Moksha Marg Prakashak-Gujarati (simplified iso15919 transliteration). Brahma-Vishnu-Maheshane Shrushtina Karta, Rakshak Ane Sanharakapananu Nirakaran; Lokana Anadinidhanapanani Pushti; Avatar Mimamsa; Yagyama Pashuvadhathi Dharma Kalpana - Pashu Hinsano Nishedh; Nirgun Ane Sagun Bhaktini Mimamsa; Bhaktiyog Mimansha; Gyanyog Mimamsa; Pavanadi Sadhan Vade Gyani Hovano Pratishedh.

< Previous Page   Next Page >


Combined PDF/HTML Page 7 of 20

 

Page 93 of 370
PDF/HTML Page 121 of 398
single page version

jo tun kahīsh ke‘‘e navīn padārtha nīpajyā’’ to e māyāthī bhinna nīpajyā ke
abhinna nīpajyā? jo māyāthī bhinna nīpajyā chhe to sharīrādikane māyāmay kem kahe chhe?
kāraṇ ke te to padārthamay thayā. tathā abhinna nīpajyā chhe to māyā tadrūp ja thaī, navīn
padārtha nīpajyā kem kahe chhe?
e pramāṇe sharīrādik māyāsvarūp chhe em kahevun mātra bhram chhe.
vaḷī te kahe chhe ke‘‘māyāmānthī rājas, tāmas ane sāttvik e traṇ guṇ
ūpajyā’’ em kahevun e paṇ mithyā chhe. kāraṇ kemānādi kaṣhāyarūp bhāvane rājas, krodhādik
kaṣhāyarūp bhāvane tāmas tathā mandakaṣhāyarūp bhāvane sāttvik kahevāmān āve chhe. have e bhāv
to chetanāmay pratyakṣha jovāmān āve chhe ane māyānun svarūp jaḍ chhe to jaḍathī e bhāv kevī
rīte nīpajyā? jo jaḍane paṇ e bhāv hoy to pāṣhāṇādikane paṇ hoy. e bhāv to
chetanāsvarūp jīvanā ja dekhāy chhe. māṭe te bhāv māyāthī nīpajyā nathī. jo māyāne chetan
ṭharāve to mānīe. have māyāne chetan ṭharāvatān sharīrādik māyāthī bhinna
bhinna nīpajyān
kahīsh to e nahi mānīe. māṭe nirdhār kar. bhramarūp mānavāthī shun lābh chhe?
vaḷī te kahe chhe ke‘‘e guṇomānthī brahmā, viṣhṇu, mahesh e traṇ dev pragaṭ thāy.’’
te kem sambhave? arthāt e kahevun paṇ mithyā ja chhe. kāraṇ ke guṇīthī to guṇ thāy paṇ
guṇamānthī guṇī kevī rīte ūpaje? jem koī puruṣhathī to krodh thāy paṇ krodhamānthī puruṣh
kevī rīte ūpaje? vaḷī e guṇonī to nindā karavāmān āve chhe to tenāthī nīpajelā brahmādikane
pūjya kem manāy? vaḷī guṇane to māyāmay ane tene brahmanā avatār kahe chhe paṇ te to
māyānā avatār thayā, tene vaḷī brahmanā
*avatār kevī rīte kahe chhe? e guṇo jenāmān
thoḍā paṇ hoy tene to chhoḍāvavāno upadesh āpīe chhīe to pachhī tenī ja mūrtine pūjya
mānīe to e kevo bhram chhe? (e to moṭo bhram chhe.)
vaḷī temanun kartavya paṇ e guṇomay bhāse chhe. kutūhalādik, yuddhādik vā strīsevanādik
kārya teo kare chhe, e badhī kriyā rājasādik guṇo vaḍe ja hoy chhe. tethī temane rājasādik
hoy chhe em kahe. temane pūjya ane parameshvar kahevā to na bane. jem anya sansārī jīvo
chhe tevā e paṇ chhe.
* brahmā, viṣhṇu ane shiv etraṇe brahmanī pradhān shakti chhe. (viṣhṇupurāṇ a0 22-58.)
kalikāḷanā prārambhamān parabrahmaparamātmāe rajoguṇathī utpanna thaī brahmā thaīne prajānī rachanā karī.
pralay vakhate tamoguṇathī utpanna thaī kāḷ (
shiv) banīne te sr̥uṣhṭine gaḷī gayā tathā te ja
paramātmāe satvaguṇathī utpanna thaī nārāyaṇ banī samudramān shayan karyun.
(vāyupurāṇ a0 7, 68, 69.)

Page 94 of 370
PDF/HTML Page 122 of 398
single page version

tun kahīsh ke‘‘sansārī to māyāne ādhīn chhe, tethī teo vinā jāṇe e kāryo
kare chhe, paṇ e brahmādikane to māyā ādhīn hovāthī jāṇapūrvak e kāryo kare chhe.’ em
kahevun e paṇ bhram chhe, kāraṇ ke
māyāne ādhīn thatān to kāmkrodhādik ja ūpaje chhe,
anya shun thāy chhe? e brahmādikane to kāmkrodhādikanī tīvratā hoy chhe. juo, kāmanī tīvratā
vaḍe strīone vashībhūt thaī nr̥ityagānādik karavā lāgyā, vihvaḷ thavā lāgyā ane nānā
prakāranī kucheṣhṭā karavā lāgyā; krodhane vashībhūt thatān anek yuddhādik kārya karavā lāgyā; mānane
vashībhūt thatān potānī uchchatā pragaṭ karavā māṭe anek upāy karavā lāgyā; māyāne vashībhūt
thatān anek chhaḷ karavā lāgyā; tathā lobhane vashībhūt thatān parigrahano saṅgrah karavā lāgyā.
ityādi ghaṇun shun kahīe? e pramāṇe kaṣhāyane vashībhūt thatān chīraharaṇādi nirlajjonī kriyā
dadhilūṭanādi choronī kriyā, ruṇḍamālādhāraṇādi bahāvarāonī kriyā,
1bahurūpadhāraṇādi bhūtonī
kriyā ane gāyacharāvavādi nīchā kuḷavāḷāonī kriyā,ityādi nindya kriyāo teo karavā
lāgyā. to ethī adhik māyāvash thatān shun shun kriyā thāt te samajātun nathī. bāhya kucheṣhṭāsahit
tīvra kām
krodhādikadhārī e brahmādikone māyārahit mānavā te to jem koī meghapaṭalasahit
amāsanī rātane andhakār rahit māne tenī barābar chhe.
tyāre te kahe chhe ke‘‘emane kāmkrodhādi vyāpta thatān nathī e paṇ parameshvaranī
līlā chhe.’’ tene ame kahīe chhīe keevān kārya kare chhe te ichchhā vaḍe kare chhe ke ichchhā
vinā? jo ichchhāvaḍe kare chhe to strīsevananī ichchhānun ja nām kām chhe, yuddha karavānī ichchhānun
ja nām krodh chhe, ityādi anya paṇ e ja pramāṇe jāṇavun. tathā jo ichchhā vinā kare chhe
to pote jene na ichchhe evān kārya to paravash thatān ja thāy paṇ tene paravashapaṇun kem sambhave?
vaḷī tun līlā kahe chhe to jyāre parameshvar ja avatār dharī e kāryomān līlā kare chhe to
pachhī anya jīvone e kāryothī chhoḍāvī mukta karavāno upadesh shā māṭe āpe chhe? kṣhamā,
santoṣh, shīl ane sanyamādikano sarva upadesh jūṭho ja ṭharyo.
vaḷī te kahe chhe ke‘‘parameshvarane to kāī prayojan nathī, paṇ lokarītinī pravr̥utti
māṭe vā bhaktonī rakṣhā ane duṣhṭonā nigrah māṭe te 2avatār dhare chhe.’’ paṇ prayojan vinā
ek kīḍī paṇ koī kārya na kare to parameshvar shā māṭe kare? vaḷī e prayojan paṇ shun
lok-rītinī pravr̥utti māṭe kare chhe? e to jem koī puruṣh pote kucheṣhṭā karī potānā putrone
shikhavāḍe ane te putro e kucheṣhṭārūp pravartatān temane māre to evā pitāne bhalo kem kahevāy?
1नानारूपाय मुण्डाय वरूथपृथुदंडिने
नमः कपालहस्ताय दिग्वासाय शिखण्डिने ।। (matsapurāṇ a0 250 shlok nan. 2)
2परित्राणाय साधूनां विनाशाय च दुष्कृताम्
धर्मसंस्थापनार्थाय संभवामि युगे युगे ।।।। (gītā48)

