Pravachan Ratnakar-Gujarati (English transliteration). Gatha: 190-192.

< Previous Page   Next Page >


Combined PDF/HTML Page 95 of 210

 

PDF/HTML Page 1881 of 4199
single page version

potAnA gnAn, darshan Adi anantaguNothI paripUrNa bhagavAn AtmA ichchhA-rAg ane paradravyathI sadA khAlI chhe. evun ja enun svarUp chhe. evA potAnA svarUpamAn draShTi daIne ekAgra thatAn AtmAnubhav prApta thAy chhe. e AtmAnubhavamAn ja svarUpanI pratItirUp samyagdarshan pragaTe chhe. te kALe koI vikalpa ke vichAr na hoy. vastu pote nirvikalpa vItarAgasvarUp chhe; tethI vItarAgI paryAy paN nirvikalpa anubhavamAn -dhyAnamAn ja prApta thAy chhe. AvI nirvikalpa vItarAgI samyagdarshan-gnAnanI dashA pragaT thaI chhe te jIv shuddhadarshanagnAnamay AtmAne paradravyathI bhinna chetato-anubhavato sthir thaIne alpakALamAn pUrNa paramAtmapadane pAme chhe. aho! pancham ArAnA muni pUrNa paramAtmapadanI prAptirUp mokShanI vAt kahe chhe; em kahetA nathI ke atyAre mokSha nathI paN A vidhi vaDe mokSha thAy chhe em draDhapaNe kahe chhe.

keTalAk loko kahe chhe ke atyAre to shubh upayog ja hoy. tene kahIe chhIe ke bhAI! shubh upayog chhe te puNyabhAv chhe, dharma nathI. jayasenAchAryanI TIkAmAn Ave chhe ke-je koI AtmAne chhoDIne puNya kare chhe tene enA phaLarUp bhoganI ja abhilAShA chhe. AgaL bandh adhikAramAn lIdhun chhe ke-abhavya jIv bhoganA nimittarUp dharmane ja shraddhe chhe, karmakShayanA nimittarUp dharmane nahi. are bhAI! jene puNya vahAlun lAge chhe tene tenA phaLarUp panchendriyanA viShayonI ja vAnchhA chhe. puNyano abhilAShI bhogano ja abhilAShI chhe.

prashna– gnAnIne paN puNyabhAv to Ave chhe?

uttara– hA, gnAnIne paN puNyabhAv Ave chhe, paN tenI tene ruchi ke prem nathI. gnAnIne puNyabhAvamAn dharmabuddhi ke sukhabuddhi nathI; jyAre agnAnI puNyane bhalun ane dharmarUp mAne chhe, tene puNyamAn sukhabuddhi hoy chhe.

have A arthanun kaLasharUp kAvya kahe chhe-

* kaLash 128 shlokArtha uparanun pravachan *

‘भेदविज्ञानशक्तया निजमहिमरतानां एषां’ jeo bhedavignAnanI shakti vaDe nij mahimAmAn lIn rahe chhe temane ‘नियतम्’ niyamathI ‘शुद्धतत्त्वोपलंभः’ shuddha tattvanI upalabdhi ‘भवति’ thAy chhe.

shun kahyun? bhagavAn pUrNAnandano nAth prabhu AtmA trikAL akRutrim chhe ane rAgAdi sarva chIjo kRutrim chhe. jeo rAgathI bhed karIne bhedagnAnanA baL vaDe param mahimAvant sahaj akRutrim nij chaitanyasvarUpamAn magna rahe chhe temane niyamathI chidAnandamay shuddha tattvano anubhav thAy chhe. bhedavignAnanI shakti vaDe’-em kahyun eTale ke


PDF/HTML Page 1882 of 4199
single page version

shubharAganI sahAy ke madadathI nahi paN rAgamAtrathI bhed karIne, bhinna paDIne jeo shuddha darshanagnAnamay AtmadravyamAn nimagna thaIne rahe chhe arthAt ene ja potAnun gney banAvI dhyAn kare chhe temane avashya shuddha AtmatattvanI prApti thAy chhe. ahAhA...! vastu AtmA gnAtA- draShTAsvarUp chhe. jene gnAtAnun gney gnAtA ane draShTAnun drashya draShTA evo bhagavAn AtmA chhe tene niyamathI shuddha AtmatattvanI - antatattvanI upalabdhi thAy chhe.

‘तस्मिन् सति च’ shuddha tattvanI upalabdhi thatAn, ‘अचलितम्–अखिल–अन्यद्रव्य–दूरे– स्थितानां’ achalitapaNe samasta anya dravyothI dUr vartatA evA temane, ‘अक्षयः कर्ममोक्षः भवति’ akShay karmamokSha thAy chhe.

ahAhA...! rAgathI bhinna shuddha chaitanyasvarUpano anubhav thatAn te svarUpamAn niyat thaI achalitapaNe samasta anyadravyothI dUr rahe chhe. samasta anyadravyomAn dev, guru, shAstra, mandir, pratimA tathA te pratyenI bhaktino rAg ityAdi badhun AvI gayun.

samasta anyadravyothI dUr vartatA evA temane akShay karma mokSha thAy chhe arthAt pharIne kadIy karmabandh na thAy evo dravyakarma-bhAvakarmathI chhUTakAro thAy chhe. bhAShA to juo! paradravyathI ane rAgathI bhinna paDIne AtmAnA anubhavanA sAmarthya vaDe antasthiratAnI jamAvaT karIne teo alpakALamAn mukti pAme chhe, param sukhamay evA siddhapadane pAme chhe. vachche paDI jashe em vAt ja nathI.

bhAI! A to dhIrAnAn kAm chhe. teone akShay karmamokSha thAy chhe eTale ke pharIne karmabandh thAy nahi tevo mokSha thAy chhe; arthAt karma mULathI ja vinAsh pAmI jAy chhe ane svabhAvamAtra vastu rahI jAy chhe. lyo, AvI vAt chhe.

[pravachan nan. 2pa8 * dinAnk 11-12-76]

PDF/HTML Page 1883 of 4199
single page version

केन क्रमेण संवरो भवतीति चेत्–

तेसिं हेदू भणिदा अज्झवसाणाणि सव्वदरिसीहिं।
मिच्छत्तं अण्णाणं अविरयभावो य जोगो य।। १९०।।
हेदुअभावे णियमा जायदि णाणिस्स आसवणिरोहो।
आसवभावेण विणा जायदि कम्मस्स वि णिरोहो।। १९१।।
कम्मस्साभावेण य णोकम्माणं पि जायदि णिरोहो।
णोकम्मणिरोहेण य संसारणिरोहणं होदि।। १९२।।
तेषां हेतवो भणिता अध्यवसानानि सर्वदर्शिभिः।
मिथ्यात्वमज्ञानमविरतभावश्च योगश्च।। १९०।।
हेत्वभावे नियमाज्जायते ज्ञानिन आस्रवनिरोधः।
आस्रवभावेन विना जायते कर्मणोऽपि निरोधः।। १९१।।
कर्मणोऽभावेन च नोकर्मणामपि जायते निरोधः।
नोकर्मनिरोधेन च संसारनिरोधनं भवति।। १९२।।

have pUchhe chhe ke samvar kayA krame thAy chhe? teno uttar kahe chhe-

rAgAdinA hetu kahe sarvagna adhyavasAnane,
–mithyAtva ne agnAn, aviratabhAv tem ja yogane. 190.
hetuabhAve jarUr Asravarodh gnAnIne bane,
AsravabhAv vinA vaLI nirodh karmataNo bane; 191.
karmotaNA ya abhAvathI nokarmanun rodhan ane
nokarmanA rodhan thakI sansArasanrodhan bane. 192.

gAthArtha– [तेषां] temanA (pUrve kahelA rAgadveShamoharUp AsravonA) [हेतवः] hetuo [सर्वदर्शिभिः] sarvadarshIoe [मिथ्यात्वम्] mithyAtva, [अज्ञानम्] agnAn,


PDF/HTML Page 1884 of 4199
single page version

[अविरतभावः च] aviratabhAv [योगः च] ane yog- [अध्यवसानानि] e (chAr) adhyavasAn [भणिताः] kahyA chhe. [ज्ञानिनः] gnAnIne [हेत्वभावे] hetuonA abhAve [नियमात्] niyamathI [आस्रवनिरोधः] Asravano nirodh [जायते] thAy chhe, [आस्रवभावेन विना] AsravabhAv vinA [कर्मणः अपि] karmano paN [निरोधः] nirodh [जायते] thAy chhe, [च] vaLI [कर्मणः अभावेन] karmanA abhAvathI [नोकर्मणाम् अपि] nokarmono paN [निरोधः] nirodh [जायते] thAy chhe, [च] ane [नोकर्मनिरोधेन] nokarmanA nirodhathI [संसारनिरोधनं] sansArano nirodh [भवति] thAy chhe.

