, enA agnAn ane rAg vinA ene bandh nahi thAy. ane vItarAgatA vinA ene mukti nahi thAy. (tArA vinA nahi thAy em nahIn.) hun Ane AjIvikA daIne jIvADun, hun Ane mArun, hun Ane sukhanA sanyogo daun, hun Ane dukhanA sanyogo daun-e badhI mAnyatA mithyAdraShTi mUDh apratibuddhanI chhe. tyAn dalIl ApI chhe ke jIvanI vItarAg dashA vinA e mukti nahi pAme, to tun pamADIsh e kayAn Avyun? ane agnAn ane rAgabhAv vinA jIvane bandh nahi thAy eTale Ane hun bandh karAvun e vAt kayAn rahI?
shvetAmbaramAn ek kathA Ave chhe. devadravya khAy to khAnArane nukashAn thAy-pAp thAy, enA upar ek evI kathA chhe. be jaN hatA. ek bIjAno vairI hato. have jenA par ver hatun enun makAn thatun hatun. temAn pelA vairIe derAsaranI inT laIne makAn thatun hatun emAn mUkI dIdhI. eNe ver vALavA Am karyun. ene man em ke have pelA vairIne devadravya khAdhAnun pAp lAgashe ane enun nakhkhod jashe. paN bhAI, jenun makAn thatun hatun ene potAne to inTanI khabarey nathI to pachhI ene pAp lAge ane enun nakhkhod jAy em shI rIte bane? na bane. paN agnAnI Avun anAdithI mAnI rahyo chhe. vaLI koI em mAne chhe ke ApaNe lAkh be lAkhanun je mandir bandhAvIe temAn je loko bhakti, pUjA, dharma kare eno (puNya) lAbh ApaNane maLashe. A tadna khoTI vAt chhe. (agnAnIo Avun ne Avun keTaluny mAnatAn hoy chhe.) ahIn to kahe chhe ke hun Ano ane A mArAn em traNekAL sambandhI rAg, sharIr, vANI, paisA, lakShmI, ghar, dIkarA, dIkarI, desh ityAdi e badhA bol lAgu pADatAn je A prakAre jUThA vikalpo kare chhe te agnAnI- apratibuddha chhe.
PDF/HTML Page 350 of 4199
single page version
have savaLun lyo. avaLAnI vAt pahelAn karI. vaLI agni chhe te indhan nathI e draShTAntathI pratibuddhanI vAt kare chhe.
vaLI agni chhe te lAkaDun (indhan) nathI, ane indhan chhe te agni nathI. agni - prakAshamAn jyoti te lAkaDun nathI. lAkaDun chhe te prakAsh nathI. samayasAr, jayasenAchAryanI TIkAmAn agninA traN mukhya guNo varNavyA chhe. pAchak, prakAshak ane dAhak. agni anAjane pakave e pAchak, agni potAne ane parane prakAshe te prakAshak ane lAkaDAn Adine bALe te dAhak. tem bhagavAn AtmAmAn traN mukhya guNo chhe. pAchak-samyagdarshan pUrNAnandane pachAve chhe te pAchak. ek samayanI samyagdarshananI paryAy pUrNAnandasvarUpane pachAve chhe. prakAshaka gnAn sva ane parane jANavAno prakAsh kare chhe te prakAshak ane dAhaka vItarAgI chAritra rAgAdine bALI mUke chhe te dAhak. jyAn AtmAmAn sthiratA thaI tyAn rAg raheto nathI e dAhak. Am agninA draShTAnte AtmAmAn traN guN kahyA.
vaLI agni chhe te indhan nathI, indhan chhe te agni nathI. agni chhe te agni ja chhe, indhan chhe te indhan ja chhe. A sAmAnya vAt karI. (have traN kALathI vAt kare chhe.) (vartamAn) agninun indhan nathI, indhanano agni nathI, -agnino ja agni chhe, indhananun indhan chhe-e vartamAn thayun. (bhUtakAL) agninun indhan pahelAn hatun nahi, indhanano agni pahelAn hato nahi, -agnino agni pahelAn hato, indhananun indhan pahelAn hatun-e bhUtakAL thayo. (bhaviShyakAL) agninun indhan bhaviShyamAn thashe nahi, indhanano agni bhaviShyamAn thashe nahi, -agnino agni ja bhaviShyamAn thashe, indhananun indhan bhaviShyamAn thashe. A pramANe jem koIne agnimAn ja satyArtha agnino vikalpa thAy te pratibuddhanun lakShaN chhe.
