Pravachan Ratnakar-Gujarati (English transliteration). Gatha: 86.

< Previous Page   Next Page >


Combined PDF/HTML Page 51 of 210

 

PDF/HTML Page 1001 of 4199
single page version

gAthA–86

कुतो द्विक्रियानुभावी मिथ्याद्रष्टिरिति चेत्–

जम्हा दु अत्तभावं पोग्गलभावं च दो वि कुव्वंति।
तेण दु मिच्छादिट्ठी दोकिरियावादिणो हुंति।। ८६।।

यस्मात्त्वात्मभावं पुद्गलभावं च द्वावपि कुर्वन्ति।
तेन तु
मिथ्याद्रष्टयो द्विक्रियावादिनो भवन्ति।। ८६।।

have pharI puchhe chhe ke be kriyAno anubhav karanAr puruSh mithyAdraShTi kaI rIte chhe? tenun samAdhAn kare chhe-

jIvabhAv, pudgalabhAv–banne bhAvane jethI kare,
tethI ja mithyAdraShTi evA
dvikriyAvAdI Thare. 86.

gAthArtha– [यस्मात् तु] jethI [आत्मभावं] AtmAnA bhAvane [च] ane [पुद्गलभावं] pudgalanA bhAvane- [द्वौ अपि] bannene [कुर्वंति] AtmA kare chhe em teo mAne chhe [तेन तु] tethI [द्विक्रियावादिनः] ek dravyane be kriyA hovAnun mAnanArA [मिथ्याद्रष्टयः] mithyAdraShTi [भवन्ति] chhe.

TIkA– nishchayathI dvikriyAvAdIo (arthAt ek dravyane be kriyA hovAnun mAnanArA) AtmAnA pariNAmane ane pudgalanA pariNAmane pote (AtmA) kare chhe em mAne chhe tethI teo mithyAdraShTi ja chhe evo siddhAnt chhe. ek dravya vaDe be dravyanA pariNAm karavAmAn AvatA na pratibhAso. jem kumbhAr ghaDAnA sambhavane anukUL potAnA (ichchhArUp ane hastAdikanI kriyArUp) vyApArapariNAmane (-vyApArarUp pariNAmane) -ke je potAthI abhinna chhe ane potAthI abhinna pariNatimAtra kriyAthI karavAmAn Ave chhe tene-karato pratibhAse chhe, parantu ghaDo karavAnA ahankArathI bharelo hovA chhatAn paN (te kumbhAr) potAnA vyApArane anurUp evA mATInA ghaT-pariNAmane (ghaDArUp pariNAmane) -ke je mATIthI abhinna chhe ane mATIthI abhinna pariNatimAtra kriyAthI karavAmAn Ave chhe tene-karato pratibhAsato nathI; tevI rIte AtmA paN agnAnane lIdhe pudgalakarmarUp pariNAmane anukUL potAnA pariNAmane-ke je potAthI abhinna chhe ane potAthI abhinna pariNatimAtra kriyAthI karavAmAn Ave chhe tene- karato pratibhAso, parantu pudgalanA pariNAmane karavAnA ahankArathI bharelo hovA chhatAn paN (te AtmA) potAnA pariNAmane anurUp


PDF/HTML Page 1002 of 4199
single page version

(आर्या)
यः परिणमति स कर्ता यः परिणामो भवेत्तु तत्कर्म।
या परिणतिः क्रिया सा त्रयमपि भिन्नं न वस्तुतया।। ५१।।

(आर्या)

एकः परिणमति सदा परिणामो जायते सदैकस्य।
एकस्य
परिणतिः स्यादनेकमप्येकमेव यतः।। ५२।।

evA pudgalanA pariNAmane-ke je pudgalathI abhinna chhe ane pudgalathI abhinna pariNatimAtra kriyAthI karavAmAn Ave chhe tene-karato na pratibhAso. bhAvArtha– AtmA potAnA ja pariNAmane karato pratibhAso; pudgalanA pariNAmane karato to kadI na pratibhAso. AtmAnI ane pudgalanI-bannenI kriyA ek AtmA ja kare chhe em mAnanArA mithyAdraShTi chhe. jaD-chetananI ek kriyA hoy to sarva dravyo palaTI javAthI sarvano lop thaI jAy-e moTo doSh Upaje. have A ja arthanA samarthananun kaLasharUp kAvya kahe chhe- shlokArtha– [यः परिणमति स कर्ता] je pariName chhe te kartA chhe, [यः परिणामः भवेत् तत् कर्म] (pariNamanAranun) je pariNAm chhe te karma chhe [तु] ane [या परिणतिः सा क्रिया] je pariNati chhe te kriyA chhe; [त्रयम् अपि] e traNey, [वस्तुतया भिन्नं न] vastupaNe bhinna nathI. bhAvArtha– dravyadraShTie pariNAm ane pariNAmIno abhed chhe ane paryAyadraShTie bhed chhe. bhedadraShTithI to kartA, karma ane kriyA traN kahevAmAn Ave chhe paN ahIn abhedadraShTithI paramArtha kahyo chhe ke kartA, karma ane kriyA-traNey ek dravyanI abhinna avasthAo chhe, pradeshabhedarUp judI vastuo nathI. pa1. pharI paN kahe chhe ke- shlokArtha– [एकः परिणमति सदा] vastu ek ja sadA pariName chhe, [एकस्य सदा परिणामः जायते] ekanA ja sadA pariNAm thAy chhe (arthAt ek avasthAthI anya avasthA ekanI ja thAy chhe) ane [एकस्य परिणतिः स्यात्] ekanI ja pariNati-kriyA thAy chhe; [यतः] kAraN ke [अनेकम् अपि एकम् एव] anekarUp thavA chhatAn ek ja vastu chhe, bhed nathI. bhAvArtha– ek vastunA anek paryAyo thAy chhe; temane pariNAm paN kahevAy chhe ane avasthA paN kahevAy chhe. teo sangnA, sankhyA, lakShaN, prayojanAdikathI judA judA pratibhAse chhe topaN ek vastu ja chhe, judA nathI; evo ja bhedAbhedasvarUp vastuno svabhAv chhe. pa2.


PDF/HTML Page 1003 of 4199
single page version

(आर्या)
नोभौ परिणमतः खलु परिणामो नोभयोः प्रजायेत।
उभयोर्न परिणतिः स्वाद्यदनेकमनेकमेव सदा।। ५३।।

(आर्या)
नैकस्य हि कर्तारौ द्वौ स्तो द्वे कर्मणी न चैकस्य।
नैकस्य च क्रिये द्वे एकमनेकं
यतो न स्यात्।। ५४।।

(शार्दूलविक्रीडित)
आसंसारत एव धावति परं कुर्वेऽहमित्युच्चकै–
र्दुर्वारं ननु मोहिनामिह महाहङ्काररूपं
तमः।
तद्भूतार्थपरिग्रहेण विलयं यद्येकवारं व्रजेत्
तत्किं ज्ञानधनस्य बन्धनमहो भूयो भवेदात्मनः।। ५५।।

vaLI kahe chhe ke-

shlokArtha– [न उभौ परिणमतः खलु] be dravyo ek thaIne pariNamatAn nathI, [उभयोः परिणामः न प्रजायेत] be dravyonun ek pariNAm thatun nathI ane [उभयोः परिणतिः न स्यात्] be dravyonI ek pariNati-kriyA thatI nathI; [यत्] kAraN ke [अनेकम् सदा अनेकम् एव] anek dravyo chhe te sadA anek ja chhe, palaTIne ek thaI jatAn nathI.

bhAvArtha– be vastuo chhe te sarvathA bhinna ja chhe, pradeshabhedavALI ja chhe. banne ek thaIne pariNamatI nathI, ek pariNAmane upajAvatI nathI ane temanI ek kriyA hotI nathI- evo niyam chhe. jo be dravyo ek thaIne pariName to sarva dravyono lop thaI jAy. pa3.

pharI A arthane draDh kare chhe-

shlokArtha– [एकस्य हि द्वौ कर्तारौ न स्तः] ek dravyanA be kartA na hoy, [च] vaLI [एकस्य द्वे कर्मणी न] ek dravyanAn be karma na hoy [च] ane [एकस्य द्वे क्रिये न] ek dravyanI be kriyA na hoy; [यतः] kAraN ke [एकम् अनेकं न स्यात्] ek dravya anek dravyarUp thAy nahi.

bhAvArtha– A pramANe uparanA shlokomAn nishchayanayathI athavA shuddhadravyArthikanayathI vastusthitino niyam kahyo. pa4.

