Atmadharma magazine - Ank 001
(Year 1 - Vir Nirvana Samvat 2470, A.D. 1944)
(English transliteration). Entry point of HTML version.


Combined PDF/HTML Page 1 of 1

PDF/HTML Page 1 of 13
single page version

background image
Atmadharma
varSha 01
saLang ank 001
Version History
Version
Number Date Changes
001 Nov 2005 First electronic version.

PDF/HTML Page 2 of 13
single page version

background image
vArShik lavAjam chhuTak nakal
rUpiyA 2–8–0 chAr AnA
shiShTa sAhitya bhanDAr * moTA AnkaDiyA kAThiyAvAD
he savotkRuShTa sukhanA hetubhUt samyagdarshan!
tane atyant bhaktithI namaskAr ho.
A anAdi sansAramAn anant anant jIvo
tArA Ashray vinA anant–anant dukhane
anubhave chhe.
tArA paramAnugrahathI sva–svarUpamAn ruchi thaI;
param vItarAg svabhAv pratye param nishchay Avyo.
kRutakRutya thavAno mArga grahaN thayo. he jin vItarAg!
tamane atyant bhaktithI namaskAr karun chhun. tame A
pAmar pratye anant–anant upakAr karyo chhe.
he kundakundAdi AchAryo! tamArA vachano paN
svarUpAnusandhAnane viShe A pAmarane param
upakArabhUt thayAn chhe. te mATe tamane atishay
bhaktithI namaskAr karun chhun.
samyagdarshananI prApti vinA janmAdi dukhanI
Atyantik nivRutti banavA yogya nathI.
shrImad rAjachandra

PDF/HTML Page 3 of 13
single page version

background image
: 2 : Atmadharma 2000 : mAgashar :
shAshvat sukhano mArga darshAvatun
mAsik
Atmadharma
varSha 1 lun ank 1 mAgashar 2000
dar mahinAnI shud 2 nA pragaT thAy chhe. sharU thatA navA mahinAthI ja grAhak thaI shakAy chhe.
vArShik lavAjam rUA. 2–8–0 chhuTak nakal 4 AnA. paradeshanun vA. la. 3–2–0 grAhako taraphathI sUchanA AvyA vagar
navA ke jUnA grAhakone vI. pI. karavAmAn Avatun nathI.
lavAjam pUrUn thaye lavAjam pUrUn thayAnI slIp chhellA ankamAn chonTADI grAhakane jAN karavAmAn Ave chhe.
grAhak tarIke chAlu rahenAre kAn to manI–orDarathI lavAjam mokalI Apavun athavA vI. pI. thI lavAjam vasul karavAnI
sUchanA lakhI jaNAvavI.
ma. o. ke vI. pI. karavAnI sUchanA nahi Ave to grAhak tarIke chAlu rahevA nathI IchchhatA em samajI mAsik mokalavun
bandh karavAmAn Avashe.
namunAnI nakal maphat mokalavAmAn AvatI nathI. mATe namunAnI nakal mangAvanAre chha AnAnI TikiTo mokalavI.
saranAmAno pheraphAr amone turat jaNAvavo ke jethI navo ank navA saranAme mokalAvI shakAy.
grAhakoe patravahevAr karatI vakhate potAno grAhak nambar avashya jaNAvavA vinanti chhe.
varShanA koI paN mahinAthI grAhako nondhavAmAn AvatA hovAthI, mahinA karatAn ankanA pUnThA upar moTA akShare chhApavAmAn
AvatA sankhyAnkanI ja gaNatarI rAkhavAmAn Ave chhe. jeTalAmAn ankathI lavAjam bharavAmAn Ave te ankathI gaNIne bAr ank
grAhakone mokalavAmAn Ave chhe. eTale, grAhakoe paN mahinAnI nahi paN ankonI sankhyAnI ja gaNatarI rAkhavI.
* sol ejanTa * shiShTa sAhitya bhanDAr * vijayAvADI, moTA AnkaDiyA kAThiyAvAD *
अबुध्धस्य बोधनार्थं मुनिश्वरा देशयन्त्य भूतार्थ मू।
व्यवहारमेव केवलमवैति यस्तस्य देशना नास्ति।।
६।।
माणवक एव सिंहो यथा भवत्यनवगीत सिंहस्य।
व्यवहार एव हि तथा निश्चयतां यात्यनि श्च यज्ञस्य।।
७।।
पुरुषार्थ सिध्धयुपाय।
AtmAnI anAdinI sAt bhUlo
1. sharIrane potAnun mAnavun. [te jIv tattvanI viparIt
shraddhA chhe.]
2. sharIr upajatAn pote upajyo ane sharIrano nAsh thatAn
potAnA nAsh thayo mAnavo; [te ajIv tattvanI
viparIt shraddhA chhe.]
3. mithyAtva rAgAdi pragaT dukhadAyak chhe. chhatAn tenun sevan karI
sukh mAnavun. [te Astrav tattvanI viparIt shraddhA chhe.]
4. shubh ane ashubh bhAv bandh chhe. tenA phaLamAn rati,
viparIt shraddhA chhe.)
5. vItarAgI vignAn Atmahitanun kAraN chhe te kaShTadAyak
mAnavun [te samvar tattvanI viparIt shraddhA chhe.]
6. shubhAshubh bhAvanI IchchhAne na rokavI ane potAnI
[nij] shaktine khovI. (te nirjarA tattvanI viparIt
shraddhA chhe.)
7. nirAkuLatAne shivarUp (mokShanun svarUp) na mAnavI. [te
mokSha tattvanI viparIt shraddhA chhe.]
[chha DhALAnI bIjI DhALanI gAthA 3–5–6–7 ne AdhAre]
artha–munirAj agnAnIne samajAvavA arthe
asatyArtha je vyavahAranayane upadeshe chhe; parantu je keval
vyavahArane ja jANe chhe tene to upadesh Apavo ja yogya
nathI. vaLI jem koI sAchA sinhane na jANato hoy tene to
bilADun ja sinh chhe; tem je nishchayane na jANato hoy tene
to vyavahAr ja nishchayapaNAne prApta thAy chhe.
vratAdi chhoDavAthI vyavahAranun heyapaNun thatun nathI.
prashna:–tame vyavahArane asatyArtha ane hey kaho chho
to ame vrat, shIl, sanyamAdi vyavahAr kArya shA mATe
karIe? sarva chhoDI daIshun.
uttar:–kAI vrat, shIl, sanyamAdinun nAm vyavahAr
nathI paN, tene mokShamArga mAnavo e vyavahAr chhe; te chhoDI
de. vaLI evA shraddhAnathI tene to bAhya sahakArI jANI
upachArathI mokShamArga kahyo chhe; paN e to paradravyAshrit chhe,
ane sAcho mokShamArga to vItarAgabhAv chhe te svadravyAshrit
chhe. e pramANe vyavahArane asatyArtha–hey samajavo; paN
vratAdi chhoDavAthI kAI vyavahAranun hey––paNun thatun nathI.
nIchalI dashAe pravRuttimAn shubh bhAvane chhoDavAnun phaL
vratAdine chhoDI tun shun karIsh? jo hinsAdirUp
pravartish to tyAn to mokShamArgano upachAr paN sambhavato
nathI, tethI tyAn pravartavAthI shun bhalun thashe? UlaTo narakAdi
pAmIsh; mATe em karavun e to avichAr chhe. jo vratAdi
pariNati maTI keval vItarAg udAsIn bhAvarUp thavun bane
to bhale em kar, paN nIchalI dashAmAn em thaI shake nahi;
mATe vratAdi sAdhan chhoDI svachchhandI thavun yogya nathI.