tevI ja rIte hun A paradravya nathI, A paradravya mujasvarUp nathI, -hun to hun ja chhun, paradravya chhe te paradravya ja chhe. A sAmAnya vAt karI, juo, A hun to sarvagna- svarUpI prabhu AtmA chhun. hun sarvane jANun kharo, paN e sarva mArun nahi. ahAhA! paryAyamAn svaparane pUrNa jANun e mAro svabhAv chhe, paN par mArA chhe em vastusvarUp nathI. tathA par hatAn to mArAmAn gnAn thayun em paN nathI. ahIn shun kahe chhe? ke hun A paradravya nathI. rAg e hun nahi, sharIr e hun nahi, desh, kuTumb, dIkarA-dIkarI e hun nahi. keTalAk mAne chhe ne ke-mArI (potAnI) hAjarI hoy ane mArI (potAnI) hUmph maLe to kAm sArAn thAy. dhULey nathI. hun (pote) to jANanAr gnAyak chhun. emAn vaLI bIjAne hUmph maLe e kayAnthI Avyun? vaLI A paradravya mArA svarUpe nathI. A sharIr, man, vANI, rAg te mArun svarUp nahi. hun to ek asti sarvagnasvarUp ja chhun. lokamAn mANas hoshiyAr hoy to vadhAre raLe ane dukAne DaphoL beTho hoy to shun raLe? em nathI kahetA! juo, gAmanI ghaNI dukAno bhAngI paDI ane hun hoshiyAr-jANakAr chhun
PDF/HTML Page 351 of 4199
single page version
eTale mArI dukAn barAbar chAle chhe-em kahe chhe, paN e vAt tadna khoTI chhe. potAnI chIj shun chhe e jANyA vagar mithyA abhimAn seve paN ethI shun? prabhu! tun to sarvagnanetra chhe; saune jANe kharo; paN e sarvamAnthI koI paN chIj potApaNe chhe em nathI.
‘hun A paradravya nathI’ emAn hun chhun ane bIjAn dravyo, rAgAdi vagere chhe em (bannenun astitva) siddha karyun. paN e paradravyo, rAg, vyavahAraratnatrayano vikalpa ane enun phaL je svargAdi e mArun svarUp nathI. ahAhA! chha khanDano svAmI chakravartI samakti pAme tyAre kahe ke A (chha khanDano vaibhav) hun nathI. A to badhun enI meLe thAy chhe. hun chha khanD sAdhato nathI, hun to akhanDane (nij svarUpane) sAdhun chhun. chha khanDano hun svAmI nahi, hun to akhanDasvarUpano svAmI chhun. nyAlabhAIe dravyadraShTiprakAshamAn lIdhun chhe ke-koIe kahyun ke chakravartI chha khanDane sAdhatA hatA to kahyun ke bhAI, em nahotun. e to samaktiI hatA eTale akhanDane sAdhatA hatA. chha khanDane nahi paN je gnAyakasvarUpI akhanD ek Anandano nAth bhagavAn AtmA tene sAdhatA hatA. bhAI, A to vastu andar koI alaukik chhe. A sAmAnya vAt thaI.
have vartamAna-mArun A paradravya nathI, A paradravyano hun nathI. A atyAre je rAgAdi chhe te mArAn nathI, sharIr, man, vANI, kuTumb, desh ityAdi mArAn nathI. e paradravyono hun nathI. mAro ja hun chhun. sarvagna-svabhAvI je akhanD chIj e ja hun chhun. paradravya paradravyarUp ja chhe. vyavahAr ratnatrayano je rAg Ave tenAthI ekarUp hun nathI, ane e mAro nathI. phakta te sambandhInun gnAn te mArun chhe. ahAhA! santoe karuNA karI kevI TIkA karI chhe! sAmAne gaLe utarI jAy evo garabhalo (taiyAr koLiyo) karIne moDhAmmAn Apyo chhe. bhAI, tun vartamAnamAn paN sarvagnasvabhAvI AtmA ja chhe ne, nAth! e paravastuno tun nathI ane paravastu tArI nathI.