Page 95 of 370
PDF/HTML Page 123 of 398
single page version

tem brahmādik pote kāmakrodharūp cheṣhṭā karī potānā nīpajāvelā lokomān pravr̥utti karāve ane
e loko tem pravarte tyāre temane narakādikamān nākhe, kāraṇ ke
e bhāvonun phal narakādik ja
shāstromān lakhyun chhe. to evā prabhune bhalo kem manāy?
vaḷī te ‘‘bhaktonī rakṣhā ane duṣhṭono nigrah karavo’’ e prayojan kahyun. parantu
bhaktajanone duḥkhadāyak je duṣhṭo thayā te parameshvaranī ichchhāthī thayā ke ichchhā vinā thayā?
jo ichchhāthī thayā to jem koī potānā sevakane pote ja koīne kahī marāve ane vaḷī pachhī
te māravāvāḷāne pote māre to evā svāmīne bhalo kem kahevāy? tem je potānā bhaktone
pote ja ichchhāvaḍe duṣhṭo dvārā pīḍit karāve ane pachhī e duṣhṭone pote avatār dhārī māre
to evā īshvarane bhalo kem kahevāy?
tun kahīsh ke‘‘ichchhā vinā duṣhṭo thayā’’ to kān to parameshvarane evun bhaviṣhyanun gnān
nahi hoy kemārā bhaktone duṣhṭo duḥkh āpashe, agar pahelān evī shakti nahi hoy ke
temane evā thavā ja na de. vaḷī evān kārya māṭe teṇe avatār dhāryo, paṇ shun avatār dhāryā
vinā tenāmān shakti hatī ke nahotī? jo shakti hatī to avatār shā māṭe dhāryo? tathā
jo nahotī to pāchhaḷathī sāmarthya thavānun kāraṇ shun thayun?
tyāre te kahe chhe ke‘‘em karyā vinā parameshvarano mahimā kem pragaṭ thāy?’’ tene
ame pūchhīe chhīe kepotānā mahimā māṭe potānā anucharonun pālan kare tathā pratipakṣhīono
nigrah kare e ja rāgdveṣh chhe ane rāgdveṣh to sansārī jīvonun lakṣhaṇ chhe. have jo
parameshvarane paṇ rāgdveṣh hoy chhe to anya jīvone rāgdveṣh chhoḍī samatābhāv karavāno
upadesh shā māṭe āpe chhe? vaḷī teṇe rāgdveṣh anusār kārya karavun vichāryun paṇ thoḍo vā
ghaṇo kāḷ lāgyā vinā kārya thāy nahi, to eṭalo kāḷ paṇ parameshvarane ākulatā to thatī
ja hashe? vaḷī jem koī kāryane halako manuṣhya ja karī shake te kāryane rājā pote ja kare
to tethī kāī rājāno mahimā thato nathī paṇ ūlaṭī nindā ja thāy chhe; tem je kāryane rājā
vā vyantaradevādik karī shake te kāryane parameshvar pote avatār dhārī kare chhe em mānīe,
to tethī kāī parameshvarano mahimā thato nathī paṇ ūlaṭī nindā ja thāy chhe.
vaḷī mahimā to koī anya hoy tene batāvavāmān āve chhe paṇ tun to advaitabrahma
māne chhe to e parameshvar kone mahimā batāve chhe? tathā mahimā batāvavānun phaḷ to stuti
karāvavī e chhe, to te konī pāse stuti karāvavā ichchhe chhe? vaḷī tun kahe chhe ke
‘‘sarva jīv
parameshvaranī ichchhānusār pravarte chhe.’’ have jo tene potānī stuti karāvavānī ichchhā chhe to
badhāne potānī stutirūp ja pravartāvo shā māṭe anya kārya karavun paḍe? tethī mahimā arthe paṇ
evān kārya banatān nathī.

Page 96 of 370
PDF/HTML Page 124 of 398
single page version

vaḷī te kahe chhe ke‘‘parameshvar e kāryone karato hovā chhatān paṇ akartā chhe. paṇ
teno niradhār thato nathī.’’ tene kahīe chhīe ketun kahīsh ke‘‘ā mārī mātā paṇ chhe ane
vandhyā paṇ chhe’’evun tārun kahevun koṇ sāchun mānashe? je kārya kare chhe tene akartā kem
manāy? vaḷī tun kahe chhe ke ‘‘teno niradhār thato nathī’’ paṇ niradhār vinā mānī levun to
evun ṭharyun ke
jem ākāshane phūl tathā gadheḍāne shīṅgaḍān hovā mānavān. parantu em sambhavatun nathī.
e pramāṇe asambhavit kahevun yukta nathī.
e pramāṇe teo brahmāviṣhṇumaheshanun hovun kahe chhe te mithyā jāṇavun.
braÙāviṣhṇumaheshane sr̥uṣhṭinān kartā, rakṣhak ane
sanhārakapaṇānun nirākaraṇ
vaḷī te kahe chhe ke‘‘brahmā sr̥uṣhṭine upajāve chhe, viṣhṇu rakṣhā kare chhe tathā mahesh
sanhār kare chhe.’’ em kahevun e paṇ sambhav nathī, kāraṇ keā kāryo karatān koī kāī karavā
ichchhe tathā koī kāī karavā ichchhe tyāre paraspar virodh thāy.
tun kahīsh ke‘‘e to ek ja parameshvaranān ja svarūp chhe, virodh shā māṭe thāy,’’ to
pote ja upajāve ane pote ja nāsh kare evā kāryonun phaḷ shun? jo sr̥uṣhṭi potāne aniṣhṭa
chhe to upajāvī shā māṭe? tathā jo iṣhṭa chhe to tene nāsh karī e shā māṭe? kadāpi pahelān
iṣhṭa lāgī tyāre upajāvī ane pāchhaḷathī aniṣhṭa lāgatān teno nāsh karyo, em hoy to e
parameshvarano svabhāv anyathā thayo ke sr̥uṣhṭinun svarūp anyathā thayun? jo pratham pakṣha grahaṇ karīsh
to tethī parameshvarano ek svabhāv na ṭharyo; e ek svabhāv na rahevānun kāraṇ shun te batāv?
vinā kāraṇ ek svabhāvanun palaṭāvun shā māṭe hoy tathā bījo pakṣha grahaṇ karīsh to sr̥uṣhṭi
to parameshvarane ādhīn hatī tene evī te shā māṭe thavā dīdhī ke
te potāne aniṣhṭa lāge?
vaḷī brahmā sr̥uṣhṭi upajāve chhe te kevī rīte upajāve chhe? ek prakār to ā chhe
ke‘‘jem mandir chaṇavāvāḷo chūnopaththar vagere sāmagrī ekaṭhī karī tenā ākārādik banāve
chhe, te ja pramāṇe sāmagrī ekaṭhī karī brahmā sr̥uṣhṭinī rachanā kare chhe.’’ to e sāmagrī jyānthī
lāvī ekaṭhī karī hoy te ṭhekāṇun batāv? vaḷī ek brahmāe ja āṭalī badhī rachanā banāvī
te āgaḷ
pāchhaḷ banāvī hashe ke potānā sharīranān hastādi ghaṇān karyān hashe? e kevī rīte
chhe te batāv? je batāvīsh temān paṇ vichār karatān viruddhatā ja bhāsashe.
vaḷī ek prakār ā chhe ke‘‘jem rājā āgnā kare te anusār kārya thāy, tem
brahmānī āgnāthī sr̥uṣhṭi nīpaje chhe.’’ to teṇe e āgnā kone āpī? tathā jene te āgnā
āpī te kyāthī sāmagrī lāvī kevī rīte rachanā kare chhe? te kahe.
vaḷī ek prakār ā chhe kejem r̥̄iddhidhārī ichchhā kare te anusār kārya svayam bane
14

Page 97 of 370
PDF/HTML Page 125 of 398
single page version

chhe tem brahmā ichchhā kare te anusār sr̥uṣhṭi nīpaje chhe, to tethī brahmā to mātra ichchhāno
ja kartā thayo ane lok to svayam nīpajyo! vaḷī ichchhā to paramabrahme karī hatī temān brahmānun
kartavya shun thayun ke jethī tun brahmāne sr̥uṣhṭino nipajāvavāvāḷo kahe chhe?
tun kahīsh ke‘‘paramabrahme paṇ ichchhā karī tathā brahmāe paṇ ichchhā karī tyāre lok
nīpajyo.’’ to tethī em jaṇāy chhe ke kevaḷ paramabrahmanī ichchhā kāryakārī nathī ane tethī
tenāmān shaktihīnapaṇun āvyun.
vaḷī ame pūchhīe chhīe kejo lok kevaḷ banāvyo bane chhe to banāvavāvāḷo to
sukhanā arthe ja banāve ane iṣhṭa rachanā ja kare, paṇ lokamān to iṣhṭa padārtha thoḍā ane
aniṣhṭa padārtha ghaṇā dekhāy chhe! jīvomān devādik banāvyā te to ramavā arthe vā bhakti
karāvavā arthe iṣhṭa banāvyā hashe, paṇ iyaḷ, kīḍī, kūtarān, sūvar ane sinhādik shā māṭe
banāvyā? e to kāī ramaṇīk nathī tathā bhakti paṇ karatān nathī, sarva prakāre aniṣhṭa ja
chhe. daridrī, duḥkhī ane nārakīone jovāthī paṇ potāne jugupsā ādi duḥkh ūpaje evā
aniṣhṭa shā māṭe banāvyā?
tyāre te kahe chhe ke‘‘e jīvo potānā pāp vaḍe iyaḷ, kīḍī, daridrī ane narakādi
paryāy bhogave chhe.’’ tyān ame pūchhīe chhīe kepāchhaḷathī to pāpanā ja phaḷathī evā paryāy
thayā kahe, parantu pahelān lokarachanā karatān ja temane evā shā māṭe banāvyā? vaḷī te jīvo
pāchhaḷathī pāparūp pariṇamyā te kevī rīte pariṇamyā? jo pote ja pariṇamyā em kahīsh to
em jaṇāy chhe ke
brahmāe pahelān to temane nipajāvyā paṇ pāchhaḷathī teo tenā ādhīn
na rahyā tethī brahmāne duḥkh ja thayun.
tun kahīsh kebrahmānā pariṇamāvyā teo pariṇame chhe to temane paṇ pāparūp shā māṭe
pariṇamāvyā? jīvo to potānā nipajāvelā hatā, to temanun būrun teṇe shā māṭe karyun? eṭale
em paṇ banatun nathī.
vaḷī ajīv padārthomān suvarṇasugandhādi sahit vastu banāvī te to ramavā māṭe banāvī
paṇ kuvarṇadurgandhādi sahit duḥkhadāyak vastu banāvī te shā māṭe banāvī? enān darshanādikathī
brahmāne kāī sukh to nahi ūpajatun hoy. tun kahīsh ke‘‘pāpī jīvone duḥkh āpavā māṭe
banāvī.’’ to pote ja nipajāvelā jīvothī teṇe āvī duṣhṭatā shā māṭe karī ke temane duḥkhadāyak
sāmagrī pahelānthī ja banāvī? vaḷī dhūḷ parvatādik keṭalīk vastuo evī chhe ke je ramaṇīk
paṇ nathī tathā duḥkhadāyak paṇ nathī, evī vastuone shā māṭe banāvī? potānī meḷe to
jem tem ja hoy tathā banāvavāḷo banāve te to prayojanasahit ja banāve. māṭe ‘‘brahmā
sr̥uṣhṭino kartā chhe’’ e mithyā vachan chhe.