PDF/HTML Page 4 of 13
single page version

background image
: mAgashar : 2000 Atmadharma : 3 :
shAshvat sukhano mArga darshAvatun mAsik
Atmadharma
varSha 1 : : ank 1
mAgashar : : 2000
* maLamag rahasya *
mUL mArag sAmbhaLo jinano re, karI vRutti akhanD sanmukh; mUL.
no’ya pUjAdinI jo kAmanA re, no’ya vhAlun antar bhavadukh. ,, 1
karI jojo vachananI tulanA re, jo jo shodhIne jin siddhAnt, ,,
mAtra kahevun paramArath hetuthI re, koI pAme mumukShu vAt. ,, 2
gnAn, darshan, chAritranI shuddhatA re, ek paNe ane aviruddha, ,,
jin mArag te paramArthathI re, em kahyun sidhdhAnte budhdha. ,, 3
ling ane bhedo je vratanA re, dravya desh kALAdi bhed, ,,
paN gnAnAdinI je shudhdhatA re, te to traNe kALe abhed. ,, 4
have gnAn darshanAdi shabdano re, sankShepe sUNo paramArtha; ,,
tene jotAn vichArI visheShathI re, samajAshe uttam AtmArtha. ,, pa
chhe dehAdithI bhinna AtmA re, upayogI sadA avinAsh; ,,
em jANe sadguru upadeshathI re, kahyun gnAn tenun nAm khAs. ,, 6
je gnAne karIne jANiyun re, tenI varte chhe shuddha pratIt, ,,
kahyun bhagavante darshan tehane re, jenun bIjun nAm samakIt. ,, 7
jem AvI pratIti jIvanI re, jANyo sarvathI bhinna asang, ,,
tevo sthir svabhAvate upaje re, nAm chAritra te aNaling. ,, 8
te traNe abhed pariNAmathI re, jyAre varte te AtmArUp, ,,
teh mArag jinano pAmiyo re, kimvA pAmyo te nij svarUp. ,, 9
evA mUL gnAnAdi pAmavA re, ane javA anAdi bandh, ,,
upadesh sadguruno pAmavA re, TALI svachchhand ne pratIbandh. ,, 10
em dev jinande bhAkhiyun re, mokSha mArganun shuddha svarUp, ,,
bhavya janonA hitane kAraNe re, sankShepe kahyun svarUp. ,, 11
shrImad rAjachandra

PDF/HTML Page 5 of 13
single page version

background image
: 4: Atmadharma 2000 : mAgashar :
nivedan
paramapUjya sadguru dev satpuruSh shrI kAnajI svAmIe samvat 1990 nA chaturmAsamAn rAjakoT sadar madhye shrI
samayasAr (hindI) nun vyAkhyAn sharu karyun hatun. ane tyArathI samAjane adhyAtmavRutti jAgRut thavA lAgI. teoshrIe
99 gAthAo temanI madhur spaShTa bhAShAmAn samajAvIne tenA atigahan Ashayo pragaT karyA hatA. chAturmAs pUrA thaye
teoshrI jAmanagar padhAryA ane tyAn paN te ja shAstranA vyAkhyAnano pravAh chAlu rahyo hato.
jAmanagarathI vihAr karI teo shrI krame krame sonagaDh padhAryA, ane temanun nivAs sthAn moTe bhAge tyAn ja
hoI te kram chAlu rAkhyo. san. 1995 tathA 1999 mAn teoshrIe rAjakoTanA shrAvakonAn AgrahathI chomAsu tyAn
gALavAnI vinati svIkArI, ane teoshrI hAl rAjakoT sadaramAn birAje chhe.
samvat 1994 mAn sonagaDhamAn shrI jain svAdhyAyamandir khullun mUkavAmAn Avyun tyAr pachhI tyAn ek derAsar tathA
samosaraN ane atithio mATe shrI khushAlajain atithigRuh bandhAvavAmAn AvyAn chhe. tathA samvat 1998mAn shrI
sanAtan jain brahmacharyAshram sthApan karavAmAn Avyun chhe. temAn brahmachArIone jain shAstrono abhyAs niyamit rIte
karAvavAmAn Ave chhe. jeno abhyAsakram traN varShano rAkhel chhe.
samvat 96–97 mAn unALAnI rajAomAn ek mAs mATe dhArmik vargo kholavAmAn AvyA hatA. te vakhate
lagabhag 80 vidyArthIoe bhAg lIdho hato. ane samAjanI jAgRut thatI AdhyAtmavRutti poShAy e mATe judA judA
prakAshano A sansthA taraphathI pragaT karavAmAn Avel chhe. jenI TUnkAmAn vigat nIche pramANe chhe.
(1) shrImAn himmatalAl jeThAlAl shAhe anuvAd karIne taiyAr karI Apel shrI gujarAtI samayasAranI nakal
2000 chhapAvavAmAn Avel te prasiddha thatAn pahelAnn teno moTo bhAg khapI gayo hato. parantu mumukShu bhAI bahenone lAbh
maLe te mATe je bhAIoe vadhAre nakalo lIdhI hatI te temaNe sansthAne bheT ApI tethI teno lAbh samAjanA ghaNA
mumukShu bhAI bahenoe uThAvyo. e pramANe be hajAr nakalo chhuTI chhuTI vechAI gaI jenI 50 nakal hAl bAkI chhe. jethI
kAgaLanA bhAv ghaTatA temaj deshanI sthiti sudharatA sanskRit TIkAsahit tenI bIjI AvRutti pragaT karavAno vichAr chhe.
A uparAnt A sansthA taraphathI nIchenA pustak pragaT thayA ane vechAyA chhe.
shrI samayasAranun harigIt. 1000 pahelI AvRutti khapI gaI.
shrI samayasAranun harigIt. 2000 bIjI AvRutti 1000 nakal khapI gaI.
shrI samayasAranI asal gAthA harigIt tathA artha sahitano guTako jenI be AvRutti chhapAI tenI pelI
AvRuttinI 1000 nakal khapI gaI. bIjI AvRuttinI 2000 nakalamAnthI ek hajAr vechAI gaI.
AtmalakShmI nakal 1000 khapI gaI. AtmaprabhA nakal 1000 khapI gaI.
sarva sAmAnya pratikramaN 1000 chhapAI. 500 khapI gaI. anubhav prakAsh 1000 chhapAI pa00 khapI gaI.
Atmasiddhi uparanA pUjya kAnajI svAmInA pravachanonI pahelI AvRuttinI ek hajAr nakal khapI gaI. bIjI
AvRutti chhapAy chhe. je lagabhag doDhek mAnsamAn pragaT thashe.
Atmasiddhi nAnI DAyarInAn AkAranI 3000 svAdhyAy mATe mumukShu bhAI bahenone bheT ApavAmAn Avel chhe.
siddhAnt praveshikAnI lagabhag 900 nakal khapI gaI chhe. te sivAy bIjA pustako paN prasiddha thayA chhe. ane
teno moTo bhAg khapI gayo chhe.
A uparAnt hindI samayasAr, hindI pravachanasAr, hindI panchAstikAy, hindI padyAnandI, niyamasAr, panchAdhyAy,
aShTapAhuD, sarvArtha siddhi, hindI samayasAr nATak, samayasAr kaLashA, artha prakAshikA rAjavArtik dravya sangrah temaj gujarAtI
shrImad rAjachandranA pustako tathA kalolathI pragaT thayel shrI mokShamArga prakAshak vagere sankhyAbandh pustako ahInthI prachAr pAmyA chhe.
e rIte gujarAt ane kAThiyAvADamAn adhyAtmarasamAn samAj moTA pramANamAn ras laI rahel chhe te siddha thAy chhe.
kuladharmanA bhed rahit ghaNA mumukShoo A pravRuttimAn ras laI rahyA chhe. ane jain dharma e koI vADo ke sampradAy nathI,
paN AtmAnun ja svarUp chhe. ane te ek sAyansa (vignAn) chhe em temAn ras lenArA bhAI–bahenone jaNAvA lAgyun chhe.
ghaNA mumukShu bhAI bahenonI mAgaNI evI chhe ke, harek vakhate teo pU. gurudev birAjatA hoy tyAn AvI temanI
amRut vANIno lAbh laI shake nahi, tethI adhyAtmane lagatA viShayone anusaratun ek patra hoy to temanI jignAsAne
visheSh poShaN maLe. e mAgaNI yogya jaNAtAn A mAsik patra ‘Atmadharma’ sharU karavAmAn Avel chhe.
A patramAn AdhArabhUt shAstromAnthI samAjanI dharma viShayak jignAsA vadhe evA lekho ApavAmAn Avashe, ane
te uparAnt bIjA koI lekhoprasiddha thashe to te lekho vItarAge prarUpel bhAvone anusarIne ja hovAnI khAtarI thayA pachhI
ja prasiddha karavAmAn Avashe. temaj pUjya mahArAjashrInI pravRutti ane A sansthAne ange chAlatI bIjI pravattionA
samAchAr ApavAmAn Avashe. rAjakoT rAmajI mANekachand doshI 29–11–43 pramukh
shrI jain svAdhyAy mandir TrasTa sonagaDh