AtmAne anAdithI paradravyanA kartAkarmapaNAnun agnAn chhe te jo paramArthanayanA grahaNathI ek vAr paN vilay pAme to pharIne na Ave, em have kahe chhe-

shlokArtha– [इह] A jagatamAn [मोहिनाम्] mohI (agnAnI) jIvono


PDF/HTML Page 1004 of 4199
single page version

(अनुष्टुभ्)
आत्मभावान्करोत्यात्मा परभावान्सदा परः।
आत्मैव ह्यात्मनो भावाः परस्य पर एव ते।। ५६।।

[परं अहम् कुर्वे] paradravyane hun karun chhun’ [इति महाहङ्काररूपं तमः] evA paradravyanA kartRutvanA mahA ahankArarUp agnAnAndhakAr- [ननु उच्चकैः दुर्वारं] ke je atyant durnivAr chhe te- [आसंसारतः एव धावति] anAdi sansArathI chAlyo Ave chhe. AchArya kahe chhe ke [अहो] aho! [भूतार्थपरिग्रहेण] paramArthanayanun arthAt shuddhadravyArthik abhedranayanun grahaN karavAthI [यदि] jo [तत् एकवारं विलयं व्रजेत्] te ek vAr paN nAsh pAme [तत्] to [ज्ञानधनस्य आत्मनः] gnAnaghan AtmAne [भूयः] pharI [बन्धनम् किं भवेत्] bandhan kem thAy? (jIv gnAnaghan chhe mATe yathArtha gnAn thayA pachhI gnAn kayAn jatun rahe? na jAy. ane jo gnAn na jAy to pharI agnAnathI bandh kayAnthI thAy? kadI na thAy.)

bhAvArtha– ahIn tAtparya em chhe ke-agnAn to anAdinun ja chhe parantu paramArthanayanA grahaNathI, darshanamohano nAsh thaIne, ek vAr yathArtha gnAn thaIne kShAyik samyaktva Upaje to pharI mithyAtva na Ave. mithyAtva nahi AvatAn mithyAtvano bandh paN na thAy. ane mithyAtva gayA pachhI sansAranun bandhan kaI rIte rahe? na ja rahe arthAt mokSha ja thAy em jANavun. pap.

pharIne visheShatAthI kahe chhe-

shlokArtha– [आत्मा] AtmA to [सदा] sadA [आत्मभावान्] potAnA bhAvone [करोति] kare chhe ane [परः] paradravya [परभावान्] paranA bhAvone kare chhe; [हि] kAraN ke [आत्मनः भावाः] potAnA bhAvo chhe te to [आत्मा एव] pote ja chhe ane [परस्य ते] paranA bhAvo chhe te [परः एव] par ja chhe (e niyam chhe.). pa6.

* * *

samayasAr gAthA 86 mathALun

have pharI pUchhe chhe ke be kriyAno anubhav karanAr puruSh mithyAdraShTi kaI rIte chhe? tenun samAdhAn kare chhe-

* gAthA 86 TIkA uparanun pravachan *

‘nishchayathI dvikriyAvAdIo AtmAnA pariNAmane ane pudgalanA pariNAmane pote kare chhe em mAne chhe tethI teo mithyAdraShTi ja chhe evo siddhAnt chhe.’

AtmA rAg paN kare ane bolavAnI bhAShAnI kriyA paN kare em je mAne te


PDF/HTML Page 1005 of 4199
single page version

mithyAdraShTi chhe. bhAI! satya samajavun hoy tenA mATe A nyAyathI -lojIkathI siddha thatI vAt chhe. viShayavAsanAnA bhAv paN jIv kare ane sharIranI avasthA thAy tene paN jIv kare em mAne chhe paN em chhe nahi. shrI mokShamArgaprakAshakanA chothA adhikAramAn mithyAdarshananun svarUp samajAvyun chhe. tyAn ati spaShTa kahyun chhe ke-“ jIvane kaShAyabhAv thatAn sharIranI cheShTA paN e kaShAyabhAv anusAr thaI jAy chhe jem krodhAdik thatAn rakta netrAdi thaI jAy, hAsyAdik thatAn praphullit vadanAdik thaI jAy, ane puruShavedAdi thatAn lingakAThiNyAdi thaI jAy. have e sarvane ekarUp mAnI A em mAne chhe ke-‘e badhAn kArya hun karun chhun” A pramANe nishchayathI dvikriyAvAdI em mAne chhe ke AtmAnA pariNAm ane pudgalanA pariNAmane svayam AtmA kare chhe. paN em chhe nahi. mATe Avun mAnanAr mithyAdraShTi ja chhe evo siddhAnt chhe.

have kahe chhe-‘ek dravya vaDe be dravyanA pariNAm karavAmAn AvatA na pratibhAso. jem kumbhAr ghaDAnA sambhavane anukUL potAnA (IchchhArUp ane hastAdikanI kriyArUp) vyApArapariNAmane-ke je potAthI abhinna chhe ane potAthI abhinna pariNatimAtra kriyAthI karavAmAn Ave chhe tene-karato pratibhAse chhe, parantu ghaDo karavAnA ahankArathI bharelo hovA chhatAn paN (te kumbhAr) potAnA vyApArane anurUp evA mATInA ghaT-pariNAmane -ke je mATIthI abhinna chhe ane mATIthI abhinna pariNatimAtra kriyAthI karavAmAn Ave chhe tene-karato pratibhAsato nathI.’

kumbhAr ghaDAnI utpattine anukUL chhe. te potAnI potAthI abhinna evI rAgAdi kriyA kare, paN ghaDAnI kriyAne te karI shakato nathI. juo, A bhedagnAnanI vAt chhe. ghaDo mATIe karyo chhe. mATImAn ghaDo thavAno kAL hato, ghaDAnI utpattinI janmakShaN hatI to ghaDo mATImAnthI nIpajyo chhe; kumbhAre temAn kAI karyun nathI. strIo shIro banAve, halavo, banAve, sev banAve- tyAn loko em kahe chhe ke bAI hoshiyAr hoy ene haLavA hAthe kare to sArun bane. ahIn kahe chhe ke e vAt taddan jUThI chhe. are bhAI! sev banI te bAInA hAthathI banI nathI, pATiyAthI banI nathI ane pATiyA nIche je khATalo hoy enAthI paN banI nathI. sev banavAnI je kriyA thaI emAn kartA, karma, karaN, sampradAn, apAdAn ane adhikaraN-e chha ye kArak potAmAn potAnAn hoy chhe ane e vaDe sev banI chhe.

A chokhA pAke chhe te pANIthI pAke chhe em nathI. pANI potAnI uShNa paryAyane kare ane chokhAne pakavavAnI kriyA paN kare em banatun nathI. chokhAmAn pAkavAno kAL hato to te potAnA kALe pAkIne taiyAr thayA chhe. pANIthI chokhA pAkayA chhe ja nahi. are, pANI to chokhAne aDayuny nathI.


PDF/HTML Page 1006 of 4199
single page version

prashna– shun AvI vAt sonagaDhanA bajAramAn chAle?

uttara– bajAramAn na chAle tethI shun? A to bhagavAn AtmAnA gharanI vAt chhe ane devAdhidev arihant bhagavAnanI kahelI chhe. te anusAr ahIn spaShTIkaraN thAy chhe. ahIn to samay samayamAn AtmAmAn ane paramANumAn potapotAnI thavAvALI paryAyano paradravya kartA nathI, nimitta kartA nathI e vAt siddha kare chhe. ‘hotA svayam jagatapariNAm, gnAtAdraShTA AtamarAm’ em ahIn siddha kare chhe. paranI kriyA thAy teno AtmA kartA nathI ane AtmAmAn je kriyA thAy teno par nimitta kartA nathI. AvI vAt chhe.

ghaDAnI paryAy thAy temAn kumbhAranA pariNAm anukUL chhe. paN te ghaDAnA pariNAm potAthI thayA chhe. ghaDAnI paryAy kumbhAranA pariNAmathI thaI chhe em traNakALamAn satya nathI. kahyun ne ke -kumbhAr ghaDo banAvavAnA ahankArathI bharelo hovA chhatAn tenA vyApArane anurUp mATInA ghaT-pariNAm ke je mATIthI abhinna chhe ane mATIthI abhinna pariNatimAtra kriyAthI karavAmAn Ave chhe tene kumbhAr kare chhe em pratibhAsatun nathI. ahAhA...! kumbhAr ghaDo kare chhe em pratibhAsatun nathI. nAmun lakhAy tyAn A hoshiyAr puruSh sArA akShare nAmun lakhe chhe em pratibhAsatun nathI. bhAI! akSharanI paryAy akSharathI potAthI thaI chhe, angulithI nahi, kalamathI nahi ane AtmAthI ya nahi ja nahi. bhagavAn! Avo vItarAgano alaukik mArga chhe. koInI paryAyamAn koI anyano adhikAr nathI.

bandh adhikAramAn tyAnsudhI vAt karI chhe ke koI upadesh denAr em mAne ke mArAthI bIjA mokSha pAme chhe to em mAnanAr te mUDh chhe. jIvanA (muktinA) vItarAg pariNAmano jIv pote kartA chhe. te pariNAm potAthI abhinna chhe ane potAthI abhinna pariNatimAtra kriyAthI karavAmAn Ave chhe. tene bIjAe (upadeshake) karyA chhe em pratibhAsatun nathI em ahIn kahe chhe.

