Page -22 of 192
PDF/HTML Page 2 of 216
single page version
Page -21 of 192
PDF/HTML Page 3 of 216
single page version
ru. 20=00 hotī hai. tathā shrī kundakund-kahān pāramārthik
ṭrasṭa haste sva. shāntilāl ratilāl shāhakī orase 50
ru. 10=00 rakhā gayā hai.
Page -19 of 192
PDF/HTML Page 5 of 216
single page version
rāmajībhāī māṇekachanda doshīne sampādit kiyā thā . hindīmen to
is pustakakī anek āvr̥uttiyān̐ (anya sansthāon dvārā) nikal
chukī hain . is āvr̥uttimen prakaraṇake anusār bhāvapūrṇa tathā bālasubodh
chitra aṅkit kiye gaye hain, yah isakī visheṣhatā
svādhyāy bhī kaī jagah hotī hai .
viṣhayavastuko yathārthatayā samajhaneke lie mumukṣhuoṅko ve pravachanoṅko
achchhī tarah sunanā atyant āvashyak hai. vartamānayugamen paramopakārī
pūjya gurudevashrī tathā pūjya bahinashrī champābahinake upakār pratāpase
hī ham aise granthoṅko parḥakar apanā ātmahit sādh sakate haĩn.
matake ekānt abhiprāyoṅkā niṣhedh kiyā gayā hai, ataḥ isakā
Page -18 of 192
PDF/HTML Page 6 of 216
single page version
barābar samajh le.
shāh himmatalāl chhoṭālāl, ḍô. vidyāchandajī shahā, shrī
manasukhalāl desāī, bra. harilāl jain tathā shrī kāntilāl
harilāl shāhane premapūrvak sahāyatā kī hai, ataḥ sansthā un sab
mahānubhāvoṅkā ābhār mānatī hai .
vīr san. 2491
Page -17 of 192
PDF/HTML Page 7 of 216
single page version
hai kī mumukṣhu samāj yah granthakā abhyās karake lābhānvit hogā
ki sab dharma-jignāsu is granthakā svādhyāy karake usakā āshay
samajhakar mithyātvase apanī rakṣhā karate hue svasanmukhatā dvārā
samyakpanā prāpta karen .
pū. gurudevashrīkā
120vān̐ janmotsav
tā. 26-4-2009
Page -16 of 192
PDF/HTML Page 8 of 216
single page version
dharmatattvake achchhe gnātā the . unhonne paramārtha jakaṛī, phu ṭakar anek
pad tathā prastut granth chhahaḍhālākī rachanā kī hai . apanī kavitāmen
saral shabdon dvārā sāgarako gāgaramen bharanekā prayatna kiyā hai .
unake shabda ruchik ra hain, bhāv ullās denevālā hai . unake padoṅkā
bhāv manan karane yogya hai, jo ki jainasiddhāntake jignāsuoṅke
lie bahut upayogī hai .
aur jain parīkṣhālayoṅke paṭhan-kramamen sthān diyā gayā hai . sarva
sajjanonse merī prārthanā hai ki is granthakā sarvatra prachār karen aur
ātmahitamen agrasar honeke prayatnamen sāvadhān rahen .
Page -15 of 192
PDF/HTML Page 9 of 216
single page version
nitya pāṭh karate haĩn. jain pāṭhashālāoṅkī yah ek pāṭhay pustak
hai. granthakārane samvat 1891kī vaishākh shuklā 3, (akṣhay-
tr̥utīyā)ke din is granthakī rachanā pūrṇa kī thī. is granthamen
dharmakā svarūp saṅkṣhepamen bhalībhān̐ti samajhāyā gayā hai; aur vah bhī
aisī saral subodh bhāṣhāmen ki bālakase lekar vr̥uddha tak sabhī
saralatāpūrvak samajh sakẽn.
isamen mithyādarshanake kāraṇarūp jīvakī anādise chalī ā rahī
sāt bhūloṅkā svarūp diyā gayā hai; vah saṅkṣhepamen nimnānusār hai
halan-chalan mujhase hotā hai; sharīr (indriyommen)ke dvārā main
jānatā hūn̐, sukhako bhogatā hūn̐, sharīr nirog ho to mujhe lābh
ho
bhūl hai.