TIkA– pratham to jIvane, AtmA ane karmanA ekapaNAno adhyAs (abhiprAy) jemanun mUL chhe evAn mithyAtva-agnAn-avirati-yogasvarUp adhyavasAno vidyamAn chhe, teo rAgadveShamohasvarUp AsravabhAvanAn kAraN chhe; AsravabhAv karmanun kAraN chhe; karma nokarmanun kAraN chhe; ane nokarma sansAranun kAraN chhe. mATe-sadAy A AtmA, AtmAne karmanA ekapaNAnA adhyAsathI mithyAtva-agnAn-avirati-yogamay AtmAne mAne chhe (arthAt mithyAtvAdi adhyavasAn kare chhe); tethI rAgadveShamoharUp AsravabhAvane bhAve chhe, tethI karma Asrave chhe; tethI nokarma thAy chhe; ane tethI sansAr utpanna thAy chhe. parantu jyAre (te AtmA), AtmAne karmanA bhedavignAn vaDe shuddha chaitanyachamatkAramAtra AtmAne upalabdha kare chhe-anubhave chhe tyAre mithyAtva, agnAn, avirati ane yogasvarUp adhyavasAno ke je AsravabhAvanAn kAraNo chhe temano abhAv thAy chhe; adhyavasAnono abhAv thatAn rAgadveShamoharUp AsravabhAvano abhAv thAy chhe; AsravabhAvano abhAv thatAn karmano abhAv thAy chhe; karmano abhAv thatAn nokarmano abhAv thAy chhe; ane nokarmano abhAv thatAn sansArano abhAv thAy chhe. A pramANe A samvarano kram chhe.

bhAvArtha– jIvane jyAn sudhI AtmA ne karmanA ekapaNAno Ashay chhe-bhedavignAn nathI tyAn sudhI mithyAtva, agnAn, avirati ane yogasvarUp adhyavasAno varte chhe, adhyavasAnathI rAgadveShamoharUp AsravabhAv thAy chhe, AsravabhAvathI karma bandhAy chhe, karmathI sharIrAdi nokarma utpanna thAy chhe ane nokarmathI sansAr chhe. parantu jyAre tene AtmA ne karmanun bhedavignAn thAy chhe tyAre shuddha AtmAnI upalabdhi thavAthI mithyAtvAdi adhyavasAnono abhAv thAy chhe, adhyavasAnanA abhAvathI rAgadveShamoharUp Asravano abhAv thAy chhe, AsravanA abhAvathI karma bandhAtAn nathI, karmanA abhAvathI sharIrAdi nokarma utpanna thatAn nathI ane nokarmanA abhAvathI sansArano abhAv thAy chhe.-A pramANe samvarano anukram jANavo.

samvar thavAnA kramamAn samvaranun pahelun ja kAraN bhedavignAn kahyun chhe tenI bhAvanAnA upadeshanun kAvya kahe chhe-


PDF/HTML Page 1885 of 4199
single page version

(उपजाति)
सम्पद्यते संवर एष साक्षा–
च्छुद्धात्मतत्त्वस्य किलोपलम्भात्।
स भेदविज्ञानत एव तस्मात्
तद्भेदविज्ञानमतीव भाव्यम्।। १२९।।
(अनुष्टुभ्)
भावयेद्भेदविज्ञानमिदमच्छिन्नधारया।
तावद्यावत्पराच्च्युत्वा ज्ञानं ज्ञाने प्रतिष्ठते।। १३०।।

shlokArtha– [एषः साक्षात् संवरः] A sAkShAt (sarva prakAre) samvar [किल] kharekhar [शुद्ध–आत्म–तत्त्वस्य उपलम्भात्] shuddha AtmatattvanI upalabdhithI [सम्पद्यते] thAy chhe; ane [सः] te shuddha AtmatattvanI upalabdhi [भेदविज्ञानतः एव] bhedavignAnathI ja thAy chhe. [तस्मात्] mATe [तत् भेदविज्ञानम्] te bhedavignAn [अतीव] atyant [भाव्यम्] bhAvavAyogya chhe.

bhAvArtha– jIvane jyAre bhedavignAn thAy chhe arthAt jIv jyAre AtmAne ane karmane yathArthapaNe bhinna jANe chhe tyAre te shuddha AtmAne anubhave chhe, shuddha AtmAnA anubhavathI AsravabhAv rokAy chhe ane anukrame sarva prakAre samvar thAy chhe. mATe bhedavignAnane atyant bhAvavAno upadesh karyo chhe. 129.

have bhedavignAn kayAn sudhI bhAvavun te kAvya dvArA kahe chhe-

shlokArtha– [इदम् भेदविज्ञानम्] A bhedavignAn [अच्छिन्न–धारया] achchhinnadhArA thI (arthAt jemAn vichchhed na paDe evA akhanD pravAharUpe) [तावत्] tyAn sudhI [भावयेत्] bhAvavun [यावत्] ke jyAn sudhI [परात् च्युत्वा] parabhAvothI chhUTI [ज्ञानं] gnAn [ज्ञाने] gnAnamAn ja (potAnA svarUpamAn ja) [प्रतिष्ठते] TharI jAy.

bhAvArtha– ahIn gnAnanun gnAnamAn Tharavun be prakAre jANavun. ek to mithyAtvano abhAv thaI samyaggnAn thAy ane pharI mithyAtva na Ave tyAre gnAn gnAnamAn Tharyun kahevAy; bIjun, jyAre gnAn shuddhopayogarUpe sthir thai jAy ane pharI anyavikArarUpe na pariName tyAre te gnAnamAn TharI gayun kahevAy. jyAn sudhI banne prakAre gnAn gnAnamAn na TharI jAy tyAn sudhI bhedavignAn bhAvyA karavun. 130.

pharIne bhedavignAnano mahimA kahe chhe-


PDF/HTML Page 1886 of 4199
single page version

(अनुष्टुभ्)
भेदविज्ञानतः सिद्धाः सिद्धा ये किल केचन।
अस्यैवाभावतो बद्धा बद्धा ये किल केचन।। १३१।।

(मन्दाक्रान्ता)
भेदज्ञानोच्छलनकलनाच्छुद्धतत्त्वोपलम्भा–
द्रागग्रामप्रलयकरणात्कर्मणां संवरेण।
बिभ्रत्तोषं परमममलालोकमम्लानमेकं
ज्ञानं ज्ञाने नियतमुदितं शाश्वतोद्योतमेतत्।। १३२।।

shlokArtha– [ये केचन किल सिद्धाः] je koI siddha thayA chhe [भेदविज्ञानतः सिद्धाः] te bhedavignAnathI siddha thayA chhe; [ये केचन किल बद्धाः] je koI bandhAyA chhe [अस्य एव अभावतः बद्धाः] te tenA ja (-bhedavignAnanA ja) abhAvathI bandhAyA chhe.

bhAvArtha– anAdi kALathI mAnDIne jyAn sudhI jIvane bhedavignAn nathI tyAn sudhI te karmathI bandhAyA ja kare chhe-sansAramAn rajhaL‌yA ja kare chhe; je jIvane bhedavignAn thAy chhe te karmathI chhUTe ja chhe-mokSha pAme ja chhe. mATe karmabandhanun-sansAranun-mUL bhedavignAnano abhAv ja chhe ane mokShanun pratham kAraN bhedavignAn ja chhe. bhedavignAn vinA koI siddhi pAmI shakatun nathI.