PDF/HTML Page 6 of 13
single page version

background image
: mAgashar : 2000 Atmadharma : 5:
panchaparameShThinun svarUp
णमो अरहंताणं। णमो सिध्धाणं। णमो आयरियाणं। णमो उवज्जायाणं। णमो लोए सव्व साहुणं।
A prAkRit bhAShAmay namaskAr mantra chhe. te mahA mangal svarUp chhe. tenun sanskRit nIche pramANe chhe.
नमोऽर्हद्दम्य.। नमः सिध्धेभ्यः। नमः आचार्यभ्यः। नमः उपाध्यायेभ्यः। नमः लोके सर्व साधुभ्यः।
artha:– lokamAn vartamAn sarva arihanto, siddho, AchAryo, upAdhyAyo ane sAdhuone namaskAr. e pramANe
namaskAr karyA chhe. tethI tenun nAm namaskAr mantra chhe.
have ahIn jene namaskAr karyA chhe tenun svarUp–chintavan karIe chhIe. kAraN ke svarUp jANyA vinA e nathI
samajAtun ke, hun kone namaskAr karun chhun ane te sivAy uttam phaLanI prApti kayAnthI thAy? mATe pratham arihantanun svarUp
vichArIe.
arihantanun svarUp
je gRuhasthapaNun chhoDI munidharma angIkAr karI, nij svabhAv sAdhan vaDe chAr ghAtI karmono kShay karI anant
chatuShTay rUpe birAjamAn thayA chhe. tyAn anant gnAn vaDe to pot potAnA anant guN, paryAy sahit samasta jIvAdi
dravyone yugapat visheShapaNAe karI pratyakSha jANe chhe. anant darshan vaDe tene sAmAnya paNe avaloke chhe. anant vIrya vaDe
uparyukta sAmarthyane dhAre chhe. tathA anant sukh vaDe nirAkul paramAnandane anubhave chhe.
vaLI je sarvathA sarva rAg–dveShAdi vikAr bhAvothI rahit thaI shAnt ras rUp pariNamyA chhe, kShudhA, tRuShAdi samasta
doShothI mukta thaI devAdhidevapaNAne prApta thayA chhe. Ayudh, ambarAdi vA angavikArAdi je kAm, krodhAdi nindya bhAvonA
chihna chhe, tethI rahit jenun param audArik sharIr thayun chhe, jenA vachan vaDe lokamAn dharmatIrtha pravarte chhe, je vaDe anya
jIvonun kalyAN thAy chhe, anya laukik jIvone prabhutva mAnavAnAn kAraN rUp anek atishay (param adbhUt prabhAv)
tathA ghaNA prakAranA vaibhavanun jene sanyuktapaNun hoy chhe. tathA jene potAnA hit arthe shrI gaNadharAdi munio ane
IndrAdi uttam jIvo sevan kare chhe. evA sarva prakAre pUjavA yogya shrI arihant devane amArA namaskAr ho.
have shrI siddha prabhunun svarUp kahIe chhIe.
siddhanun svarUp.
je gRuhasthAvasthA tajI, munidharmasAdhan vaDe chAr ghAtI karmono nAsh thatAn anant chatuShTay bhAv pragaT karI
keTalAnk kAL vitye chAr aghAtI karmonI paN bhasma thatAn param audArik (A sharIramAn nigod jIv rahetA nathI. dhAtu,
upadhAtu–sarvashuddha kapur samAn nirmal thaI jAy chhe.) sharIrane chhoDI Urdhvagaman svabhAvathI lokanA agrabhAgamAn jaI
birAjamAn thayA chhe, tyAn jene sampUrNa paradravyono sambandh chhUTavAthI mukta avasthAnI siddhi thaI chhe, charam
[antim]
sharIrathI kinchit nyUn puruShAkAravat jenA Atmapradeshono AkAr avasthit thayo chhe. pratipakShI karmono nAsh thavAthI
samasta gnAn darshanAdi Atmik guNo jene sampUrNa paNe svabhAvane prApta thayA chhe. jene bhAvakarmono abhAv thavAthI
nirAkul Anandamay shuddha svAbhAvik bhAvanun vignAn thAy chhe je vaDe potAne siddha samAn thavAnun sAdhan thAy chhe, tethI
sAdhavA yogya potAnun shuddha svarUp tene darshAvavA mATe je pratibimb samAn chhe. evI niShpannatAne pAmelA siddha
bhagavAnone amArA namaskAr ho.
have AchArya, upAdhyAy ane sAdhunun svarUp avalokIe chhIe:–
AchArya, upAdhyAy ane sAdhunun svarUp
je virAgI banI samasta parigrah chhoDI shuddhopayogarUp munidharma angIkAr karI, antarangamAn to e shuddhopayog
vaDe pote potAne anubhave chhe, paradravyamAn ahan buddhi dhAratA nathI. potAnA gnAnAdik svabhAvane ja potAnA mAne chhe.
parabhAvomAn mamatva karatA nathI, paradravya vA tenA svabhAvo je gnAnamAn pratibhAse chhe tene jANe chhe to kharA, parantu IShTa
aniShTa mAnI temAn rAg–dveSh je karatA nathI, sharIranI anek avasthA thAy chhe, bAhya nAnAn prakAranA nimitto bane chhe,
parantu tyAn kaIpaN sukh dukh je mAnatA nathI, vaLI potAne yogya bAhyakriyA jem bane chhe tem bane chhe. parantu tene
khenchI–tANI je karatA nathI, jeo potAnA upayogane bahu bhamAvatA nathI, paN udAsIn thaI nishchal vRuttine dhAraN kare
chhe. kadAchit mand rAganA udayathI shubhopayog paN thAy chhe. te vaDe teo shudhdhopayoganA bAhya sAdhanomAn anurAg kare
chhe. parantu e rAg bhAvane paN hey jANI dUr karavA Ichchhe chhe, tIvra kaShAyanA udayanA abhAvathI hinsAdirUp
ashubhopayogarUp pariNatinun to astitva ja jene rahyun nathI evI antarang avasthA thatAn bAhya digambar saumya
mudrAdhArI thayA chhe, sharIr sanskArAdi vikriyAthI jeo rahit thayA chhe, vanakhanDAdi viShe jeo vase chhe. jeo aThThAvIsh
mUl guNonun akhanDit pAlan kare chhe. bAvIsh paritahane jeo sahan kare chhe. bAr prakAranA tap jeo Adare chhe.
kadAchit dhyAn mudrA dharI pratimAvat nishchal thAy chhe. kadAchit adhyayanAdi bAhya dharmakriyAmAn pravarte chhe. koI

