PDF/HTML Page 1 of 21
single page version
PDF/HTML Page 2 of 21
single page version
rāgādimān je sukh māne chhe te rāgādine ja ātmā māne chhe; guṇ–
guṇī bhed vagerenā vikalpamān je sukh māne chhe te vikalpane ja
ātmā māne chhe; e rīte jyān jyān sukh māne chhe tyān tyān ātmā
māne chhe, ne tyānthī te khasato nathī.
abhūtārtha chhe; antarmukh chaitanyasvabhāvamān lakṣha jāy tyāre ja sukh
thāy chhe, māṭe te shuddhachaitanyasvabhāv ek ja bhūtārtha chhe, tenī
draṣhṭithī ja sukh thāy chhe. māṭe shuddhanayanā avalamban vaḍe
jīvane samyagdarshan ādi apūrva shāntinun vedan thāy chhe.
PDF/HTML Page 3 of 21
single page version
chhun... hun bhagavān chhun” evā raṭaṇapūrvak deh chhoḍel chhe. svargavās agāu be kalāk pahelānn mumukṣhuo tenī pāse dhūn
bolatān, temaj māṅgaḷik sambhaḷāvatā, ane kahetā “jo bhāī jagadīsh! tāro ātmā ā badhāthī judo chhe... ā
sharīr–mātā–pitā ke sagāvahālān koī tane sharaṇabhūt nathī... bhagavān ātmā ek ja sharaṇabhūt chhe...
bhagavānanun sharaṇ le...” jagadīsh paṇ e sāmbhaḷīne ‘hun bhagavān chhun... hun jīv chhun” em vāramvār tūṭak bolato
hato... ne ghaṇun darda hovā chhatān e ja rīte shāntipūrvak deh chhoḍīne teno ātmā chālyo gayo hato.
ane rājakoṭanī di. jainapāṭhashāḷāmān tattvagnānano abhyās karavā jato hato, tathā vārṣhik parīkṣhāmān pās
thayel hato. kishor vayamān āvā dharmapremanun bījāoe paṇ anukaraṇ karavā jevun chhe.
ā durlabh manuṣhyaavatār malyo... temān bharoso nathī ke amuk kāḷ sudhī te ṭakī ja raheshe! ... game te kṣhaṇe
ātmānun hit kem thāy–te upāy karavā jevo chhe... ātmahitanun kārya bhaviṣhya upar mulatavī rākhavā jevun nathī.
sukh prāpta karatān sukh ṭaḷe chhe. lesh e lakṣhe laho,
kṣhaṇ kṣhaṇ bhayaṅkar bhāvamaraṇe kān aho! rāchī aho?”
kānajībhāī taraphathī sva. jekumvarabenanā smaraṇārthe sonagaḍhanā jain vidyārthīgr̥uhanā makān māṭe
vidyārthīgr̥uhane arpaṇ karavāmān āvyā chhe, te badal temane dhanyavād ghaṭe chhe.
sonagaḍhamān “jainadarshan shikṣhaṇavarga” chālashe. je jignāsu jain bhāīone vargamān āvavānī
īchchhā hoy temaṇe sūchanā mokalī devī, ane vakhatasar āvī javun.
sonagaḍh,
PDF/HTML Page 4 of 21
single page version
saurāṣhṭranā gīranāradhām uparanun ā drashya jotān ja e sant–tripuṭī ane shrutagnān pratyenī bhaktithī hr̥uday
puṣhpadant–bhūtabali munivaro emano apār vinay, emanī param shrutabhakti, emanī agādh gnānashakti, ane
gnānanā dariyāne hr̥udayamān pachāvī devānī emanī gambhīratā! –e badhāyane yād karatān ā santonā charaṇomān shīr
jhūkī paḍe chhe.
upar āvīne devoe e shrutadhārak santonī pūjā karī hatī.
paṇ e divas ‘shrutapañchamī’ tarīke ullāsathī ūjavāy chhe.
prasaṅg chhe. jayavant varto e divyashrut ane e shrutadhārak santo!
PDF/HTML Page 5 of 21
single page version
aho, ātmānun kalyāṇ jene karavun hoy teṇe atyāre ja ā samajavā jevun chhe. ātmāne bhavathī
hitano udyam kare, –pahelānn bījun karī laīe pachhī ātmānun karashun–evī mudat te vachche na nāṅkhe. vaḷī tene em
paṇ kāḷanī maryādā na hoy ke amuk divasomān ja ātmā samajāy to samajavo chhe, amane bahu jhājho ṭāīm
nathī. jyān ruchi hoy tyān kāḷanī maryādā hoy nahi. jene ātmānī ruchi hoy–kharekharī dhagash hoy te
ātmānā prayatnane māṭe kāḷanī mudat bāndhato nathī. ane āvī laganī hoy tene ātmānun hit alpakāḷamān
jarūr sadhāy chhe. sansāramān jene paisānī prīti chhe te em mudat nathī mārato ke amuk vakhatamān ja paisā maḷe to
levā–tyān to kāḷanī darakār karyā vagar prayatna karyā ja kare chhe ne emān ne emān ākhī jindagī vyartha gūmāve chhe.
tem jene ātmānī ruchi jāgī chhe te em mudat nathī mārato ke māre amuk vakhat sudhī ja ātmānī samajaṇano
prayatna karavo. –te to kāḷanī darakār karyā vinā prayatna karyān ja kare chhe, ne tene jarūr ātmāno anubhav thāy
chhe. ātmānī ruchinā abhyāsamān je kāḷ jāy te paṇ saphaḷ chhe. hamaṇān bahāranā vepār–dhandhā vagere kām karī
laīe pachhī nirānte ātmānun karashun–ām je mudat māre chhe tene kharekhar ātmānī darakār jāgī ja nathī. are,
mārā ātmānī darakār vagar anant–anant kāḷ vītī gayo chhatān mārā bhavabhramaṇano āro na āvyo, māṭe
have to ātmā ā bhavabhramaṇathī chhūṭe evo upāy karun–ām jene antarathī ātmārtha jāge te ātma–hitanā
prayatna sivāy ek kṣhaṇ paṇ nakāmī javā dye nahīn. ane evo apūrva antarano prayatna ūge tyāre ja ātmā
prāpta thāy tevo chhe. bhāī, tārun hit bījo koī karī dye tem nathī, tun ja tārā svabhāvano udyam karīne tārun hit
kar! svabhāvane bhūlīne parabhāvathī ten tārun ahit atyār sudhī karyun, have satsamāgame yathārtha svabhāvane
samajīne tun ja tārun apūrva hit kar.