ahIn Am paN jANavun ke-vignAnAdvaitavAdI boddho ane vedAntIo ke jeo vastune advait kahe chhe ane advaitanA anubhavathI ja siddhi kahe chhe temano, bhedavignAnathI ja siddhi kahevAthI, niShedh thayo; kAraN ke sarvathA advait vastunun svarUp nahi hovA chhatAn jeo sarvathA advait mAne chhe temane bhedavignAn koI rIte kahI shakAtun ja nathI; jyAn dvait ja-be vastuoj - mAnatA nathI tyAn bhedavignAn shAnun? jo jIv ane ajIv-be vastuo mAnavAmAn Ave ane temano sanyog mAnavAmAn Ave to ja bhedavignAn banI shake ane siddhi thaI shake. mATe syAdvAdIone ja badhuy nirbAdhapaNe siddha thAy chhe. 131.

have, samvar adhikAr pUrNa karatAn, samvar thavAthI je gnAn thayun te gnAnanA mahimAnun kAvya kahe chhe-

shlokArtha– [भेदज्ञान–उच्छलन–कलनात्] bhedagnAn pragaT karavAnA abhyAsathI [शुद्धतत्त्व–उपलम्भात्] shuddha tattvanI upalabdhi thaI, shuddha tattvanI upalabdhithI [राग– ग्रामप्रलयकरणात्] rAganA samUhano vilay thayo, rAganA samUhano vilay karavAthI


PDF/HTML Page 1887 of 4199
single page version

[कर्मणां संवरेण] karmano samvar thayo ane karmano samvar thavAthI, [ज्ञाने नियतम् एतत् ज्ञानं उदितं] gnAnamAn ja nishchaL thayelun evun A gnAn udray pAmyun- [बिभ्रत् परमम् तोषं] ke je gnAn param santoShane (arthAt param atIndriy Anandane) dhAraN kare chhe, [अमल–आलोकम्] jeno prakAsh nirmaL chhe (arthAt rAgAdikane lIdhe malinatA hatI te have nathI), [अम्लानम्] je amlAn chhe (arthAt kShAyopashamik gnAnanI mAphak karamAyelun-nirbaL nathI, sarva lokAlokane jANanArun chhe), [एकं] je ek chhe (arthAt kShayopashamathI bhed hatA te have nathI) ane [शाश्वत–उद्योतम्] jeno udyot shAshvat chhe (arthAt jeno prakAsh avinashvar chhe). 132.

TIkA– A rIte samvar (rangabhUmimAnthI) bahAr nIkaLI gayo.

bhAvArtha– rang bhUmimAn samvarano svAng Avyo hato tene gnAne jANI lIdho tethI te nRitya karI bahAr nIkaLI gayo.

bhedavignAnakalA pragaTai tab shuddhasvabhAv lahai apanAhI,
rAg-dveSh-vimoh sabahI gali jAy imai duTh karma rukAhI;
ujjval gnAn prakAsh karai bahu toSh dhare paramAtamamAhI,
yon munirAj bhalI vidhi dhArat keval pAy sukhI shiv jAhIn.

Am shrI samayasAranI (shrImadbhagavatkundakundAchAryadev praNIt shrI samayasAr paramAgamanI) shrImad amRutachandrAchAryadevavirachit AtmakhyAti nAmanI TIkAmAn samvarano prarUpak pAnchamo ank samApta thayo.

* * *
samayasAr gAthA 190 thI 192 mathALu

have pUchhe chhe ke samvar kayAn krame thAy chhe?

rAgathI bhinna paDIne svarUpamAn lInatA karavI te samvar chhe. evA samvarano eTale ke shuddhinI utpattino kram shun chhe? tenA uttararUp gAthAo kahe chhe-

*gAthA 190 thI 192 TIkA uparanun pravachan *

‘pratham to jIvane, AtmA ane karmanA ekapaNAno adhyAs jemanun mUL chhe evAn mithyAtva-agnAn-avirati-yogasvarUp adhyavasAno vidyamAn chhe, teo rAgadveSh-mohasvarUp AsravabhAvanAn kAraN chhe;...’

bhagavAn AtmA shuddha gnAyak tattva, param Anand tattva chhe; te vikArI bhAvothI sadAy bhinna chhe. tene (vikArathI) bhinna na mAnatAn bannene ek mAnavAn te mithyAtvarUp mahAshalya chhe. bhAI! A anant tIrthankarono-kevaLI bhagavantono pokAr chhe. ahAhA...! gaNadharo, indro, karoDo manuShyo ane devonI sabhAmAn bhagavAnanI je divya-dhvani thaI


PDF/HTML Page 1888 of 4199
single page version

temAn bhagavAnano A upadesh chhe. bhagavAn! tun koN chho? ane A vikalpa utpanna thAy chhe te shun chhe? to kahe chhe-bhagavAn! tun chidAnandaghanasvarUp vastu AtmA chho ane A je vikalpo utpanna thAy chhe te tArAthI bhinna parachIj chhe. banne bhinna bhinna chhe. tArI shuddha chaitanyamay svachIj ane vikArI karma je parachIj-e benI ekatAno je abhiprAy chhe te mithyAtva- agnAn-avirati-yoganun mUL chhe.

ahA! jem mAtA bALakane suvADavA mIThAn hAlaraDAn gAy chhe tem ahIn traNalokanA nAth AtmAnAn madhur gANAn gAIne AtmAne jagADe chhe. jAg re bhAI jAg! Avun manuShyapaNun maL‌yun, sarvagnanI vANI maLI; have kayAn sudhI tAre sUvun chhe? AgaLanA jamAnAmAn nATakamAn paN uttam drashyo jovA maLatAn. emAn mAtA bALakane suvADavA hAlaraDAn paN AvAn gAtI ke-beTA! tun nirvikalpa chho, shuddha chho, udAsIn chho. lyo, nATakamAn paN tyAre Avun Avatun. atyAre to jene dharmAyatano kahevAy tyAn paN AvA shabdo sAmbhaLavA maLavA durlabh chhe.

AchAryadev AtmAne bhagavAn kahIne ja bolAve chhe. A samayasAr gAthA 72 mAn AtmAne traN vAr bhagavAn kahIne bolAvyo chhe. tyAn em Ave chhe ke-shubhAshubh bhAv jaD chhe, ashuchi chhe. panchamahAvratanA pariNAm rAg chhe, Asrav chhe ane tethI teo melapaNe anubhavAy chhe. paranA lakShe utpanna thatI koI paN vRutti rAg chhe. koI ene dharma mAne to te enI bhUl chhe. vaLI te jaD chhe mATe tenI sAthe ekatvabuddhi karanAr, enAthI lAbh mAnanAr paN jaD chhe. ahIn AchAryadev kahe chhe ke-AtmA ane vikAranI ekapaNAnI mAnyatA mithyAtva-agnAn- avirati-yogasvarUp adhyavasAnanun kAraN chhe, ane e adhyavasAn rAgadveShamohasvarUp AsravabhAvanAn kAraN chhe.

have kahe chhe-‘AsravabhAv karmanun kAraN chhe; karma nokarmanun kAraN chhe; ane nokarma sansAranun kAraN chhe.’ matalab ke rAgAdi AsravabhAvanA nimitte navAn karmano bandh thAy chhe; karmanA nimitte nokarma eTale sharIrAdi maLe chhe ane nokarma e sansAranun kAraN chhe.

‘mATe -sadAy A AtmA, AtmA ane karmanA ekapaNAnA adhyAsathI mithyAtva- agnAn-avirati-yogamay AtmAne mAne chhe; tethI rAgadveShamoharUp AsravabhAvane bhAve chhe, tethI karma Asrave chhe; tethI nokarma thAy chhe; ane tethI sansAr utpanna thAy chhe.’

juo, AtmA to sadA gnAn ane AnandasvarUp ja chhe. parantu agnAnI jIv agnAnavash rAgane potAno mAnato hovAthI rAganI bhAvanA kare chhe. tethI karma Asrave chhe ane tethI nokarma- sharIrAdino tene sanyog thAy chhe, ane tethI sansAr utpanna


PDF/HTML Page 1889 of 4199
single page version

thAy chhe. anAdithI agnAnadashAmAn A pramANe thAy chhe tenI A vAt karI. have samyagdarshan thatAn shun thAy chhe te kahe chhe-

‘parantu jyAre (te AtmA), AtmA ane karmanA bhedavignAn vaDe shuddha chaitanyachamatkAramAtra AtmAne upalabdha kare chhe-anubhave chhe tyAre mithyAtva, agnAn, avirati ane yogasvarUp adhyavasAno ke je AsravabhAvanAn kAraNo chhe temano abhAv thAy chhe;...’