PDF/HTML Page 7 of 13
single page version

background image
: 6: Atmadharma 2000 : mAgashar :
veLA munidharmane sahakArI sharIranI sthiti arthe yogya AhAravihArAdi kriyAmAn sAvadhAn thAy chhe, e pramANe jeo
jain muni chhe te sarvanI evI ja avasthA hoy chhe.
teomAn samyaggnAn–chAritranI adhikatA vaDe pradhAnapadane pAmI jeo sanghamAn nAyak thayA chhe, mukhyapaNe to
nirvikalpa svarUpAcharaN viShe ja jeo nimagna chhe. parantu kadAchit dharmalobhI anya jIvAdine dekhI rAg–anshanA udayathI
karuNA budhdhi thAy to temane dharmopadesh Ape chhe. dIkShAgrAhakane dIkShA Ape chhe; potAnA doSh pragaT kare tene prAyashchit
vidhi vaDe shudhdha kare chhe. evA AchAr pALanArA–paLAvanArA shrI AchArya mahArAjane amArA namaskAr ho. vaLI je
muni ghaNA jainashAstronA gnAtA hoI sanghamAn paThan pAThananA adhikArI banyA hoy, samasta shAstronA prayojan bhUt
arthane jANI ekAgra thaI je. potAnA svarUpane dhyAve chhe. parantu kadAchit kaShAy–ansh nA udayathI tyAn upayog na thambhe
to pote Agamano svAdhyAy kare chhe, vA anya dharmabuddhivAnane bhaNAve chhe. e pramANe samIpavartI bhavya jIvone
abhyAs karAvavAvALA shrI upAdhyAy parameShThine namaskAr ho. e be padavI– dhArak uparAnt munipadanA dhArak chhe. te
samasta munio Atma svabhAvane sAdhe chhe. potAno upayog par dravyamAn IShTa–aniShTapaNun mAnI phasAy nahi vA jAy
nahi tem upayogane sAdhe chhe, bAhya sAdhan bhUt tapashcharaNAdi kriyAmAn pravarte chhe, vaLI kadAchit bhakti vandanAdi kAryamAn
paN pravarte chhe, evA Atma svabhAvanA sAdhak sAdhu parameShThine amArA namaskAr ho.
‘e pramANe arahantAdinun svarUp vItarAg vignAnamay chhe, e vaDe ja arahantAdi stutiyogya mahAn thayA chhe.
kemake jIvatattvathI to sarva jIvo samAn chhe, parantu rAgAdi vikAr vaDe vA gnAnanI hInatA vaDe jIv nindA yogya thAy chhe.
have arahant–siddhane to sampUrNa rAgAdinI hInatA tathA gnAnanI visheShatA thavAthI sampUrNa vItarAg, vignAnabhAv sambhave
chhe; tathA AchArya, upAdhyAy ane sAdhune ekadesh rAgAdinI hInatA tathA gnAnanI visheShatA thavAthI ekadesh vItarAg
bhAv sambhave chhe; mATe e arahantAdi stuti yogya mahAn jANavA.
temAn paN em samajavun ke e arahantAdi padamAn mukhya paNe to shrI tIrthankarano tathA gauN paNe sarva kevaLIno
adhikAr chhe.
chaudamA guNasthAnanA anantar samayathI mAnDI siddha nAm jANavun.
vaLI jene AchAryapad prApta hoy te sanghamAn raho vA ekAkI AtmadhyAn karo vA ekal vihArI ho vA
AchAryomAn paN pradhAnatAne pAmI gaNadharapadanA dhArak ho e sarvanun nAm AchArya kahevAmAn Ave chhe.
paThan–pAThan to anya muni paN kare chhe. parantu jene AchArya dvArA upAdhyAyapad prApta thayun hoy te Atma
dhyAnAdi karatA chhatAn paN upAdhyAy nAm ja pAme chhe.
je padavI dhArak nathI te sarva sAdhu sangnAnA dhArak jANavA.
ahIn evo koI niyam nathI ke panchAchAranA pAlan vaDe ja AchAryapad hoy chhe, paThan–pAThanAdi vaDe upAdhyAy
pad hoy chhe, ke mUlaguNanA sAdhan vaDe sAdhu pad hoy chhe. kAraNake e sarva kriyAo to sarva munijanone sAdhAraN rUp chhe.
parantu shabdanayathI teno akSharArtha Avo karavAmAn Ave chhe; paN samabhirUDhanayathI apekShAe ja e AchAryAdinAm
jANavAn. jem shabdanayathI je gaman kare tene gAy kahe chhe, parantu gaman to manuShyAdi paN kare chhe, eTale samabhirUDhanayathI
paryAy apekShAe e nAm chhe; te ja pramANe ahIn paN samajavun.
ahIn siddha bhagavAnanI pahelAnn arahant prabhune namaskAr karyA tenun shun kAraN evo koIne sandeh upaje tenun samAdhAn.
arihant prabhune pratham namaskAr karavAnun kAraN.
namaskAr karIe chhIe e to potAnun prayojan sAdhavAnI apekShAe karIe chhIe. have arihantathI upadeshAdinun
prayojan visheSh siddha thAy chhe, mATe temane pahelAnn namaskAr karAy chhe.
e pramANe arihantAdinA svarUpanun chintavan karavun; kAraNake svarUpachintavan karavAthI kArya visheSh siddha thAy chhe.
vaLI e arihantAdine panch parameShThi paN kahIe chhIe. kAraNake je sarvotkRuShTa hoy tenun nAm parameShTha chhe. e pAnch
parameShThanA samAhAr [samudAy] nun nAm panchaparameShThi jANavun.
(मोक्षमार्ग प्रकाशक)
pAnch mahAvrat, pAnch samiti, panchendriyanirodh, chha Avashyak, kesh–loch, snAnAbhAv, nagtanA, andatadhovan,
bhUmishayan, khaDAbhojan, ane ek vakhat AhAragrahaN–aThThAvIsh mUl guNo chhe. ‘kShudhA, tRuShA, shIt, uShNa, DAnsamashak,
nagnatA, arati, strI, charyA, niShadhA (dhyAnAsanathI achyuti) shayyA, Akrosh, vadh, yAchanA, alAbh, rog, tRuNasparsha,
mal, satkAr puraskAr, pragnA, agnAn, ane sadarshan–bAvIsh pariShah chhe. anashan (upavAs) avamaudarya
(alpaAhAr) vRutti parisankhyAn (vRuttino sankoch), rasaparityAg, vivikta shayyAsan (ekAnta pavitra sthAnamAn
shayan tathA Asan) kAyakalesh (AtApanA) A chha bAhya tap chhe; prAyashchit (shuddhi), vinay vaiyAvRutya svAdhyAy,
vyutsarga (bAhya ane Abhyantar parigrahano tyAg), dhyAn–A chha Abhyantar tap chhe.

PDF/HTML Page 8 of 13
single page version

background image
: mAgashar : 2000 Atmadharma : 7:
* sabhAmAn adhyAtmopadesh *
koI jIv kahe chhe ke, dravyAnuyog (shuddhAtmAno adhikAr hoy evAn shAstro) mAn vrat, sanyamAdi vyavahAradharmanun
hInapaNun pragaT karyun chhe. samyagdraShTinA viShay bhogAdine nirjarAnAn kAraN kahyAn chhe. ItyAdi kathan sAmbhaLI jIv svachchhandI
banI puNya chhoDI pApamAn pravartashe tethI tene vAnchavA–sAmbhaLavA yogya nathI. tene kahIe chhIe ke:–
jem sAkar khAtAn gadheDun marI jAy tethI kAI manuShya to sAkar khAvI na chhoDe. tem koI viparIt buddhi jIv
adhyAtma ganratho sAmbhaLI svachchhandI thAy tethI kAI vivekI jIv to adhyAtma granthono abhyAs na chhoDe. hA! eTalun kare ke
jene svachchhandI thavAno ThekANe ThekANe niShedh karavAmAn Ave chhe, tethI je tene barAbar sAmbhaLe chhe te to svachchhandI thato nathI.
chhatAn koI ekAd vAt sAmbhaLI potAnA abhiprAyathI svachchhandI thAy to tyAn granthano doSh nathI paN te jIvano doSh chhe. vaLI
jo jUThI, doShI kalpanA vaDe adhyAtmashAstronA vAchan–shravaNano niShedh karavAmAn Ave to mokSha mArgano mUL upadesh to tyAn
ja chhe. eTale teno niShedh karatAn mokSha mArgano niShedh thAy chhe. jem meghavRuShTi thatAn ghaNAn jIvonun kalyAN thAy chhe, chhatAn
koIne ulaTun nukasAn thAy to tenI mukhyatA karI meghano niShedh na karavo, tem sabhAmAn adhyAtma upadesh thatAn ghaNAn jIvone
mokShamArganI prApti thAy chhe. chhatAn koI UlaTo pApamAn pravarte to tenI mukhyatA karI adhyAtma shAstrono to niShedh na karavo.
bIjun adhyAtma granthothI koI svachchhandI thAy te to pahelAnn mithyAdraShTi hato, ane Aje paN mithyAdraShTi ja rahyo.
hA! eTalun ja nukasAn thAy ke tene sugati na thatAn kugati thAy vaLI adhyAtmopadesh na thatAn ghaNAn jIvone mokShamArganI
prAptino abhAv thAy chhe. eTale tethI to ghaNAn jIvonun bUrun thAy chhe mATe adhyAtma upadeshano niShedh karavo yogya nathI.
nIchalI dashAvALAne kayo upadesh yogya?
shankA:–dravyAnuyogarUp adhyAtma upadesh chhe te utkRuShTa chhe, ane te uchcha dashAne prApta hoy tene ja kAryakArI chhe.
paN nIchalI dashA vALAone to vrat sanyamAdino ja upadesh Apavo yogya chhe.
samyagdarshanA nivAsanA chha pad.
1. ‘AtmA’ chhe.
2. ‘AtmA’ vastu tarIke nitya chhe. paN trikAL TakI avasthA draShTie samaye samaye pote potAnI avasthA badale chhe.
3. AtmA nij karma shuddhA–shudhdha bhAvano kartA chhe. 4. AtmA potAnA shudhdhA–shudhdha bhAvano bhoktA chhe.
5. AtmAnI sampUrNa shudhdha avasthA [mokSha] pote pragaT karI shake chhe.
6. agnAn [mithyAtva] ane rAgadveShanI nivRutti e mokShano upAy chhe.
A chha mahA pravachanonun nirantar sanshodhan karajo. shrImad rAjachandra
samAdhAn:–jin matamAn to evI paripATI chhe ke pahelAnn samyaktva hoy pachhI vrat hoy. have samyaktva to
svaparanun shradhdhAn thatAn thAy chhe. tathA te shraddhAn dravyAnuyogano abhyAs karatAn thAy chhe; mATe pahelAn dravyAnuyog
anusAr shraddhAn karI samyagdraShTi thAy ane tyAr pachhI charaNAnuyog anusAr vratAdi dhAraN karI vratI thAy. e pramANe
mukhyapaNe to nIchalI dashAmAn ja dravyAnuyog kAryakArI chhe. tathA gauNapaNe jene mokShamArganI prApti thatI na jaNAy tene
pahelAnn koI vratAdino upadesh ApavAmAn Ave chhe. mATe uchcha dashAvALAne adhyAtma upadesh abhyAs karavA yogya chhe
em jANI nIchalI dashAvALAoe tyAnthI parAngamukh thavun yogya nathI.
nIchalI dashAvALAne te svarUp bhAse ke kem?
shankA:–UnchA upadeshanun svarUp to nIchalI dashAvALAne bhAse nahi.
samAdhAn:–anya to anek prakAramAn chaturAI jANe chhe, ane ahIn mUrkhatA pragaT kare chhe te yogya nathI. abhyAs
karatAn svarUp barAbar bhAse chhe. tathA potAnI budhdhi anusAr thoDun ghaNun bhAse chhe, parantu sarvathA nirudyamI thavAne poShaN
karIe to jinamArganA dveShI thavA jevun chhe.
A nikRuShTa kALe te upadeshanI mukhyatA yogya chhe?
shankA:–A kAL niShkRuShTa (adham) chhe mATe utkRuShTa adhyAtmanA upadeshanI mukhyatA karavI yogya nathI.
samAdhAn:–A kAL sAkShAt mokSha thavAnI apekShAe nikRuShTa chhe, paN AtmAnubhav Adi vaDe samyaktvAdi hovAnI
A kALamAn manA nathI, mATe AtmAnubhavAdi arthe dravyAnuyogano abhyAs avashya karavo. mokSha pAhuDamAn paN kahyun chhe ke:–
अज्जवि तिरयणसुध्धा अप्पा झाएवि लहइइंदत्तं।
लोयंतिय देवतं तत्थ चुआणिव्वुदि जंति।।
artha:–A panchamakALamAn paN je jIv samyakdarshan gnAn, chAritranI shudhdhie sanyukta hoy te AtmAne dhyAvI
Indrapad tathA lokAntik devapad pAme chhe. vaLI tyAnthI AvI nirvAN pAme chhe.
mATe A kALamAn paN dravyAnuyogano upadesh mukhya jarUrI chhe. मोक्षमार्ग प्रकाशक