AgaL kahe chhe-‘tevI rIte AtmA paN agnAnane lIdhe pudgalakarmarUp pariNAmane anukUL potAnA pariNAmane -ke je potAthI abhinna chhe ane potAthI abhinna pariNatimAtra kriyAthI karavAmAn Ave chhe tene karato pratibhAso, parantu pudgalanA pariNAmane karavAnA ahankArathI bharelo hovA chhatAn paN (te AtmA) potAnA pariNAmane anurUp evA pudgalanA pariNAmane-ke je pudgalathI abhinna chhe ane pudgalathI abhinna pariNatimAtra kriyAthI karavAmAn Ave chhe tene-karato na pratibhAso.’

jIv potAnA rAg pariNAmane kare chhe. e rAg pudgalakarmanA bandhanamAn nimitta chhe. paN te pudgalakarmanA pariNAmane jIv kare chhe em nathI. ahIn kahe chhe ke jIv potAnA potAthI abhinna evA rAg pariNAmane kare chhe em pratibhAso paN karmabandhananI


PDF/HTML Page 1007 of 4199
single page version

paryAyane ke je pudgalathI abhinna chhe tene jIv kare chhe em na pratibhAso. AtmA pudgalakarmane bAndhe vA karmano nAsh kare em chhe ja nahi. jIv potAnA pariNAmamAn rAgano nAsh karIne vItarAgatA pragaT kare te vakhate karmano nAsh thaI jAy chhe, parantu karmanAshanI te kriyA AtmAe karI em nathI.

* gAthA 86 bhAvArtha uparanun pravachan *

‘AtmA potAnA ja pariNAmane karato pratibhAso; pudgalanA pariNAmane karato to kadI na pratibhAso.’ jIv rAganI kriyAne kare chhe, paN paranI kriyAne karato nathI. sharIr chAle tyAn agnAnI mAne chhe ke hun sharIrane chalAvun chhun. parantu e tenI viparIt mAnyatA chhe. shrI mokShamArgaprakAshakanA chothA adhikAramAn mithyAdarshananun svarUp kahyun chhe. tyAn lakhyun chhe ke -“ jIvanA gnAnAdik vA krodhAdikanI adhikatA-hInatArUp avasthAo thAy chhe tathA pudgal paramANuonI varNAdi palaTAvArUp avasthAo thAy chhe-te sarvane potAnI avasthA mAnI temAn ‘A mArI avasthA chhe’ evI mamakArabuddhi kare chhe vaLI jIvane ane sharIrane nimittanaimittik sambandh chhe tenAthI je kriyA thAy chhe tene potAnI mAne chhe. potAno svabhAv darshan-gnAn chhe, tenI pravRuttine nimittamAtra sharIranAn angarUp sparshanAdik dravya Indriyo chhe. have A jIv te sarvane ekarUp mAnI em mAne chhe ke-hAth vagere sparsha vaDe men sparshyun, jIbh vaDe men chAkhyun, nAsikA vaDe men sUghyun, netra vaDe men dIThun, kAn vaDe men sAmbhaL‌yun!” ItyAdi agnAnInI viparIt mAnyatA chhe.

sharIranI kriyA, khAvApIvAnI kriyA je thAy te jaDanI kriyA jaDathI thAy chhe. Ankh Am maTakun mAre te badhI jaDanI kriyA jaDathI thAy chhe. parantu agnAnI mAne chhe ke te kriyA mArAthI thAy chhe. tenI A mAnyatA jUTh chhe. jIbh, kAn Adi Indriyo jaD chhe. jIbhathI svAd chAkhyo ane kAnathI sAmbhaL‌yun em mAne te agnAn chhe, mithyAdarshan chhe, kemake IndriyothI te jANato nathI, gnAnanI paryAyathI jANe chhe. jANavun chhe te jIvanI gnAnaparyAyathI chhe. Indriyo vaDe hun jANun chhun em mAne te mithyAtva chhe. Indriyo nimitta chhe, paN nimittano artha shun? paramAn kAnIn kare enun nAm nimitta chhe. ahA! vItarAgano mArga bahu sUkShma chhe!

prashna– Avun koN mAne?

uttara– mAne, na mAne; paN vastusthiti A ja chhe. jene samyaksvarUpanI jignAsA chhe te avashya mAnashe. sharIrathI strInA sharIrane men sparsha karyo em mAne paN e to jaDanI kriyA chhe; jANanAr to tyAn AtmA chhe, jaD Indriy nahi. bhAI! samaye samaye jIvane mithyAtvabhAv kem thAy chhe enI A vAt chhe. sugandhane jANe chhe tyAn mAne chhe ke nAsikA vaDe men sUnghyun. paN A sharIr ane Indriyo to jaD chhe, mATI chhe. shun


PDF/HTML Page 1008 of 4199
single page version

enAthI te jANe chhe? nA, AtmA gnAnathI jANe chhe; sharIr ke IndriyothI jANato nathI. are bhAI! jaD ane chetananA bannenA svabhAv pragaT bhinna chhe chhatAn agnAnI mAne chhe ke nAk vaDe men sUnghyun, paN e jUThun chhe. vaLI dravyaman tathA gnAnane ekarUp mAnI em mAne chhe ke men ‘man vaDe jANyun,’ paN smaraN to gnAnanI paryAy chhe. te kAI jaD manathI thatI nathI. vaLI potAne bolavAnI IchchhA thAy tyAre potAnA pradeshone jem bolavAnun bane tem halAve chhe tyAre ekakShetrAvagAh sambandhathI sharIranun ang paN hAlatAn bhAShAvargaNArUp pudgalo vachanarUp pariName chhe; e badhAne ekarUp mAnI A em mAne chhe ke ‘hun bolun chhun.’ paN A badhun enun agnAn chhe.

are! agnAnIne A chovIs kalAkanI bimArI chhe. AtmasiddhimAn Ave chhe ke-

“AtmabhrAnti sam rog nahi, sadguru vaid sujAN
guruAgnA sam pathya nahi, auShadh vichAr dhyAn.”

sUkShma vAt chhe, bhAI! lokone bahAranI jaDanI kriyAmAn potAnun kartApaNun bhAse chhe te rog chhe, bimArI chhe. te svarUpanI samajaN vaDe ja dUr karI shakAy chhe.

tyAre koI to vaLI em kahe chhe ke- parano kartA na mAne te digambar nathI. are bhAI! tun shun kahe chhe? em na hoy, bhAI! jIv parano kartA traN kALamAn nathI em ahIn shreShTha digambarAchArya siddha kare chhe. samyakdraShTi chakravartIne chha khanDanun rAjya hoy chhe, chhannu hajAr rANIo hoy chhe. paN e to mAne chhe ke rAgano ek kaN paN mAro nathI. to bahAranA jaD rajakaNanI kriyA mArI e vAt prabhu? kayAn kahI? shreNIk rAjA, bharat chakravartI kShAyik samakitI hatA. te em mAnatA ke hun paranI kriyAno jANanAro chhun, hun teno kartA nathI. parano kartA mAne to be dravyonI ekatAbuddhi thaI jAy chhe te moTI mULamAn ja bhUl chhe.

ek ne ek traN-em kahe to te mULamAn bhUl chhe. pachhI e bhUl AgaL badhe vistare chhe. tem jaDakarmano hun kartA ane sharIrAdi paradravyanI kriyA hun karun chhun em je mAne tene be dravyanI ekatAbuddhinI mULamAn bhUl chhe. te mithyAdarshan chhe, dukhano panth chhe. bhAI! samyagdarshan koI apUrva chIj chhe. samyagdarshan thAy tene bhavano ant AvI jAy chhe. anAdi mithyAtvanI gAnTh toDIne jeNe parathI bhinna gnAtAsvarUp bhagavAn AtmAnA atIndriy Anandano anubhav karyo chhe te sukhanA-mokShanA panthe paDayA chhe. e sivAy A kArakhAnAn je chAle, vepAranI moTI peDhIo chAle-ItyAdi badhI jaDanI kriyA thAy te hun karun chhun em je mAne te mithyAdraShTi chhe, te bhavanA panthe chhe, dukhanA panthe chhe.