parajīv bachī
PDF/HTML Page 6 of 21
single page version
nathī. te mātra puṇyabandhanun kāraṇ chhe. jīvadayānā shubhabhāvane pāp kahenārā to mūḍh chhe, tene dharma mānanār paṇ
mūḍh–agnānī chhe, ane te bhāvathī ātmā paranun kāī karī shake em mānanār paṇ mūḍh–agnānī ja chhe. parathī ne
par taraphanā shubhabhāvathī paṇ pār evā potānā gnānānandasvarūpane oḷakhe te ja dharmī chhe.
bhāī! shun atyāre tāro ātmā marī gayo chhe? ātmā trikāḷ chhe to teno dharma paṇ trikāḷ ekarūp varte chhe. shun
chothā kāḷano ātmā judī jātano ne pañchamakāḷano ātmā judī jātano–em chhe? nahi, ātmā to te ja chhe,
kāḷ palaṭatān ātmānun svarūp kāī palaṭī jatun nathī; eṭale chothā kāḷe dharmanun je svarūp hatun te ja atyāre chhe.
“ek hoy traṇakāḷamān paramārathano panth” –dharmanun svarūp traṇekāḷe ek ja chhe. temān koī kāḷe pheraphār thato nathī.
jainadharmane kāḷanī maryādāmān ked karī shakāy nahi. jainadharma e vastunun svarūp chhe, arthāt ātmānī shuddhatā te
jainadharma chhe; ātmāne kāḷanī maryādāmān ked karī shakāy nahi, vastusvarūpano niyam pheravī shakāy nahi. koī kāḷe
vastusvarūp viparīt thatun nathī. chetanavastu jaḍ banī jāy ke jaḍ vastu chetan thaī jāy–em koī kāḷe paṇ
banatun nathī, tem je vikārī bhāv chhe tenāthī dharma thaī jāy–em paṇ koī kāḷe banatun nathī. māṭe vastu
svabhāvarūp jainadharmane kāḷanī maryādāmān ked karī shakāto nathī.
rahetān potānā svabhāv taraph tenun valaṇ jāy chhe eṭale svabhāvanā samyak shraddhān–gnān–ācharaṇarūp dharma
tene thāy chhe.
eṭale ke sansār kadī sudhare tem nathī, māṭe svabhāvanā samyak–shraddhā–gnān–ācharaṇ vaḍe vikārane bāḷī nāṅkhīne
tun sansārathī chhūṭīne mokṣha pāmī jā.
viparīt dekhe chhe. ā ‘dekhat–bhūl’ e ja sansāranun mūḷ chhe. ane vastunā yathārtha svabhāvane dekhavo te mokṣhanun
mūḷ chhe. vastunā svabhāvane jāṇyā vagar bahārathī gnānī oḷakhāy nahi, ane gnānī kaī rīte dharma kare chhe te
paṇ oḷakhāy nahi. ā sambandhī vāndarānun draṣhṭānt–ekavār keṭalāk māṇaso ekagāmathī bīje gām jatān vachche
jaṅgalamān rokāyā. poṣh mahinānī kaḍakaḍatī ṭhaṇḍīnā divaso, eṭale āsapāsathī sukā ḍāḷ–pān bhegā karīne
ḍhagalo karyo ne temān chīnagārī mūkīne bhaḍako karyo, ane tāpīne ṭāḍh ūḍāḍī. te vakhate jhāḍ upar beṭhelā
vāndarāoe te joyun. vādarā paṇ ṭāḍhathī tharathar dhūraje, eṭale temane paṇ ṭāḍh ūḍāḍavānun man thayun. jhāḍapānano
ḍhagalo to bhego karyo. –paṇ have chīnagārī kyān? māṇasoe chakachakatun kāīk mūkayun hatun em dhārīne rātanā
āgīyā jīvaḍā je chakachak thatā hoy chhe tene pakaḍayā ne ḍhagalā vachche mūkyā! ghaṇī mahenat karī paṇ bhaḍako thayo
nahi ne vāndarābhāīnī ṭāḍh ūḍī nahīn. tem gnānīoe to ātmāmān chaitanya–chīnagārī pragaṭāvī chhe, antaramān
atīndriy svabhāvanī samyakshraddhā–gnān ramaṇatā vaḍe tene dharma thāy chhe, ne shubharāg vakhate teo pūjā–bhakti–
dayā–dān vageremān paṇ pravarte chhe. tyān agnānī jīvo (vāndarānī jem), gnānīonī chaitanya chīnagārīne to
oḷakhatā nathī, ne ekalā pūjā–bhakti dayā–dān vagere shubhakriyāthī
PDF/HTML Page 7 of 21
single page version
gnānīnī ekalī bahāranī shubhakriyā joīne agnānī tene dharma mānī lye chhe. paṇ chaitanya chīnagārīne jāṇato
nathī tethī tene dharma thato nathī. ā rīte svabhāvane na jotān sanyogane ja agnānī jue chhe. gnānīne
upadeshano bhāv āve ne hajāro–lākho jīvone hitano upadesh kare, –tyān agnānīne em lāge ke ā bījānun
bhalun karatā lāge chhe māṭe te ja dharmano upāy chhe! paṇ bhāī, ten je joī te kriyā kharekhar gnānīe karī ja
nathī ane gnānīe je kriyā karī chhe tene to tun dekhato nathī. kharekhar vāṇīnī ke rāganī kriyānā gnānī kartā
nathī, teṇe to potānā gnānānandasvabhāvanā samyak shraddhā–gnān–ramaṇatā ja karyā chhe. ne tenā vaḍe ja dharma thāy
chhe. ā samajyā vagar ekalī bahāranī kriyānī nakal kare te to vāndarānī māphak ‘akkal vagaranī nakal’
chhe, temān dharma ke kalyāṇ nathī.