PDF/HTML Page 9 of 13
single page version

background image
: 8: Atmadharma 2000 : mAgashar :
mokShanI kriyA
prakaraN 1 la
ज्ञान क्रियाभ्याम् मोक्षbhAg–1
1:–prakaraNane mathALun Apelun sUtra bahu nAnun chhe, paN teno artha sAmAnya mANaso ke jeo pote dharmI hovAnun
mAne chhe, teo moTe bhAge samajatA nathI, tethI ahIn lakhavAmAn Ave chhe.
2:–kriyA shabdanA artha nIche pramANe chhe.
[1] AtmA ke pudagalanun ek AkAsh pradeshathI bIjA AkAsh pradeshamAn gaman te kriyA; A vyAkhyA
rAjavArtikamAn nIche pramANe ApI chhe:–
उमय निमित्तापेक्षः पर्याय विशेषो द्रव्यस्य देशांतर प्राप्ति हेतुंः क्रियाः।। १।।
artha:–ubhayanimitta eTale abhyantar ane bAhya kAraNo dvArA je dravyane ek deshathI bIjA deshanI prApti thAy chhe.
evI visheSh paryAy [avasthA] nun nAm kriyA chhe. (juo rAjavArtik adhyAy pa sUtra 7 nIche pahelI kArikA pAnun
84] [A kriyAne mokSha sAthe sambandh nathI.]
[2] kriyAno bIjo artha pariNati chhe; shrI samayasAramAn kalash 51 mAn kriyAno artha nIche pramANe Apyo chhe.
यः परिणमति सकर्ता यः परिणाभो भवे तु तत्कर्म।
या परिणतिः कियासा त्रयमपि भिन्न न वस्तुतया।। ५१।।
artha:–je pariName chhe te kartA chhe. [pariNamanAranun] je pariNAm chhe te karma chhe, ane je pariNati chhe te kriyA chhe;
e traNey vastupaNe bhinna nathI. 51. (juo gujarAtI samayasAr pAnun. 126.)
[3] AtmAnA tathAvidh pariNAm te jIvanI kriyA; kemake sarva dravyonAn pariNAm lakShaN te kriyA chhe; AtmAnA
pariNAm te AtmAnI kriyA hovAthI jIvamayI kriyA te kahevAy chhe; je dravyanI je pariNAmarUp kriyA chhe tenAthI te dravya tanmay chhe:
e kAraNe jIv paN tanmay hovAthI te jIvamayI kriyA te jIvanI (AtmAnI) kriyA chhe. [juo shrI pravachanasAr pAnun–171–
172 sanskRit tathA hindI TIkA.] AtmA ane jIv e ek ja arthamAn vaparAy chhe. tethI te paryAyavAchak shabdo chhe.
shrImad rAjachandrajI paN tem ja nIchenA shabdomAn kahe chhe:– ‘sarva padArtha artha kriyAsampanna chhe, kanIne kaI pariNAm kriyA
sahit ja sarva padArtha jovAmAn Ave chhe; AtmA paN kriyAsampanna chhe.’ (juo shrI sarvasAmAnya pratikramaN Avashyak pAnun–9.)
3:–kriyA shabdanA artha upar kahyA te uparathI nIche mujab sidhdhAnto mukarar thAy chhe.
(1) darek dravyanun pariNAm te kriyA hovAthI ane dravyo chha prakAranA hovAthI nIchenI chha kriyA thaI.
. jIvanI kriyA, te chaitanya kriyA [shuddha; shubh, ashubh]
. pudgalanI kriyA eTale ek pudgalathI mAnDIne anantAnant pudgalonI thatI kriyA, te paudgalik kriyA, sharIr
pudgal hovAthI tenI kriyA te jaD kriyA chhe.
. dharmAstikAyanun pariNaman te dharmAstikAyanI kriyA. . adharmAstikAyanun pariNaman te adharmAstikAyanI kriyA.
. AkAshanun pariNaman te AkAshanI kriyA. . kALadravyanun pariNaman te kALanI kriyA.
[A badhI kriyAo mokShanI kriyA nathI.]
(2) jIv ane pudgalanun AkAshanA ek kShetramAnthI bIjA kShetramAn gaman te gaman kriyA.
4:–mokSha jIvano thAy chhe, tethI jIvanI kriyA vaDe mokSha thAy; jIvanI kriyA shudhdha agar ashuddha em be prakAre chhe,
temAnthI jIvanI shudhdha kriyA vaDe mokSha thAy, ane ashudhdha kriyA vaDe sansAr thAy; mATe ahIn jIvanI shuddha kriyA evo artha levo.
5:–gnAnano artha ‘samyaggnAn’ thAy chhe, ane kriyAno artha ‘shuddhAtma anubhav kriyA’ thAy chhe; e bAbatamAn
nIche mujab samayasAr nATakamAn kahyun chhe.
[dohA]
shudhdhAtma anubhau kriyA, shuddha gyAn dig daur mukti–panth sAdhan yahai vAgjAl sab aur. ।। 126।।
(sarva vishuddhi dvAr)
samyakdarshan, shudhdha gnAn ane shudhdhAtma anubhav kriyA e mokShano mArga ane sAdhan chhe. bIjun badhun vAgjAL chhe. 126.
A uparathI sAbit thayun ke ‘kriyA’ no artha A jagAe gnAnamAn sthiratA eTale ke shuddhAtma anubhav kriyA chhe; shubh–ashubh
bhAv kriyA ke sharIranI kriyA nahi. uttarAdhyanasUtranA mokShamArga adhyAyanI gAthA 25 mAn paN tem ja kahyun chhe, te nIche pramANe chhe.
दंसण नाण चरिते, तव विणह सच्च सहिई गुत्तीसु।
जो किरिआ भाव रुइ, सो खलु किरिया रुइ नाम।। २५।।
(noT:– ‘सच्च’ shabda ‘sat’ ‘cha’ no banelo chhe. satno artha bhUtArtha, paramArtha, yathArtha, satya, samyak,