Page 98 of 370
PDF/HTML Page 126 of 398
single page version

vaḷī te viṣhṇune lokano rakṣhak kahe chhe te paṇ mithyā chhe. kāraṇ ke rakṣhak hoy te
to be ja kārya kare chhe. ek to duḥkh upajāvavāvāḷān kāraṇ na thavā de tathā bījun sukhano
nāsh karanārān kāraṇo na thavā de. paṇ lokamān to duḥkh ja upajāvanārān kāraṇ ṭhām ṭhām
jovāmān āve chhe, ane tenāthī jīvone duḥkh ja thatun dekhāy chhe. bhūkh
taras ādi lāgī
rahyān chhe, shītuṣhṇādik vaḍe duḥkh thāy chhe, jīvo ekabījāne duḥkh upajāve chhe tathā shastrādi
duḥkhanā kāraṇo banī rahyān chhe. vaḷī vināshanān kāraṇ paṇ anek banī rahyān chhe. jemake
rogādik vā agniviṣhshastrādik paryāy nāshanān kāraṇo jīvone jovāmān āve chhe, tathā
jīvone paraspar vināshanān kāraṇo paṇ joīe chhīe. e pramāṇe banne prakārathī rakṣhā karī nahi
to e viṣhṇue rakṣhak thaīne shun karyun?
tyāre te kahe chhe ke‘‘viṣhṇu rakṣhak ja chhe. juo, kṣhudhātr̥uṣhādik maṭāḍavā arthe anna
jaḷādik banāvyān chhe, kīḍīne kaṇ ane hāthīne maṇ pahoñchāḍe chhe, saṅkaṭamān sahāy kare chhe
ane maraṇanān kāraṇ banatān paṇ
ṭiṭoḍīnī
1 māphak bachāve chhe, ityādi prakārathī viṣhṇu rakṣhā
kare chhe.’’ tene ame pūchhīe chhīe kejo em chhe to jyān jīvone kṣhudhātr̥uṣhādik ghaṇān pīḍe
chhe, annajaḷādik temane maḷatān nathī, saṅkaṭ veḷā koī sahāy hotī nathī tathā kiñchit kāraṇ
pāmatān temanun maraṇ thaī jāy chhe, tyān e viṣhṇunī shakti ja nahotī ke tene gnān nahotun?
tathā lokamān evā bījā ghaṇā ja duḥkhī thāy chhe
maraṇ pāme chhe to temanī rakṣhā viṣhṇue
kem na karī?
tyāre te kahe chhe ke‘‘e jīvonā potānā kartavyanun phaḷ chhe.’’ tene ame kahīe chhīe
kejem lobhī jūṭho shaktihīn vaidya koīnun kāī bhalun thāy tene to kahe ke ‘‘mārun karyun thayun’’
tathā jyān būrun thāymaraṇ thāy tyāre kahe ke‘enun em ja thavā yogya hatun.’ tem tun kahe
chhe ke‘‘bhalun thayun tyān to viṣhṇunun karyun thayun tathā būrun thayun tyān jīvonā kartavyanun phaḷ thayun.’’
paṇ evī jūṭhī kalpanā shā māṭe kare chhe? kān to būrunbhalun banne viṣhṇunun karyun kahe agar
kān to potānā kartavyanun phaḷ kahe. jo viṣhṇunun karyun thayun hoy to ghaṇā jīvo duḥkh ane shīghra
maraṇ pāmatā joīe chhīe. have evun kārya kare tene rakṣhak kevī rīte kahīe? tathā jo potānā
kartavyanun phaḷ chhe to ‘‘karashe te pāmashe’’ emān viṣhṇue shun rakṣhā karī?
tyāre te kahe chhe ke‘‘je viṣhṇunā bhakta chhe temanī te rakṣhā kare chhe.’’ tyān ame kahīe
chhīe kejo em chhe to kīḍī kuñjarādi temanān bhakta nathī chhatān temane annādik
pahoñchāḍavāmān, saṅkaṭ veḷā sahāy thavāmān tathā maraṇ na thavāmān viṣhṇunun kartavya mānī tene
1. ek prakāranun pakṣhī (ṭīṭoḍī) ek samudranā kināre rahetī nathī. tenān iṇḍān samudra vahevaḍāvī
laī jato hato tethī duḥkhī thaī teṇe garuḍapakṣhīnī māraphat viṣhṇune araj karī eṭale viṣhṇue samudranī
pāsethī tenā iṇḍān pāchhān apāvyān. āvī kathā purāṇomān chhe.

Page 99 of 370
PDF/HTML Page 127 of 398
single page version

sarvano rakṣhak shā māṭe māne chhe? mātra bhakta bhakta je hoy temano ja rakṣhak mān. parantu
bhaktono paṇ rakṣhak te dekhāto nathī kāraṇ ke abhakto paṇ bhakta puruṣhone pīḍā upajāvatā
joīe chhīe.
tyāre te kahe chhe ke‘‘ghaṇīy jagyāe prahlādikanī sahāy teṇe karī chhe.’’ tene ame
kahīe chhīe kejyān sahāy karī tyān to tun em mān, parantu mlechchhamusalamān ādi
abhakta puruṣhothī bhakta puruṣho pratyakṣha pīḍit thavā vā mandirādikane vighna karatān dekhī ame
pūchhīe chhīe ke
tyān te sahāy nathī karato, to tyān shun viṣhṇunī shakti ja nathī ke tene ā
vātanī khabar nathī? jo shakti nathī to temanāthī paṇ te (viṣhṇu) hīnashaktino dhārak thayo,
tathā jo tene khabar nathī to jene eṭalī paṇ khabar nathī to te agnānī thayo.
tun kahīsh ke‘‘tenāmān shakti paṇ chhe tathā te jāṇe paṇ chhe, parantu tene evī ja
ichchhā thaī,’’ to pachhī tene bhaktavatsal tun shā māṭe kahe chhe?
e pramāṇe viṣhṇune lokano rakṣhak mānavo sābit thatun nathī māṭe mithyā chhe.
vaḷī te kahe chhe ke
‘‘mahesh sanhār kare chhe,’’ e kahevun paṇ mithyā chhe. kāraṇ ke
pratham to mahesh sanhār kare chhe te sadāy kare chhe ke mahāpralay thāy chhe tyāre ja kare chhe?
jo sadāy kare chhe to jem viṣhṇunī rakṣhā karavāpaṇāthī stuti karī tem ānī sanhār
karavāpaṇāthī nindā kar! kāraṇ ke
rakṣhā ane sanhār paraspar pratipakṣhī chhe.
vaḷī te sanhār kevī rīte kare chhe? jem koī puruṣh hastādik vaḍe koīne māre vā
koī pāse marāve, tem e mahesh potānān aṅgo vaḍe sanhār kare chhe ke koīne āgnā karī
marāve chhe? jo potānān aṅgo vaḍe sanhār kare chhe to sarvalokamān ghaṇā jīvono kṣhaṇe kṣhaṇe
sanhār thāy chhe, to e kevā kevā aṅgovaḍe vā kone kone āgnā āpī, kevī rīte ekasāthe
sanhār kare chhe? tun kahīsh ke
‘‘mahesh to ichchhā ja kare chhe tathā enī ichchhānusār temano
sanhār svayam thāy chhe.’’ to tene sadākāḷ māravārūp duṣhṭa pariṇām ja rahyā karatān hashe? tathā
anek jīvone ekasāth māravānī ichchhā kevī rīte thatī hashe? vaḷī te mahāpralay thatān sanhār
kare chhe to paramabrahmanī ichchhā thatān kare chhe ke tenī ichchhā vinā ja kare chhe? jo ichchhā
thatān kare chhe to paramabrahmane evo krodh kyāthī thayo ke
sarvano pralay karavānī tene ichchhā thaī?
kāraṇ kekoī kāraṇ vinā nāsh karavānī to ichchhā thāy nahi. ane nāsh karavānī ichchhā
tenun ja nām krodh chhe. to e kāraṇ batāv! tathā jo kāraṇ vinā paṇ ichchhā thāy chhe
to e bahāvarā jevī ichchhā thaī.
tun kahīsh ke‘‘parabrahme ā khel banāvyo hato ane vaḷī te dūr karyo, emān kāraṇ
kāī paṇ nathī.’’ to khel banāvavāvāḷo paṇ khel iṣhṭa lāge chhe tyāre banāve chhe tathā aniṣhṭa