have bhUtakALa-A paradravya mArun pahelAn hatun nahi, A paradravyano hun pahelAn hato nahi. are, pahelAn mArun sharIr sArun hatun paN hamaNAn hamaNAn bagaDI gayun chhe. koI vaLI em kaheto hato ke A strI evI chhapparapagI (kharAb pagalAnnI) maLI ke AvI tyArathI badhI lakShmI chAlI gaI. to ek jaN vaLI em kaheto hato ke A bAI mAre gher kankupagalAnnI AvI ke AvI tyArathI aDhaLak paiso thaI gayo. AvA gAnDA chhe badhA. A sharIr, pagalAn, ane paiso AtmAnAn kayAre hatAn? A to badhun (agnAnanun) tophAn chhe. khabar chhe ne badhI, nATak to badhun joyun chhe, nAchyA nathI paN nAchanArane joyA chhe. vaLI koI kahe-A nokar pahelAn to vaphAdAr hato, have pharI gayo chhe; A chhokarAn pahelAn pahelAn kahyAgarA hatA, paN have koN jANe shun thayun chhe ke mAnatA ja nathI,
PDF/HTML Page 352 of 4199
single page version
paraNyA pachhI bAyaDInA thaI gayA; ityAdi keTalAk vAto kare chhe. are! sAmbhaLane bApu! ahIn kahe chhe ke pahelAn mArun koI hatun ja nahi, mArun hatun ek sarvagnasvarUp. te to hun chhun ja. ane paradravya paradravya ja hatun.
have bhaviShyakALa A paradravya mArun bhaviShyamAn thashe nahi ane eno hun bhaviShyamAn thaIsh nahi. e rAgano, sharIrano ke deshano hun thaIsh nahi. koIno dIkaro ane koIkano bAp hun bhaviShyamAn thaIsh nahi. hun mAro ja bhaviShyamAn thaIsh. asti- nAsti kahe chhe ne? ane A paradravyanun paradravya ja bhaviShyamAn thashe.
Avo je traNekAL sambandhIno svadravyamAn ja satyArtha Atmavikalpa thAy chhe te ja pratibuddhanun lakShaN chhe, tenAthI te oLakhAy chhe. juo bhAShA. ek gnAyakabhAv sarvagnasvabhAvI AtmA e ja hun chhun evo satyArtha-bhUtArtha Atmavikalpa e ja gnAnI samaktiInun lakShaN chhe. A rIte gnAnI oLakhAy chhe. bAkI A mArAn ne e tArAn, men Am karyun hatun. ane ten Am karyun, tame upakAr bhUlI gayA Adi badhun gAnDapaN chhe, agnAn chhe.
je paradravyamAn AtmAno vikalpa kare te to agnAnI chhe, ane je potAnA AtmAne ja potAno mAne chhe te gnAnI chhe-em agni-indhananA draShTAnt dvArA draDh karyun chhe. (A bhAvArtha thayo.)
have A arthanun kaLasharUp kAvya kahe chhe-
jagatanA jIvone uddeshIne kahyun chhe ke ‘जगत्’ jagatanA jIvo ‘आजन्मलीढं मोहम्’ anAdi sansArathI mAnDIne Aj sudhI anubhav karelA mohane ‘इदानीम् त्यजतु’ have to chhoDo. eTale ke anAdikALathI bhagavAn AtmAno Anand ane shAnt svabhAv hovA chhatAn teNe rAg-dveSh ane puNya-pApanA bhAvane ja vedyA chhe. anAdithI dayA, dAn, vrat, bhakti, kAm, krodhAdi bhAvomAn je mohaparamAn mArApaNAnA bhAv, paramAn sAvadhAnInA bhAv je adharmarUp chhe te ja eNe vedyA chhe. parantu pote je atIndriy gnAn ane AnandasvarUp bhagavAn AtmA chhe tene vedyo nathI.
A khAvun, pIvun ane vepAr karavo ityAdimAn je bAhya kriyA thAy chhe e to eNe karI nathI. e kALe je rAg-dveShanA bhAv thAy te eNe karyA ane anubhavyA-vedyA chhe. chovIse kalAk A dhandhApANI ityAdi badhI pravRutti dekhAy chhe ne-emAn e paranun kAI karato nathI, karI shakto nathI. anAdikALathI svarUpanA svAdathI je viruddhabhAv evA rAg ane dveSh, shubh ane ashubh em vikRutabhAv eNe karyA ane vedyA chhe. parane to e vedI shakto nathI ane AtmAne eNe anubhavyo nathI.
PDF/HTML Page 353 of 4199
single page version
potAnA AtmAnun vAstavik svarUp to gnAtA-draShTA chhe. e svarUpane bhUlIne A puNya-pAp mArAn, A sharIr mArun, A lakShmI, strI, kuTumb Adi mArAn evI mAnyatAmAn karelo mithyAtvabhAv ane anukUL-pratikULamAn karelA rAg-dveSh-eno ja anAdithI anantakAL anubhav karyo chhe. moTo digambar sAdhu thaIne anantavAr navamI graiveyake gayo topaN bhagavAn! ten moh ane rAg-dveShane ja vedyA chhe. ATalI vAt karIne kahe chhe ‘इदानीम्’ have to A mohane chhoDo. svapadArthanA dhyeyane bhUlIne, parapadArthane dhyey banAvI je rAg-dveShanun anAdithI vedan chhe tene have chhoDIne bhagavAn AnandanA nAth prabhu AtmAne viShay-dhyey banAvo.