PDF/HTML Page 10 of 13
single page version

background image
: mAgashar : 2000 Atmadharma : 9:
A viShay AtmArthI bandhu shrI. rAmajIbhAI mANekachand doshInI nondhapothImAnthI
lIdhel chhe. te kramashaH darek anke pragaT thato raheshe.
nishchay e pramANe thAy chhe, tethI gAthAno artha nIche pramANe chhe.)
artha:– samyakdarshan, samyaggnAn, samyakchAritra, samyaktap. samyakvinay, samyaksamiti ane samyakguptimAn je
jIv bhAvakriyAno ruchivALo chhe te kharo ‘kriyAruchi’ nA nAmathI kahevAy chhe.
prakaraN 2 jA
ज्ञान क्रियाभ्याम् मोक्षः bhAg–2
1:–pahelAn prakaraNamAn AtmAnI shuddha ane ashuddha kriyA em be prakAranI kriyA kahI, te sambandhe vadhAre spaShTatA
ahIn karavAmAn Ave chhe.
2:–AtmAnI shudhdha kriyAne gnAnAdikriyA kahevAmAn Ave chhe, ane AtmAnI ashuddha kriyAne krodhAdikriyA
kahevAmAn Ave chhe; pahelI eTale gnAnakriyA koI paN gnAnI niShedhatA nathI. ane bIjI eTale krodhAdikriyA anant
gnAnIoe niShedhI chhe. ‘ krodhAdi ’ e shabdano artha ‘jIvanA mithyAtva ane rAg–dveSharUp bhAv’ evo thAy chhe; A
sambandhamAn shrI samayasAramAn nIche pramANe gAthA 69–70 nI TIkAmAn bhagavAn shrI amRutachandra AchArya deve pharamAvyun chhe: –
‘jem A AtmA jemane tAdAtmyasiddha sambandh chhe evA AtmA ane gnAnamAn visheSh [taphAvat; judAn lakShaNo]
nahi hovAthI temano bhed nahi dekhato thako, nishank rIte gnAnamAn potApaNe varte chhe, ane tyAn [gnAnamAn potApaNe]
vartato te gnAnakriyA svabhAvabhUt hovAne lIdhe niShedhavAmAn AvI nathI mATe, jANe chhe–jANavArUp pariName chhe, tevI rIte
jyAn sudhI A AtmA, jemane sanyogasiddha sambandh chhe evA AtmA ane krodhAdi AstravomAn paN potAnAn
agnAnabhAvane lIdhe visheSh nahi jANato thako temano bhed dekhato nathI tyAn sudhI nishank rIte krodhAdimAn potApaNe varte
chhe; ane tyAn [krodhAdimAn potApaNe] vartato te jo ke krodhAdi kriyA parabhAvabhUt hovAthI niShedhavAmAn AvI chhe, to paN
te svabhAvabhUt hovAno tene adhyAs hovAthI krodharUp pariName chhe. rAg, rUp pariName chhe. moharUp pariName chhe. ×*
3:–gnAn kriyAne ‘gnapti kriyA’ paN kahevAmAn Ave chhe. ane krodhAdi kriyAne ‘karoti kriyA’ paN kahevAmAn Ave
chhe te ashuddha kriyAnA bIjAn paN nAmo chhe. te have pachhI kahevAmAn Avashe.
4:–karavA rUp kriyAnI andaramAn jANavA rUp kriyA bhAsatI nathI. ane jANavArUp kriyAnI andaramAn karavArUp
kriyA bhAsatI nathI. mATe gnapti kriyA ane karoti kriyA banne bhinna chhe.
‘ hun par dravyane karun chhun. ’ evA bhAve jyAre AtmA pariName chhe, tyAre te karttAbhAv rUp pariNaman kriyA karato
hovAthI arthAt karotikriyA karato hovAthI kartA ja chhe, ane jyAre ‘ hun paradravyane jANun chhun. em pariName chhe, tyAre
gnAtAbhAve pariNamato hovAthI arthAt gnapti kriyA karato hovAthI gnAtA ja chhe.
(juo gujarAtI samayasAr pAnun 186 kalash 97)
uparanA niyamathI siddha thayun ke AtmAnun gnAn ane jaDanI kriyA e be bhegA thavAthI mokSha thAy chhe, em koI
gnAnIe svIkAryun nathI; paN AtmAnA samyaggnAn ane gnAnanI sthiratArUp kriyA eTale ke shuddha gnAnanI kriyAvaDe mokSha thAy
chhe, em anant gnAnIoe svIkAryun chhe. gnapti kriyAne samyakdarshan–gnAnapUrvakanun samyakchAritra paN kahevAmAn Ave chhe.
5:–jagatamAn je kriyA chhe te badhI pariNAm= (avasthA, hAlat, dashA.) svarUp hovAthI kharekhar pariNAmathI
bhinna nathI, (pariNAm ja chhe.) pariNAm paN pariNAmIthI [dravyathI] bhinna nathI, kAraN ke pariNAm ane pariNAmI
abhinna vastu chhe, (judI judI be vastu nathI.) mATe em siddha thayun ke, je koI kriyA chhe te badhIe kriyAvAnathI
[dravyathI] bhinna nathI; Am vastu sthitithI ja arthAt vastunI evI ja maryAdA hovAne lIdhe kriyA ane kartAnun
abhinnapaNun sadAy tapatun hovAthI, jIv jem vyApyavyApak bhAvathI potAnA pariNAm kare chhe, ane bhAvyabhAvak bhAvathI
tene ja anubhave chhe. tem jo vyApyavyApak bhAvathI pudgal karmane paN kare ane bhAvyabhAvak bhAvathI tene ja bhogave
to te jIv, potAnI ane paranI bhegI maLelI be vidhithI abhinnapaNAno prasang AvatAn sva–parano paraspar vibhAg
asta thaI javAthI [nAsh pAmavAthI] anek dravya svarUp ek AtmAne anubhavato thako mithyAdraShTipaNAne lIdhe
sarvagnanA matanI bahAr chhe. be dravyonI vidhi bhinna ja chhe, jaDanI kriyA chetan karatun nathI. chetananI kriyA jaD karatun
nathI. je puruSh ek dravyane be kriyA karatun mAne te mithyA draShTi chhe, kAraN ke be dravyanI kriyA ek dravya kare chhe, em
mAnavun te jinano mat nathI. (samayasAr gAthA–85 pAnun 124–125) e rIte kriyAno artha pariNAm, paryAy.
hAlat, dashA ke vartamAn avasthA thAy chhe; tethI ‘ gnAn kriyAbhyAmU mokSha e sUtramAn gnAn te samyaggnAn ane vidhino
artha ‘te gnAnanI gnAnamAn sthiratArUp vartamAn vartatI avasthA’