Page -14 of 192
PDF/HTML Page 10 of 216
single page version
ajīvatattvakī bhūl hai.
bhūl hai.
ve donon aniṣhṭa hain
samajhamen na āye aisā mānatā hai. vah samvaratattvakī bhūl hai.
nirjarātattvakī bhūl hai.
bhoganā paṛatā hai arthāt chāron gatiyommen manuṣhya, dev, tiryañch aur
Page -13 of 192
PDF/HTML Page 11 of 216
single page version
sukh mānate hain, kintu vah bhramaṇā hai
pratikūl, iṣhṭa-aniṣhṭa nahīn hai tathā sanyogase kisīko sukh-duḥkh
ho aisā nahīn hai. kintu viparīt shraddhā, gnān, chāritra evan
puruṣhārthase jīv bhūl karatā hai aur usake kāraṇ duḥkhī hotā
hai. sachche puruṣhārthase bhūlako haṭākar samyakshraddhā
avasthāko ṭālakar do indriyase pañchendriyakī paryāy prāpta karanā
durlabh hai aur usamen bhī manuṣhyabhavakī prāpti to ati-dīrghakālamen
hotī hai arthāt jīv manuṣhyabhav nahimvat prāpta kar pātā hai.
kar sakatā hai; kintu manuṣhya paryāyamen bhī yā to dharmakā yathārtha
vichār nahīn karatā, yā phi ra dharmake nām par chalanevālī anek
mithyā-mānyatāommense kisī na kisī mithyā-mānyatāko grahaṇ
karake kudev, kuguru tathā kushāstrake chakramen phan̐s jātā hai, athavā
to ‘‘sarva dharma samān hain’’
vishālabuddhi mānakar aur abhimānakā sevan karatā hai. kabhī vah
jīv sudev, suguru aur sushāstrakā bāhyasvarūp samajhatā hai,
Page -12 of 192
PDF/HTML Page 12 of 216
single page version
isalie punaḥ punaḥ sansār-sāgaramen bhaṭakakar apanā adhik kāl
nigodagati
sakatā hūn̐, par merā kar sakatā hai, parase mujhe lābh yā hāni
hote hain
mithyādarshan kahā jātā hai. mithyādarshanake phalasvarūp jīv krodh,
mān, māyā, lobh
kintu unakā mūl mithyādarshanarūp mahāpāp hai, use ve nahīn
jānate; to phi ra usakā nivāraṇ kaise karen ?
tathā chorī, kintu in vyasanonse bhī barḥakar mahāpāp mithyātvakā
sevan hai, isalie jainadharma sarvapratham mithyātvako chhoṛanekā upadesh
detā hai, kintu adhikānsh upadeshak, prachārak aur aguru
Page -11 of 192
PDF/HTML Page 13 of 216
single page version
mithyātvako ṭālanekā upadesh kahān̐se de sakate hain ? ve ‘‘puṇya’’ko
dharmamen sahāyak mānakar usake upadeshakī mukhyatā dete hain aur
isaprakār dharmake nām par mahāmithyātvarūpī pāpakā avyaktarūpase
poṣhaṇ karate haĩn. jīv is bhūlako ṭāl sake is hetu isakī
tīsarī tathā chauthī ḍhālamen samyaggnān aur mithyāgnānakā svarūp
diyā gayā hai. isakā yah artha nahīn ki jīv shubhake badale ashubh
bhāv kare, kintu shubhabhāvako vāstavamen dharma athavā dharmamen sahāyak
nahīn mānanā chāhiye. yadyapi nichalī dashāmen shubhabhāv hue binā nahīn
rahatā, kintu use sachchā dharma mānanā vah mithyātvarūp mahāpāp hai.
jo shubhabhāv hotā hai use ve dharma nahīn mānate, kintu bandhakā kāraṇ
mānate haĩn. jitanā rāg dūr hotā hai tathā samyagdarshan-gnānakī jo
dr̥urḥatā hotī hai, use ve dharma mānate hain; isalie unake samvar-nirjarā
hotī hai. agnānījan jo shubhabhāvako dharma athavā dharmamen sahāyak
mānate hain, isalie unhen sachchī bhāvanā nahīn hotī.