mokShamArgaprakAshakanA chothA adhikAramAn bahu saras vAt karI chhe. tyAn kahyun chhe- “ sharIrano sanyog thavA ane chhUTavAthI janma-maraN hoy chhe-tene potAnAn janma-maraN


PDF/HTML Page 1009 of 4199
single page version

mAnI ‘hun upajyo, hun marIsh’ em mAne chhe. vaLI sharIranI ja apekShAe anya jIvothI sambandh mAne chhe. jemake -jenAthI sharIr nIpajyun tene potAnAn mAt-pitA mAne chhe, sharIrane ramADe tene potAnI ramaNI mAne chhe. sharIr vaDe nIpajyAn tene potAnAn dIkarA-dIkarI mAne chhe, sharIrane je upakArak chhe tene potAno mitra mAne chhe tathA sharIranun bUrun kare tene potAno shatru mAne chhe. ItyAdirUp tenI mAnyatA hoy chhe. ghaNun shun kahIe? harakoI prakAr vaDe potAne ane sharIrane te ekarUp ja mAne chhe.” AnAthI judI ja vAt tyAn pravachanasAramAn charaNAnuyog adhikAramAn Ave chhe. dIkShA mATe taiyAr thayelo vairAgyaprApta samakitI em kahe chhe-“aho A puruShanA sharIranI jananInA AtmA! A puruShano AtmA tamArAthI janit nathI em nishchayathI tame jANo. tethI A AtmAne tame chhoDo. jene gnAnajyoti pragaT thaI chhe evo A AtmA Aje AtmArUpI je potAno anAdi janak tenI pAse jAy chhe. aho A puruShanA sharIranI ramaNInA AtmA! A puruShanA AtmAne tun ramADato nathI em nishchayathI tun jAN. tethI A AtmAne tun chhoD. jene gnAnajyoti pragaT thaI chhe evo A AtmA Aje svAnubhUtirUp je potAnI anAdi ramaNI tenI pAse jAy chhe.” Avo samakitI ane mithyAdraShTinI mAnyatAmAn AsamAn-jamIn jeTalo pharak chhe.

koI makAnamAn pAnch-pachIs varas rahe to agnAnI mAnavA lAge ke A mArun makAn chhe. te men banAvyun chhe. tenI vRutti makAnanA AkAre thaI jAy chhe. paN bhAI! makAn koN banAve? A Agamamandir banyun te koNe banAvyun? e to pudgaloe banAvyun chhe. sansthAno vahivaT chAle to kahe ke mArAthI chAle chhe; paN em chhe nahi. e to badhI bolavAnI kathanapaddhati chhe. sansthAno vahivaT chAle te AtmA karato nathI. AtmA tenun gnAn kare, paN tyAn jaDanI kriyA je thAy tene AtmA karato nathI. gnAnI paradravyane antaramAn potAnun mAnatA nathI. samakitIne chha khanDanA rAjyano bahAramAn sanyog hoy paN e rAjyano hun svAmI chhun em te mAnatA nathI. pahelAn 73mI gAthAmAn AvI gayun ke vikalpa dvArA paN evo nirNay kar ke rAgadveShano hun svAmI nathI. rAganA svAmIpaNe sadA nahi pariNamanAro evo hun nirmam chhun. bhaviShyamAn rAg thashe, paN enA svAmIpaNe pariNamanAro hun nathI. hun to nirmam chhun. strIno svAmI, makAnano svAmI, rAjyano svAmI hun nathI; gnAnI Am samaje chhe. bahu sampatti hoy te lakhapati kahevAy chhe ne. to shun AtmA lakhapati eTale jaDano pati chhe? jem bhensano pati pADo hoy tem jaDano pati jaD hoy chhe. bApu! AtmA jaDano svAmI nathI. puNyano svAmI potAne mAne te paN jaD chhe. 47 shaktiomAn chhellI svasvAmI sambandharUp shakti chhe. dharmI mAne chhe ke hun to mArA shuddha dravya-guN ane nirmaL paryAyano svAmI chhun ane temArun sva chhe. rAgano svAmI thAy,


PDF/HTML Page 1010 of 4199
single page version

patnIno svAmI thAy, rAjyano svAmI thAy, sansthAno svAmI thAy e badhA mithyAdraShTi chhe. tathA bolavAnI, chAlavAnI, khAvAnI, pIvAnI, haravA-pharavAnI ItyAdi sharIranI anek kriyAo thAy tyAn je sharIranI kriyAne ane potAne ek mAne chhe te mithyAdraShTi chhe.

AtmAnI ane pudgalanI-bannenI kriyA ek AtmA ja kare chhe em mAnanArA mithyAdraShTi chhe. jaD-chetananI ek kriyA hoy to sarva dravyo palaTI javAthI sarvano lop thaI jAy-e moTo doSh Upaje. AtmAnA pariNAm ane sharIr, man, vANI, paisAnA pariNAm jo ek hoy to sarva dravyo palaTI javAthI sarvano lop thaI jAy. mArun astitva parathI ane paranun astitva mArAthI-em hoy to badhAn dravyono lop thaI jAy e moTo doSh upaje. mATe em chhe nahi em yathArtha svIkAravun.

have A ja arthanA samarthananun kaLasharUp kAvya kahe chhe-

* kaLash pa1 shlokArtha uparanun pravachan *

‘यः परिणमति सः कर्ता’ je pariName chhe te kartA chhe, ‘यः परिणामः भवेत् तत् कर्म’ (pariNamanAranun) je pariNAm chhe te karma chhe. je dravya pariNaman karanAr chhe te pariNAmanun kartA chhe. jaDanA pariNAmano kartA jaD chhe. khAvApIvAnA pariNamananI kriyAnun kartA jaD dravya chhe. pariName te kartA chhe. A AngaLI hale te kriyA pudgalanI chhe. teno AdhAr AtmA nathI. potAnA dravya-guN-paryAyano AdhAr potAno AtmA chhe. paranA pariNAmano AdhAr te te paramANu chhe. dehano AdhAr AtmA chhe em mAne te jUThun chhe. loko kahe chhe ke jIv chhe tyAn sudhI sharIr chAle. paN ahIn kahe chhe ke sharIrane jIvano AdhAr nathI. sharIr sharIranA AdhAre chhe; AtmAnA AdhAre sharIr nathI. bhAI! AtmA paranun kArya nathI tem AtmA paranA pariNAmano kartA nathI, kAraN ke je pariName te kartA chhe.

duniyA Avun mAne chhe ke hoshiyAr mANas dukAnanA thaDe bese to vepAr-dhandhA sArA chAle chhe. ahIn kahe chhe ke vepAranI kriyA thAy teno kartA AtmA nathI, kemake AtmA vepAranI kriyArUp pariNamato nathI. relvemAn mAlanAn vegan Ave tyAn mAlanAn rajakaNo potAnI kriyAvatI shaktithI kArya kare chhe. relanA DabAnA kAraNe te mAl Avyo chhe em nathI. mAlanI kriyA mAlamAn ane DabAnI kriyA DabAmAn potapotAnA kAraNe svatantra thAy chhe. AtmA to teno jANanAr chhe, kartA nathI. te paN kharekhar parane jANato nathI paN parasambandhInun potAnun gnAn thayun tene jANe chhe. samayasAr gAthA 7pamAn AvI gayun ke rAg thAy tenun je gnAn thayun te gnAn rAganun nathI paN te gnAn potAnun chhe. AtmA potAne jANe chhe. tyAn sAme jevI chIj chhe tevun ahIn gnAn thayun te gnAn potAthI thayun chhe. rAg ane sharIr chhe to tenA kAraNe gnAn thayun chhe em nathI. te chIj sambandhInA gnAnanI


PDF/HTML Page 1011 of 4199
single page version

utpatti kALamAn AtmA gnAnanA svaparaprakAshak svabhAvanA kAraNe parane paN jANe chhe gnAnamAn parane prakAshavAnun sAmarthya parane laIne nathI.

ahIn kahe chhe ke je pariName chhe te kartA chhe. A sharIr pariNamit thAy teno kartA sharIr chhe. par jIvanI dayA pALavAnA bhAv thAy te jIvanun pariNaman chhe ane teno kartA jIv chhe. ane te dayAnA pariNAm karma chhe.