bhagavAn atIndriy Anandano nAth andar virAje chhe. tene bhUlIne anAdi sansArathI eTale nigodathI mAnDIne ekendriy, beIndriy, traNaIndriy, chaurendriy ane panchendriyanA, nArakI, tiryanch, dev temaj manuShyanA je anant bhav karyA temAn A paradravya mArA em parane potAnAn mAnyAn chhe. potAnI chIjanI sambhAL karavAne badale paradravyanI sambhAL karavAmAn rokAI gayo chhe. ethI he bhAI! tun dukhI chhe. to have e paradravya pratyenA mohane chhoD. je rAg-dveSh mArA mAnIne grahyA hatA, vedyA hatA tenun lakSha chhoDIne bhagavAn Anandano nAth prabhu AtmA chhe enun lakSha kar. juo, A dharmanI rIt. dayA, dAn, vrat karavAn e koI dharmanI rIt nathI. e to vikalpa chhe. e to rAganun vedan chhe. (anAdithI karI rahyo chhe) to have vartamAnamAn gulAnT khA em kahe chhe. ten je rAg-dveSh ane puNya-pApane dhyey banAvIne enun vedan karyun chhe emAn ‘te hun chhun’ em mAnIne vedan karyun chhe to have ‘te hun nahi, paN hun to gnAtAdraShTA chetan chhun’ em antaranI paryAyamAn-dhyAnamAn trikALIne dhyey banAv. A dharma chhe, bhAI! Avo kevo dharma? ATalAn derAsar (mandir) bandhAvavAn ke ATalA upavAs karavA em kaho to jhaT samajAI jAy. derAsar koN bandhAve, bhAI? e vakhate evo te sambandhI rAg thAy. upavAs karavAno vikalpa paN rAg ja chhe. are! anAdithI potAne bhUlIne AvA rAg karyA vinAno ek paN samay gayo nathI. to have e mohane chhoD. e chhoDIne shun karavun? tethI shun thAy? e vAt have kahe chhe-
‘रसिकानाम् रोचनम्’ rasik janone ruchikar ‘उद्यत् ज्ञानम्’ udray thaI rahelun je gnAn ‘रसयतु’ tene AsvAdo. AtmAnA atIndriy AnandanA je rasikajano chhe. e samyagdraShTi dharmI rasikajanone AtmAnA atIndriy AnandanA svAdanI ruchi chhe. samyagdraShTi nij shuddha dravyanI ruchi karIne shaktimAn je Anand ras chhe te paryAyamAn pragaT karIne AtmAnA Anandano svAd le chhe. ene puNya-pAp bhAvanI ruchi nathI. ene puNya-pAp bandhanI ke tenA phaLanI paN ruchi nathI. ene ruchikar chhe ekamAtra AtmAnA Anandano svAd. ahIn kahe chhe ke evA atIndriy AnandanA svAdane AsvAdo.
PDF/HTML Page 354 of 4199
single page version
ahIn em nathI kahyun ke pahelo vyavahAr karaje ane Am karaje tem karaje, kem ke vyavahAr to rAg chhe, e to anantavAr karyo chhe. enI ruchi to anAdinI chhe. ahIn to sIdhI vAt karI chhe ke ‘त्यजतु इदानीम्’ have to chhoDo. eTale rAgAdi vyavahAranA lakShane chhoDo ane trikALI bhagavAn je andar birAje chhe enun lakSha karo. rasikajanone ruchikar evo je bhagavAn AtmA-ene gnAn kaho, Anand kaho, gnAyak kaho-enA svAdanI ruchi karo. pahelAn je rAganA vedananI ruchi hatI e to mithyAdarshan hatun. tethI have AtmAnA AnandanI ruchi karo, kem ke bhagavAn AnandaghanasvabhAvanA svAdanI ruchi kare te samyagdraShTi chhe. ‘रसिकानाम् रोचनं उद्यत् ज्ञानम्’ samyagdraShTi-dharmI gnAnano je udray-pragaT drashA eno svAd le chhe. e ene ruchikar chhe. pahelAn e rAg-dveShano svAd leto hato te to parane lakSha-dhyey banAvI leto hato. rasikajanone dhyey to chaitanyatattva chhe. tethI kahe chhe ke e chaitanyatattvanA lakShe pragaT thatun gnAn je svabhAvarUp chhe (Anand sahit chhe) eno svAd lo ane rAganI ruchi chhoDo. bhAI! ATalA shabdomAn to ghaNun bharyun chhe.