em mānī lye, –paṇ temān kiñchit dharma nathī. aho, bhagavāne to antaranā chaitanyasvabhāvamān līn thaīne
ānandano anubhav karyo hato, ne te ānandanī līnatāmān āhāranī vr̥utti ja ūṭhatī na hatī, –evī bhagavānanī
tapashcharyā hatī. tyān antaramān ānandanī līnatā thaī tene to mūḍh jīvo dekhatā nathī ne ekalā bahāranā āhār–
tyāgane ja dharma mānī le chhe, te paṇ uparanā draṣhṭāntanī māphak akkal vagaranī nakal chhe, temān dharma nathī.
pāse ho... paṇ tene dharma thato nathī, kem ke guṇ jyān bharyā chhe tenī sāme to te joto nathī. potāmān guṇ bharyā
chhe temān je draṣhṭi karato nathī tene dharma thato nathī. agnānīne mithyāshraddhāthī ākho ātmā ḍhaṅkāī gayo chhe, tene
yathārtha ātmā oḷakhāvīne āchāryadev ātmānī prasiddhi karāve chhe, tethī ā samayasāranī ṭīkānun nām paṇ
‘
ālambit, sadrash temaj visadrasharūp astitvane ātmā potānī pariṇāmashakti vaḍe dhārī rākhe chhe. ā
pariṇāmashaktimān ‘dhuravaupādān’ ane ‘kṣhaṇikaupādān’ banne samāī jāy chhe. sadrashatā athavā dhuravatā te to
dhuravaupādān chhe ane visadrashatā athavā utpād–vyay te kṣhaṇikaupādān chhe. –āvī pariṇāmashaktine oḷakhatān
‘nimittathī kārya thāy’ evī parāshrayabuddhi chhūṭī jāy chhe ne svabhāv–āshrit anant–guṇonun nirmaḷ pariṇaman
thāy chhe. –ā ja siddhinun sādhan chhe.
bahāranī pharaj manāve chhe ne moṭā moṭā bhāṣhaṇ kare chhe, –paṇ ahīn to kahe chhe ke bhāī, e badhī bahāranī pharaj
te to vr̥uthā vyathā chhe, –maphatanī herānagatī chhe. ā ātmānī samajaṇ karavī te ja badhāyanī kharī pharaj chhe, –e
pharaj ekavār bajāve to mokṣha maḷe.
bharelo tāro asaṅkhyapradeshī ātmā ja tāro ‘svadesh’ chhe, tene oḷakhīne tenī sevā kar, te tārī pharaj chhe; e
sivāy bahārano desh te to ‘par–desh’ chhe,
PDF/HTML Page 8 of 21
single page version
pharaj nathī. rāg kare chhe pote, paṇ te pharaj nathī–kartavya nathī, kem ke temān potānun hit nathī. jemān potānun
hit na hoy tene pharaj kem kahevāy? antaramān chaitanyamūrti ānandathī bharapūr potānā ātmāne oḷakhīne
tenā āshraye samyakshraddhā–gnān–chāritra pragaṭ karavā, ne e rīte ātmāne bhavaduḥkhathī chhoḍāvavo te darek
tārī anant shaktimān rāg nathī, rāg te tārī pharaj nathī, ne rāg tane sharaṇ nathī.
tāro ātmā anantashaktisampanna chhe, te ja tārun svarūp chhe,
buddhi joḍ. ātmānī sambhāḷ kar, tenun sharaṇ kar, ne tenā sharaṇe samyagdarshan–gnān–chāritra pragaṭ karīne tārā
ātmāne bhavabhramaṇathī chhoḍāv...... ne e rīte tārī pharaj bajāv. ā manuṣhyapaṇun pāmīne ātmāne have bhav–
duḥkhathī chhoḍāvavo te ja, he jīv! tārī pharaj chhe.
pāsethī potānī shakti leto nathī. paranī shakti paramān, ne potānī shakti potāmān. darek dravya potapotānī
shaktiothī paripūrṇa chhe. potānā āvā svabhāvano nirṇay kare to kyāy paramānthī lābh levānī parāshray–buddhi
chhūṭī jāy ne antaranā svabhāvanā āshray taraph valaṇ thaī jāy. –māṭe he bhāī! tun jarāk vichār to kar ke
bījānā kāraṇe nathī, paṇ tārā ātmānā pariṇāmasvabhāvathī ja chhe. koīnā ādhāre tārā guṇ–paryāyano
nībhāv nathī, ne tun ādhār thaīne koī bījānā guṇ–paryāyane nībhāvī deto nathī; māṭe koī bījāthī tun rājī
thā ke tun koī parane rājī kar–evo tāro svabhāv nathī; tārā ātmānun avalamban karīne tun pote rājī thā
(eṭale ke samyagdarshan–gnān–ānandarūp thā) evo tāro svabhāv chhe. māṭe tārā ātmānī nijashaktine
sambhāḷīne tun prasanna thā! tārā nijavaibhavanun anrtaavalokan karīne tun ānandit thā! ‘aho! māro ātmā
āvo paripūrṇa shaktivāḷo........ āvā ānandavāḷo! ’ –em ātmāne jāṇīne tun rājī thā... khushī thā...
ānandit thā!! je ātmāne yathārthapaṇe oḷakhe tene apūrva ānandano anubhav thāy ja. māṭe āchāryadev
ātmānī anek shaktionun varṇan karīne kahe chhe ke he bhavya! āvā ātmāne jāṇīne tun ānandit thā!
uttar:– dhanya aho! bhagavant budh je tyāge parabhāv;
lokālok prakāshakar jāṇe vimalasvabhāv.