shun kahyun? ke anAdithI paryAy je par taraph vaLelI hatI te parathI-rAgathI bhinna paDIne jyAn sva taraph vaLI arthAt shuddha chaitanyasvarUpamAn DhaLI tyAn tene samyagdarshan thAy chhe ane tyAre tene hun parathI bhinna chhun evun sAchun bhAn thAy chhe ane te ja bhedagnAn chhe. bhedagnAnamAn AtmAnAn samyak pratIti ane anubhav thAy chhe. tyAr pachhI bhedagnAnanA baLe ja anukrame asthiratAnA rAgano tyAg karI, sarvasangano parityAgI thaI andar Thare chhe; tyAre tene karma bandhAtAn nathI, ane karmathI mukta thaIne mokSha pAme chhe. lyo, A dharma ane dharmanI rIt chhe.

bApu! dharma koI adbhut alaukik chIj chhe. bhale shubharAg ho, paN enAthI bhedagnAn karIne svabhAvamAn ekAgratA karavI enun nAm dharma chhe. trilokanAth sarvagna vItarAgadev Ane dharma kahe chhe. AnAthI viruddha AtmAnI ekAgratA chhoDI rAgamAn ekAgratA karavI e to mithyAtvarUpI adharma chhe; shubharAgamAn paN ekAgratA karavI te adharma chhe. Avun kaThaN paDe paN bhAI! mArga to A ek ja chhe. shrImade kahyun chhe ne ke-‘‘ek hoy traN kALamAn paramArathano panth.’’ bhedagnAn ek ja mokShano mArga chhe, bIjo koI mArga chhe nahi.

bhAI! A koI vyaktino mArga nathI, vastunun svarUp ja Avun chhe. vastu AtmA sadA vItarAgI tattva chhe ane rAg Asrav tattva chhe. te bannemAn ekapaNAnI mAnyatA te mithyAtva chhe. bhAI! koI em mAne ke shubharAg karatAn karatAn vItarAgatA vA dharma pragaTashe to teno e abhiprAy mithyA chhe ane tethI te mithyAdraShTi chhe.

juo, A koI pakShanI vAt nathI, tem koI pakShanA virodhanI paN vAt nathI. A to vastunA svarUpanI vAt chhe. ahIn kahe chhe-jene rAganI ekatAbuddhi chhe tene sharIranI prApti thashe ane te sansAramAn rajhaLashe ane jeNe rAgathI bhinnatA karIne AtmAnI ekatA karI chhe te bhedagnAnIne AtmAnI prApti thashe ane te sansArathI mukti pAmashe.

ahAhA...! AtmA andar chaitanyachamatkAramAtra vItarAgamUrti prabhu paramAtmA chhe. AtmA jo vItarAgamUrti na hoy to paryAyamAn vItarAgatA Ave kayAnthI? shun bahArathI


PDF/HTML Page 1890 of 4199
single page version

vItarAgatA Ave chhe? (nA; em nathI). AtmA vItarAgamUrti sadAy chhe. AvA vItarAgamUrti AtmA ane karma-rAganA bhedagnAn vaDe chaitanyachamatkAramAtra AtmA upalabdha thAy chhe. ahIn AtmAne chaitanyachamatkAramAtra kem kahyo? kAraN ke enI pUrNa gnAnanI paryAyamAn traNakAL- traNalokane ek samayamAn jANe evA mahAchamatkArik anupam sAmarthyayukta RuddhivALo AtmA chhe. mATe ene chaitanyachamatkAr kahyo chhe. AvA AtmAnI prApti bhedavignAn vaDe thAy chhe. aho! bhedavignAn anantA janma-maraNano nAsh karI mukti pamADe evI mahA alaukik chIj chhe! bhAI! bhedavignAn vinA rAganI ekatAbuddhi tane bhavasamudramAn kayAny UnDe DUbADashe. bhavasamudra apAr chhe; emAn 84 lAkh yoni chhe. rAganI ekatA karI-karIne ek ek yonine anantavAr sparshIne ten anant anant avatAr karyA chhe bhAI! shubharAgane jo tun dharma vA dharmanun kAraN mAne chhe to tArA bhavanA ant nahi Ave! mATe bhedavignAn pragaT kar.

ahIn kahe chhe-bhedavignAn vaDe jyAre AtmA shuddha chaitanyachamatkAramAtra AtmAne anubhave chhe tyAre mithyAtva, agnAn, avirati ane yogasvarUp adhyavasAno ke je AsravabhAvanAn kAraNo chhe temano abhAv thAy chhe; adhyavasAnono abhAv thatAn rAgadveSh-moharUp AsravabhAvano abhAv thAy chhe; AsravabhAvano abhAv thatAn karmano abhAv thAy chhe; karmano abhAv thatAn nokarmano abhAv thAy chhe; ane nokarmano abhAv thatAn sansArano abhAv thAy chhe. A pramANe A samvarano kram chhe.

lyo, rAganI ekatAnA adhyavasAnano abhAv thavo, enAthI Asravano abhAv thavo, enAthI karmano abhAv thavo, enAthI nokarma ane sansArano abhAv thavo-em samvarano kram chhe.

bhAI! andar AtmA sadA abaddhasvarUp-muktasvarUp ja chhe. gAthA 1p mAn Ave chhe ke- je koI AtmAne shuddhopayog vaDe abaddha-spaShTa dekhe, ananya eTale nar-nArakAdi anerI anerI avasthA rahit sAmAnya dekhe, niyat arthAt hAni-vRuddhirahit ekarUp dekhe, avisheSh arthAt guNabhed vinAno abhed dekhe, ane asanyukta arthAt puNya-pApanA kalesharUp bhAvathI rahit dekhe te sakal jainashAsanane dekhe chhe. aho! vItarAgabhAv e jainashAsan chhe. vItarAgasvarUp nij paramAtmadravyane dekhavun e jainashAsan chhe, e ja samvar ane dharma chhe.

* gAthA 190 thI 192 bhAvArtha uparanun pravachan *

‘jIvane jyAn sudhI AtmA ne karmanA ekapaNAno Ashay chhe-bhedavignAn nathI tyAn sudhI mithyAtva, agnAn, avirati, ane yogasvarUp adhyavasAno varte chhe, adhyavasAnathI rAgadveShamoharUp AsravabhAv thAy chhe, AsravabhAvathI karma bandhAy chhe, karmathI


PDF/HTML Page 1891 of 4199
single page version

sharIrAdi nokarma utpanna thAy chhe ane nokarmathI sansAr chhe.’ juo, A rAganI ekatAbuddhi vaDe jIvane anAdithI sansAr kevI rIte chhe te kahyun.

chothe guNasthAne jyAre samyagdarshan ane AtmAnubhav pragaT thAy tyAre anant guNonI nirmaL paryAy anshe pragaTe chhe, avrat anshe TaLe chhe, niShkriyatvaguNanI paN anshe nirmaL paryAy pragaTe chhe arthAt anshe akampabhAv pragaT thAy chhe. sarvathA yogano abhAv chaudame guNasthAne thAy chhe, paN chothe guNasthAne anshe yogano abhAv thAy chhe.