Page 100 of 370
PDF/HTML Page 128 of 398
single page version

lāge chhe tyāre dūr kare chhe. have jo tene ā lok iṣhṭaaniṣhṭa lāge chhe to tene lokanī
sāthe rāgdveṣh thayo, to paramabrahmanun svarūp sākṣhīrūp shā māṭe kahe chhe? sākṣhībhūt to tenun
nām chhe keje svayam jem hoy tem ja dekhyājāṇyā kare. paṇ je iṣhṭaaniṣhṭa mānī utpanna-
nāsh kare tene sākṣhībhūt kevī rīte kahīe? kāraṇ kesākṣhībhūt rahevun ane kartāhartā thavun
e banne paraspar virodhī chhe, ekane e banne sambhavatān nathī.
vaḷī paramabrahmane pahelān to evī ichchhā thatī hatī ke‘hun ek chhun te ghaṇo thāun.’’
jyāre te ghaṇo thayo tyāre vaḷī evī ichchhā thaī hashe ke‘‘hun ghaṇo chhun te ek thāun.’’ te
to jem koī bhoḷapaṇathī kārya karī pachhī pastāī te kāryane dūr karavā ichchhe, tem paramabrahme
paṇ ghaṇo thaī ek thavānī ichchhā karī to jāṇī shakāy chhe ke pote pahelān ghaṇā thavānun kārya
karyun te bhoḷapaṇathī ja karyun hatun em jaṇāy chhe. jo bhāvignānapūrvak kārya karyun hot to tene
dūr karavānī ichchhā shā māṭe thāt?
vaḷī jo paramabrahmanī ichchhā vinā ja mahesh sanhār kare chhe, to te parabrahmano vā
brahmano virodhī thayo.
tathā ame pūchhīe chhīe kemahesh lokano sanhār kevī rīte kare chhe? potānān
aṅgovaḍe sanhār kare chhe, ke tene ichchhā thatān svayam sanhār thāy chhe? jo potānān aṅgovaḍe
sanhār kare chhe, to te sarvano yugapat (ekasāth) sanhār kevī rīte kare chhe? tathā tenī ichchhā
thatān svayam sanhār thāy chhe, to ichchhā to parabrahme karī hatī, maheshe sanhār sho karyo?
vaḷī ame pūchhīe chhīe kee sanhār thatān sarva lokamān je jīvajīv hatā te
kyān gayā? tyāre te kahe chhe ke‘‘jīvomān bhakta hatā teo to brahmamān maḷī gayā tathā anya
māyāmān maḷyā.’’
have tene ame pūchhīe chhīe kemāyā brahmathī judī rahe chhe ke pachhī ek thaī jāy
chhe? jo judī rahe chhe to brahmanī māphak māyā paṇ nitya thaī tethī advaitabrahma to na rahyo.
tathā māyā brahmamān ekarūp thaī jāy chhe to je jīvo māyāmān maḷelā hatā teo paṇ māyānī
sāthe brahmamān maḷī gayā. jyāre mahāpralay thatān sarvanun paramabrahmamān maḷavun ṭharyun to mokṣhano
upāy shā māṭe karīe?
vaḷī je jīvo māyāmān maḷyā hatā teo ja pharī lokarachanā thatān lokamān āvashe,
ke teo brahmamān maḷī gayelā hovāthī anya navā ūpajashe? jo teo ja āvashe to jaṇāy
chhe ke
teo judā judā ja rahe chhe, maḷī gayā shā māṭe kahe chhe? tathā navā ūpajashe to
jīvanun astitva thoḍā kāl sudhī ja rahe chhe eṭale mukta thavāno upāy ja shā māṭe karīe?
vaḷī te kahe chhe ke‘‘pr̥ithvī ādi chhe te māyāmān maḷī jāy chhe.’’ to māyā

Page 101 of 370
PDF/HTML Page 129 of 398
single page version

amūrtiksachetan chhe ke mūrtikachetan chhe? jo amūrtiksachetan chhe to temān mūrtikachetan
kevī rīte maḷe? tathā jo mūrtikachetan chhe to temān amūrtiksachetan kevī rīte maḷe? tathā
mūrtikachetan chhe to brahmamān maḷe chhe ke nahi? jo maḷe chhe to tenā maḷavāthī brahma paṇ
mūrtikachetanavaḍe mishrit thayun tathā jo nathī maḷatā to advaitatā na rahī! tun kahīsh ke
‘‘e sarva amūrtik chhe te chetan banī jāy chhe.’’ to ātmā ane sharīrādikanī ekatā thaī.
have tene sansārī jīvo paṇ ekatā ja māne chhe to temane agnānī shā māṭe kahe chhe?
vaḷī lokano pralay thatān maheshano pralay thāy chhe ke nahi? jo thāy chhe to te ekasāth
thāy chhe ke āgaḷ pāchhaḷ thāy chhe? jo ekasāth thāy chhe to pote ja naṣhṭa thato mahesh
lokane naṣhṭa kevī rīte karī shake? tathā āgaḷ pāchhaḷ thāy chhe to lokane naṣhṭa karī e mahesh
pote kyān rahyo? kāraṇ ke pote paṇ sr̥uṣhṭimān ja hato.
em maheshane sr̥uṣhṭino sanhārakartā māne chhe te asambhav chhe.
e pramāṇe vā anya anek prakārathī brahmā, viṣhṇu, maheshane sr̥uṣhṭine upajāvavāvāḷā,
rakṣhā karavāvāḷā tathā sanhār karavāvāḷā mānavā te banatun ja nathī tethī mithyā chhe em samajī
lokane anādinidhan mānavo.
‘‘lokanā anādinidhānapaṇānī puṣhṭi’’
ā lokamān je jīvādi padārtho chhe te judā judā anādinidhan chhe. temanī avasthānī
palaṭanā thayā kare chhe e apekṣhāe temane ūpajatāviṇasatā kahīe chhīe. svarga, narak ane
dvīpādik chhe te anādithī e ja pramāṇe chhe ane sadākāḷ em ja raheshe.
tun kahīsh kekoīnā banāvyā vinā evā ākārādik kem sambhave? thāy to
banāvavāthī ja thāy. paṇ em nathī; kāraṇ keanādithī ja je chhe tyān tarka sho? jem tun
paramabrahmanun svarūp anādinidhan māne chhe tem e svargādik tathā jīvādik paṇ anādinidhan
māne chhe. tun kahīsh ke
jīvādik vā svargādik kevī rīte thayā? to ame pūchhīe chhīe ke
paramabrahma kevī rīte thayo? tun kahīsh keenī (lokanī) rachanā āvī koṇe karī? to ame
pūchhīe chhīe keparamabrahmane āvo koṇe banāvyo? tun kahīsh ke paramabrahma svayansiddha chhe. to
ame kahīe chhīe kejīvādik vā svargādik paṇ svayansiddha chhe. tun kahīsh ketenī ane
paramabrahmanī samānatā kem sambhave? ame kahīe chhīe keevī sambhavatāmān dūṣhaṇ batāv. jem
lokane navo upajāvavo, teno nāsh karavo temān ame anek doṣh batāvyā, tem lokane
anādinidhan mānavāmān sho doṣh chhe? te tun batāv!
tun je paramabrahma māne chhe te judo koī nathī, parantu sansāramān jīv chhe te ja
yathārthagnānavaḍe mokṣhamārga sādhanathī sarvagnavītarāg thāy chhe.

Page 102 of 370
PDF/HTML Page 130 of 398
single page version

prashnaḥtame to nyārā nyārā jīvo anādinidhan kaho chho, paṇ mokṣha thayā
pachhī to te nirākār thāy chhe, to tyān nyārā nyārā kevī rīte sambhave?
uttaraḥmukta thayā pachhī sarvagnane te dekhāy chhe ke nahi? jo dekhāy chhe to koī
ākār ja dekhāto hashe, ākār dīṭhā vinā teṇe shun dekhyun? tathā jo nathī dekhātā to kān
to vastu ja nathī agar kān to sarvagna nathī. māṭe indriyagnānagamya e ākār nathī e
apekṣhāe te (jīvo) nirākār chhe tathā sarvagnagnānagamya chhe tethī te ākāravān chhe. have jyāre
te ākāravān ṭharyā to judā judā teo hoy temān sho doṣh āve chhe? vaḷī tun jo jāti
apekṣhāe ek kahe to te ame paṇ mānīe chhīe. jem ghaunnā dāṇā judā judā chhe paṇ
tenī jāti ek chhe tem ek mānīe to temān kāī doṣh nathī.
e pramāṇe yathārthashraddhānavaḍe lokamān sarva padārtho akr̥utrim judā judā anādinidhan
mānavā. paṇ jo mātra nirarthak bhramavaḍe sāchjūṭhano nirṇay na kare to tun jāṇe, kāraṇ ke
tārā shraddhānanun phaḷ tun ja pāmīsh.
vaḷī teo ja brahmāthī putrapautrādikavaḍe kuḷapravr̥utti chālī kahe chhe. e kuḷomān rākṣhas,
manuṣhya, dev vā tiryañchomān paraspar prasūtibhed teo batāve chhe. devathī manuṣhya ane manuṣhyathī
dev vā tiryañchathī manuṣhya ityādi koī mātā ane koī pitāthī putra
putrīnun ūpajavun batāve
chhe. paṇ e kevī rīte sambhave?
vaḷī manathī, pavanādithī vā vīrya sūṅghavā ādithī prasūti thavī batāve chhe. paṇ e
pratyakṣha viruddha bhāse chhe. kāraṇ em thatān putrapautrādino niyam kevī rīte rahyo? vaḷī moṭā
moṭā mahān puruṣho anya anya mātapitāthī thayā teo kahe chhe, mahān puruṣho kushīlavān
mātapitāthī kem ūpaje ? e to lokamān paṇ gāḷ manāy chhe. to em kahī tenī mahantatā
shā māṭe kahe chhe?
vaḷī mel ādi vaḍe gaṇeshādikanī utpatti batāve chhe, vā koīnun aṅg koīne joḍāyun
em batāve chhe. ityādi anek pratyakṣhaviruddha teo kahe chhe.
avatār mīmānsā
vaḷī chovīs 1avatār thayā teo kahe chhe, temān koī avatārone to pūrṇāvatār kahe
1. sanatakumār1, shūkar (-vārāh) avatār2, devarṣhinārad3, narnārāyaṇ4,
kapil5, datātray6, yagnapuruṣh7, r̥̄uṣhabhāvatār8, pr̥uthu avatār9, matsya 10, kachchhap11,
dhanavantarī12, mohinī13, nr̥usinhāvatār14, vāman15, parashurām16, vyās17, hans18,
rāmāvatār19, kr̥iṣhṇāvatār20, hayagrīv21, hari22, buddha23, kalki24. em chovīsh avatār
māne chhe. (bhāgavataskandh5 a. 6
711.)