–aho! te bhagavān gnānīone dhanya chhe ke jeo parabhāvano tyāg kare
PDF/HTML Page 9 of 21
single page version
oḷakhāṇ thaīne samyagdarshan ane mokṣha thayā vinā rahe nahi. (āmān ‘yathārtha lakṣha’ te upādān chhe ane gnānī
pāsethī shravaṇ te nimitta chhe.)
parasanmukh ja rokāī gayo, paṇ rāgathī pār chaitanyasvarūp chhe temān svasanmukh na thayo, eṭale kiñchit dharma na
thayo, ne bhavabhramaṇ na maṭayun.
mandatā anantavār karī, paṇ anrtalakṣha kadī karyun nathī. parathī judo, rāgathī judo, hun to gnānamūrti chhun–evā
ātmānā lakṣhe ja samyagdarshanādi dharma thāy chhe, ne te ja bhavabhramaṇanā duḥkhathī chhūṭavāno upāy chhe.
sambhaḷāve to te kevī honsathī lakṣha rākhīne sāmbhaḷe chhe! tem ahīn jene bhavabhramaṇanā duḥkhano thāk lāgyo chhe ne
tenāthī chhūṭīne ātmānun sukh levā īchchhe chhe evā jīvane āchāryadev sukhano upāy batāve chhe, chaitanyanān nidhān
mārā ātmānun sukh maḷavānī ā vāt chhe, em ullās lāvīne samajavā māṅge to jarūr ā vāt samajāy.
chaitanyasvabhāvanā lakṣharūp lakṣhmīthī ja sadāy sukhiyā chhe. ātmānā lakṣha vinā kadī sukh thāy nahi.
parane kāraṇe nathī. ashuddhatā te kṣhaṇik paryāyano dharma hovāthī te ṭaḷī shake chhe. shuddhadravyanī sāthe ekatā karatān
nathī jāṇyo; tethī te bāhyagneyomān ja potāpaṇun mānīne rāg–dveṣh–mohathī duḥkhī thāy chhe, paṇ parathī bhinna
ātma–svarūpanī bhāvanā tene hotī nathī. gnānī to parathī bhinna, potānā dharmo vaḍe potānā chaitanyasvarūp
ātmāne jāṇīne, temān antarmukh thaīne tenī ja bhāvanā kare chhe, ne e rīte ātmabhāvanā vaḍe te pūrva kadī nahi
anubhavelā evā gnān–ānandasvarūp ātmāne anubhave chhe. ā ja bhavabhramaṇanā duḥkhathī chhūṭīne ānandanī
prāptino upāy chhe.
PDF/HTML Page 10 of 21
single page version
chhe... ane te jarūr ātmāne prāpta kare chhe.
ātmānā svarūpanī prāpti kem thāy te vāt chāle chhe. anādithī potānā svarūpanī prāpti vagar
mohabhāvanāthī ātmānī pariṇati chakarāvo khāy chhe, sthir na rahetān puṇya–pāpamān chakkar khāy chhe, tethī te
potānī paryāyamān kṣhubdha thāy chhe, ane tethī tene ātmānī prāpti dūr chhe. ā rīte anādithī ātmānī prāpti
kem na thaī te batāvyun.
parathī bhinna potānun gnān to bhāsatun nathī, ne gnānanā gneyabhūt parapadārtho ja bhāse chhe eṭale te bahirmukhapaṇe
paragneyomān ja varte chhe; bhinnabhinnagneyone jāṇavā chhatān hun to ekākār gnān ja chhun, gnān sāthe ja mārī ekatā
chhe–evī gnānasvabhāvanī bhāvanā vaḍe ātmānī prāpti thāy chhe. paṇ gnān te hun evī bhāvanā na bhāvatān, je
paragneyone jāṇe chhe te gneyo sāthe ja ekatābuddhithī temanī bhāvanā bhāve chhe, eṭale par taraphanā jhūkāvathī tenī
draṣhṭi chhūṭatī nathī, par sātheno sambandh toḍīne svagney taraph vaḷato nathī–e ja sansār chhe. jene potānun māne tenī
sātheno sambandh kem toḍe? jenāthī lābh māne tenī sātheno sambandh kem chhoḍe? agnānī paragneyane potānun māne chhe
ne tenāthī lābh māne chhe eṭale tenāthī judo paḍīne svamān āvato nathī; tethī te agnānīne ātmānī prāpti
thatī nathī, ātmānā ānandasvarūpano tene anubhav thato nathī.
temān ja sthir rahe tyāre parathī atyant bhinna thaīne potānā gnān–ānandasvarūpano anubhav thāy chhe. ā rīte
antarmukh ekāgratā vaḍe ātmānī prāpti thāy chhe.
PDF/HTML Page 11 of 21
single page version
tethī tene ātmānā vivekano abhāv chhe. mārun gnān ne māro ānand to mārāmmān chhe, parathī māre tadna bhinnatā
chhe–evo vivek karīne antarmukh thaīne ekāgra thatān ātmānī prāpti thāy chhe. ā rīte gnānānandasvarūp potānā
ātmāne prāpta karo–em āchāryadev ādesh kare chhe.
vāstu karāve chhe. antarmukh thaīne chaitanyanī bhāvanāmān vasavun te vāstun chhe; anādithī potānā gharamān jīve vāstu
karyun nathī. chaitansvabhāvane jāṇīne potānā svagharamān ekavār paṇ vāstu kare (–temān ekāgra thaīne rahe) to
param ānandarūp mokṣhanī prāpti thāy. ā rīte ātmāmān vāstu karyun, te karyun, have sādi anant potānā
ānandasvarūpamān ja te vasī raheshe.
antarmukh thaīne ātmabhāvanāthī gnānānandasvarūp ātmāne tame prāpta karo em āchārya bhagavānano upadesh chhe.
“tāro ātmā akhaṇḍ gnānamūrti chhe temān antarmukh thā” em satsamāgame shravaṇ karatān te taraphano ullās āve
chhe, te bhāvane ahīn kriyākāṇḍ kahyo chhe, e rīte satsamāgam karatān karatān antarmukh ḍhaḷe tyāre gnānakāṇḍ prachaṇḍ
thayo–em kahe chhe. e rīte antarmukh thaīne je gnānakāṇḍane prāpta kare tene pahelānnān satsamāgamano vikalpa te
nimatta hovāthī te vikalparūp kriyākāṇḍ vaḍe gnānakāṇḍanī prāpti thaī em vyavahāre kahevāy chhe.