‘shrImad rAjachandra’mAn Ave chhe ke-‘sarva guNAnsh te samyaktva.’ panDitapravar shrI ToDaramalajIe rahasyapUrNa chiTThImAn lIdhun chhe ke-‘chothA guNasthAnavartI AtmAne gnAnAdi guNo ekadesh pragaT thayA chhe’-matalab ke gnAnAdi sarva guNonI ekadesh pragaTatA thavI te samakit chhe; ane sarvadesh pragaTatA thavI te kevaLagnAn chhe. Ano artha ja e thayo ke sarva guNo chothe guNasthAnake anshe nirmaLatArUpe pragaT thAy chhe. anantaguNano ekarUp pinD evA dravyano jene anubhav thayo, enun gnAn thaIne jene pratIti thaI tene sarva anantaguNano ansh to nirmaL pragaT thAy ja. gnAnI samakitI jIv bhedagnAnanA baLe karIne kramasha antasthiratA karIne, andar TharIne sarvasang rahit thaI karmathI mukta thaI jAy chhe. e ja kahe chhe-

‘jyAre tene AtmA ne karmanun bhedavignAn thAy chhe tyAre shuddha AtmAnI upalabdhi thavAthI mithyAtvAdi adhyavasAnono abhAv thAy chhe, adhyavasAnanA abhAvathI rAgadveShamoharUp Asravano abhAv thAy chhe, AsravanA abhAvathI karma bandhAtAn nathI, karmanA abhAvathI sharIrAdi nokarma utpanna thatAn nathI ane nokarmanA abhAvathI sansArano abhAv thAy chhe.-A pramANe samvarano anukram jANavo.’ lyo, A samvarano arthAt dharma pragaT thavAno anukram kahyo.

samvar thavAnA kramamAn samvaranun pahelun ja kAraN bhedavignAn kahyun chhe tenI bhAvanAnA upadeshanun kAvya kahe chhe-

* kaLash 129 shlokArtha uparanun pravachan *

‘एषः साक्षात् संवरः’ A sAkShAt (sarva prakAre) samvar ‘किल’ kharekhar ‘शुद्ध– आत्मतत्त्वस्य उपलम्भात्’ shuddha AtmatattvanI upalabdhithI ‘सम्पद्यते’ thAy chhe.

shun kahyun A? rAgathI bhinna paDI shuddha AtmAno anubhav karavAthI sarva prakAre-sarvathA A sAkShAt eTale pratyakSha samvar pragaT thAy chhe. juo, svarUpanA Ashray vinA ane parathI- rAgathI bhinna paDayA vinA kadIy samvar arthAt dharma pragaT thato nathI. chaitanyasvabhAvamAn DhaLatAn puNya-pApanA bhAv rokAI jaIne sAkShAt vItarAgapariNatirUp samvar pragaT thAy chhe. kaLashamAn ‘एषः’-‘A’ shabda paDayo chhe ne? te pratyakShapaNun


PDF/HTML Page 1892 of 4199
single page version

batAve chhe. ‘pratyakSha’ shabdathI shun Ashay chhe? to kahe chhe ke-rAgarahit AtmAnI je vItarAg dashA pragaT thAy chhe te samvar pratyakSha chhe. have kahe chhe-

ane ‘सः’ te shuddha AtmatattvanI upalabdhi ‘भेदविज्ञानतः एव’ bhedavignAnathI ja thAy chhe.

bhAI! vyavahAraratnatrayano vikalpa paN rAg-shubharAg chhe; enAthI Atmopalabdhi- AtmAno anubhav thato nathI. dehAdi parathI to bhinna ane rAgAdi parabhAvathI-dayA, dAn, vratAdinA rAgathI bhinna paDe tyAre AtmAne AtmAnI upalabdhi-anubhav thAy chhe. samvar chhe te rAgathI sarvathA-sarva prakAre bhinna chhe. Avo AtmAnubhavarUp samvar-dharma bhedavignAnathI ja (rAgathI nahi) pragaT thAy chhe.

loko dayA, dAn, vrat bhakti ityAdi shubhAcharaN karIne mAne chhe ke e vaDe kalyAN thashe parantu e temano bhram chhe. ahIn kahe chhe-rAgathI bhed karIne antaekAgratA vaDe AtmAno anubhav karavo e samvar ane dharma chhe. ‘एषः’ shabda em batAve chhe ke pratyakSha-sAkShAt samvar AtmAnA anubhavathI thAy chhe, anyathA nahi.

panchAstikAy shAstra, gAthA 172 mAn chAre anuyoganun tAtparya vItarAgatA chhe-em kahyun chhe. e vItarAgatA kem pragaTe? to kahe chhe ke-shubhAshubh rAgathI bhinna paDIne vItarAgasvarUp nij bhagavAn AtmAno Ashray kare tyAre paryAyamAn vItarAgatA pragaT thAy chhe.

are! moTA bhAganA jIvone to Akho di’ bAL-bachchAnnI ALapampAL ane raLavA- kamAvAnI majurI karavA ADe AvI bhedagnAnanI vAt sAmbhaLavA paN maLatI nathI. teo bichArA shun kare? kAI khabar maLe nahi eTale bhakti kare, upavAs kare ane varShe dahADe jAtrA kare ane mAne ke dharma thaI gayo. paN ethI to dhULey dharma nahi thAy, sAmbhaLane! ahIn to kahe chhe-e badhA kriyAkAnD to rAg chhe, dharma nathI, dharmanA upAy paN nathI. e sarva kriyAkAnDathI bhinna paDI andar sadA akriy bhagavAn chaitanya-mahAprabhu birAje chhe ek teno Ashray karavo te samvar-dharma pragaT thavAno upAy chhe. samajANun kAI...?

bhAI! parathI nivRutti lIdhI te sAchI nivRutti nathI. rAg e paN pravRutti chhe. e rAgathI nivRutti thaI andar svarUpamAn pravRutti karavI e samyak nivRutti chhe. rAganI pravRuttimAn to svanI pravRuttino abhAv chhe. je rAgamAn pravRutta chhe te svarUpamAn nivRutta chhe ane je svarUpamAn pravRutta chhe te rAgathI nivRutta ja hoy chhe. (svarUpamAn charavun enun nAm svanI pravRutti chhe).

panchamahAvratAdinA vikalparUp je bAhya AcharaN tenAthI bhinna paDatAn svavastu- chidAnandaghanasvarUp paramAtmA pratyakSha gnAnamAn-anubhavamAn Ave chhe ane tyAre ene


PDF/HTML Page 1893 of 4199
single page version

sAkShAt samvar pragaT thAy chhe. shuddha AtmAnI upalabdhi ane nirAkuL AnandadashAnI prApti ek bhedavignAnathI ja thAy chhe. ‘भेद विज्ञानतः एव’–em kahyun chhe ne?

tyAre koI kahe ke-A to ekAnta thaI gayun; bhedagnAnathI paN thAy ane shubhAcharaNathI paN thAy em anekAnta karavun joIe.

tene kahIe chhIe ke-bhAI! tArun mithyA anekAnta chhe, phudaDIvAd chhe. bhedavignAnathI ja samvar pragaT thAy ane bIjI koI rIte (shubhAcharaNathI) na thAy e samyak anekAnta chhe. samajANun kAI...?

have kahe chhe–‘तस्मात्’ mATe ‘तत् भेदविज्ञानम्’ te bhedavignAn ‘अतीव भाव्यम्’ atyant bhAvavAyogya chhe.

juo A upadesh! kahe chhe-rAgathI bhinnatA ane svabhAvanI ekatA jemAn thAy evun bhedavignAn atyant bhAvavAyogya chhe arthAt bhedavignAn vaDe sachchidAnandamay bhagavAn AtmAnA nirAkuL Anandano svAd atyant levA yogya chhe; bhedavignAn dvArA antarangamAn nijAnandasvarUp atyant svAd-grAhya karavA yogya chhe.

bhAI! tane anAdithI rAgano svAd chhe te jherano svAd chhe. sansAranA bhog AdinA svAd ke panchamahAvratAdi shubharAganA svAd e badhA be-svAd chhe, kaShAyalA svAd chhe; emAn svarUpanA Anandano svAd nathI. mATe ek vakhat parathI-rAgathI bhinna paDI bhedagnAn vaDe antaekAgra thaI AtmAnA atIndriy Anandano svAd levA yogya chhe em kahe chhe. bhedavignAnathI ja Atmopalabdhi thAy chhe mATe te bhedavignAn ja atyant bhAvavAyogya chhe; rAgabhAv bhAvavAyogya nathI.

bhagavAn AtmA AnandasvarUp chhe, jyAre ethI viparIt rAgabhAv kaluShatArUp-dukharUp chhe. chhahaDhALAmAn Ave chhe ne ke-

‘‘munivrat dhAr anant vAr grIvak upajAyo,
pai nij AtamagnAn vinA sukh les na pAyo.’’

bhAI! tun hajAro rANIo chhoDI, munivrat dhAraN karI, panchamahAvrat pALI anantavAr grIvakamAn upajyo. paN ethI shun? AtmagnAn vinA arthAt shuddhAtmAnI upalabdhi vinA samvar pragaT thayo nahi ane sansAr-paribhramaNano kalesh maTayo nahi. kinchit sukh na thayun em kahyun; matalab ke dukh ja rahyun. eno artha ja e thayo ke panchamahAvratanA pariNAm paN badhA kalesharUp-dukharUp ja rahyA. bhAI! A vastunun svarUp chhe. AgamanI vyavahArapaddhati je rAgarUp chhe te badhI dukharUp chhe. ahA! gajab vAt chhe. bhedagnAnapUrvak samvar pragaT thAy e ja AnandarUp chhe. aho! bhedagnAn! aho samvar!