Page 103 of 370
PDF/HTML Page 131 of 398
single page version

chhe tathā koīne anshāvatār kahe chhe. have pūrṇāvatār thatān brahma anya ṭhekāṇe vyāpī rahyo chhe
ke nahi? jo vyāpī rahyo chhe to ā avatārone tun pūrṇāvatār shā māṭe kahe chhe? tathā jo
nathī vyāpī rahyo to eṭalo ja mātra brahma rahyo. vaḷī anshāvatār thayo tyān brahmano ansh
to tun sarvatra kahe chhe, to āmān adhikatā shun thaī? vaḷī tuchchha kārya māṭe brahme pote anshāvatār
dhāryo kahe chhe, tethī jaṇāy chhe ke avatār dhāryā vinā brahmanī shakti e kārya karatī nahotī.
kāraṇ ke
je kārya alpa udyamathī thāy tyān ghaṇo udyam shā māṭe karīe?
vaḷī e avatāromān machchha kachchhādi avatār thayā, paṇ kiñchit kārya karavā māṭe hīn
tiryañchaparyāyarūp brahma thayo. paṇ e kem sambhave? prahlād māṭe narasinh avatār thayo paṇ
hiraṇākashyapane evo thavā ja kem dīdho? ane keṭalāk kāḷ sudhī potānā bhaktane shā māṭe duḥkh
apāvyun? tathā virūp (kadarūpo) svāṅg shā māṭe dharyo? teo nābhirājāne tyān vr̥uṣhabhāvatār thayo
batāve chhe. nābhirājāne putrapaṇānun sukh upajāvavā māṭe avatār dhāraṇ karyo to teṇe ghor
tapashcharaṇ shā māṭe karyun ? tene to kāī sādhya hatun ja nahi. tun kahīsh ke
‘‘jagatane batāvavā
māṭe em karyun.’’ to koī avatār tapashcharaṇ batāve, koī avatār bhogādik batāve, koī
avatār krodhādik pragaṭ kare tathā koī kutūhal mātra nāche, to temān jagat kone bhalo jāṇe?
vaḷī te kahe chhe ke‘‘ek ‘arahant’ nāmano rājā thayo teṇe vr̥uṣhabhāvatārano mat
aṅgīkār karī jainamat pragaṭ karyo.’’ paṇ jainamān to koī ‘arahant’ nāmano rājā thayo nathī.
tyān to sarvagnapad pāmī pūjavā yogya hoy tenun ja nām arhant chhe.
vaḷī teo rām ane kr̥iṣhṇa e be ja avatārone mukhya kahe chhe. paṇ rāmāvatāre shun
karyun? sītāne māṭe vilāp karī rāvaṇathī laḍī tene mārī rājya karyun. tathā kr̥iṣhṇāvatāre pahelān
govāḷ thaī parastrī gopikāone māṭe nānā prakāranī viparīt nindya cheṣhṭā karī, pachhī jarāsaṅgh
ādine mārī rājya karyun. paṇ evān kāryo karavāthī shun siddhi thaī?
rāmakr̥iṣhṇādinun teo ek svarūp kahe chhe. to vachchenā eṭalā kāḷ sudhī teo kyān
rahyā? jo brahmamān rahyā to tyān judā rahyā ke ek rahyā? jo judā rahyā to jaṇāy chhe
ke
teo brahmathī judā ja ṭharyā. tathā ek rahe chhe to rām pote ja kr̥iṣhṇa thayā ane sītā
pote ja rukmiṇī thaī ityādi kevī rīte kaho chho?
vaḷī teo rāmāvatāramān to sītāne mukhya kahe chhe, tathā kr̥iṣhṇāvatāramān e ja sītāne
rukmiṇī thaī kahe chhe. have tene to pradhānarūp na kahetān rādhikākumārīne mukhya kahe chhe. tyān
pūchhīe chhīe tyāre kem kahe chhe ke
‘‘rādhikā bhakta hatī.’’ paṇ potānī strīne chhoḍī ek
dāsīne mukhya karavī kem bane? vaḷī kr̥iṣhṇane to rādhikā sahit parastrīsevananān sarvavidhān thayān,
paṇ e bhakti kevī? evān kārya to mahānindya chhe. vaḷī rukmiṇīne chhoḍī rādhikāne mukhya

Page 104 of 370
PDF/HTML Page 132 of 398
single page version

karī te shun parastrīsevanane bhalun jāṇī karī hashe? tathā e kr̥iṣhṇa ek rādhā ja viṣhe āsakta
na thayā parantu anya gopīo
*kubjā ādi anek parastrīomān paṇ āsakta thayā. e
avatār evān ja kāryono adhikārī thayo.
vaḷī teo kahe chhe ke‘‘lakṣhmī tenī strī chhe’’ ane dhanādikane lakṣhmī kahe chhe? paṇ
te to pr̥ithvī ādimān jem pāṣhāṇ ane dhūḷ ādi chhe tem ratnasuvarṇādikane joīe chhīe.
ethī judī lakṣhmī koṇ chhe ke jeno bharathār nārāyaṇ chhe? vaḷī teo sītādikane māyānun
svarūp kahe chhe. have temān te āsakta thayā tyāre te māyāmān ja āsakta thayā kem na kahevāy?
bahu kyān sudhī kahīe? teo je nirūpaṇ kare chhe te badhun viruddha kare chhe. parantu jīvone
bhogādikanī vāt game chhe tethī temanun kahevun vahālun lāge chhe.
e pramāṇe teo avatār kahe chhe, ane tene brahmasvarūp kahe chhe. tathā anya jīvone
paṇ brahmasvarūp kahe chhe. ek to mahādevane teo brahmasvarūp māne chhe, ane tene vaḷī yogī
kahe chhe, paṇ teṇe yog shā māṭe grahaṇ karyo? mr̥ugachhālā ane bhasma dhāraṇ kare chhe te shā
māṭe dhāraṇ kare chhe? te ruṇḍamālā pahere chhe. have jyāre hāṇḍakānne aḍakavun paṇ nindya chhe. to
tene gaḷāmān shā māṭe dhāraṇ kare chhe? sarpādik sahit chhe, ane āṅkaḍo
dhatūro khāy chhe temān
shun moṭāī ke bhalāī chhe? trishūlādi te rākhe chhe paṇ tene kono bhay chhe? pārvatīnā saṅgasahit
chhe paṇ yogī banī joḍe strī rākhe chhe evun viparītapaṇun teṇe shā māṭe karyun? jo kāmāsakta
hatā to gharamān ja rahevun hatun! tathā nānāprakāre teṇe viparīt cheṣhṭāo karī tenun prayojan to
kāī jaṇātun nathī, mātra bahāvarā jevun kartavya dekhāy chhe chhatān tene teo brahmasvarūp kahe chhe.
vaḷī teo kr̥iṣhṇane mahādevanā sevak kahe chhe, koī veḷā tene kr̥iṣhṇanā sevak kahe chhe
tathā koī veḷā bannene ek kahe chhe. kāī ṭhekāṇun ja nathī.
sūryādikane brahmanun svarūp kahe chhe. viṣhṇue kahyun chhe ke‘‘dhātuomān suvarṇa, vr̥ukṣhomān
kalpavr̥ukṣha tathā jugāramān jūṭh ityādikamān hun ja chhun,’’ em teo kahe chhe, paṇ pūrvāpar kāī
vichāratā ja nathī. koī ek aṅg vaḍe sansārī jīvane mahant māne ane tene ja brahmanun svarūp
paṇ kahe to ‘‘brahma sarvavyāpī chhe’’ evun visheṣhaṇ shā māṭe āpo chho? ‘sūryādikamān vā
suvarṇādikamān paṇ brahma chhe;’’ have sūrya ajavāḷun kare chhe ane suvarṇa dhan chhe ityāgi guṇo
vaḍe temān brahma mānyo, to sūryanī māphak dīpādik paṇ ajavāḷun kare chhe tathā suvarṇanī māphak
rūpun, lokhaṇḍ ādi paṇ dhan chhe, ityādi guṇ anya padārthomān paṇ chhe to temane paṇ brahma
māno! temane nānā
moṭā māno paṇ jāti to ek thaī. em jūṭhī mahantatā ṭharāvavā māṭe
teo anek prakāranī yuktio banāve chhe.
* bhāgavataskandh 10, a. 48, 111.
15

Page 105 of 370
PDF/HTML Page 133 of 398
single page version

vaḷī teo jvālā mālinī ādi anek devīone māyānun svarūp kahī hinsādik pāp
ūpajāvī tenun pūjan ṭharāve chhe. paṇ māyā to nindya chhe, tenun pūjan kem sambhave? tathā hinsādik
karatān bhalun kem thāy? gāy, sarpādik abhakṣhya
bhakṣhaṇādisahit pashune teo pūjya kahe chhe;
agni, pavan ane jaḷādikane dev ṭharāvī tene pūjya kahe chhe, tathā vr̥ukṣhādikane paṇ kalpit
yukti banāvī pūjya kahe chhe.
ghaṇun shun kahīe? puruṣhaliṅgī nām sahit je hoy temān to brahmanī kalpanā karī tathā
strīliṅgī nām sahit je hoy temān māyānī kalpanā karī teo anek vastuonun pūjan ṭharāve
chhe. emane pūjavāthī shun phaḷ thashe, teno paṇ kāī vichār nathī. mātra jūṭhān laukik prayojanarūp
kāraṇo ṭharāvī teo jagatane bhamāve chhe.
vaḷī teo kahe chhe ke‘‘vidhātā sharīrane ghaḍe chhe, yam māre chhe, maratī veḷā yamanā
dūt levā āve chhe, maryā pachhī mārgamān ghaṇo kāḷ lāge chhe, tyān puṇyapāpanā hisāb levāy
chhe tathā tyān daṇḍādik de chhe.’’ paṇ e badhī kalpit jūṭhī yukti chhe. kāraṇ kesamay samay
anant jīvo ūpaje chhe ane mare chhe, te sarvanun yugapat kevī rīte ā prakāre sambhave? ane
em mānavā māṭe koī kāraṇ paṇ bhāsatun nathī.
vaḷī teo maraṇ pachhī shrāddhādikavaḍe tenun bhalun thavun kahe chhe, paṇ jīvatān to koīnān
puṇyapāpavaḍe koī bījo sukhīduḥkhī thato dekhāto ja nathī, to maraṇ pachhī kevī rīte thashe?
mātra manuṣhyone bhamāvī potāno lobh sādhavā māṭe teo āvī yuktio banāve chhe.
kīḍī, pataṅg ane hinsādik jīv paṇ ūpajemare chhe temane teo pralayanā jīv ṭharāve
chhe. paṇ jem manuṣhyādikane janmamaraṇ thatān joīe chhīe, te ja pramāṇe temane paṇ thatān
joīe chhīe. mātra jūṭhī kalpanā karavāthī shun siddhi chhe?
vaḷī teo shāstromān kathādikanun nirūpaṇ kare chhe, tyān paṇ vichār karatān viruddhatā ja
bhāse chhe.
yagnamān pashuvadhāthī dhārmakalpanāpashuhinsāno niṣhedhā
vaḷī teo yagnādik karavāmān dharma ṭharāve chhe. yagnamān moṭā jīvono hom kare chhe,
agnikāṣhṭhādikano mahāārambh kare chhe ane temān jīvaghāt thāy chhe. have temanān ja shāstromān
vā lokamān hinsāno to niṣhedh chhe, parantu teo evā nirday chhe kee badhun kāī gaṇatā ja
nathī. teo koī kahe chhe ke‘‘यज्ञार्थं पशवः सृष्टाः arthāt yagna māṭe ja pashu banāvyān chhe, tethī
tyān ghāt karavāno kāī doṣh nathī.’’
vaḷī megh ādinun thavun, shatru ādino vināsh thavo, ityādi phaḷ batāvī teo potānā