gnānanī prāpti karanārane mahān satsamāgam–vāramvār gnānīno samāgam–nimittarūpe hoy chhe, tenun nām prachaṇḍ
karmakāṇḍ chhe. ā rīte vāramvār satsamāgame shravaṇ–manan karī karīne ātmānā gnāyakasvabhāvano nirṇay kare chhe,
ne te svabhāvanī bhāvanā karīne temān ekāgra thaīne teno anubhav kare chhe. ā gnānānandasvarūp ātmānī
prāptino upāy chhe. ā upāyathī gnānānandasvarūp ātmāne tame prāpta karo ja... em āchārya bhagavānano
ātmāne tenāthī vibhakta kare chhe, ne te vibhakta ātmānī bhāvanānā prabhāv vaḍe pariṇatine antarasvarūpamān
ekāgra kare chhe;
PDF/HTML Page 12 of 21
single page version
gnānī guru paṇ em kahe chhe ke ‘tāro ānand tārāmān chhe, temān antarmukh thā;’ –evī jyāre pratīt karī
ātmāno anubhav kare chhe. samayasāramān paṇ 38 mī gāthāmān kahe chhe ke–“je anādi moharūp agnānathī
unmattapaṇāne līdhe atyant apratibuddha hato ane virakta guruthī nirantar samajāvavāmān āvatān je koī prakāre
samajī, sāvadhān thaī... potānā parameshvar ātmāne... jāṇīne... samyak prakāre ek ātmarām thayo...”
jhaṅkhanā lāgī chhe, chovīse kalāk vāramvār tenun chintavan kare chhe, ātmāne prāpta karavānī dhūn thaī gaī chhe, tenī
ja chāh chhe; māṭe kahe chhe ke shrīgurudvārā tene nirantar samajāvavāmān āve chhe. vāramvār tene e ja gholan chāle chhe;
andaramān chaitanyasvabhāvane pakaḍavā māṅge chhe. tyān pahelānn bahumānano vikalpa chhe, tethī upachārathī em kahyun ke te
vikalparūp kriyā vaḍe gnān pāme chhe; paṇ kharekhar to vikalpane chhoḍīne tenāthī pār gnānasvabhāvamān ekāgra thāy
chhe tyāre ja samyagdarshanane samyaggnān pāme chhe.
taraphanā bahumānano bhāv te nimittarūp chhe; tene ahīn kriyākāṇḍ kahyo chhe. paṇ te vikalpamān ja rokāī rahe to kāī te
kriyākāṇḍ vaḍe ja gnānanī prāpti thatī nathī. pahelānn ātmā taraphano vikalpa hato te toḍīne, antaramān chaitanyasvabhāvane
pakaḍīne kevaḷ ātmabhāvanāthī samyaggnān thayun, tyān pūrvanā vikalpane kriyākāṇḍ gaṇīne tenā dvārā gnān thavānun kahyun.
pariṇatine antaramān ekāgra karī tyāre samyaggnān thayun, ne ānandamay ātmānī prāpti thaī.
pariṇamato nathī. ā rīte ātmasvabhāvanun avalamban karī karīne anantā jīvo mokṣha pāmyā chhe. jem bahāramān
sammedashikharajīthī anantā tīrthaṅkaro–santo mukti pāmyā chhe, tem antaramān te badhāy jīvo chaitanyanā shikhararūp
ā ātmasvabhāvanā ādhāre mukti pāmyā chhe. ā chaitanyanā sammedashikhar upar ārūḍh thavun te ja mokṣhanī
yātrā chhe.
ātmānā param ānandanā jamaṇanun sāgamaṭe notarun dīdhun chhe. jagatanā badhāy jīvo ātmānā ānandane āje ja
avashya prāpta karo. ātmānī prāptino ame je upāy kahyo te upāyathī gnānānandasvarūp ātmānī jarūr prāpti
thāy chhe, māṭe ā rīte jagat gnānānandasvarūp ātmāne āje ja prāpta karo–em āchāryadevanun āmantraṇ, ādesh
ane upadesh chhe.
PDF/HTML Page 13 of 21
single page version
ā pravachanasāranī 268 mī gāthā vañchāy chhe. ā charaṇānuyog sambandhī adhikār hovā chhatān,
batāve chhe; kem ke ā mūḷ prayojanabhūt vāt chhe. nishchayanayavaḍe sūtranā padono ane arthono nishchay
karyā vagar charaṇānuyog ke munidashā yathārtha hoy ja nahi. māṭe āchāryadev ā gāthāmān kahe chhe ke
muni ‘sūtrārtha nishchayavant’ hoy chhe eṭale ke munie sūtranān padone ane arthone nishchit karyān chhe.
sūtranān padono ane arthono nishchay kaī rīte thāy chhe–te bābat spaṣhṭa khulāso karatān ṭīkāmān shrī
amr̥utachandrasūri kahe chhe ke–“vishvano vāchak, ‘sat’ lakṣhaṇavāḷo evo je ākhoy shabdabrahma ane te
shabda brahmanun vāchya, sat’ lakṣhaṇavāḷun evun je ākhuny vishva te bannenā gneyākāro potānāmān yugapad
gunthāī javāthī (–gnātr̥utattvamān ekī sāthe nirṇīt thavāthī) te bannenā adhiṣhṭhānabhūt ‘sat’
lakṣhaṇavāḷun gnātr̥utattva nishchayanayadvārā ‘sūtranā pado ane arthonā nishchayavāḷun’ hoy...”
yathārtha vastusvarūpane batāvanār chhe; ane vyavahāranay to ekabījāmān ārop karīne kathan kare chhe
tethī tenā dvārā yathārtha vastusvarūpano nirṇay thato nathī.
te nirṇay kaī rīte thāy? –ke nishchayanayadvārā sūtranā pado ane arthono nishchay thāy chhe. jeo
nishchayanay–anusār vastusvarūp shun chhe te to samajatā nathī ane vyavahāranayanā kathan pramāṇe ja
vastusvarūp mānī lye chhe teone sūtranān padano ke arthano nishchay karatān āvaḍato nathī.