PDF/HTML Page 1894 of 4199
single page version

paramArtha vachanikAmAn Ave chhe ke-Agamaang je bAhyakriyArUp-rAgarUp pratyakSha (sthUL) jaNAy chhe tenun svarUp sAdhavun agnAnIone sugam-sahelun lAge chhe. tethI dayA, dAn, panchamahAvrat, tap Adi bAhya kriyA te loko kare chhe ane potAne mokShamArgI mAne chhe. parantu antagarbhit je adhyAtmarUp kriyA te antardraShTigrAhya chhe ane tene mUDh jIv jANato nathI. trikALI shuddha AtmAnA Ashraye je nirmaL dashAo pragaT thAy chhe te adhyAtmano vyavahAr chhe ane agnAnI loko antardraShTi vinA-bhedavignAn vinA tene jANatA nathI. tethI teo mokShamArga sAdhavA asamartha rahe chhe arthAt bAhyakriyAmAn rAchatA teone sansAr-paribhramaN maTatun nathI.

pravachanasAr gAthA 172 nA alingagrahaNanA 17 mA bolamAn lIdhun chhe ke-yatinI shubhakriyAnA vikalpono jemAn abhAv chhe evo AtmA alingagrahaN chhe. tyAn alingagrahaN evA shuddha AtmAnI apekShAe vAt chhe. ahIn samvaranI apekShAe vAt chhe ke-parathI -shubhAcharaNathI bhinna paDatAn sachchidAnandasvarUp shuddha AtmatattvanI prApti thavI-pratyakSha anubhav thavo te samvar chhe, yatinI bAhyakriyA-vratAcharaNAdi samvar chhe vA samvaranun kAraN chhe em nathI.

prashna– to shAstramAn puNya pariNAmarUp-shubhAcharaNarUp vyavahArane dharma kahyo chhe?

uttara– samAdhAn e chhe ke jene svabhAvanA Ashraye dharma pragaT thayo chhe te dharmI jIvane te kALe je vratAdi rAg chhe tene sahachar vA nimitta jANI upachArathI dharma kahyo chhe; kharekhar e dharma chhe em nathI paN nishchay dharma pragaT thayo chhe teno shubharAgamAn Arop karIne shubharAgane vyavahAr dharma kahevAmAn Avyo chhe. agnAnIne vyavahAr dharma nathI kemake tene nishchay pragaT thayo nathI. ene to je chhe te vyavahArAbhAs chhe.

koI ghaNAn shAstra bhaNe paN shAstranun tAtparya je vItarAgatA te pragaT kare nahi to tene dharma kem thAy? (na thAy). dev-guru-shAstra pratyenA rAg bhaNI jhukavAnun chhoDI daI svadravyamAn jhuke to dharma prApta thAy ane tyAre dev-guru-shAstra nimitta kahevAy. paranun lakSha chhoDI daI svanun lakSha kare tyAre ja vItarAgatA-dharma pragaT thAy chhe.

anAdithI vartamAn vartatI paryAy paryAyabuddhimAn ramI rahI chhe. te (gnAnanI paryAy) rAgAdimAn jhukelI chhe tethI te antaramAn jhukI shakatI nathI. parantu rAganA jhukAvano tyAg karI bhedagnAn vaDe jyAre te andar dhruvamAn-shuddha chaitanyamAn jhuke chhe tyAre dharma kaho vA samvar kaho te pragaT thAy chhe. A pramANe mahA mahimAvant evun bhedagnAn ja dharma pragaTavAnun kAraN chhe.


PDF/HTML Page 1895 of 4199
single page version

* kaLash 129 bhAvArtha uparanun pravachan *

‘jIvane jyAre bhedavignAn thAy chhe arthAt jIv jyAre AtmAne ane karmane yathArthapaNe bhinna jANe chhe tyAre te shuddha AtmAne anubhave chhe.’

juo, jIv jyAre AtmAne ane karmane eTale rAgane yathArthapaNe bhinna jANe chhe- yathArthapaNe eTale hun rAgathI bhinna chhun evI dhAraNA mAtra nahi paN andar antardraShTi karI bhinna jANe chhe tyAre te shuddha AtmAne anubhave chhe eTale ke tyAre te atIndriy AnandanA svAdane prApta thAy chhe.

svAd to lADavA, maisUb ityAdinA rasano je Ave tene kahevAy? A svAd vaLI kevo?

are bhAI! lADavA, maisUb, mosambI Adino ras to jaD pudgalanI chIj chhe. e pudgalano (dhULano) svAd jIvane hoto nathI. shun chetanane jaDano svAd Ave? (na Ave). agnAnI lADavA Adi taraph lakSha karI e ThIk chhe evo rAg kare chhe, e rAgano svAd ene Ave chhe. paN e rAgano svAd to kaShAyalo dukhano svAd chhe bhAI! tethI dharmI jIv enAthI bhedagnAn karI antardraShTi karI shuddha AtmatattvanI paryAyamAn prApti karI atIndriy Anandarasano svAd le chhe. AtmAnubhavanA kALamAn je nirAkuL Anandaras pragaTe chhe teno dharmI jIvane svAd Ave chhe.

AtmA anantaguNanI lakShmIthI bharelo bhanDAr chhe. agnAnI jIv tene nahi jANavAthI bahAranI dhanasampattimAn Asakta thaIne dukhI-dukhI thAy chhe. A karoDapati ane abajopati badhA dukhI chhe bhAI! are AvI sampattino sanyog to tane anantavAr thayo paN sukh thayun nahi, kemake emAn kayAn sukh chhe? sukhano bhanDAr to bhagavAn AtmA chhe em jANI je dhanAdi parathI ane rAgathI bhinna paDI je sarvathA prakAre andar AtmAmAn jhuke chhe tene AtmAnubhavapUrvak sukhano lAbh thAy chhe. aho! bhedagnAnathI sukhanI prApti thAy evI e alaukik chIj chhe.

AgaL kahe chhe-‘shuddha AtmAnA anubhavathI AsravabhAv rokAy chhe ane anukrame sarvaprakAre samvar thAy chhe. mATe bhedavignAnane atyant bhAvavAno upadesh karyo chhe.’

shuddha AtmAno anubhav arthAt samvar sAkShAt bhedavignAnathI ja thAy chhe. mATe bhedavignAn atyant bhAvavAyogya chhe. rAgathI atyant bhinna potAnI chaitanyamAtra vastunI bhAvanA karavA yogya chhe. lyo, A ja karavA yogya chhe; rAgamAn ekatvabuddhi karavA yogya nathI.

shuddha AtmAnA anubhavathI AsravabhAv rokAy chhe eTale shubhAshubhabhAv aTakI jAy chhe. rokAy chhe eTale AvatA hatA ane rokAI gayA em nahi paN shuddhAtmAnun lakSha thatAn te Asravo utpanna thatA nathI ene rokAy chhe em kahyun chhe. A prakAre


PDF/HTML Page 1896 of 4199
single page version

anukrame sarva prakAre samvar thAy chhe mATe bhedavignAn atyant bhAvavAyogya chhe. A kAgaLamAn lakhatA nathI ke-‘thoDun lakhyun ghaNun karIne mAnajo’? tem AchAryadeve ahIn TUnkamAn kahyun ke-shuddha AtmAno anubhav bhedavignAnathI ja thAy chhe, mATe bhedavignAn atyant bhAvavAyogya chhe. he bhAI! A thoDun kahyun ghaNun karIne mAnaje.