PDF/HTML Page 11 of 13
single page version

background image
: 10 : Atmadharma 2000 : mAgashar :
thAy chhe. ane te rIte ja sarva vikArano nAsh thAy chhe. te pavitratAnun nAm mokSha eTale ke vikAr (apavitratA) thI
muktapaNun chhe.
noT – vyApak–phelAvanAr; vyApya–phelAyelI dashA; bhAvak–bhogavanAr; bhAvya–bhogavavA lAyak dashA; vyApak
dravya chhe, vyApya tenI paryAy chhe, bhAvak dravya chhe, bhAvya tenI (bhogavavA lAyak) paryAy [avasthA] chhe.
prakaraN – 3 jAun
gnaptikriyA: bhAg 1
1:– ahIn gnaptikriyAnun visheSh svarUp batAvavAmAn Ave chhe; tenun svarUp samayasAramAn nIche pramANe Apyun chhe:–
आत्मा ज्ञानं स्वयं ज्ञानं ज्ञानादन्यक्तरोति किम्।
परभावस्य कर्तात्मा मोहोऽयं व्यवहारिणाम्।।
६२।।
artha:– AtmA gnAn svarUp chhe, pote gnAn ja chhe; te gnAn sivAy bIjun shun kare? AtmA parabhAvano kartA chhe
em mAnavun (tathA kahevun) te vyavahArI jIvono moh (agnAt) chhe. [gujarAtI samayasAr kalash–62–pAnun 143]
2:– AtmAnI kriyA be prakAranI chhe; ek ‘gnaptikriyA ane bIjI ‘gneyArthapariNamanakriyA; temAn gnAnanI rAg–
dveSh, moharahit jANavArUp kriyAne gnaptikriyA kahevAmAn Ave chhe, ane je rAg–dveSh mohathI padArthanun jANavun te kriyAne
‘gneyArthapariNamanakriyA’ kahevAmAn Ave chhe. gneyArtha pariNaman kriyAthI bandh thAy chhe, ane gnapti kriyAthI thato nathI.
[pravachanasAr adhyAy 1. gAthA–par nIchenI TIkA–pAnun 68.]
3:– keTalAk kahe chhe ke:– ‘gnAn te kAI kriyA kahevAy? bIjun k kkaravun joIe. ’ temane eTalo uttar bas chhe
ke:– ‘AtmA gnAn sivAy bIjun shun karI shake? kAn to gnAn kare agar to agnAn kare. ’ gnAnanI anAdithI chAlI
AvatI bhUl TALavI ane mithyAgnAnane TALI samyaggnAn pragaT karavun te gnAnanI kriyA chhe; te gnAnanI kriyA samyagdraShTine
[chothA guNasthAnane pragaTe chhe, ane te gnAnamAn sthir rahevArUp kriyA vadhatAn vadhatAn te gnAnanI sthiratArUp pUrNa kriyA te
‘yathAkhyAt chAritra’ chhe. samyagadraShTine ja A ‘gnapti kriyA’ hoy chhe. ane mithyAdraShTine te kriyA hotI nathI. jIv kriyA
sampanna hovAthI mithyAdraShTine ‘karoti kriyA, ’ eTale ke ‘gneyArtha pariNaman kriyA’ hoy chhe. uparanA pAnA–2 mAn mohano
artha mithyAtva thAy chhe. ane rAg–dveShano artha anantAnubandhIno rAg dveSh thAy chhe. samyagdraShTine tevo rAg–dveSh moh
hoto nathI, tethI samyadraShTine rAg–dveSh moh rahit jANavAnI kriyA eTale ke gnaptikriyA hoy chhe, A sambandhamAn shrI
samayasAramAn nIche pramANe kahyun chhe.–
‘ ahIn koI pUchhe chhe ke, avarit samyagdraShTi Adine jyAn sudhI chAritra mohano uday chhe; tyAn sudhI te kaShAyarUpe
pariName chhe. to tene (karoti kriyAno) kartA kahevAy ke nahi? tenun samAdhAn avarit samyagdraShTi vagerene shraddhA–gnAnamAn
paradravyanA svAmIpaNArUp kartApaNAno abhiprAy nathI, kaShAyarUp pariNaman chhe, te udayanI baLajorIthI chhe, teno te
gnAtA chhe, tethI agnAn sambandhI kartApaNun tene nathI. × × +’
e rIte avarit samyagdraShTi Adine draShTi apekShAe gnapti kriyA chhe, paN karoti kriyA nathI.
4:– A gnapti kriyAne ‘gnAn kriyA’ paN kahevAmAn Ave chhe tenun svarUp nIche pramANe shrI samayasAr nATakamAn Apyun chhe.
ज्ञान kriyAnun svarUp dohA (sAdhya, sAdhak dvAr)
vinasi anAdi ashuddhatA, hoI shuddhatA pokh
tA parinatiko budh kahai, gnAn kiyA saun mokh।।38
artha:– anAdinI ashuddhatAno nAsh thAy ane shuddhatA puShTa thAy te pariNatine (AtmAnI shudhdha avasthAne)
gnAnIo gnAn kriyA kahe chhe. ane tethI mokSha thAy chhe.
pa– kriyAno artha shudhdha gnAnamAn sthiratArUp chAritra thAy chhe. sAchun (samyak) chAritra, samyak darshan ane
samyakgnAn pUrvak ja hoI shake. ekalA samyak darshanathI mokSha thaI shakato nathI. tem samyak darshan vinAnA chAritrathI
mokSha thaI shakato nathI. tethI te bannenun ekapaNun thAy tyAn ja mokSha thAy chhe. em batAvavA mATe ‘gnAn kriyAthI mokSha
thAy chhe. ’ em kahyun chhe. AtmAnun gnAn ane sharIranI kriyA e benA ekapaNAthI mokSha thAy em batAvavA mATe kahyun
nathI. samavAy sUtramAn 136 mI gAthAmAn dvAdashAngInun svarUp kahyun chhe, temAn ek bol ‘से एवं’ chhe, teno artha nIche
pramANe ‘एवं आयत्ति’ nA peTAmAn karyo chhe:– ‘A (AchArAng) bhAvathI samyak prakAre traNe rIte A pramANe AtmA
thAy chhe. (AtmA AchArarUp ja thAy chhe.) kemake te [AchArAng] mAn kahelI kriyAnA pariNAmathI abhinna
(pariNAmarUp) hovAthI te AtmA paN tadrUp ja thAy chhe. A (एवं आय) sUtra pustakomAn joyun nathI. parantu
nandIsUtramAn dekhAy chhe, tethI ahIn tenI vyAkhyA karI chhe. A pramANe gnAnano sAr kriyA ja chhe evun jaNAvavA mATe
kriyAnun pariNAm kahIne have gnAnane Ashrite kahe chhe. ’ (samavAyAng bhAvanagaranI prasidhdhi pAnun– –123)
uparathI paN siddha thAy chhe ke AtmAnA shuddharUp (tadrup) pariNamanane kriyA kahevAmAn Ave chhe.

PDF/HTML Page 12 of 13
single page version

background image
: mAgashar : 2000 Atmadharma : 11 :
prakaraNa4 thaun gnaptikriyA bhAg 2
1:–AgaLanA prakaraNamAn kahyun ke samyak darshan (gnAn) ane gnAnamAn sthiratArUp chAritrathI mokSha thAy chhe, te
banne AtmAnA guNanI shudhdha avasthA chhe; chAritra kAI jaD sharIranI avasthA nathI. A sambandhamAn shrI samayasAr
nATakamAn nIche pramANe kahyun chhe:– [hindI samayasAr pA. 363–4]
jyAn shuddha gnAn chhe tyAn chAritra chhe. (savaiyA ekatrIsA) ‘jahAn shuddha gnAnanI kaLA udot dIsai tahAn shudhdhatA
pravAnn shudhdha charit kau ansh hai = (sarva vishudhdhadvAr gAthA–82)
artha:–jyAn shuddha gnAnanI kaLAno prakAsh dekhAy chhe, tyAn tene anusAr shuddha chAritrano ansh rahe chhe.
2:–A shudhdha chAritrane kriyA kahevAmAn Ave chhe, em gAthA 84–85 mAn kahyun chhe. te gAthAo nIche mujab chhe.
gnAn chAritra par pangu – andhano draShTAnt dohA
‘jyAn andh ke kandh par, chaDhe pangu nar koI! vAke dag vAke charan, honhi pathik mili doI।। 84।।
jahAn gnAn kiriyA mile, tahAn mokh–mag soI vah jAnai pad kau maram, vah padamain thir hoI’ ।। 85।।
artha:–jem koI langaDo manuShya AndhaLAnI kAndh par chaDe to langaDAnI Ankho ane AndhaLAnA paganA yogathI
gaman thAy chhe, tem jyAn gnAn ane chAritranI ekatA chhe, te mokShamArga chhe; kemake gnAn AtmAnA marmane jANe chhe, ane
chAritra te AtmAnA padamAn sthiratA pragaTAve chhe.
nondh–draShTAnt be judA judA dravyonun chhe, ane dRuShTAntamAn AtmA ek ja dravya chhe; ane gnAn chAritra te ek ja
dravyanA be guNonI shuddha paryAy chhe. draShTAnt hameshAn dRuShTAntane ek anshe ja lAgu paDe, sarvAnshe lAgu paDe nahi.
3:–Avun shuddha chAritra [kriyA] samyaggnAnIne ja hoy chhe. em have batAvavAmAn Ave chhe:–
bhaedagnaAnaInaun paraAkrama [savaiyA ekatrIsA]
‘jaisen koU manuShya ajAn mahAbalavAn, khodI mUL vRuchchhane ukhArai gahi bAhu saun tairaun matimAn darvakarma–
bhAvakarma tyAgI, hUvai rahai atIt mati gnAnakI dashA husaun ।।
yAhi vidhi anusAr miTai moh andhakAr jagai jyoti kevaL pradhAn savitA huson
samayasAr nATak bandhadvArA gAthA. 58 pAnun 268
artha–jem koI ajANyo mahA baLavAn mANas jhADanA mULane potAnA hAthathI ukheDI khodI kADhI nAnkhe chhe, tem bhedagnAnI puruSh
bhAvakarma ane dravyakarmane tyAgI tethI par [atIt] thaI matignAnanI dashAmAn rahe chhe, te gnAnanI kriyA anusAr moh andhakArano nAsh kare chhe.
ratnakaNak
jene samyagdarshan na hoy tene samyaggnAn hotun nathI; samyakgnAn vinA samyakachAritra guN hoto nathI.
nirguNIne mokSha (karmathI mukti) nathI ane jene mokSha na hoy tene nirvAN nathI; arthAt sansAr paribhramaN hoy chhe.
shrI uttarAdhyayan sutra 28–30
4:–samyagdraShTi ja mokShamArgano sAdhak chhe; ane tethI ja kahyun chhe ke; jyAn mokShamArga sAdhyo tyAn kahyun ke, ‘
samyakdarshan, gnAn chAritrANi mokShamArga: ’ tathA em paN kahyun ke ‘ gnAn kriyAbhyAm mokSha’ e banne sUtrono bhAv
ek ja chhe. (juo mokShamArga prakAshak pAnun–360)
pa:–gnaptikriyAne jem ‘gnAn kriyA’ kahevAmAn Ave chhe, tem tene anubhavanarUp kriyA, gnAnavash kriyA, shuddha
chaitanya kriyA, shuddha chAritra e nAmo paN kahevAmAn Ave chhe. anubhavanarUp kriyA e bhAv nIchenI stutimAn Ave chhe.
namaH samayasArAy svAnubhUtyA chakAsate chitsvabhAvAy bhAvAy sarva भाषांतरच्छिेद।। १।।
A stutimAn ‘svAnubhUtyA chakAsate’ e padano artha evo chhe ke, jIv potAnI ja anubhavanarUp kriyAthI prakAshe
chhe, arthAt potAne potAthI ja jANe chhe. juo gujarAtI samayasAr pA. 2.
prakaraNa pa maun gnaptikriyA bhAg 3
1:–ahIn kriyAno artha gnAnamAn sthiratArUp shuddha chAritra chhe, em upar batAvyun chhe, tethI ‘chAritra’ shun chhe te
ahIn batAvavAmAn Ave chhe.
2:–kharekhar AtmAmAn potAnA svarUpanA AcharaN rUp je chAritra chhe, te dharma arthAt vastuno svabhAv chhe. je
svabhAv chhe te dharma chhe; te kAraNe potAnA svarUpane dhAraN karavAthI ‘chAritra’ nun nAm dharma kahevAmAn Ave chhe. je dharma chhe
te ja samabhAv chhe. samabhAv te mithyAdarshan ane mithyAchAritra rahit AtmAnA pariNAm ne sAmyabhAv (samabhAv)
chhe; eTale ‘vItarAg chAritra’ te vastuno svabhAv chhe. vItarAg chAritra, nishchay chAritra, dharma samabhAv, sAmyabhAv,
sam pariNAm e ekArthavAchak chhe. moh karmathI judA je AtmAnA nirvikAr pariNAm sthirarUp sukhamay chhe te chAritranun
svarUp chhe. shuddha chitsvasvarUpe charaN te chAritra chhe. pravachanasAr pAnun 8–9.
3:–tyAre have prashna e thAy chhe ke:– sharIranI kriyA te nishchay chAritrane sahAyak kharI ke kem?