PDF/HTML Page 14 of 21
single page version
shabda ane artha e banneno nirṇay karanārun gnān paṇ sat lakṣhaṇavāḷun chhe.
nishchayanayadvārā.
eṭale ke vastunā dravya–guṇ–paryāy shun, ne teno nishchay karanārun gnān shun? e traṇenī vāt āmān
āvī jāy chhe.
prayojan gnānasvabhāv batāvavānun chhe. ane āvā gnānasvabhāvano nirṇay nishchayanayadvārā thāy chhe,
ekalā vyavahār dvārā gnānasvabhāvano nirṇay thato nathī. nishchayanayadvārā gnān svabhāvano nirṇay
karyā vagar koī paṇ tattvano (upādān–nimittano, dev–guru–dharmano, shāstrano vagere koī paṇ
tattvano) yathārtha nirṇay thāy ja nahi ane tattvanā nirṇay vagar ekāgratā rūp munidashā hoī shake
nahi. māṭe kahyun ke ‘gnātr̥utattva nishchayanayadvārā sūtranān pado ane arthonā nishchayavāḷun hoy... ’ eṭale
ke munioe nishchayanayanā avalambanathī sūtrono ane sūtromān vastusvarūpano nishchay karyo hoy.
paṇ bhraṣhṭa chhe, bhagavānanī āgnāthī bahār chhe, kemake bhagavānanā kahelā sūtronā abhiprāyanī tene
khabar nathī, ne potānā mithyā abhiprāyathī te shāstranā ūndhā artho kare chhe. –āvā ūndhī draṣhṭi
poṣhanārā jīvo paṇ kharekhar laukikajano jevā ja chhe. ahīn em kahevun chhe ke evā ūndhī draṣhṭipoṣhak
laukik janonā saṅgathī sanyamī muni paṇ asanyat thaī jāy chhe māṭe te laukikasaṅg sarvathā niṣhedhya ja
chhe. –juo, shāstranun ā kathan paṇ nimittathī chhe. tyān shāstronā artha samajavānī chāvī lāgu karīne
artha samajavo joīe. –kaī chāvī? “nishchayanadvārā sūtranān padono ane arthono nishchay thāy chhe.”
–ā sarva shāstronā artha ukelavānī kuñchī (
parane kāraṇe bhraṣhṭa thatā nathī paṇ potānī ja paryāyanā aparādhane līdhe ja bhraṣhṭa thāy chhe. potānā
asaṅgachaitanyasvabhāvanā saṅgathī chyūt thaīne parasaṅgano prem thayo te ja bhraṣhṭapaṇun chhe; par nimittane
kāraṇe bhraṣhṭa thavānun kahyun te vyavahārakathan chhe eṭale kharekhar em nathī. nishchayanayanun kathan sva–parane
ek bījāmān jarāy bheḷavyā vagar, jem chhe tem yathārtha vastusvarūp batāve chhe, ane vyavahāranay to
sva–parane ek bījāmān bheḷavīne kathan kare chhe. tethī jo nishchayanayane bhūlīne vyavahār pramāṇe artha
karavā jāy
PDF/HTML Page 15 of 21
single page version
ja yathāvat nirūpaṇ kare chhe tathā koīne meḷavato nathī tethī evā ja shraddhānathī samyaktva thāy chhe
māṭe tenun shraddhān karavun.”
nathī paṇ nimittādinī apekṣhāe e upachār karyo chhe’ em jāṇavun; ane e pramāṇe jāṇavānun nām
ja banne nayonun grahaṇ chhe. paṇ banne nayonā vyākhyānane samān satyārtha jāṇī ‘ā pramāṇe paṇ chhe
tathā ā pramāṇe paṇ chhe’ evā bhramarūp pravartavāthī to banne nayo grahaṇ karavā kahyā nathī.”
jainashāsananun ā mūḷ rahasya chhe, ā badhā prashnonā ukelanī chāvī (māsṭar kī) chhe.
karīne vyavahāranayanun kathan chhe. nishchayathī to gnān ane karma banne judā chhe, tethī karmanā kāraṇe
gnānanī avasthā rokāṇī nathī, paṇ potānī lāyakātathī gnānanī avasthā hīnarūpe pariṇamī chhe tyān
karmanun nimittapaṇun dekhīne vyavahāranaye ekano bījāmān ārop karī dīdho ke karmane līdhe gnān ḍhaṅkāṇun.
–paṇ kharekhar em nathī. ā ā rīte nishchayanayadvārā sūtranā arthano em nirṇay karavo ke
gnānāvaraṇīyakarmane līdhe gnān nathī avarāyun, gnān ane jaḍakarma banne judā judā chhe. ā rīte
nishchayanayavaḍe samajavāthī ja yathārtha vastusvarūpanun ne sūtranun gnān thāy chhe. jo ā pramāṇe na samaje
ne vyavahāranā kathan pramāṇe ja mānī lye to be padārthonī ekatābuddhi ṭaḷe nahi eṭale yathārtha
vastusvarūpano ke sūtrano nirṇay thāy nahi ne agnān maṭe nahi.
PDF/HTML Page 16 of 21
single page version
uttar:– nā; nishchayanayane to yathārtha mānavo ne vyavahāranayane āropīt jāṇavo–eṭale ke
nishchayanayane bhūtārtha jāṇavo ane vyavahāranayane abhūtārtha jāṇavo–emān ja banne nayonī sandhirūp
anekānta chhe, ne temān ja banne nayono yathārtha svarūpe svīkār chhe. ā sivāy vyavahāranā
āropakathanane paṇ nishchayanī samān ja yathārtha mānī lye to teṇe nishchay ke vyavahār bemānthī ekey
nayanā svarūpane oḷakhyun nathī.
padārthagnān thatun nathī. māṭe āchāryadev kahe chhe ke sūtra ane arthano nirṇay nishchayanayadvārā thāy chhe.
–ke nishchayanayadvārā.
vastunun svarūp kaī rīte samajavun?
–ke nishchayanayadvārā.
shāstramān vyavahārathī kathan karyun hoy to?