have bhedavignAn kayAn sudhI bhAvavun te kAvya dvArA kahe chhe-

* kaLash 130 shlokArtha uparanun pravachan *

‘इदम् भेदविज्ञानम्’ A bhedavignAn eTale rAgathI bhinna potAnA svarUpano anubhav evun bhedagnAn ‘अच्छिन्न धारया’ achchhinnadhArAthI-tUTe nahi-vikShep paDe nahi e rIte akhanD pravAharUpe ‘तावत्’ tyAnsudhI ‘भावयेत्’ bhAvavun ‘यावत्’ ke jyAnsudhI ‘परात्च्युत्वा’ parabhAvothI chhUTI eTale rAgathI chhUTI ‘ज्ञानं’ gnAn ‘ज्ञाने’ gnAnamAn ja (potAnA svarUpamAn ja) ‘प्रतिष्ठते’ TharI jAy. gnAnanI nirmaL paryAy dhruv AtmasvarUpamAn ja TharI jAy tyAnsudhI bhedagnAn bhAvavun. gnAn gnAnamAn nishchalatA pAme nahi tyAnsudhI vyavahAraratnatray karavun em nathI kahyun; samajANun kAI...?

have Avo mArga sAmbhaLavA maLe nahi ane kadAchit sAmbhaLavA maLe to samajAy nahi eTale ghaNA lokone agnAnamAn dayA pALavI, vrat karavAn ityAdi bAhya kriyA sahelI lAge chhe. paramArtha vachanikAmAn banArasIdAse kahyun chhe ke-‘‘gnAtA to mokShamArga sAdhI jANe; mUDh mokShamArga sAdhI jANe nahi. shA mATe? te sAmbhaLo-mUDh jIv Agamapaddhatine vyavahAr kahe, ane adhyAtmapaddhatine nishchay kahe; tethI te ekAntapaNe Agamaangane sAdhI tene mokShamArga darshAve chhe, adhyAtma-anganA vyavahArane jANato nathI. e mUDhadraShTino svabhAv chhe. tene e pramANe sUjhe ja kayAnthI? kAraN ke Agamaang bAhyakriyArUp pratyakSha-pramAN chhe tenun svarUp sAdhavun sugam chhe; te bAhyakriyA karato thako mUDh jIv potAne mokShamArgano adhikArI mAne chhe, paN antargarbhit je adhyAtmarUp kriyA te antardraShTigrAhya chhe te kriyAne mUDh jIv jANato nathI. antardraShTinA abhAvathI antakriyA draShTigochar thAy nahi. tethI mithyAdraShTi jIv mokShamArga sAdhavAne asamartha chhe.’’

juo, adhyAtmamAn nishchay dravya chhe ane nirmaL pariNati te vyavahAr chhe. antargarbhit adhyAtmanI kriyA eTale rAgathI bhinna AtmAnI svabhAvapariNatirUp nirmaL kriyA te adhyAtmano vyavahAr chhe. antardraShTinA abhAve arthAt bhedavignAnanA abhAve mithyAdraShTi jIv game teTalI bAhyakriyA kare topaN mokShamArga sAdhI shakato nathI. tethI bAhyakriyAnI draShTi chhoDI gnAn gnAnamAn-AtmAmAn ja sthit thaI jAy tyAnsudhI bhedagnAn bhAvavun em upadesh chhe.


PDF/HTML Page 1897 of 4199
single page version

* kaLash 130 bhAvArtha uparanun pravachan *

‘ahIn gnAnanun gnAnamAn Tharavun be prakAre jANavun. ek to mithyAtvano abhAv thaI samyaggnAn thAy ane pharI mithyAtva na Ave tyAre gnAn gnAnamAn Tharyun kahevAy.’

AtmA gnAnAnand sahajAnandasvarUp chhe. ene rAgathI bhinna jANatAn je bhedagnAn pragaT thAy te akhanDadhArAe rahe; vachamAn mithyAtva na Ave-pharIne mithyAtva na Ave tyAre gnAn gnAnamAn Tharyun kahevAy. A ek prakAr kahyo.

bIjo prakAra-‘jyAre gnAn shuddhopayogarUpe sthir thaI jAy ane pharI anya vikArarUpe na pariName tyAre te gnAnamAn TharI gayun kahevAy.’

jyAre dhyAn-dhyAtA-dhyeyanA vikalpane chhoDI upayog ekalA andar AtmasvarUpamAn sthir lAgyo rahe ane pharI anyavikArarUpe na pariName-anya anya gneyamAn na bhame vA vikalparUp na thAy tyAre gnAn gnAnamAn TharI gayun kahevAy.

bhagavAn AtmA chidAnand prabhu gnAnamAtra vastu chhe. potAnI chaitanyamay vastu shun chhe enI khabar na kare ane bahAranI badhI mAnDe e to ‘gharanAn chhokarAn ghanTI chATe ane pADoshIne ATo’ enA jevI vAt chhe. ahA! potAnun AtmakalyAN kem thAy enI khabar na karI ane bIjAnun karavAmAn rokAI gayo! bhAI! parathI-rAgathI bhedagnAn karyA vinA AtmakalyAN nahi thAy.

tethI kahe chhe-‘jyAn sudhI banne prakAre gnAn gnAnamAn TharI na jAy tyAn sudhI bhedavignAn bhAvyA karavun.’

shrImad (rAjachandra) gRuhasthAshramamAn hovA chhatAn gnAnI hatA. bahAramAn lAkho rUpiyAno jhaverAtano dhandho hato paN andaramAn teo gnAnamAn tenA bhinna jANanAramAtra hatA. jem nALiyeramAn goLo chhUTo paDI jAy tem rAgathI bhinna paDI AtmagnAn-bhedagnAn karavAthI andar chaitanyagoLo chhUTo paDI gayo hato. bhagavAn AtmAnA akhanD ekarUp chaitanyarasane batAvatAn shrImade kahyun chhe ke-

‘‘shuddha buddha chaitanyaghan, svayamjyoti sukhadhAm;
bIjun kahIe keTalun, kar vichAr to pAm.’’

bhagavAn AtmA shuddha-pavitra chidAnandamay gnAnano pinD chhe, chaitanyaghan kahetAn asankhyapradeshI chhe, svayamjyoti-chaitanyabimb bhagavAn svayamsiddha vastu chhe ane Anandanun dhAm- sukhanun dhAm prabhu chhe. Avo AtmA bhedagnAn vaDe ja upalabdha thAy chhe.

ahA! AtmA pote sukhanun dhAm hovA chhatAn loko sukhane mATe bahAr phAmphAn


PDF/HTML Page 1898 of 4199
single page version

mAre chhe. juo, ek DoshImAnI andhArAmAn soy khovANI. tene andhAramAn shodhatAn te jaDI nahi. eTale DoshImA ajavALAmAn shodhavA lAgyAn. tyAre koIe pUchhayun- mAjI shun karo chho? to kahe-hun mArI soy shodhun chhun. te kayAn khovANI chhe? tyAre kahe ke-andhArAmAn khovANI chhe. pelA bhAIe samaj pADI kahyun-jyAn khovANI chhe tyAn shodho to maLe, bIjethI nahi maLe. paN DoshImA samajyAn nahi; to soy kem maLe? tem anAdithI A AtmA rAgamAn-vikalpamAn Akho khovAI gayo chhe, ane tene te rAgamAn ja shodhe chhe. vivekI puruSho ahIn kahe chhe-bhAI! AtmA jyAn chhe tyAn shodh to jaDashe, nahi to nahi maLe. paN te samajato nathI ane puNya-pApanA vikalpamAn ja ekatA karI tyAn potAne mAnI rahyo chhe, paN bhAI! rAgamAn ke vikalpamAn tAro bhagavAn chhe nahi to te kem hAth Ave? (na ja Ave). jyAn nathI tyAnthI bhinna paDI jyAn chhe tyAn chetanAmAtra vastumAn jA to tane tArI vastu hAth Ave ane Anand thAy.

mATe kahyun ke-gnAn gnAnamAn TharI na jAy tyAn sudhI be prakAre bhedavignAn bhAvyA karavun. ahAhA...! upayog upayogamAn-svarUpamAn sampUrNa TharI jAy tyAn sudhI akhanDadhArAe bhedagnAn bhAvavun. aho! shun kaLash chhe! saras, saras!!

pharIne bhedavignAnano mahimA kahe chhe-

* kaLash 131 shlokArtha uparanun pravachan *

‘ये केचन किल सिद्धाः je koI siddha thayA chhe ‘भेदविज्ञानतः सिद्धाः’ te bhedavignAnathI siddha thayA chhe.’ bhAI! rAgarUp je vyavahAr tenAthI bhinna paDI bhedavignAn karavun e muktinun pratham kAraN chhe, rAg nahi.

keTalAk loko mAne chhe ke pratham nimitta ke vyavahAr hoy, pachhI nishchay thAy. paN A mAnyatA jUThI-ayathArtha chhe. ahIn bhAvArthamAn kaheshe. ke mokShanun pratham kAraN bhedavignAn ja chhe. puNya-pApanA bhAvathI bhinna paDI chetanasvarUp bhagavAn AtmAmAn ekatA karavI e muktinun pratham kAraN chhe. lyo, A TUnkun ne Tach ke bhedagnAn bhaj. vaLI visheSh spaShTa kare chhe ke-

‘ये केचन किल बद्धाः’ je koI bandhAyA chhe arthAt jeo sansAramAn chAr gatimAn rajhaLe chhe te ‘अस्य एव अभावतः बद्धाः’ tenA ja (bhedavignAnanA ja) abhAvathI bandhAyA chhe; AsravanA pariNAmanI ekapaNAnI mAnyatAthI ja bandhAyA chhe; paN karmanA udayathI bandhAyA chhe em kharekhar nathI.

prashna– to shAstramAn AsravabhAv vaDe gnAnAvaraNIy Adino dravyabandh thAy chhe ane teno uday AvatA gnAnadarshananun hINapaNun thAy chhe em Ave chhe ne?