pariName te kartA chhe ane pariNAm karma chhe; karma eTale kArya chhe. ‘तु’ ane ‘या परिणति सा क्रिया’ je pariNati chhe te kriyA chhe. prathamanI paryAy palaTIne vartamAn paryAy thaI te kriyA chhe. ‘त्रयम् अपि’ e traNey ‘वस्तुतया भिन्नम् न’ vastupaNe bhinna nathI. paryAyadraShTithI traN bhed paDe chhe, vastupaNe bhed nathI. samayasAr kaLashaTIkAnA 49mA shlokamAn to em kahyun chhe ke dravya kartA ane tenA pariNAm e tenun karma e paN upachArathI chhe. ane dravya parano kartA to upachArathI paN nathI. , vyavahArathI paN nathI. potAnA gnAn pariNAm te kArya ane teno kartA AtmA evo bhed upachAr chhe. nishchayathI to pariNAm ane pariNAmI abhed chhe.

ahIn to parathI bhinna pADavAnI vAt chhe eTale em kahyun ke je pariName chhe te kartA ane je pariNAm chhe te karma chhe. kharekhar to je pariName chhe te paryAy chhe, dravya tenun kartA nathI. pariNatino kartA pariNati pote chhe, kemake ek samayamAn je pariNati thaI te potAnA ShaTkArakathI thaI chhe. pariNati thaI te dravya-guNanA AlambanathI thaI nathI, paranA AlambanathI paN thaI nathI. shuddha pariNati ho ke ashuddha pariNati ho, te samay samayanA potAnA ShaTkArakathI thAy chhe. te kriyAnun kAraN dravya nathI. pariNatinun upAdAn kAraN pariNati pote chhe; pariNati dhruvathI thai chhe em nathI. pariNati pariNatithI thaI chhe.

ahA! pariName te kartA, pariNAm te karma ane pariNati te kriyA-em traN bhed pADavA te upachAr chhe. tyAre loko vrat, tap, bhakti ane brahmacharya pALavun emAn dharma mAne chhe, parantu e mAnyatA to mithyAtva chhe. vratAdi chhe te Asrav chhe. Asravanun pAlan karavun te mithyAtva chhe. rAgane pALavo-rAganI rakShA karavI te mithyAtva chhe. vartamAnamAn A badhI khUb gaDabaD chAle chhe. paN bhAI! tattva to A chhe. pariNati te kriyA, pariName te kartA ane pariNAm te karma- e traNey vastu chhe, vastuthI bhinna nathI.

paranun kArya potAthI thAy ane potAnun kArya parathI thAy e vastusvarUp nathI. kahe chhe ne ke kheDUto khetInAn kAm kare chhe; paN em chhe nahi. khetInAn kAm to enA kAraNe thAy chhe, jIvathI te thatAn nathI. khetInI pedAsh jIv kare chhe em chhe ja nahi. AtmAmAn AnandanI utpatti thAy te AtmAnI pedAsh chhe. khetInI pedAsh koN kare? khetInI pedAsh hun karun chhun em mAne te mithyAdraShTi chhe, e dukhanA bhAv chhe.


PDF/HTML Page 1012 of 4199
single page version

*kaLash pa1 bhAvArtha uparanun pravachan *

‘dravyadraShTie pariNAm ane pariNAmI abhed chhe, ane paryAyadraShTie bhed chhe. shuddha pariNAm ho ke ashuddha pariNAm ho, rAganA pariNAm ho ke arAganA pariNAm ho, dravyadraShTithI pariNAm ane pariNAmI abhed chhe, ane paryAyadraShTithI bhed chhe.

shrI panchAstikAyanI gAthA 1pamAn Ave chhe ke gnAn, darshan, chAritra, Anand Adi badhA guNo dhruv chhe, parantu paryAyadraShTie guNo pariName chhe em kahevAy chhe. dravyadraShTithI guN guNamAn dhruv chhe ane paryAyadraShTithI guN pariName chhe. A badhAn paDakhAne jANI yathArtha nirNay vaDe paryAyabuddhi chhoDIne dravyabuddhi kare to kShaNamAn samyagdarshan pragaT thAy chhe. paryAyabuddhi chhe te mithyAdraShTi chhe. pravachanasAr gAthA 93mAn kahyun chhe ke –‘पज्जयमूढा हि परसमया’ paryAyamUDh jIvo parasamay chhe.

tyAre koI vAndho le chhe ke paryAy to potAnI chhe. tene mAne te mUDh kem kahevAy? tene kahe chhe- are bhAI! ek samayanI paryAyane potAnun svarUp mAne te parasamay chhe kemake paryAy jeTalo ja trikALI AtmA nathI. paryAy jeTalo AtmAne mAne ane trikALI dravyane na mAne te paryAyamAn mUDh chhe, te parasamay chhe, mithyAdraShTi chhe. samakitI jIvanI prashansA karatAn nATak samayasAramAn banArasIdAs kahe chhe ke-

“svArathake sAche paramArathake sAche chitta,
sAche sAche bain kahain sAche jainamatI hain,
kAhUke viruddhi nAhi parajAyabuddhi nAhi,
AtamagaveShI na gRuhastha hain na jatI hain.
siddhi riddhi vRuddhi dIsai ghaTamain pragaT sadA,
antarakI lachchhisaun ajAchI lachchhapatI hain;
dAs bhagavantake udAs rahain jagatasaun,
sukhiyA sadaiv aise jIv samakitI hai.”

samakitIne paryAyabuddhi hotI nathI. dharmAtmA to svarUpanA lakShanA lakShapati chhe. dhanAdi sampattinA svAmI lakhapati e vAt nahi. nij chaitanyasvarUp lakShmInun jene lakSha chhe te lakShapati chhe. ajAchI lakShapati chhe eTale parathI potAnun kArya thAy em mAnatA nathI. ahAhA..! gRuhasthAshramamAn rahelA samakitI AvA hoy chhe. munipaNAnI to shI vAt! aho munipaNun! dhanya kShaN! dhanya avatAr! munipaNun e to sAkShAt chAritranI AnandadashA! loko samyagdarshan vinA vratAdi grahIne chAritra mAne chhe, paN emArga nathI.

ahIn kahe chhe-dravyadraShTie pariNAm ane pariNAmI abhed chhe ane paryAyadraShTie bhed chhe. ‘bhedadraShTithI to kartA, karma ane kriyA traN kahevAmAn Ave chhe paN ahIn


PDF/HTML Page 1013 of 4199
single page version

abhedadraShTithI paramArtha kahyo chhe ke kartA karma ane kriyA -traNey ek dravyanI abhinna avasthAo chhe, pradeshabhedarUp judI vastuo nathI.’ paranA pradesh bhinna chhe ahIn e apekShAe kathan chhe. nishchayathI paryAyanA pradesh bhinna kahevAmAn Ave chhe. ahIn to paranA pradeshathI potAnA pradesh bhinna siddha karavAnI vAt chhe.

nishchayathI to paryAyanun kShetra bhinna chhe ane dhruv dravyanun kShetra bhinna chhe. jeTalA kShetrathI paryAy UThe chhe eTalun kShetra dhruvathI bhinna gaNavAmAn Avyun chhe. bahu sUkShma vAt chhe, bhAI! potAnI kevaLagnAnanI paryAy, potAnI samyagdarshananI paryAyanun kShetra dravyanA kShetrathI bhinna chhe. be vachche bhed chhe. dravyano dharma ane paryAyano dharma banne bhinna chhe, svatantra chhe. samayasAranA samvar adhikAramAn kahyun chhe ke- vikalpanun kShetra bhinna chhe ane svabhAvanun kShetra bhinna chhe. vikalpa chIj bhinna chhe ane bhagavAn AtmA bhinna chhe. tyAn to eTalI vAt chhe paN bIje em vAt Ave chhe ke nirmaL pariNatinun kShetra bhinna, tenI shakti bhinna; paryAyano kartA paryAy, karma paryAy, sAdhan paryAy ane teno AdhAr paN te paryAy. aho! Avun ati sUkShma bhedagnAnanun svarUp chhe.

samayasAr kaLash 131 mAn kahyun chhe ke-

भेदविज्ञानतः सिद्धाः सिद्धा ये किल केचन।
अस्यैवाभावतः बद्धा बद्धा ये किल
केचन।।

je koI siddha thayA chhe te bhedavignAnathI siddha thayA chhe; je koI bandhAyA chhe te enA ja abhAvathI bandhAyA chhe. bhedagnAnanA abhAvathI bandhAyA chhe em kahyun chhe paN karmanA kAraNe bandhAyA chhe em nathI kahyun. tem vyavahAranA rAgathI siddhapad pAmyA chhe em nathI paN enAthI bhinnapaNAnun bhedagnAn karIne mukti pAmyA chhe.

lokone satya vAt sAmbhaLavA maLI nathI eTale ‘chor koTavALane danDe’ e nyAye satya vAtane jUThI TharAvavA lAgyA chhe; shun thAy? ahIn kahe chhe ke -agnAnabhAve vikAranA pariNAmano kartA AtmA chhe ane gnAnabhAve samyagdarshanAdi nirmaL paryAyano kartA AtmA chhe. kartA ane karma be bhinna pADavA te bhedakathan chhe, upachAr chhe. paryAyano kartA AtmA ane paryAy enun karma em bhed karavo te upachAr chhe. AtmA rAgano kartA ane parano kartA-e to kayAny rahI gayun. bhAI! Avo bhedagnAnano ati sUkShma mArga chhe.

ahAhA...! e bhedagnAnanun phaL shun? to kahe chhe anant gnAn ane anant Anand paryAyamAn pragaTe te enun phaL chhe. shrImade kahyun chhe ne ke-

“sAdi anant anant samAdhi sukhamAn”

bhedagnAnanA phaLamAn sAdi, anantakAL jIv anant sukh-samAdhidashAmAn raheshe.