–to tyān paṇ nishchayanay vaḍe vastunun kharun svarūp shun chhe te shodhī kāḍhavun, parantu vyavahārakathan
samajāy chhe.
thavānun kahevun te vyavahāranayanun kathan chhe eṭale ke kharekhar em nathī. nishchayanayadvārā em samajavun ke
potānī paryāy potānā kāraṇe chhe.
sthānamān rākhelun pāṇī shītaḷ rahe chhe tem samān guṇavāḷā dharmātmānā saṅgathī potānā guṇanī rakṣhā
thāy chhe, ane jem vadhāre shītaḷ evā baraphanā saṅgathī pāṇī vadhāre shītaḷ thāy chhe tem visheṣh
guṇavāḷā dharmātmānā saṅgathī potānā guṇanī vr̥uddhi thāy chhe;–māṭe satsaṅg karavā jevo chhe ne
asatsaṅg arthāt laukikasaṅg chhoḍavā jevo chhe.
lakṣha jāy chhe paṇ bījā asatsaṅg taraph lakṣha jatu nathī; āṭalun nimittapaṇun dekhīne, te nimittane
līdhe ja guṇanī rakṣhā ne guṇanī vr̥uddhi thavānun
PDF/HTML Page 17 of 21
single page version
guṇanī rakṣhā ke vr̥uddhi thāy chhe, ’ –em jo na jāṇe, ane parane kāraṇe ja guṇanī rakṣhā ke vr̥uddhi thavānun
kharekhar mānī lye to te jīv parasaṅg chhoḍīne sva taraph vaḷe ja sheno? māṭe vyavahāranā kathanane to
yathārtha svarūp na mānavun paṇ upachār samajavo, ne nishchayanay dvārā yathārtha vastusvarūp shun chhe teno
nirṇay karavo. āvo nirṇay karyā pachhī ja munidashā hoy chhe.
bhāṅgīne bhūkko thaī jāy chhe. –ītyādi prakāre ṣhaṭkhaṇḍāgam vageremān āchārya bhagavāne kahyun chhe, tyān
em samajavun ke e kathan vyavahāranayanun chhe, kharekhar paranā darshanathī samyagdarshan thatun nathī, ke paranā
kāraṇe karmano nāsh thato nathī. koī pātra jīvane vītarāgī jinabimbanā darshan karatān em antarlakṣha
thaī jāy ke ‘aho! māro ātmā āvo vītarāgī akriy chaitanyabimb chhe,’ –em potānā
ātmasvabhāvanā darshanathī samyaktva pragaṭ kare tyān ‘jinabimb darshanathī samyaktva thayun’ –em
vyavahāranay nimittamān ārop karīne kathan kare chhe. tyān nishchayanayane lakṣhamān rākhīne em samajavun
ke samyaktvanun kharun kāraṇ e nathī, paṇ upachārathī ja tene kāraṇ kahevāmān āvyun chhe.
chīj chhe, krodh to jīvano bhāv chhe ane karma to jaḍ chhe, e rīte banne judān chhe, eṭale karmane kāraṇe
kharekhar krodh thato nathī paṇ jīvanī paryāyanī ja tevī lāyakātathī krodh thayo chhe–em nishchayanayathī
jāṇavun te yathārtha chhe; te krodh vakhate karma nimitta chhe–em jāṇavun te paṇ barābar chhe, parantu karmane
kāraṇe krodh thayo–em kahevun te to nimittamān ārop karīne vyavahāranayanun kathan chhe, te pramāṇe
vastusvarūp nathī. ā rīte nishchayanay vaḍe ja yathārtha vastu svarūpano bodh thāy chhe. nishchayanay vaḍe
padārthanā svarūpano nirṇay karyā vinā shāstranā ek paṇ kathanano sācho artha thāy nahīn.
em samajavun. svāshray anusār artha karīne samajavāthī ja padārthanun vāstavik svarūp oḷakhāy chhe.
PDF/HTML Page 18 of 21
single page version
pramāṇe charaṇānuyogamān vyavahāranayanun kathan chhe; temān bhegī nishchayanayanī vāt mūkīne āchāryadev
spaṣhṭa khulāso kare chhe ke ame vyavahārathī kathan karyun hoy tyān nishchayanayathī kathan karyun hoy tyān
nishchayanay lakṣhamān rākhīne artha samajavo. potānā dravya guṇaparyāy traṇe potāthī chhe ne parathī nathī
em nishchayanayadvārā padārthano nishchay karavo. ane parane kāraṇe guṇadoṣh thavānun kahevun te
vyavahārakathan chhe eṭale kharekhar em vastusvarūp nathī evo teno artha samajavo. ā shailithī
nishchay vyavahāranā artho samaje to ja sūtranā sāchā artha samajyo kahevāy, ane to ja yathārtha
vastusvarūp samajāy; māṭe ā
nishchayanayavaḍe sūtrono ane padārthono nishchay karyo hoy tene ja munipaṇun hoy. jeo nishchayane to
jāṇatā nathī ane vyavahārane ja satyārtha jāṇīne ādare chhe teo to padārthanā nishchayasvarūpane nahi
jāṇanārā tathā sūtrane paṇ nahi jāṇanārā svechchhāchārī chhe, bhraṣhṭa chhe.
kathan ho, paṇ teno artha nishchayanayadvārā samaje to ja samajāy. shāstronā artha ukelavānī ā
chāvī chāre anuyoganā shāstrone lāgu paḍe chhe. artha eṭale dravya guṇ ne paryāy badhuy; tenā
svarūpano nirṇay nishchayanayadvārā thāy chhe. paryāy parathī thavānun kahyun hoy to tyān tene upachār
jāṇīne, svāshrit svarūpe shun chhe te nishchayanayathī samajī levun. svāshritatattvanā gnānaparvak ja parāshrit
vyavahāranun (nimitta vagerenun) gnān barābar thāy chhe. svāshrit tattvanun svarūp jāṇyā vinā parane
(nimitta vagerene) jāṇavā jāy tyān to paramān ekatvabuddhithī mithyātva thaī jāy chhe. māṭe vastunā
svāshrit svarūpane batāvanār nishchayanayarūpī
shāstromān hajāro vivakṣhānā game tevā kathan āve to paṇ tenā artha samajavāmān muñjhavaṇ thāy nahi,
evo ā amoghamantra chhe.