ahAhA! shubhabhAv paN dharmIne gnAtAnA gnAnanun par gney chhe. e vaDe puNyabandh thAy e paN gnAtAnun gney chhe ane enun phaL je svargAdi maLe e paN gnAtAnun gney chhe. e svagney nahi, ho. evI rIte dharmIne pApanA pariNAm hoy e gnAtAnun gney chhe, enAthI pApabandh thAy e paN gnAtAnun gney chhe ane enA phaLamAn je (narakAdinA) pratikUL sanyogo maLe e paN gnAtAnun gney chhe. e badhun shubh ane ashubh gnAtAnun paragney chhe. savAramAn kahyun hatun ne ke vratanA pariNAmathI jIvane svargamAn strIo maLe, sukh (vaibhav) maLe. shubhabhAvathI sanyog maLe paN svabhAv na maLe. eno artha e ke dharmIne AtmA ruchyo chhe, ene shubhabhAvathI-vratAdinI ruchi nathI. gnAnIne e shubhabhAv, enAthI thatun bandhan ane enun phaL je Ave te badhuy paragney tarIke chhe. e sanyogI bhAv ane e sanyogo mArA em gnAnI mAnato nathI.
shuddha AtmAnA anubhavI samyagdraShTine to atIndriy AnandanA svAdanI ruchi chhe. ahAhA! chakravartIne chha khanDanun rAjya maLe topaN te samaktiI hovAthI tene gnAnamAn paragney tarIke jANe chhe, potAnA tarIke jANato nathI. samayasAr nATakamAn banArasIdAs kahe chhe-
PDF/HTML Page 355 of 4199
single page version
A pAnch aNuvrat, pAnch mahAvrat vagerenA shubhabhAv e mArA chhe em gnAnIe mAnyun nathI, paN e paragney tarIke chhe, svagneyamAn nahi. tethI tenA phaL tarIke je karmanun bandhan paDayun e paN paragney tarIke chhe. mane bandhan chhe, hun bandhANo em gnAnI mAnato nathI. tathA enA phaLamAn je sanyog maLe te paN ene paragney chhe. sanyog mArA chhe em gnAnI mAnato nathI.
samyagdraShTi dharmIne AtmAno svAd ruchikar chhe. ruchikar eTale Anand ApanAro. ruchi-shraddhA-pratItinI vyAkhyA A chhe ke-ene pratyakSha (AtmAnA) Anandano svAd Avyo te ruchi-shraddhA-pratIti chhe. A jainadharma chhe juo, jainadarshan e vastudarshan chhe. badhAne bhegA karIne vishvadharma vishvadharma kahe paN e vishvadharma chhe ja nahi. bhagavAn sarvagnadeve kahelo ek ja mArga vishvadharma-jainadharma chhe. ene bIjA koI dharma sAthe meL chhe nahi. bhAI, bIjAne ThIk lAge ke na lAge, paN vastu to A chhe. vastu gnAnAnand- svabhAvI je gnAyak AtmA tenI ruchi karatAn je gnAn ane AnandanI shakti chhe te paryAyamAn pragaT thAy chhe, tene AsvAdo em kahe chhe. A mArga chhe, A sivAy bIjo koI mArga nathI. kundakundAchAryanI ek gAthA chhe ke samakti jevI kalyANakArI jagatamAn koI chIj nathI ane mithyAtva jevI akalyANakArI jagatamAn koI chIj nathI.
tethI ahIn kahe chhe ke rasikajanone ruchikar uday thaI rahelun je gnAn te AsvAdo, kAraN ke ‘इह’ A lokamAn ‘आत्मा किल’ AtmA chhe te kharekhar ‘कथम् अपि’ koI prakAre ‘अनात्मना साकम्’ anAtmA (paradravya) sAthe ‘क्वापि’ koI kALe ‘तादात्म्यवृत्तिम् न कलयति’ tAdAtmyavRutti (ekapaNun) pAmato nathI. anAtmA eTale rAgathI mAnDIne badhI chIjo anAtmA chhe. A AtmAnI apekShAe siddha bhagavAn paN anAtmA chhe. ahAhA! ahIn kahe chhe ke koI paN prakAre koI kALe bhagavAn AtmA paradravya sAthe ekarUp thato nathI. bhagavAn gnAyakasvarUp prabhu guN-guNInA bhedanA vikalpathI mAnDIne badhAy je anAtmA-paradravya tenI sAthe ekapaNAne pAmato nathI. Avo dharma ane Avo mArga! ahAhA!
prashna–dayA pALavI, vrat karavAn e to tame kahetA nathI?