shubhabhāvarūp aṇuvrat yā mahāvrat hote hain, kintu unamen honevāle
Page -10 of 192
PDF/HTML Page 14 of 216
single page version
dvārā us trikālī shuddha akhaṇḍa chaitanyasvarūp ātmāko ‘nishchay’
kahā jātā hai, ātmākā vah trikālī sāmānyasvabhāv
dravyārthikanayase ātmākā svarūp hai, us traikālik shuddhatākī
or unmukhatāse jīvakī jo shuddha paryāy pragaṭ hotī hai use
nishchayanayase mokṣhamārga kahā jātā hai phi ra bhī vah ātmākā
paryāy (ansh-bhed) honese use ‘vyavahār’ kahā jātā hai, vah
sadbhutavyavahār hai; aur apanī vartamān paryāyamen jo vikārakā
ansh rahatā hai vah paryāy(ansh-bhed) asadbhūtavyavahāranayakā viṣhay
hai. asadbhutavyavahār jīvakā paramārthasvarūp na honese dūr ho
sakatā hai aur isalie nishchayanayase vah jīvakā svarūp nahīn
hai
mānate hain aur vyavahār karate-karate bhaviṣhyamen nishchay (shuddhabhāv
Page -9 of 192
PDF/HTML Page 15 of 216
single page version
haĩn. vah sādhakajīvako nīchalī dashāmen jo shubharāg sahit chāritra
hotā hai usako sarāgachāritra yā vyavahār chāritra bhī kahā gayā
hai . lekin usamen jo shuddhikā ansh hai vah upalī shuddhirūp
nishchay vītarāg chāritrakā kāraṇ honese shāstrommen us shuddhike
sāth vartate rāgako bhī upachārase upalī shuddhikā kāraṇ
vyavahārase kahā jātā hai . kyoṅki us jīvako alpa samayamen
shubhabhāvarūp kachāsh dūr hokar pūrṇashuddhatā pragaṭ hotī hai.
sādhya
kramashaḥ shuddhatā hotī jātī hai. yah donon paryāyen honese vah
paryāyārthikanayakā viṣhay hai. is granthamen kuchh sthānon par nishchay
aur vyavahār shabdoṅkā prayog kiyā gayā hai, vahān̐ unakā artha
isīprakār samajhanā chāhie. vyavahār (shubhabhāv)kā vyay vah
sādhak aur nishchay (shuddhabhāv)kā utpād vah sādhya
sādhya’’
nām hai; kyoṅki bāhya sanyog-viyog, sharīr, rāg, dev-guru-
Page -8 of 192
PDF/HTML Page 16 of 216
single page version
mānatā hai ki apane antarase hī arthāt apane traikālik shuddha
chaitanyasvarūpake āshrayase hī apaneko lābh ho sakatā hai.
paramātmā vah ātmākī sampūrṇa shuddha dashā hai. inake atirikta
anya anek viṣhay is granthamen lie gaye hain; un sabako
sāvadhānīpūrvak samajhanā āvashyak hai.
kāraṇ hai. isake uparānta shāstrābhyāsamen nimnokta bātoṅkā dhyān
rahanā chāhiye :
(2) samyagdarshan prāpta kiye binā kisī bhī jīvako sachche vrat,
kriyā pratham pān̐chaven guṇasthānamen shubhabhāvarūpase hotī hai.
dr̥uṣhṭimen vah hey honese vah usase kadāpi hitarūp dharmakā honā
nahīn mānatā.
hogā aisā nahīn mānatā; kyoṅki ananta vītarāgadevonne use bandhakā
kāraṇ kahā hai.
Page -7 of 192
PDF/HTML Page 17 of 216
single page version
nahīn kar sakatā, us par prabhāv nahīn ḍāl sakatā, usakī
sahāyatā yā upakār nahīn kar sakatā; use mār yā jilā nahīn
sakatā
hone par hotā hai, tathā vah shraddhān dravyānuyogakā abhyās karanese
hotā hai. isalie pratham dravyānuyogake anusār shraddhān karake
samyagdr̥uṣhṭi bananā chāhie.
kintu pahale guṇasthānamen sachche vrat, tap ādi nahīn hote.
pratikramaṇādik kriyāen̐ karate hain; unhen chhoṛ deṅge.