Page 106 of 370
PDF/HTML Page 134 of 398
single page version

lobh māṭe rājā vagerene bhramamān nākhe chhe. paṇ koī viṣhathī jīvanavr̥uddhi thavī kahe e jem
pratyakṣhaviruddha chhe tem hinsā karatān dharma ane kāryasiddhi thavī kahevī e pratyakṣhaviruddha chhe, parantu
temaṇe jemanī hinsā karavī kahī, temanī to kāī shakti nathī ane temanī koīne kāī pīḍā
paṇ nathī. jo koī shaktivānano ke iṣhṭano hom karavo ṭharāvyo hot to ṭhīk paḍat, paṇ
pāpano bhay nathī tethī teo potānā lobh māṭe durbaḷanā ghātak banī potānun vā anyanun
būrun karavāmān tatpar thayā chhe.
nirguṇ ane saguṇ bhakitanī mīmānsā
teo bhaktiyog ane gnānayog em be prakār vaḍe mokṣhamārga prarūpaṇ kare chhe.
bhakitayog mīmānsā
temān pratham bhaktiyogavaḍe mokṣhamārga teo kahe chhe, tenun svarūp ahīn kahīe chhīe
nirguṇ ane saguṇ bhedarūp be prakāranī bhaktio teo kahe chhe. advait parabrahmanī
bhakti karavī te nirguṇabhakti chhe. te ā pramāṇe kahe chheḥ‘‘tame nirākār chho, nirañjan
chho, manvachanathī agochar chho, apār chho, sarvavyāpī chho, ek chho, sarvanā pratipālak chho,
adhamauddhārak chho ane sarvanā kartāhartā chho.’’ ityādi visheṣhaṇovaḍe guṇ gāy chhe. have temān
nirākārādi koī visheṣhaṇo to abhāvarūp chhe, tene sarvathārūp mānavāthī abhāv ja bhāse.
kāraṇ ke
vastu vinā ākārādi kevī rīte bhāse? tathā sarvavyāpī ādi keṭalāk visheṣhaṇo
asambhavarūp chhe, tenun asambhavaṇun pahelān darshāvyun chhe.
vaḷī em kahe chhe ke‘‘jīvabuddhivaḍe hun tāro dās chhun, shāstradraṣhṭivaḍe tāro ansh chhun
tathā tattvabuddhivaḍe tun ja hun chhun? paṇ e traṇe bhram chhe. vaḷī e bhakti karavāvāḷo chetan
chhe ke jaḍ? jo chetan chhe to e chetanā brahmanī chhe ke tenī ja chhe? jo brahmanī chhe to
‘‘hun tāro dās chhun’’ em mānavun chetanāne ja thāy chhe. have chetanā to brahmano svabhāv ṭharyo
tathā svabhāv
svabhāvīne tādātmya sambandh chhe, to tyān dās ane svāmīno sambandh kem bane?
dāssvāmī sambandh to be bhinna padārtho hoy tyān ja bane. tathā jo e chetanā tenī ja
chhe to te potānī chetanāno dhaṇī brahmathī judo padārtha ṭharyo. to pachhī ‘‘hun ansh chhun, athavā
tun chhe te hun chhun,’’
em kahevun jūṭh thayun. vaḷī bhakti karavāvāḷo jaḍ chhe, to jaḍane buddhinun
hovun asambhavit chhe, to tene evī buddhi kyāthī thaī ke‘‘hun dās chhun’’ em kahevun to tyāre
ja bane kejyāre banne padārtha judā hoy. tathā ‘‘tāro hun ansh chhun’’ em kahevun paṇ banatun
nathī. kāraṇ ke‘tun’ ane ‘hun’ em kahevun to tyāre ja bane kejyāre pote ane te judā
ja hoy. paṇ anshanshī judā kevī rīte hoy? kāraṇ keanshī e koī judī vastu nathī
paṇ anshono samudāy te ja anshī chhe. vaḷī ‘‘tun chhe te hun chhun’’evun vachan ja viruddha chhe.

Page 107 of 370
PDF/HTML Page 135 of 398
single page version

kāraṇ keek ja padārthamān potāpaṇun mānavun ane parapaṇun paṇ mānavun em banne kevī rīte
sambhave? māṭe bhram chhoḍī nirṇay karavo yogya chhe.
vaḷī koī nām ja jape chhe, paṇ jenun te nām jape chhe tenun svarūp oḷakhyā vinā
kevaḷ nām ja japavun kevī rīte kāryakārī thāy? tun kahīsh ke‘‘nāmano evo atishay chhe.’’
to je nām īshvaranun chhe te ja nām koī pāpī puruṣhanun dharyun hoy to tyān bannenān nām
uchchāraṇamān phaḷanī to samānatā thaī? paṇ em kevī rīte bane? māṭe pahelān svarūpano nirṇay
karī pachhī bhakti karavā yogya hoy tenī bhakti karavī.
e pramāṇe nirguṇabhaktinun svarūp darshāvyun. have saguṇ bhakti kahīe chhīe.
jyān kām krodhādijanya kāryonā varṇanavaḍe, stuti ādi karavāmān āve tene teo
saguṇabhakti kahe chhe.
e saguṇabhaktimān jem laukik shr̥uṅgārapūrvak nāyaknāyikānun varṇan karīe chhīe, tem
teo ṭhākorṭhakurāṇīnun varṇan kare chhe, tyān svastrīparastrī sambandhī sanyogviyogarūp sarva
vyavahār nirūpaṇ kare chhe. snān karatī strīonān vastra choravān, dahīn lūṇṭavun, strīonā charaṇe
paḍavun ane strīonī āgaḷ nāchavun ityādi kāryo ke
je karatān sansārī jīvo lajjā pāme
tevān kāryo karavān teo ṭharāve chhe. paṇ evān kāryo to ati kāmanī pīḍā thatān ja bane.
vaḷī yuddhādik kārya karyān kahe chhe, paṇ e krodhanān kārya chhe, potāno mahimā batāvavā
māṭe upāy karyā kahe chhe, paṇ e mānanān kārya chhe. anek chhaḷ karyān kahe chhe. paṇ e māyānān
kārya chhe. viṣhayasāmagrīnī prāpti arthe prayatna karyān kahe chhe, paṇ e lobhanān kārya chhe, tathā
kutūhalādik kāryo karyān kahe chhe, paṇ e hāsyādikanān kārya chhe, e pramāṇe e badhān kāryo
krodhādiyukta thatān ja bane.
e pramāṇe kāmkrodhādithī utpanna thayelān kāryone pragaṭ karī kahe chhe ke‘‘ame stuti
karīe chhīe.’’ have jo kāmkrodhādijanya kāryo ja stutiyogya thatān hoy to nindya kārya kyān
ṭharashe? jenī lokamān ane shāstramān atyant nindā hoy te ja kāryonun varṇan karī stuti karavī
e to hastachugal jevun kārya thayun.
ame pūchhīe chhīe kekoīnun nām kahyā vinā āvān kāryonun ja nirūpaṇ karī koī
temane kahe ke‘‘phalāṇāe āvān kāryo karyān’’ to tene tame bhalā jāṇasho ke būro? jo bhalo
jāṇasho to pāpī bhalā thayā paṇ būro koṇ thayo, tathā būro jāṇasho to evān kārya koī
paṇ karo, parantu e būro ja thayo. pakṣhapāt rahit nyāy karo?
jo pakṣhapātapūrvak kahesho ke‘‘ṭhākorajīnun evun varṇan karavun e paṇ stuti chhe’’ to