uttara–sAmbhaLane bApA! e dayA ane vratano je vikalpa chhe emAn tArI dayA nathI. paranI dayA pALavAno vikalpa e shubhabhAv chhe. (svarUpanI hinsA chhe.) bApu! svanA Ashrayano mArga koI alaukik chhe. tethI parano Ashray chhoDIne svano Ashray kar em kahe chhe. AtmA rAg ane par sAthe kadI paN ektA pAmato nathI. kAraN ke ‘एकः’ AtmA ek chhe. te anya dravya sAthe ekarUp thayo nathI. juo ek kaLashamAn keTalun bharyun chhe? amArI Ankh sArI hatI, hamaNAn jarA bagaDI chhe, amArun sharIr atyAr sudhI nIrogI rahyun chhe, koI divas sUnTh paN chopaDI nathI ityAdi. Am ‘amArun’ amArun evI par sAthe
PDF/HTML Page 356 of 4199
single page version
ekatvabuddhi karIne marI gayo (sansAramAn rakhaDayo). paN bhAI! pahelAny sharIr tArun kayAre hatun ane atyAre paN tArun kayAn chhe? koI kALe paN (paramAn) pravRutti tun mAne em thatI nathI.
mokSha adhikAramAn em lIdhun chhe ke rAg ane bhagavAn AtmA vachche sandhi chhe, taD chhe, nisandhi-ek kadIy thayA nathI. Avo pATh chhe. phakta ten em mAnyun chhe ke A rAg, puNya, vikalpa ityAdi mArAn. e tArI mAnyatAmAn nisandhi-ekapaNun chhe. bAkI kharekhar be vachche sandhi-taD chhe. A lokamAn AtmA chhe e anAtmA sAthe koI prakAre kharekhar ekapaNun pAmato nathI, kAraN ke te ek chhe. te bagaDe be thato nathI. ekaDe ek ane bagaDe be. AtmA ekapaNe chhe ane rAg bIjI chIj chhe. AtmA rAg sAthe ekapaNun pAmato nathI, jo ekapaNun pAme to te AtmA bagaDI jAy, bagaDe be thaI jAy. parantu AtmA badhAy anya dravya-rAgAdi vikalpo sAthe ekarUp thato nathI kemake te ek ‘एकः’ chhe. A dharmanI rIt chhe.
AtmA koI kALe ane koI prakAre paradravya sAthe eTale rAg, sharIr, man, vANI, karma, desh, jaD indriyo sAthe, are khanD khanD bhAvendriyo sAthe ektAbhAvane pAmato nathI. A rIte AchArye anAdithI paradravya pratye lAgelo moh eTale paramAn thayelI sAvadhAnIthI AtmAnun bhedagnAn batAvyun chhe, ane preraNA karI chhe ke e ekapaNAnA mohane have chhoDo. rAgAdi sAthenA ekapaNAne have chhoDI AtmA ek chhe enI sAthe ektA prApta karo, gnAnasvabhAv sAthe ekapaNun pragaT karo, nij gnAnasvarUp AtmAnA Anandane AsvAdo-gnAnane AsvAdo. aho! amRutachandrAchAryanA kaLasho ghaNA gambhIr chhe. emanI TIkA paN ghaNI gambhIr chhe. shAstromAn kAI bhAv bharyA chhe emaNe! jem AnchaLamAnthI dUdh sambhALapUrvak dohIne kADhe tem shAstromAn bharelA bhAvo tarkanI bhIns daIne kADhayA chhe, TIkAmAn bharyA chhe.
bhagavAn AtmA gnAnasvarUp (chaitanyasvarUp) chhe. rAgabhAv e achetanasvarUp chhe. chAhe to dayA, dAn, ke vratano vikalpa ho ke guN-guNInA bhedano vikalpa ho, e (saghaLA) vikalpa achetan chhe. temAn gnAnasvabhAvanun kiraN nathI. rAgamAn gnAnasvabhAvanun kiraN nathI. mATe te rAganun AsvAdavun chhoDI A gnAnasvarUp AtmAne AsvAdo. bhagavAn AtmAmAn Anand, sukhano AsvAd chhe. anAdikALathI rAgano AsvAd karyo te dukhano-AkuLatAno svAd hato, emAn kAI navIn nathI. tethI navun karavun hoy to gnAnane AsvAdo em kahe chhe.