PDF/HTML Page 1014 of 4199
single page version

bhUtakALathI bhaviShyano kAL anantaguNo adhik chhe. te anantakAL paryant jIv anant sukhamAn samAdhistha raheshe e bhedagnAnanun phaL chhe. aho bhedagnAn!

prashna– vyavahArane muktinun sAdhan kahyun chhe ne?

uttara– hA, paN e upachArathI kahyun chhe. ane te kathan agnAnInA rAgane lAgu paDatun nathI. jene nishchayanA bhAnapUrvak abhedaratnatray pragaT thayel chhe te gnAnIne je bhedaratnatrayano vikalpa sahacharapaNe chhe tene Arop ApIne vyavahArathI sAdhan kahyo chhe. bhedaratnatrayanA rAgano abhAv karIne mukti pAmashe e apekShAe tene paramparA kAraN kahyun chhe. bAkI vyavahArathI paramparA mukti thashe e vyavahAranayanun kathan chhe ane te asatyArtha chhe.

muktinun sAkShAt kAraN to abhedaratnatray chhe kemake abhedaratnatrayanI paryAyano vyay thaI kevaLagnAnanI paryAy utpanna thAy chhe. kharekhar to abhedaratnatrayathI kevaLagnAn thayun em kahevun e paN vyavahAr chhe. tathA trikALI shuddha dravyane tenun kAraN kahevun e paN upachAr chhe. kevaLagnAnanI paryAyanun vAstavik kAraN kevaLagnAnanI paryAy ja chhe, dravya-guN nahi, pUrvanI abhedaratnatrayanI paryAy paN nahi ane bhedaratnatrayano rAg paN nahi. bahu jhINI vAt, prabhu! bharatakShetramAn bhagavAnanI gerahAjarI chhe ane loko vyavahArathI dharma thAy em mAnavA lAgyA chhe. shun thAy bhAI? santono ane vItarAgano e abhiprAy nathI.

ahIn kahe chhe-kartA, karma kriyA-traNey ek dravyanI abhinna avasthAo chhe, pradeshabhedarUp judI vastu nathI. asankhya pradeshamAn paryAy utpanna thAy chhe, pradeshabhed nathI. bIje em Ave chhe ke paryAyanun kShetra bhinna ane dhruvanun kShetra bhinna chhe. e to dravya-paryAyanI paraspar bhinnatAnI vAt chhe. dharma ane dharmI banne nirapekSha chhe em siddha karavAnI vAt chhe. parantu ahIn to svadravya-paradravyanI bhinnatAnI vAt chhe. dravyanA pariNAm dravyathI abhinna chhe, paradravyathI bhinna chhe; paradravya emAn kAI karatun nathI.

nimittanA, vyavahAranA ane kramabaddhaparyAyanA lokone vAndhA chhe paN kramabaddhaparyAy e to vastunI sthiti chhe. ek pachhI ek je samaye je paryAy thavAnI hoy temAn dravya paN pheraphAr karI shakatun nathI. kramabaddhaparyAy thAy tene dravya jANe paN temAn pheraphAr dravya karI shakatun nathI. AtmA anant shaktiono pinD chhe. shaktivAn dravya shuddha chhe, tenA guNo shuddha chhe. ane tenI draShTi thatAn paryAy paN kramasar nirmaL pariName chhe. shaktinA varNanamAn vikArI pariNAmanI vAt nathI kemake ashuddhatA thAy evI dravyamAn koI shakti ja nathI. guNo akrame varte chhe ane paryAyo krame varte chhe. shaktivAn dravyanI jene draShTi thAy tene nirmaL paryAyo kramasar ek pachhI ek thayA ja kare chhe.

ahIn em kahe chhe ke kartA, karma, kriyA-traNeyanA pradesho abhinna chhe, te traN pradeshabhedarUp judI vastuo nathI. A pramANe paradravyathI bhinnatA kahI.


PDF/HTML Page 1015 of 4199
single page version

pharI paN kahe chhe ke-

* kaLash para shlokArtha *

‘एकः परिणमति सदा’ vastu ek ja sadA pariName chhe, ‘एकस्य सदा परिणामः जायते’ ekanA ja sadA pariNAm thAy chhe arthAt ek avasthAthI anya avasthA ekanI ja thAy chhe. ane ‘एकस्य परिणतिः स्यात्’ ekanI ja pariNati-kriyA thAy chhe; ‘यत’ kAraN ke‘एकम् अनेकम् न स्यात्’ ek dravya anek dravyarUp thAy nahi.

* kaLash para bhAvArtha uparanun pravachan *

‘ek vastunA anek paryAyo thAy chhe; temane pariNAm paN kahevAy chhe ane avasthA paN kahevAy chhe.’

pratyek AtmA ane pratyek paramANu samayasamayamAn anek paryAyayukta chhe. eTale ke pratyek dravya potAnI anek paryAyathI yukta chhe. mATe anya dravya tenI paryAy kare em nathI. pratyek dravyamAn anant guNo chhe. tethI ek samayamAn tenI paryAyo paN anant hoy chhe. mATe anant paryAyarahit koI dravya hotun nathI. jem Atmadravya anek paryAyayukta chhe tem anya dravya paN anek paryAyayukta chhe. to pachhI anek paryAyayukta bIjA dravyanI paryAyane AtmA kem kare?

dravya anek paryAyayukta hoy chhe. tene pariNAm paN kahe chhe. AtmA potAnI paryAy prasiddha kare tene pariNAm kahevAy chhe. ahIn sansAr paryAyanI ja vAt nathI. darek AtmA shuddha ke ashuddha anant paryAyayukta hoy chhe. ashuddha vakhate potAnI ashuddha anant paryAyayukta AtmA hoy chhe. to te ashuddha paryAyane anya dravya kem kare?

paryAyane avasthA paN kahe chhe. pratyek dravya potAnA anant guNanI avasthArUpe pariNaman kare chhe. paryAyane pariNAm paN kahe chhe, avasthA paN kahe chhe. have kahe chhe- ‘teo sangnA, sankhyA lakShaN, prayojanAdikathI judA judA pratibhAse chhe topaN ek vastu ja chhe, judA nathI.; evo ja bhedAbhedasvarUp vastuno svabhAv chhe.’

dravyanun nAm ane paryAyanun nAm judun chhe mATe sangnAbhede bhed chhe. dravya ek ane paryAy anek-em sankhyAbhed chhe. dravya trikAL rahe chhe ane paryAy ek samay, mATe lakShaNabhed chhe. ane dravya-paryAyanun prayojan bhinna chhe, mATe prayojanathI paN bhed chhe. topaN ek vastu ja chhe. dravyaparyAy ek vastu ja chhe. evo ja bhedAbhedasvarUp vastuno svabhAv chhe. AtmA abhedasvarUp chhe em shAstramAn Ave chhe. ahIn bhedAbhed svarUp lIdhun chhe.