nirṇay je kare tene ja vyavahāranī khabar paḍe. nishchayathī vastusvarūp jāṇyā vagar vyavahāranun bhān
yathārtha na hoy, kem ke nishchayane jāṇyā vinā vyavahārane jāṇavā jāshe te to vyavahārane ja nishchay
mānīne mūḍhatānun poṣhaṇ karashe. nishchayathī svāshrit vastusvarūp jāṇe tene paranimitta
PDF/HTML Page 19 of 21
single page version
kevān hoy ne rāg kevo hoy tenun paṇ gnān thaī jāy chhe–nishchayanayarūpī āṅkh ughāḍīne je pote
potāne to jāṇato nathī, ne parathī bhinna svatattvanā gnān vinā ekalā rāgane ke parane jāṇavā
jāy chhe te to andh chhe, tene to vyavahāranun paṇ yathārtha gnān thatun nathī, te to vyavahārane ja kharun
svarūp mānīne sva–paranī ekatvabuddhithī mithyātva ja seve chhe.
padārthonā svarūpano nirṇay karavānī ā nishchayanayamān tākāt chhe. nishchayanay vastunā svarūpane
svatattvanā āshraye dekhe chhe. par chījane judī rākhīne, svatattvanā āshraye vastunun potānun (dravya–guṇ
ke paryāyanun) svarūp shun chhe tene jāṇe to ja yathārthagnān thāy chhe, ane gnān nishchayanayathī ja thāy chhe
vyavahāranay to paranā āshraye kathan kare chhe eṭale vastunun vāstavik svarūp tenāthī jaṇātun nathī.
māṭe vyavahāranayanā kathanane kharun vastusvarūp na mānī levun paṇ tene upachār jāṇavo. nishchayanay to
kahe chhe ke sva ane par banne bhinna chhe, koīno ansh bījāmān nathī eṭale paranun kāī kāraṇapaṇun svamān
nathī. –ā rīte yathārtha bhinnabhinna svarūpane te batāve chhe; ane vyavahāranay to nimittamān upachār
karīne svanī vātamān parathī thavānun kahe chhe. tethī je jīv te vyavahāranā kathan pramāṇe ja kharekhar
vastusvarūp mānī lye tene vastunā satyasvarūpanī oḷakhāṇ thatī nathī. vāt chālatī hoy
svatattvanī, ane temān parane bheḷavīne jāṇe to tyān parathī bhinna svatattvanun yathārtha gnān thatun nathī.
māṭe svaparane ekabījāmān jarāpaṇ bheḷavyā vagar nishchayanay anusār vastusvarūp jāṇavun te ja
shabdabrahmanā ukelanī chāvī chhe, te ja vastusvarūpanā samyaggnānano upāy chhe. chāre anuyoganī judī
judī kathan shaili bhale ho, kundakundaprabhunun kathan ho ke samatnabhadrasvāmīnun kathan ho, –paṇ tenā arthano
nishchay to nishchayanayadvārā ja thāy chhe. jyān jyān vyavahāranun kathan hoy, parathī lābh nukasān thavānun
kahyun hoy, nimittathī kārya thavānun kahyun hoy, nimittano prabhāv kahyo hoy, nimitta vaḍe vilakṣhaṇatā
thavānun kahyun hoy tyān tyān badhe ṭhekāṇe nishchayanayane lāgu karīne bedhaḍakapaṇe samajī levun ke kharekhar e
pramāṇe nathī. shāstromān vyavahāranā kathano ghaṇā chhe paṇ vastunun svarūp evun nathī, māṭe vyavahāranā
āshrayanun phaḷ sansār chhe, ne nishchayanayathī yathārtha vastusvarūp samajavun tenun phaḷ mokṣha chhe.
ane arthonun svarūp jāṇavānun kahyun temān to dravya–guṇ–paryāy e traṇe potānā te nishchay chhe, vikārī
paryāy paṇ nishchayathī sva chhe, te vikār potānī paryāyathī thayo chhe, parane līdhe thayo nathī em
nishchayanay jāṇe chhe. ane ā rīte vikārane paṇ nishchayathī potāno jāṇanār jīvanī draṣhṭi to
PDF/HTML Page 20 of 21
single page version
bhinna jāṇe chhe. ā pramāṇe nishchayanay anusār artho samajavāthī badhā shāstronā kathananī yathārtha
sandhi jaṇāy chhe, kyāṅk paraspar viruddhatā bhāsatī nathī. ane agnānīne to kyāy meḷ khātonathī,
nishchayanay vinā vastusvarūp tene nakkī thatun nathī.
dravya–guṇ–paryāyanun yathārtha svarūp jāṇato nathī ne nimittādhīnadraṣhṭi tene chhūṭatī nathī. jo
nishchayanayarūpī chāvī lāgu karīne artha samaje to yathārtha gnān thāy, ne nimittane kāraṇe potānī
paryāy na māne; eṭale svasanmukh thaīne vikār ṭāḷavāno upāy potāmān kare. parane kāraṇe vikār
thavānun māne to te vikār ṭāḷavāno upāy tenāmān kem kare? māṭe vyavahāranun kathan hoy to paṇ
nishchayanayathī sāchun svarūp shun chhe te jāṇavun joīe.
māṭīnī ja paryāy chhe, māṭe kumbhār teno kartā nathī paṇ māṭī ja tenī kartā chhe. kumbhārane kartā kahevo te
to upachār chhe, yathārtha nathī.
avasthā moṭaramān; nishchayathī banne chīj judī chhe eṭale peṭrolathī moṭar chālī nathī. moṭar moṭarathī
chālī chhe–em jāṇavun te yathārtha chhe.
vikār thayo–em kharekhar nathī.
em jāṇavun; ane jo parane līdhe svanā dravya–guṇ–paryāyamān kāī paṇ thavānun kahyun hoy to te kathan
vyavahāranā upachāranun chhe eṭale ke ‘kharekhar em nathī’ em jāṇavun. ā rīte nishchay–vyavahāranā
arthano ukel karīne badhā ya dravya–guṇ–paryāyano nishchay karavo. nishchayanay sva–paranī yathārtha bhinnatā
batāvīne vastunun nijasvarūp jem chhe tem oḷakhāve chhe, ane vyavahāranay to judī vastune
ekabījāmān bheḷavīne kahe chhe eṭale te yathārtha svarūpane nathī oḷakhāvato, māṭe nishchayanayathī ja
asalī svarūpano nirṇay thāy chhe. –āvī shāstronā artha samajavānī rīt chhe. ā santonā hr̥udayanun hārda