‘moh chhe te vRuthA chhe.’ bhAShA juo. moh chhe te vRuthA ane amoh te saphaL. moh kahetAn paramAn sAvadhAnI te vRuthA-aphaL (mokSha mATe chhe.) ane amoh kahetAn
PDF/HTML Page 357 of 4199
single page version
svarUpamAn sAvadhAnI te saphaL (mokSha mATe) chhe. pravachanasAr gAthA 116 mAn saphaL ane aphaL judI rIte sansAranI apekShAthI Ave chhe. tyAn puNya-pApanA bhAvanun (moh sahit kriyAnun) saphaLapaNun kahyun chhe. eTale te vaDe manuShyAdi je gati maLe chhe te avashya maLashe. ane moharahit AtmAnI dhArmik kriyAnun aphaLapaNun kahyun chhe. eTale enA phaLamAn sansAr prApti nahi maLe. A pramANe moh vRuthA chhe, jUTho chhe, dukhanun kAraN chhe. tathA amoh saphaL chhe, sAcho chhe ane sukhanun kAraN chhe. em bAvIsamo kaLash pUro thayo.
PDF/HTML Page 358 of 4199
single page version
अथाप्रतिबुद्धबोधनाय व्यवसायः क्रियते–
बद्धमबद्धं च तहा जीवो बहुभावसंजुत्तो।। २३ ।।
कह सो पोग्गलदव्वीभूदो जं भणसि मज्झमिणं।। २४ ।।
तो सक्को वत्तुं जे मज्झमिणं पोग्गलं दव्वं।। २५ ।।
बद्धमबद्धं च तथा जीवो बहुभावसंयुक्तः।। २३ ।।
कथं स पुद्गलद्रव्यीभूतो यद्भणसि ममेदम्।। २४ ।।
तच्छक्तो वक्तुं यन्ममेदं पुद्गलं द्रव्यम्।। २५ ।।
have apratibuddhane samajAvavA mATe prayatna kare chhe-
“A baddha tem abaddha pudgaladravya mArun” te kahe. 23.
te kem pudgal thai shake ke ‘mArun A’ tun kahe are! 24.
tun to ja em kahI shake ‘A mArun pudgaladravya chhe’. 2p.
gAthArtha– [अज्ञानमोहितमतिः] jenI mati agnAnathI mohit chhe [बहुभाव– संयुक्तः] ane je moh, rAg, dveSh Adi ghaNA bhAvothI sahit chhe evo [जीवः] jIv [भणति] em kahe chhe ke [इदं] A [बद्धम् तथा च अबद्धं] sharIrAdi baddha tem ja dhanadhAnyAdi
PDF/HTML Page 359 of 4199
single page version
abaddha [पुद्गलं द्रव्यम्] pudgaladravya [मम] mArun chhe. AchArya kahe chhe [सर्वज्ञज्ञानद्रष्टः] sarvagnanA gnAn vaDe dekhavAmAn Avelo je [नित्यम्] sadA [उपयोगलक्षणः] upayogalakShaNavALo [जीवः] jIv chhe [सः] te [पुद्गलद्रव्योभूतः] pudgaladravyarUp [कथं] kem thaI shake [यत्] ke [भणसि] tun kahe chhe ke [इदं मम] A pudgaladravya mArun chhe? [यदि] jo [सः] jIvadravya [पुद्गलद्रव्यीभूतः] pudgaladravyarUp thaI jAy ane [इतरत्] pudgaladravya [जीवत्वम्] jIvapaNAne [आगतम्] pAme [तत्] to [वक्तुं शक्तः] tun kahI shake [यत्] ke [इदं पुद्गलं द्रव्यम्] A pudgaladravya [मम] mArun chhe. (paN evun to thatun nathI.)