PDF/HTML Page 13 of 13
single page version

background image
navanat
jab jAnyo nij rUpako, tab jAnyo sab lok;
nahi jAnyo nijarUpako, sab jAnyo so phok.
vyavahAse dev jin, nihachese hai Ap;
ehi bachan sen samaje le, jinApravachanakI chhAp.
श्रीमद्द राजचन्द्र
uttar:–nA. paranI sahAyathI svarUpanI prApti thatI nathI. jo AtmA parAdhIn thAy to AkuLatA sahit thaI
jAy, ane je jagAe AkuLatA chhe, tyAn svarUpanI prApti nathI. e kAraNe paranI sahAyatA vinA ja AtmA nirAkuL
thAy chhe evI dashA potAnI ja sahAyatAthI pote pAme chhe. je potAnI anant shaktirUp sampadAthI paripUrNa chhe te bIjAnI
apekShA kem rAkhe? kadI nahi.
4:–ethI siddha thayun ke, ‘shArIrik kriyAthI’ ke ‘karotikriyA’ thI mokSha thato nathI; ane tethI ‘gnapti kriyA’ mAn
kriyAno artha shuddha svarUpamAn ramaNatArUp sthiratA chhe. bIjo koI artha nathI.
pa–tethI mokShanI kriyAmAn kriyA : shabdanA artha nIche pramANe thayA–(1) gnapti kriyA (2) gnAn kriyA (3)
gnAnavash kriyA, (4) shuddha chaitanya kriyA, (pa) shudhdha chAritra (6) anubhavarUp kriyA, (7) vItarAg chAritra, (8)
nishchay chAritra, (9) svabhAv, (10) dharma, (11) sabhamAv, (12) sAmyabhAv, (13) samapariNAm, (14)
AtmAnA sthirarUp sukhamay nirvikAr pariNAm, (1p) shuddha chitsvarUpanun charaN. koI paN gnAnI A kriyA niShedhatA
nathI, paN Achare chhe. ane AtmAnI badhI vikArI kriyAne anant gnAnIo ninde chhe kemake te kaShAyamayI chhe, akaShAyI
bhAvanI nathI; ane tethI par chhe. sharIranI kriyA AtmAne sahAyak nathI te to upar kahevAyun chhe.
shrI sanAtan jain brahmacharyAshram
(1) A AshramamAn jain shAstrono abhyAs karAvavAmAn Ave chhe. (2) vidyArthIonun rahevAnun tathA jamavAnun
kharcha A Ashram taraphathI ApavAmAn Ave chhe. (3) vidyArthInI ummar 14 varSha agar tethI uparanI hovI joIe
(14) abhyAsakram traN varSha sudhIno chhe. (pa) jene dAkhal thavA IchchhA hoy teNe nIchene ThekANe patra vyavahAr karI
chhApelun phorma mangAvI levun.
shrI pramukh jain svAdhyAy mandir TrasTa. sonagaDh (kAThiyAvAD)
ATMADHARMA Regd No. B, 4787
samAchAr
pUjya sadguru dev shrI kAnajI svAmI hAl rAjakoT sadaramAn AnandabhavanamAn birAje chhe.
hammeshAn savAre shrI samayasArano bandh adhikAr vanchAy chhe. bapore kartAkarmano adhikAr vanchAy chhe.
shrI Atmasiddhi paranA pravachanonI pahelI AvRutti khalAs thaI javAthI bIjI AvRutti presamAn ApavAmAn AvI
chhe. tenI nakalo 1000 chhApavAmAn Ave chhe.
savAre tathA bapore je vyAkhyAno thAy chhe tenI TUnk nondh levAmAn Ave chhe. ane tene chhapAvavAno prabandh karavAmAn Avel chhe.
pU. mahArAjashrInI pAse chAlatA svAdhyAyano kram nIche pramANe chhe.
savAramAn 7–0 thI 7–30 gnAnacharchA
,, 9–15 thI 10–15 mahArAj sAhebanun vyAkhyAn.
,, 10–30 thI 11–15 shrI. sarvArtha siddhinun vAnchan.
bapore 2–30 thI 3–15 ,, ,,
,,
,, 3–30 thI 4–30 mahArAj sAhebanun vyAkhyAn.
,, 4–45 thI 5–45 shrI. aShTapAhuDanun vAnchan
,, 8–15 thI 9–15 tattvane lagatI prashnottarI
A uparAnt hammeshAnn sAnjanA 7–15 thI 8–15
sarva sAmAnya pratikramaN thAy chhe.
shrI sanAtan jain brahmacharyAshramamAn hAl 10
vidyArthIo shAstrono abhyAs karI rahyA chhe. temane
mahArAj sAhebanA vyAkhyAno uparAnt savAr tathA
bapore abhyAs karAvavAmAn Ave chhe.
vinati
jain darshananun yathArtha svarUp samajAvatun A mAsik
bahoLo phelAvo pAme evI umed chhe. ethI Ap sau mumukShu
bhAI baheno ApanA sahavAsamAn AvatA snehI svajanone
A mAsikanA grAhak thavA mATe bhalAmaN karasho.
A mAsikanun vArShik lavAjam mAtra aDhI
rUpiyA hoI sAmAnya sthitinA bhAI baheno paN
enA grAhak banI shakashe. vyavasthApak.
mudrak:– chunIlAl mANekachand ravANI, shiShTa
sAhitya mudraNAlay dAsakunj, moTA AnkaDiyA.
kAThiyAvAD.
prakAshak:– shrI jain svAdhyAy TrasTa sonagaDh,
vatI jamanAdAs mANekachand ravANI, dAsakunj moTA
AnkaDiyA. kAThiyAvAD.