PDF/HTML Page 1016 of 4199
single page version

samayasAranI sAtamI gAthAmAn lIdhun chhe ke vastu bhedAbhedasvarUp chhe. samajAvavAmAn je bhed paDe chhe te andar bhed chhe. parathI bhinna pADavAnI apekShAe abhed kahevAy paN vastumAn guN ane paryAyano bhed chhe. abhedanI draShTie dravya-guN-paryAy abhed chhe. bhedathI juo to traNano bhed chhe. vastu bhedAbhedasvarUp chhe. kaI apekShAe kathan chhe te yathArtha jANavun joIe. ekAnte abhed kaho to guN-paryAyano bhed siddha nahi thAy ane ekAnt bhed kaho to abhed siddha nahi thAy. mATe bhedAbhedasvarUp vastuno svabhAv chhe. sAtamI gAthAnA bhAvArthamAn chhelle kahyun chhe ke- “vItarAg thayA bAd bhedAbhedarUp vastuno gnAtA thaI jAy chhe.”

vaLI tyAn kahyun chhe-“ahIn koI kahe ke paryAy paN dravyanA ja bhed chhe, avastu to nathI; to tene vyavahAr kem kahI shakAy? tenun samAdhAna- e to kharun chhe paN ahIn dravyadraShTithI abhedane pradhAn karI upadesh chhe. abhedadraShTimAn bhedane gauN kahevAthI ja abhed sArI rIte mAlUm paDI shake chhe, tethI bhedane gauN karIne bhedane tene vyavahAr kahyo chhe. ahIn evo abhiprAy chhe ke bhedadraShTimAn nirvikalpa dashA nathI thatI ane sarAgIne vikalpa rahyA kare chhe; mATe jyAn sudhI rAgAdik maTe nahi tyAn sudhI bhedane gauN karI abhedarUp nirvikalpa anubhav karAvavAmAn Avyo chhe.”

juo A ekAnt! ekAnt abhed e ja samyagdarshanano viShay chhe. anekAnt lakShamAn hovA chhatAn samyak ekAnt je trikAL shuddha dravya abhed ekarUp akhanDAnandarUp chaitanya bhagavAn chhe e ja draShTino viShay chhe. samayasAranI 14 mI gAthAmAn paN samyak ekAntanun kathan Ave chhe ke- “je pote ekAnt bodharUp (gnAnarUp) chhe evA jIvasvabhAvanI samIp jaIne anubhav karatAn sanyuktapaNun abhUtArtha chhe-asatyArtha chhe.” ekAnt gnAyakasvarUp bhagavAn AtmAnI draShTi thayA vinA samyagdarshan thatun nathI. anekAnt upar draShTi rahe eTale ke dravya ane paryAy banne upar draShTi rahe to samyagdarshan na thAy.

vastu abhed chhe em vAt Ave te apekShAthI kathan chhe. parathI bhed chhe mATe potAnI apekShAe abhed kahyuun chhe. tyAn sAtamI gAthAmAn to em kahyun ke abhed je trikALI vastu chhe temAn paryAy nathI, gnAn nathI, darshan nathI, chAritra nathI, bhed vyavahAr paN nathI. e to abhedanI draShTi karAvavAnA prayojanathI paryAyAdi nathI em kahyun chhe. vastu to bhedAbhedasvarUp chhe. vItarAg thayA bAd bhedAbhedano gnAtA thaI jAy chhe. tyAre dravyane jANe chhe, paryAyane paN jANe chhe. paN jyAn sudhI rAgAdik maTe nahi tyAn sudhI bhedane gauN karIne abhedarUp nirvikalpa anubhav karAvavAmAn Avyo chhe.

rAgI prANIne bhed upar lakSha jAy to rAg ja thAy. bhedanun gnAn to kevaLagnAnIne paN chhe. kevaLI bhagavAn bhed-abhed badhun jANe chhe. bhedane jANavun te rAganun kAraN nathI, paN rAgI prANIne bhedanun lakSha thatAn rAg thAy chhe.


PDF/HTML Page 1017 of 4199
single page version

abhedadraShTimAn bhed mAlUm paDato nathI mATe abhedanI draShTimAn bhed nathI em kahyun chhe. andar guN-paryAyano bhed chhe to kharo, paN abhedanI draShTimAn bhed mAlUm paDato nathI. mATe bhedane gauN karIne-abhAv karIne nahi -vyavahAr kahel chhe. ekAnt ane anekAntanA bhAre goTA UThayA chhe. ahIn to abhedadraShTi karAvavA ekAnt bhaNI laI jAy chhe. paryAy ane bhedanun lakSha chhoDAvavA bhedane gauN karI abhUtArtha kahel chhe.

tyAre koI kahe ke bhedadraShTithI abhedadraShTi thAy ane abhedanI draShTithI paN abhedanun lakSha thAy em anekAnt karavun joIe. tene kahe chhe ke bhAI! evun anekAntanun svarUp nathI. bhedadraShTimAn nirvikalpa dashA thatI nathI. sarAgIne bhedanA lakShe vikalpa thAy chhe. bhedane jANavAthI rAg thAy em nahi. paN sarAgI prANI chhe tene bhed upar lakSha jAy to rAg thAy chhe. tethI nirvikalpa dashA karAvavA mATe trikALI abhed ekarUp chIjanI draShTi karo em samyak ekAnt kahyun chhe.

abhedadraShTithI samyagdarshan thAy ane bhedadraShTithI na thAy enun nAm anekAnt chhe. lokoe ekAnt-anekAntane samajyA vinA moTI gaDabaD karI dIdhI chhe. jene samyagdarshan pragaT karavun hoy teNe abhed upar draShTi mUkavI joIe. bhed ane paryAy hovA chhatAn ekAnt abhedanI draShTi karavAthI samyagdarshan pragaT thAy chhe. kathanchit bhedanA lakShathI ane kathanchit abhedanA lakShathI samyagdarshan thAy em chhe ja nahi. e anekAnt nathI, e to phudaDIvAd chhe.

juo, shun kahyun? vastunun svarUp to bhedAbhed chhe. vItarAg thayA pachhI abhedane jANe, bhedane paN jANe. paN sarAgI prANIne bhed upar lakSha jAy to rAg thAy chhe. mATe bhedane gauN karIne ek abhed upar draShTi sthApit karavI. Avo ja vItarAgano mArga chhe. shrImad rAjachandrajIe paN kahyun chhe ke-anekAnt paN samyak ekAnt evA nijapadanI prApti sivAy anya hetue upakArI nathI. bhAI! andar trikALI shuddha abhed chIj paDI chhe. enA upar draShTi ApyA vinA koI vratAdinA vikalpathI, rAgathI, bhedathI ke nimittathI samyagdarshan pragaT thAy em traNakALamAn banatun nathI. vaLI shrImad kahe chhe -

anekAntadraShTiyukta ekAntanI je sevA kare chhe eTale ke paryAyAdi bhedanun gnAn karIne je abhedanun sevan kare chhe te samyakpaNe sarvathI sarva prakAre hun bhinna chhun em jANe chhe. ek kevaL shuddha chaitanyasvarUpamAtra ekAnt shuddha anubhavarUp hun chhun, hun ekAnt shuddha AnandasvarUp chhun. juo, dukh chhe, ashuddhatA chhe e vAt karI nathI. samyagdarshanamAn samyak ekAnt hoy chhe. ahAhA..! achintya sukh paramotkRuShTa sukhamAtra ekAnt shuddha anubhavarUp hun chhun. tyAn nikShep shun? vikalpa shun? bhay shun? khed shun? bIjI avasthA shun? hun to mAtra nirvikalpa nijasvarUpamay upayog kartA chhun. tanmay thA to shAnti, shAnti, shAnti.


PDF/HTML Page 1018 of 4199
single page version

paryAyamAn ashuddhatA chhe ane bhed chhe e badhun ahIn uDADI dIdhun chhe. draShTino viShay Am ekAnt hoy chhe.

be kAraNathI kArya thAy em nathI. potAnA svarUpanA lakShathI ja samyagdarshan pragaT thAy chhe. kAraN ek ja chhe; parantu pramANagnAnamAn bIjun nimitta koN chhe enun gnAn karAvavA upachArathI ene kAraN kahevAy chhe.

nayachakramAn Ave chhe ke-shiShye prashna karyo ke prabhu! nishchayamAn to ekalun dravya Ave chhe, jyAre pramANano viShay to dravya ane paryAy banne chhe. mATe nishchay karatAn pramAN pUjya chhe? tenA javAbamAn kahyun ke -nahi, pramAN pUjya nathI. temAn paryAyano niShedh na Ave te pUjya nathI. Avo mArga chhe.

vaLI kahe chhe ke-

* kaLash pa3 shlokArtha uparanun pravachan *

‘न उभौ परिणमतः खलु’ be dravyo ek thaIne pariNamatAn nathI, ‘उभयोः परिणामः न प्रजायेत’ be dravyonun ek pariNAm thatun nathI ane ‘उभयोः परिणतिः न स्यात्’ be dravyonI ek pariNati -kriyA thatI nathI.