Page 108 of 370
PDF/HTML Page 136 of 398
single page version

ṭhākorajīe evān kārya shā arthe karyān? evān nindyakārya karavāmān shun siddhi thaī? tame kahesho
ke
pravr̥utti chalāvavā māṭe karyān. paṇ parastrīsevan ādi nindyakāryonī pravr̥utti chalāvavāmān potāne
vā anyane shun napho thayo? māṭe ṭhākorajīe āvān kāryo karavān sambhavatān nathī. vaḷī jo e
kāryo ṭhākore nathī karyān. kevaḷ tame ja kaho chho, to jemān doṣh nahoto temān doṣh lagāvyo!
eṭale evun varṇan karavun to nindā ja chhe, stuti nahi.
vaḷī stuti karatān je guṇonun varṇan karīe te rūp ja pariṇām thāy vā temān ja anurāg
āve. have kāmkrodhādi kāryonun varṇan karatān pote paṇ kāmkrodhādirūp thāy, athavā kām
krodhādimān anurāgī thāy, tethī evā bhāv to bhalā nathī. tame kahesho ke‘‘bhakta evā bhāv
karato nathī’’ to pariṇām thayā vinā bhakti kevī rīte karī? ane anurāg thayā vinā
varṇan kevī rīte karyun? bhakti kevī rīte karī? jo e bhāvo ja rūḍā hoy to brahmacharya
ane kṣhamādikane bhalā shāmāṭe kaho chho? kāraṇ ke temane to ekabījāthī pratipakṣhapaṇun chhe.
vaḷī saguṇabhakti karavā māṭe rāmkr̥iṣhṇādikanī mūrti paṇ shr̥uṅgārādikavaḍe vakratvādi
sahit ane strī ādi saṅgasahit banāve chhe, tene jotān ja kāmkrodhādibhāv pragaṭ thaī āve
mahādevane mātra liṅgano ja ākār banāve chhe. juo, keṭalī viṭambaṇā kejenun nām letān paṇ
lāj āve, jagat paṇ jene ḍhāṅkī rākhe chhe, tenā ja ākāranun teo pūjan karāve chhe. shun
tene anya aṅg nahotān? parantu ghaṇī viṭambaṇā to em ja karatān pragaṭ thāy chhe.
vaḷī saguṇabhakti māṭe nānāprakāranī viṣhayasāmagrī teo ekaṭhī kare chhe, tyān nām
to ṭhākorajīnun de, ane tene pote ja bhogave. bhojanādik banāvī ‘‘ṭhākorajīne bhog lagāvyo,’’
em kahī pachhī temān prasādanī kalpanā karī pote ja bhakṣhaṇ karī jāy chhe. tyān ame pūchhīe
chhīe ke pahelān ṭhākorajīne kṣhudhā
tr̥uṣhādikanī pīḍā hashe? jo pīḍā na hoy to āvī kalpanā
kem sambhave? tathā kṣhudhādikavaḍe pīḍit hoy to te vyākuḷ paṇ hoy, tyāre e īshvar to duḥkhī
thayo, te anyanā duḥkhane kevī rīte dūr kare? vaḷī bhojanādik sāmagrī pote to tenā māṭe
maṅgāve, tathā tene arpaṇ karī te karī, pachhī prasād to e ṭhākorajī āpe tyāre ja thāy,
potāno karyo to na ja thāy. jem koī rājāne kāī bheṭ kare pachhī rājā bakṣhis kare to
te grahaṇ karavī yogya chhe, paṇ pote rājāne bheṭ kare ane rājā to kāī kahe nahi, mātra
‘‘rājāe mane bakṣhis karī’’ em pote ja kahī tene aṅgīkār kare, e to mātra khel ja
thayo. tem ahīn paṇ em karavāthī bhakti to na thaī paṇ mātra hāsya karavun ja thayun.
vaḷī ṭhākorajī ane tun be chho ke ek? jo be chho to ten bheṭ karī, have tene ṭhākorajī
bakṣhis āpe to grahaṇ kar, tun pote ja shā māṭe grahaṇ kare chhe? tun kahīsh ke‘‘ṭhākorajīnī
to mūrti chhe, tethī evī hun ja kalpanā karun chhun.’’ to ṭhākorajīne karavānun kārya ten ja karyun,

Page 109 of 370
PDF/HTML Page 137 of 398
single page version

tethī tun ja ṭhākorajī thayo? tathā jo ek chho to bheṭ karavī, prasād karavo, e badhun jūṭhun
thayun. kāraṇ ke
ek thatān evo vyavahār sambhavato nathī. tethī mātra bhojanāsakta puruṣho dvārā
āvī kalpanā karavāmān āve chhe.
vaḷī ṭhākorajīnā māṭe nr̥ityagītādik karavāmān tathā shītgrīṣhmavasantādi r̥̄utuomān
sansārīomān sambhavatī evī viṣhayasāmagrī ekaṭhī karavī, ityādi kāryo teo kare chhe. tyān nām
to ṭhākorajīnun levun, ane indriyaviṣhay potānā poṣhavā, evā badhā upāy mātra viṣhayāsakta
jīvoe ja karyā chhe. ṭhākorajīno janma, vivāhādik, rājabhog, shayan ane jāgaraṇādinī
kalpanā teo kare chhe, te jem koī chhokarā
chhokarī, guḍḍāguḍḍīnā khel banāvī kutūhal kare,
tem ā paṇ kutūhal karavā jevun ja chhe. paramārtharūp guṇ temān kāī paṇ nathī. bāḷ
ṭhākorajīno svāṅg banāvī teo cheṣhṭā batāve chhe, temān e vaḍe potānā ja viṣhay
poṣhaṇ kare
ane kahe ke‘‘ā paṇ bhakti chhe.’’ ityādi ghaṇun shun kahīe? evī evī anek viparītatā
saguṇabhaktimān hoy chhe.
e pramāṇe be prakāranī bhaktivaḍe teo mokṣhamārga kahe chhe, paṇ tenun svarūp mithyā
samajavun.
have anyamat prarūpit gnānayogavaḍe mokṣhamārganun svarūp batāvīe chhīe.
gnānayog mīmānsā
ek advaitsarvavyāpī paramabrahmane jāṇavo, tene gnān kahe chhe. tenun mithyāpaṇun to
pahelān ja kahyun chhe.
vaḷī potāne sarvathā shuddha brahmasvarūp mānavo, kāmkrodhādik vā sharīrādikane bhramarūp
jāṇavān tene gnān kahe chhe, paṇ e bhram chhe. jo pote shuddha chhe to mokṣhano upāy shā māṭe
kare chhe? pote shuddha brahma ṭharyo tyāre kartavya shun rahyun? potāne pratyakṣha kām
krodhādik thatā dekhāy
chhe tathā sharīrādikano sanyog pratyakṣha joīe chhīe. have eno abhāv thashe tyāre thashe, parantu
vartamānamān eno sadbhāv mānavo e bhram kem kahevāy?
vaḷī teo kahe chhe ke‘‘mokṣhano upāy karavo e paṇ bhram chhe. jem doraḍī te doraḍī
ja chhe, tene sarpa jāṇyo hato te bhram hatoe bhram maṭatān te doraḍī ja chhe; tem pote to
brahma ja chhe, paṇ potāne ashuddha mānyo hato e ja bhram hato. bhram maṭatān pote brahma ja
chhe.’’ em kahevun paṇ mithyā chhe. jo pote shuddha hoy ane tene ashuddha jāṇe to te bhram
kharo, paṇ pote kām
krodhādi sahit ashuddha thaī rahyo chhe, tene ashuddha jāṇe to te bhram
shāno? shuddha jāṇe to bhram hoy bhramathī potāne jūṭho shuddha mānavāthī shun siddhi chhe?

Page 110 of 370
PDF/HTML Page 138 of 398
single page version

tame kahesho ke‘‘e kāmkrodhādik to mananā dharma chhe, brahma to nyāro chhe.’’ to
tene pūchhīe chhīe keman chhe te tārun svarūp chhe ke nahi? jo chhe to e kāmkrodhādi paṇ
tārā ja thayā, tathā nathī to ame pūchhīe chhīe ketun gnānasvarūp chhe ke jaḍ chhe? jo
gnānasvarūp chhe, to tane gnān to man vā indriy dvārā ja thatun dekhāy chhe, enā vinā koī
gnān batāve to tene judun tārun svarūp mānīe. paṇ e bhāsatun nathī vaḷī
‘मनज्ञाने’ dhātuthī
‘man’ shabda utpanna thāy chhe. have man to gnānasvarūp chhe, to e gnān konun chhe te batāv?
paṇ judun to koī bhāsatun nathī, vaḷī jo tun jaḍ chhe to gnān vinā potānā svarūpano vichār
kevī rīte kare chhe? em to bane nahi. tun kahe chhe ke
‘‘brahma nyāro chhe.’’ paṇ e nyāro
brahma tun ja chhe ke koī bījo? jo tun ja chhe to tārāmān ‘‘hun brahma chhun’’ evun mānavāvāḷun
gnān chhe te to manasvarūp ja chhe, manathī judun nathī. have potāpaṇun mānavun to potānāmān ja
hoy, paṇ jene judun jāṇe temān potāpaṇun mānyun jāy nahi. tathā jo brahma manathī judo chhe
to manarūp gnān e brahmamān potāpaṇun shā māṭe māne chhe? tathā jo brahma koī bījo ja chhe
to tun e brahmamān potāpaṇun shā māṭe māne chhe? māṭe bhram chhoḍī em mān ke
jem sparshanādi
indriyo to sharīranun svarūp chhejaḍ chhe, paṇ e dvārā je jāṇapaṇun thāy chhe te ātmānun svarūp
chhe. tem man paṇ sūkṣhma pudgalaparamāṇuono puñj chhe, ane te sharīranun ja aṅg chhe, te dvārā
jāṇapaṇun thāy chhe, vā kām
krodhādibhāv thāy chhe te sarva ātmānun svarūp chhe.
visheṣhatā eṭalī chhe kejāṇapaṇun to nij svabhāv chhe tathā kāmkrodhādik upādhik
bhāv chhe, tenāthī ātmā ashuddha chhe. jyāre avasar pāmīne kāmkrodhādik maṭashe tathā
jāṇapaṇāne manindriyonun ādhīnapaṇun maṭashe tyāre kevaḷagnānasvarūp ātmā shuddha thashe.
e ja pramāṇe buddhiahaṅkārādi paṇ jāṇī levān. kāraṇ keman ane buddhi ādi
ekārtha ja chhe, tathā ahaṅkārādi chhe te kāmkrodhādivat upādhikabhāv chhe, tene potānāthī bhinna
jāṇavā e bhram chhe. paṇ te potāne chhe em jāṇī e upādhikabhāvono abhāv karavāno
udyam karavo yogya chhe. paṇ jenāthī teno abhāv na thaī shake ane potānī mahantatā ichchhe,
te jīv e bhāvo potānā nathī em ṭharāvī svachchhande pravarte chhe, ane kām
krodhādik bhāvone
vadhārī viṣhayasāmagrīmān vā hinsādi kāryomān tatpar thāy chhe.
vaḷī ahaṅkārādinā tyāgane paṇ te anyathā māne chhe. sarvane parabrahma mānavun, koī
ṭhekāṇe potāpaṇun na mānavun tene te ahaṅkārano tyāg batāve chhe, paṇ te mithyā chhe. kāraṇ ke
koī pote chhe ke nahi? jo chhe to potāmān potāpaṇun kem na mānīe? tathā pote nathī to
sarvane brahma koṇ māne chhe? māṭe sharīrādi paramān ahambuddhi na karavī, tyān kartārūp na thavun
e ahaṅkārano tyāg chhe. potānāmān ahambuddhi karavāmān doṣh nathī.
vaḷī sarvane samān jāṇavā, tathā koīmān bhed na karavo, tene te rāgdveṣhano tyāg batāve