hai, satkā shravaṇ yā adhyayan karanese jīvoṅko kabhī hāni ho hī
Page -6 of 192
PDF/HTML Page 18 of 216
single page version
agnānī,
upasthit nahīn hotā. yadi vrat karanevāle gnānī hoṅge to
chhadmasthadashāmen ve vratakā tyāg karake ashubhamen jāyeṅge
hai
yathāsambhav shuddhi
sansthāke kaī granthoṅke aur ātmadharma-patrake anuvādak hai; achchhī
tarah anuvād karaneke lie unhen dhanyavād !
vi.san. 2017
Page -5 of 192
PDF/HTML Page 19 of 216
single page version
grantharachanākā uddeshya aur jīvoṅkī ichchhā ................. 1 ------ 3
gurushikṣhā sunanekā ādesh tathā sansār-paribhramaṇakā kāraṇ 2 ------ 4
is granthakī prāmāṇikatā aur nigodakā duḥkh ............ 3 ------ 5
nigodakā duḥkh aur vahān̐se nikalakar prāptakī huī paryāyen .. 4 ------ 5
tiryañchagatimen tras paryāyakī durlabhatā aur usakā duḥkh ..... 5 ------ 7
tiryañchagatimen asañgnī tathā sañgnīke duḥkh ................... 6 ------ 8
tiryañchagatimen nirbalatā tathā duḥkh ........................ 7 ------ 9
tiryañchake duḥkhakī adhikatā aur
narakoṅke semal vr̥ukṣha tathā sardī-garmīke duḥkh .............. 10 --- 12
narakommen anya nārakī, asurakumār tathā pyāsakā duḥkh .... 11 --- 14
narakoṅkī bhūkh, āyu aur manuṣhyagati prāptikā varṇan ...... 12 ---- 15
manuṣhyagatimen garbha nivās tathā prasavakālake duḥkh .......... 13 --- 16
manuṣhyagatimen bāl, yuvā aur vr̥uddhāvasthāke duḥkh .......... 14 --- 17
devagatimen bhavanatrikakā duḥkh ............................ 15 ---- 18
devagatimen vaimānik devoṅkā duḥkh ........................ 16 ---- 19
sār ............................................................ 20
pahalī ḍhālakā sārānsh ........................................... 20
Page -4 of 192
PDF/HTML Page 20 of 216
single page version
pahalī ḍhālakā lakṣhaṇ-saṅgrah ...................................... 24
vītarāgakā lakṣhaṇ ............................................... 26
antar-pradarshan................................................... 27
pahalī ḍhālakī prashnāvalī ........................................ 28
agr̥uhīt-mithyādarshan aur jīvatattvakā lakṣhaṇ ............ 2 ---- 31
jīvatattvake viṣhayamen mithyātva (viparīt shraddhā) ............ 3 ---- 32
mithyādr̥uṣhṭikā sharīr tathā paravastuon sambandhī vichār ...... 4 ---- 33
ajīv aur āsravatattvakī viparīt shraddhā ............... 5 ---- 34
bandha aur samvaratattvakī viparīt shraddhā .................... 6 ---- 36
nirjarā aur mokṣhakī viparīt shraddhā tathā agr̥uhīt mithyāgnān 7 ---- 37
agr̥uhīt mithyāchāritra (kuchāritra)kā lakṣhaṇ ............... 8 ----- 39
gr̥uhīt mithyādarshan aur kuguruke lakṣhaṇ .................. 9 ---- 40
kudev (mithyādev)kā svarūp ............................ 10 --- 41
kudharma aur gr̥uhīt mithyādarshanakā saṅkṣhipta lakṣhaṇ ........... 11-12 42
gr̥uhīt mithyāgnānakā lakṣhaṇ .............................. 13 --- 44
gr̥uhīt mithyāchāritrakā lakṣhaṇ ............................ 14 ---- 45
mithyāchāritrake tyāgakā tathā ātmahitamen laganekā upadesh . 15 --- 46
dūsarī ḍhālakā sārānsh ........................................... 47
dūsarī ḍhālakā bhed-saṅgrah ......................................... 49
dūsarī ḍhālakā lakṣhaṇ-saṅgrah ...................................... 49
antar-pradarshan................................................... 50
dūsarī ḍhālakī prashnāvalī......................................... 51