shun kahe chhe? AtmAmAn je ashuddha rAg-dveShAdi pariNAm thAy te potAthI paN thAy ane karmathI paN ashuddharUp chetanA thAy em nathI. be dravyonI ek pariNati hotI nathI. karmathI vikAr thAy chhe e mAnyatA khoTI chhe. potAnun ashuddha pariNaman potAthI thAy chhe. karma paN (jIvanun) ashuddha pariNaman karI de chhe em nathI. jIvadravya potAnI shuddha chetanArUp athavA ashuddha chetanArUp vyApyavyApakabhAvathI pariName chhe. pudgaladravya paN potAnA achetanalakShaN pariNAmarUp athavA gnAnAvaraNAdi karmarUpe pariName chhe. vastu to Am chhe. paN jIvadravya ane pudgaladravya banne maLIne ashuddha chetanArUp pariName chhe em nathI.

shrI jayasenAchAryanI TIkAmAn em Avyun chhe ke -jem mAtApitA vinA putra thato nathI tem AtmA ane karma vinA ashuddhatA thatI nathI. parantu e to tyAn pramANanun gnAn karAvavA em vAt karI chhe. ahIn kahe chhe ke jem AtmA ashuddhatArUpe vyApyavyApakabhAvathI pariName chhe tem pudgal paN AtmAne ashuddhatArUpe pariNamAvI de chhe em koI mAne to te em nathI. jIvadravya ane pudgaladravya banne maLIne ek paryAyapaNe pariName em chhe nahi. jaDakarma karmanI paryAyane kare ane jIvanA ashuddha pariNAmane paN kare em chhe nahi.

loko moTA vAndhA uThAve chhe. paN ahIn kahe chhe ke gnAnAvaraNAdi karma jIvamAn kAI karatun nathI. vikAr potAnI paryAyathI potAnA kAraNe thAy chhe. potAnI ShaTkArakanI


PDF/HTML Page 1019 of 4199
single page version

pariNatithI te paryAy thAy chhe. to koI kahe chhe ke jo karmanA nimitta vinA vikAr thAy to te svabhAv thaI jAy! are bhAI! vibhAvarUpe thAy te paN jIvano potAno paryAyasvabhAv chhe. ‘स्वस्य भवनम् स्वभावः’ potAnI shuddha-ashuddha paryAyarUpe pariNaman thAy te potAno svabhAv chhe. A trikALI svabhAvanI vAt nathI. A to paryAyasvabhAvanI vAt chhe. paryAy vibhAvarUp thAy te paryAyano svabhAv chhe.

prashna– to shun karma vinA vikAr thAy chhe?

uttara– hA, nishchayathI karma vinA vikAr potAthI thAy chhe. karmanI paryAy karmathI thAy chhe. jIvadravya ane pudgaladravya banne maLIne ek paryAyarUp pariNamatAn nathI. jIvanI paryAyane jIv kare ane jaDakarma paN kare em chhe nahi. kaLashaTIkAmAn kahyun chhe ke- “bhAvArtha Am chhe ke jIvadravya-pudgaladravya bhinna sattArUp chhe te jo pahelAn bhinna sattApaNun chhoDI ek sattArUp thAy to pachhI kartA -karma-kriyApaNun ghaTe. te to ekarUp thatAn nathI tethI jIv-pudgalanun paraspar kartA-karma-kriyApaNun ghaTatun nathI.

ashuddha pariNAm ekAnt potAthI thAy chhe, karmathI bIlakul nahi-Anun nAm anekAnt chhe. karma potAnI bhinna sattA chhoDI AtmAmAn AvI jAy to te ashuddha pariNAmane kare; paN em banatun nathI. tem jIv potAnI sattA chhoDI jaDakarmarUpe thAy to te karmapariNAmane kare. parantu potAnI sattA koI dravya traNakALamAn chhoDatun nathI. mATe jIv-pudgalanun paraspar kartA- karma-kriyApaNun ghaTatun nathI. panDit rAjamalajIe keTalun spaShTa karyun chhe. aho! pahelAnnA panDitoe bahu saras kAm karyun chhe.

panDit banArasIdAs to shvetAmbaramAn janmelA. paN digambaranI vAt sAmbhaLI tyAn thaI gayun ke mArga to A ja satya chhe. ahIn kahe chhe-be dravyanI ek pariNati thatI nathI; ‘यतः’ kAraN ke ‘अनेकम् सदा अनेकम् एव’ anek dravyo chhe te sadA anek ja rahe chhe, palaTIne ek thaI jatAn nathI.

kaLashaTIkAmAn kaLash par nA bhAvArthamAn kahyun chhe ke-“ gnAnAvaraNAdi dravyarUp pudgalapinD-karmano kartA jIv-vastu chhe evun jANapaNun mithyAgnAn chhe, kemake ek sattvamAn kartA- karma-kriyA upachArathI kahevAy chhe; bhinna sattvarUp chhe je jIvadravya ane pudgaladravya temane kartA-karma-kriyA kayAnthI ghaTashe?

AtmA karmabandhananI paryAyane kare ane jaDakarma jIvanA vikArI pariNAmane kare evun jANapaNun e mithyAgnAn chhe. ek sattAmAn paN kartA-karma nA bhed jo upachAr chhe to par sattAmAn AtmA kare ane AtmAnI sattAmAn par kare e vAt traNakALamAn satya nathI. karmathI vikAr thAy e vAt taddan khoTI chhe. anyamatavALA Ishvarane kartA mAne ane jaino jaDakarmane kartA mAne -e badhun samAn rIte agnAn ja chhe. ahIn to kahe chhe ke


PDF/HTML Page 1020 of 4199
single page version

anek dravyo sadA anek ja rahe chhe. jIv ane jaD dravyo bhinna bhinna anek chhe te anek ja rahe chhe, palaTIne ek thaI jatAn nathI.

A badhA ame kAryakartA chhIe em kahe chhe ne! are bhAI! paranun kArya tun kadI karI shakato ja nathI em ahIn siddha kare chhe. * kaLash pa3 bhAvArtha uparanun pravachan * ‘be vastuo chhe te sarvathA bhinna ja chhe, pradeshabhedavALI ja chhe. banne ek thaIne pariNamatI nathI, ek pariNAmane upajAvatI nathI ane temanI ek kriyA hotI nathI- evo niyam chhe.’

paravastu jo potAnI sattAmAn Ave to potAnun kArya kare; ane pote potAno abhAv karI bIjAnI sattAmAn praveshe to paranI kriyA kare. paN em chhe nahi. be vastuo chhe te sarvathA bhinna ja chhe. bene pradeshabhed chhe. paradravyanA pradesh ane svadravyanA pradesh bhinna bhinna ja chhe. AtmA potAnA asankhya pradeshamAn chhe ane paramANu potAnA ek pradeshamAn chhe. shun koInA pradeshamAn koI pese chhe? nA; potAnI sattAmAn paranI sattAno abhAv chhe ane paranI sattAmAn potAnI sattAno abhAv chhe. have abhAv chhe te bhAvane kaI rIte kare? bhAI A to nyAyathI samajavAnI vAt chhe. A kArakhAnAn chAle te kArya AtmA karato nathI. pote (AtmA) paramAn jAy to paravastunun kArya kare, paN em to chhe nahi. bhAI! paranI avasthA parathI thAy chhe. AtmAthI kadI nahi. dUdh chhe te agnithI unun thatun nathI. agni potAnI sattA chhoDI dUdhamAn pravesh kare to dUdhanI garam avasthAne kare. paN agni potAnI sattAmAn rahe chhe ane dUdh dUdhanI sattAmAn rahe chhe. mATe dUdh potAthI unun thayun chhe, agnithI nahi. prashna– pANI agnithI unun thayun em pratyakSha dekhAy chhe ne? uttara– nA; pANI agnithI unun thayun nathI. tun shun dekhe chhe bhAI? tun agnine dekhe chhe ke pANInI potAnI avasthAne? agni pANImAn peThI ja nathI. tArI draShTimAn pher chhe, bhAI! be vastu sarvathA bhinna chhe. bannene pradeshabhed chhe. mATe benun maLIne ek pariNAm thatun nathI. (pANI pANInI garam avasthAne kare ane agni paN pANInI garam avasthAne kare em chhe ja nahi.) tem AtmA ane karma be ek thaIne ek pariNAmane UpajAvatAn nathI. ashuddha pariNAmane AtmA paN kare ane gnAnAvaraNAdi karma paN kare em traNakALamAn banatun nathI. jIvamAn vikAr thAy chhe te potAthI thAy chhe, karmathI nahi. bhAI! shun thAy, vastunun svarUp ja Am chhe. kaLash pa4 mAn kaLash TIkAkAre kahyun chhe ke- “ ahIn koI matAntar nirUpashe ke dravyanI anant shaktio chhe, to ek shakti evI paN hashe ke ek dravya be dravyonA pariNAmane