PDF/HTML Page 1899 of 4199
single page version

uttara– hA, Ave chhe; mokShamArgaprakAshakamAn Ave chhe ke AsravabhAvanA kAraNe gnAnAvaraNIy Adino bandh thAy chhe ane teno uday AvatAn gnAnadarshananun hINapaNun thAy chhe. vaLI evI ja rIte mithyAtvarUp pariNamananA kAraNe mohanIyano bandh thAy chhe. jo karmanA nimittapaNAthI vAt laIe to ichchhAnusAr na banavun te antarAy karmanA kAraNe, sukhadukhanAn kAraNo maLavAn te vedanIy karmanA kAraNe, sharIrano sambandh rahevo te AyukarmanA kAraNe, gati, jAti AdinI prApti thavI te nAmakarmanA kAraNe ityAdi. paN A to badhAn nimittanun gnAn karAvanArAn nimittanI mukhyatAthI karelAn kathan chhe. kharekhar to potAnI hINI dashAno kAL chhe tethI hINI dashA thAy chhe, karmathI-nimittathI hINI dashA thAy chhe em nathI.

ahIn kahe chhe-je koI bandhAyA chhe te bhedagnAnanA abhAvathI arthAt AsravabhAvathI bandhAyA chhe. AtmA sachchidAnand prabhu atIndriy anAkuL gnAn ane Anandano bhanDAr chhe. AvA AtmAne puNya-pApanA bhAv vaDe paryAyamAn bandh thAy chhe. A dayA, dAn, bhakti ityAdino bhAv badho rAg chhe, Asrav chhe, vikAr chhe, vibhAv chhe ane e ja bandh chhe, ek AtmagnAn ja abandh chhe.

sansAramAn jIv rakhaDe chhe kem? ane tenI mukti kem thAy?-enI TUnkAmAn A kaLashamAn vAt karI chhe. kahe chhe-bhedagnAnanA abhAvathI arthAt rAganI ekatAbuddhi sahit pariNamanathI jIvo anAdithI bandhAyA chhe ane je koI siddha thayA chhe te badhA bhedagnAnathI ja thayA chhe. ‘किल’ shabda paDayo chhe ne? eTale nishchayathI bandhAvAmAn ane mukta thavAmAn anukrame bhedavignAnano abhAv ane sadbhAv ja kAraN chhe. je koI nigodAdinA jIvo atyAr sudhI nishchayathI bandhAyA chhe te bhedagnAnanA abhAvathI ja bandhAyA chhe, karmathI bandhAyA chhe em nahi. nigodanA jIv paN karmanun jor chhe tethI rokAyA chhe em nathI. gommaTasAramAn (gAthA 197 mAn) Ave chhe ke nigodanA jIvo prachur bhAvakarmakalankane laIne nigodamAn rahyAchhe. bhAI! nimitta chhe kharun, paN nimitta kAI paramAn kare chhe e vAt mithyA chhe; nimitta jo kare to te upAdAn thaI jAy. nigodanA jIvane vikAranI pravRutti svayam enA kramamAn chhe ane nimittanI upasthiti svayam enA kramamAn chhe. (koI koInAthI chhe em chhe ja nahi). samajANun kAI...?

keTalAk lokone nimitta-upAdAn, nishchay-vyavahAr ane kramabaddha sambandhI ahInnI prarUpaNA viruddha vAndhA chhe. bhAI! je kALe dravyanI je paryAy thavAnI hoy te kramabaddha tenA kALe ja thAy chhe. nimitta Avyun mATe thAy chhe em nathI. chhatAn jo koI em mAne chhe ke nimitta Avyun mATe paradravyanI paryAy thaI to tenA evA nirNayamAn bhedagnAnano abhAv chhe, kemake e jIv to rAganI nimittanI ekatAmAn paDayo chhe, paN rAgathI-parathI bhinna paDayo nathI. tethI nimittathI paramAn kArya thAy chhe em jenI


PDF/HTML Page 1900 of 4199
single page version

mAnyatA chhe te jIv tyAn rAgamAn ja bandhANo chhe; tenI mukti thatI nathI. tevI rIte vyavahArathI nishchay pragaTe em mAnanAr paN rAganA ekatvamAn paDayo chhe ane e bhedagnAnanA abhAve bandhAy ja chhe.

vaLI keTalAk em to kahe chhe ke-‘kALalabdhi pAke tyAre kArya thAy’ paN temane kALalabdhinun yathArtha gnAn hotun nathI. bhAI! kALalabdhinun yathArtha gnAn kone thAy? je jIv AsravathI bhinna paDIne svabhAvamAn antasanmukh thaI samyagdarshan pragaT kare tene kALalabdhinun sAchun gnAn thAy chhe. shAstramAnthI mAtra bahArathI dhAraNA karI le ene kALalabdhinun yathArtha gnAn nathI.

prashna– to kaLashaTIkAmAn rAjamalajIe lIdhun chhe ke-‘kALalabdhi vinA karoD upAy jo karavAmAn Ave topaN jIv samyaktvarUp pariNamanane yogya nathI evo niyam chhe’ e kevI rIte chhe?

uttara– bhAI! kArya thavAmAn to pAnche kAraNo ek sAthe hoy chhe, paN tenA kathanamAn koI ekanI vivakShA bane chhe. tyAn kaLashaTIkAmAn kALalabdhinI mukhyatAthI kathan karyun chhe; paN jyAn ek hoy tyAn pAnche hoy ja chhe evo samyak abhiprAy samajavo.

mokShamArga prakAshakamAn (navamA adhikAramAn) lIdhun chhe ke-kALalabdhi ane bhavitavyatA koI vastu nathI. je kALamAn kArya thayun te ja enI kALalabdhi ane je thavA yogya hatun te ja thayun e bhavitavya. vaLI karmanA upashamAdik chhe te to pudgalanI shakti chhe, teno kartAhartA AtmA nathI, tathA puruShArthapUrvak udyam karavAmAn Ave chhee te AtmAnun kArya chhe, mATe puruShArthapUrvak udyam karavAno upadesh chhe. vaLI tyAn AgaL jatAn kahyun chhe ke-je jIv shrI jineshvaranA upadesh anusAr puruShArtha pUrvak mokShano upAy kare chhe tene to kALalabdhi vA bhavitavya thaI chUkayAn tathA karmanAn upashamAdi thayAn chhe tyAre to te Avo upAy kare chhe, mATe je puruShArtha vaDe mokShano upAy kare chhe tene to sarva kAraNo maLe chhe ane avashya mokShanI prApti thAy chhe-evo nishchay karavo.

ahA! loko potAno haThAgrah rAkhIne shAstro vAnche chhe tethI teo shAstranA abhiprAyane yathArtha samajatA nathI. parantu bhAI! te hitano mArga nathI. potAno durAgrah chhoDI shAstra shun kahevA mAge chhe te samajavA potAnI draShTi keLavavI joIe. (tattvagnAn pAmavAnI A ja rIt chhe).

juo, AtmAmAn jem gnAn, darshan, sukh, vIrya, Anand Adi shaktio chhe tem temAn ek ‘akAryakAraNatva’ nAmanI shakti chhe. A shaktinun kArya shun? to