Page 111 of 370
PDF/HTML Page 139 of 398
single page version

chhe. e paṇ mithyā chhe. kāraṇ kesarva padārtha samān nathī. koī chetan chhe, koī achetan chhe,
tathā koī kevā chhe, koī kevā chhe, tene samān kevī rīte mānīe? māṭe paradravya iṣhṭaaniṣhṭa
na mānavān e rāgdveṣhano tyāg chhe, paṇ padārthonā visheṣho jāṇavāmān to kāī doṣh nathī.
e ja pramāṇe bījā paṇ mokṣhamārgarūp bhāvonī teo anyathā kalpanā kare chhe, vaḷī
evī kalpanāthī teo kushīl seve chhe, abhakṣhyabhakṣhaṇ kare chhe, varṇādi bhed karatā nathī, tathā
hīnakriyā āchare chhe, ityādi viparītarūp pravarte chhe. jyāre koī pūchhe tyāre kahe chhe ke
‘‘ā
to sharīrano dharma chhe, athavā jevun prārabdha chhe tem thāy chhe, athavā jevī īshvaranī ichchhā hoy
chhe tem thāy chhe, temān amāre vikalpa na karavo.’’
juo to kharā, pote jāṇavā chhatān jūṭharūp pravarte chhe, tene to sharīrano dharma batāve
chhe; jyān pote udyamī banī kārya kare chhe, tene prārabdha kahe chhe; pote ichchhāpūrvak seve tene
īshvaranī ichchhā batāve chhe, tathā vikalpa kare ane kahe ke
amāre to vikalpa na karavo. paṇ
mātra dharmano āshray laī viṣhaykaṣhāy sevavā chhe māṭe ja te āvī jūṭhī yukti banāve chhe.
jo potānā pariṇām kiñchit paṇ temān na meḷave, to ame tenun kartavya na mānīe. jem pote
dhyān dharī beṭho hoy, ane koī potānā upar vastra nākhī jāy, tyān pote jo kiñchit paṇ
sukhī na thāy, to tyān tenun kartavya nathī e sāchun, paṇ jyān pote vastrane aṅgīkār karī pahere,
ane potānī shītādik vedanā maṭāḍī sukhī thāy, tyān jo potānun kartavya na māne to e kem
bane? vaḷī kushīlasevan, abhakṣhyabhakṣhaṇ ityādi kārya to pariṇām maḷyā vinā thatān ja nathī,
tyān potānun kartavya kevī rīte na mānīe? jo kām
krodhādino abhāv ja thayo hoy to tyān
koī kriyāomān pravr̥utti sambhave ja nahīn tathā jo kāmkrodhādik hoy, to jem e bhāvo ghaṭatā
jāy tem pravr̥utti karavī. paṇ svachchhandī banī tene vadhāravā yogya nathī.
pavanādi sādhān vaMe gnānī hovāno pratiṣhedhā
vaḷī keṭalāk jīvo pavanādikanā sādhan vaḍe potāne gnānī māne chhe. tyān iṇḍāpīṅgaḷā
suṣhumṇārūp nāsikādvār vaḍe pavan nīkaḷe, tyān varṇādik bhedothī pavanane ja pr̥ithvītattvādirūp
kalpanā kare chhe. tenā vignānavaḍe kanīk sādhanāthī nimittanun gnān thāy, je vaḍe te jagatane iṣhṭa
aniṣhṭa batāve ane potāne mahant kahevaḍāve. paṇ e to laukik kārya chhe, e kāī mokṣhamārga
nathī. jīvone iṣhṭa
aniṣhṭa batāvī temanān rāgdveṣh vadhāre ane potāne mānlobhādik
upajāve temān shun siddhi chhe?
prāṇāyāmādik sādhan kare, pavanane chaḍhāvī samādhi lagāvī kahe chhe, paṇ e to jem
naṭ sādhanāvaḍe hastādik vaḍe kriyā kare chhe, tem ahīn paṇ sādhanāthī pavanavaḍe kriyā karī
hastādik ane pavan e to sharīranān ja aṅg chhe. tenī sādhanāthī ātmahit kem sadhāy?

Page 112 of 370
PDF/HTML Page 140 of 398
single page version

tun kahīsh ke‘‘tyān manano vikalpa maṭī sukh ūpaje chhe, ane yamane vashībhūtapaṇun thatun
nathī.’’ paṇ e mithyā chhe. jem nidrāmān chetanānī pravr̥utti maṭe chhe tem pavanasādhanāthī ahīn
chetanānī pravr̥utti maṭe chhe. tyān manane rokī rākhyun chhe; paṇ kāī vāsanā to maṭī nathī, tethī tyān
manano vikalpa maṭyo na kahevāy, ane chetanā vinā sukh koṇ bhogave chhe? tethī sukh ūpajyun
na kahevāy. vaḷī e sādhanāvāḷā to ā kṣhetramān thayā chhe, temān koī amar dekhātā nathī. agni
lagāvatān tenun maraṇ thatun dekhāy chhe, māṭe te ‘‘yamanā vashībhūt nathī’’ e kalpanā jūṭhī chhe.
vaḷī jyān sādhanāmān kanīk chetanā rahe ane tyān sādhanāthī shabda sāmbhaḷe tene te
‘‘anāhat’’ shabda batāve chhe. te to jem vīṇādikanā shabda sāmbhaḷavāthī sukh mānavun thāy chhe,
tem tenā sāmbhaḷavāthī sukh mānavā jevun chhe. e to mātra viṣhayanun poṣhaṇ thayun, paṇ paramārtha
to kāī paṇ na ṭharyo. vaḷī pavananā nīkaḷavā
pesavāmān ‘‘सोहं’’ evā shabdanī kalpanā karī
tene teo ‘ajapā jāp’ kahe chhe, paṇ te to jem tetaranā shabdamān ‘tun hī’ shabdanī kalpanā
kare chhe, kāī arthane avadhārī e tetar evo shabda kahetun nathī. tem ahīn
‘‘सोहं’’ shabdanī
kalpanā chhe. kāī pavan arthane avadhārī evo shabda raheto nathī. vaḷī shabdane japavā
sāmbhaḷavāthī ja kāī phaḷaprāpti nathī, paṇ artha avadhāravāthī phalaprāpti thāy chhe.
‘‘सोहं’’ shabdano to e artha chhe ke‘‘te hun chhun.’’ have ahīn evī apekṣhā joīe
ke‘‘te’’ koṇ? teno nirṇay karavo joīe. kāraṇ ke‘‘तत्’’ shabdane ane ‘‘यत्’’ shabdane
nityasambandh chhe. tethī vastuno nirṇay karī temān ahambuddhi dhāravāmān ‘‘सोहं’’ shabda bane chhe.
tyān paṇ jyān potāne potārūp anubhave chhe, tyān to ‘‘सोहं’’ shabda sambhavato nathī, paṇ anyane
potānun svarūp batāvavāmān ‘‘सोहं’’ shabda sambhave chhe. jem koī puruṣh potāne potārūp jāṇe
tyān te ‘‘te hun chhun’ evun shā māṭe vichāre? paṇ koī anya jīv ke je potāne na oḷakhato
hoy, tathā koī potānun lakṣhaṇ na oḷakhato hoy, tyāre tene em kahevāy ke
‘‘je āvo
chhe te hun chhun.’’ e ja pramāṇe ahīn jāṇavun.
vaḷī koī lalāṭ, bhramar ane nāsikānā agrabhāg dekhavānā sādhanavaḍe trikūṭī ādinun
dhyān thayun kahī paramārtha māne chhe. tyān netranī pūtaḷī pharavāthī koī mūrtik vastu dīṭhī emān
shun siddhi chhe? vaḷī evān sādhanothī kiñchit bhūt
bhaviṣhyādikanun gnān thāy, vachanasiddha thāy,
pr̥ithvīākāshādikamān gamanādikanī shakti utpanna thāy, vā sharīramān ārogyādik thāy, topaṇ
e badhān laukik kāryo chhe. devādikamān evī shakti svayam hoy chhe, tenāthī kāī potānun bhalun
thatun nathī, paṇ bhalun to viṣhayakaṣhāyanī vāsanā maṭatān ja thāy chhe. ane e to viṣhay
kaṣhāy
poṣhavānā upāy chhe; ethī e badhān sādhan kāī paṇ hitakārī nathī. emān kaṣhṭa ghaṇun chhe,
maraṇādi sudhī paṇ thaī jāy chhe ane hit sadhātun nathī, māṭe gnānī puruṣh evo vyartha khed
karatā nathī. kaṣhāyī jīvo ja evā sādhanamān lāge chhe.
16