TIkA– ekIsAthe anek prakAranI bandhananI upAdhinA ati nikaTapaNAthI vegapUrvak vahetA asvabhAvabhAvonA sanyogavashe je (apratibuddha jIv) anek prakAranA varNavALA *AshrayanI nikaTatAthI rangAyelA sphaTikapAShAN jevo chhe, atyant tirobhUt (DhankAyelA) potAnA svabhAvabhAvapaNAthI je jenI samasta bhedagnAnarUp jyoti asta thaI gaI chhe evo chhe, ane mahA agnAnathI jenun hRuday pote potAthI ja vimohit chhe-evo apratibuddha jIv svaparano bhed nahi karIne, pelA asvabhAvabhAvone ja (potAnA svabhAv nathI evA vibhAvone ja) potAnA karato, pudgaladravyane ‘A mArun chhe’ em anubhave chhe. (jem sphaTikapAShANamAn anek prakAranA varNanI nikaTatAthI anekavarNarUpapaNun dekhAy chhe, sphaTikano nij shvet-nirmaLabhAv dekhAto nathI tevI rIte apratibuddhane karmanI upAdhIthI AtmAno shuddha svabhAv AchchhAdit thaI rahRuAo chhe-dekhAto nathI tethI pudgaladravyane potAnun mAne chhe.) evA apratibuddhane have samajAvavAmAn Ave chhe ke-re durAtman! AtmAno ghAt karanAr! jem param avivekathI khAnArA hastI Adi pashuo sundar AhArane tRuN sahit khAI jAy chhe evI rIte khAvAnA svabhAvane tun chhoD, chhoD. jeNe samasta sandeh, viparyay, anadhyavasAy dUr karI dIdhA chhe ane je vishvane (samasta vastuone) prakAshavAne ek advitIy jyoti chhe evA sarvagna-gnAnathI sphuT (pragaT) karavAmAn Avel je nitya upayogasvabhAvarUp jIvadravya te kevI rIte pudgaladravyarUp thaI gayun ke jethI tun ‘A pudgaladravya mArun chhe’ em anubhave chhe? kAraN ke jo koI paN prakAre jIvadravya pudgaladravyarUp thAy ane pudgaladravya jIvadravyarUp thAy to ja ‘mIThAnun pANI’ evA anubhavanI jem ‘mArun A pudgaladravya’ evI anubhUti kharekhar vyAjabI chhe; paN em to koI rIte banatun nathI. e, draShTAntathI spaShTa karavAmAn Ave chhe jem khArApaNun jenun lakShaN chhe evun lavaN pANIrUp thatun dekhAy chhe ane dravatva (pravAhIpaNun) jenun lakShaN chhe evun pANI lavaNarUp thatun dekhAy chhe kAraN ke khArApaNun ane dravapaNAne sAthe rahevAmAn __________________________________________________ * Ashray = jemAn sphaTikamaNi mUkelo hoy te vastu
PDF/HTML Page 360 of 4199
single page version
अनुभव भव मूर्तेः पार्श्ववर्ती मुहूर्तम्।
पृथगथ विलसन्तं स्वं समालोक्य येन
त्यजसि झगिति मूर्त्या साकमेकत्वमोहम्।। २३ ।।
__________________________________________________ avirodh chhe arthAt temAn koI bAdhA nathI, tevI rIte nitya upayog-lakShaNavALun jIvadravya pudgaladravya thatun jovAmAn Avatun nathI ane nitya anupayog (jaD) lakShaNavALun pudgaladravya jIvadravya thatun jovAmAn Avatun nathI kAraN ke prakAsh ane andhakAranI mAphak upayog ane anupayogane sAthe rahevAmAn virodh chhe; jaD-chetan kadI paN ek thaI shake nahi. tethI tun sarva prakAre prasanna thA, tArun chitta ujjvaL karI sAvadhAn thA ane svadravyane ja ‘A mArun chhe’ em anubhav. (em shrI guruono upadesh chhe.)
bhAvArtha– A agnAnI jIv pudgaladravyane potAnun mAne chhe tene upadesh karI sAvadhAn karyo chhe ke jaD ane chetanadravya-e banne sarvathA judAn judAn chhe, kadAchit koI paN rIte ekarUp nathI thatAn em sarvagne dIThun chhe; mATe he agnAnI! tun paradravyane ekapaNe mAnavun chhoDI de; vRuthA mAnyatAthI bas thAo.
have A ja arthanun kaLasharUp kAvya kahe chhe-
shlokArtha– [अयि] ‘अयि’ e komaL sambodhananA arthavALun avyay chhe. AchArya komaL sambodhanathI kahe chhe ke he bhAI! tun [कथम् अपि] koI paN rIte mahA kaShTe athavA [मृत्वा] marIne paN [तत्त्वकौतूहली सन्] tattvono kautUhalI thaI [मूर्तेः मुहूर्तम् पार्श्ववर्ती भव] A sharIrAdi mUrta dravyano ek muhUrta (be ghaDI) pADoshI thaI [अनुभव] AtmAno anubhav kar [अथ येन] ke jethI [स्वं विलसन्तं] potAnA AtmAne vilAsarUp, [पृथक्] sarva paradravyothI judo [समालोक्य] dekhI [मूर्त्या साकम्] A sharIrAdik mUrtik pudgaladravya sAthe [एकत्वमोहम्] ekapaNAnA mohane [झगिति त्यजसि] tun turat ja chhoDashe.
bhAvArtha– jo A AtmA be ghaDI pudgaladravyathI bhinna potAnA shuddha svarUpano anubhav kare (temAn lIn thAy), pariShah Avye paN Dage nahi, to ghAtIkarmano nAsh karI, kevaLagnAn utpanna karI, mokShane prApta thAy. AtmAnubhavanun evun mAhAtmya chhe to mithyAtvano nAsh karI samyagdarshananI prApti thavI to sugam chhe; mATe shrI guruoe e ja upadesh pradhAnatAthI karyo chhe. 23.