PDF/HTML Page 1 of 25
single page version
PDF/HTML Page 2 of 25
single page version
te pAs chhe. ane je vidyAnun pariNAm AtmAnA hitamAn na Ave, athavA
je vidyA mokShanun kAraN na thAy te vidyA mithyA chhe eTale ke mokSha mATenI
parIkShAmAn te nApAs chhe.
AtmAne jANavA mATe nApAs chhe, chaitanyane jANavArUp AtmavignAnanI
parIkShAmAn te nApAs thAy chhe. bhale meTrik vagere moTImoTI parIkShAmAn
pahelA nambare pAs thAy paN jo chaitanyatattvane na jANyun to tenun gnAn
nApAs ja chhe–mithyA ja chhe. ane koIk jIv bhale abhaN hoy, vAnchatAn–
lakhatAn ya AvaDatun na hoy, paN gnAnane antarmukh karIne jo
chaitanyaviShayane jANe chhe to tenun gnAn pAs chhe, AtmavignAnanI parIkShAmAn
ten pAs chhe, ne tenun gnAn mokShanun kAraN chhe, ane te ja sAchI vidyA bhaNyo
chhe. je mokShanun kAraN thAy te ja sAchI vidyA chhe, e sivAy laukik vidyA
game teTalI bhaNe to paN AtmavidyAmAn to te nApAs chhe.
PDF/HTML Page 3 of 25
single page version
kartRutvanI agnAnabuddhi ja chhe, mATe have te agnAnabuddhi chhoD...paranA kartRutvanI buddhi chhoD...ne tArA AtmAmAn Thar...jethI
anAdinA tArA dukhano ant Ave.
gnAnabhAvathI ja TaLe chhe...mATe he jIv! antarmukh thaIne tArA gnAnasvarUpamAn Thar...temAn tane anAkuL shAntinun vedan thashe.
ne tane bIjo koN badalAvashe!
tun ane jagatanA padArtho, sau svatantrapaNe potapotAnA pariNAmarUpe pariNamI rahyA chhe.
Am jagatanA padArthonun svatantra pariNaman jANIne paranA kartRutvanI buddhithI tun viram..viram! parathI tArI
jANavun ke hun gnAnachetanAsvarUp chhun; karmachetanA ke karmaphaLachetanA (–rAgadveSh ke harShashok) te mArun kharun svarUp nathI.–A
rIte potAne gnAnachetanAsvarUp jANIne ane tenI draDh shraddhA karIne, pachhI tenun ja dhyAn karIne temAn lIn thavun.–Am
karavAthI AtmAne param Anandano anubhav thAy chhe, ne janma–maraNanA dukhathI chhUTIne te mokShasukh pAme chhe.
vaLI shraddhavo paN e rIte,
enun ja karavun anucharaN,
pachhI yatnathI mokShArthIe.
PDF/HTML Page 4 of 25
single page version
jAun chhun...mAtAnI AnkhamAnthI AnsunI dhArA vahe chhe ne putranA romerome vairAgyanI chhAyA chhavAI
gaI chhe. te kahe chhe ke are mAtA! janetA tarIke tun mane sukhI karavA mAnge chhe; to hun mArA sukhane
jAun chhun, temAn tun dukhI thaIne mane vighna na karIsh...he janetA! mane rajA Ap, hun AtmAnA
AnandamAn lIn thavA mATe jAun chhun.
chAlI jAy chhe ne vairAgyathI kahe chhe he putra! AtmAnA param AnandamAn lInatA karavA mATe tun
param Anandane sAdhavA mATe tAro AtmA taiyAr thayo chhe, temAn amArun anumodan chhe. beTA! tun
AtmAnA nirvikalpa Anandarasane pI. amAre paN e ja karavA jevun chhe.–Am mAtA putrane rajA
PDF/HTML Page 5 of 25
single page version
prasiddha karavAmAn Avyo chhe.
मंगलं कुंदकुंदार्यो जैनधर्मोऽस्तु मंगलं।।
सर्वमंगल्यमांगल्यम् सर्वकल्याणकारकं।
प्रधानं सर्वधर्माणां जैनं जयतु शासनम्।।
mudrA saumya nIrakhakar ‘vRuddhi’
namatA vAramvAr... ki tumane0 (3)
PDF/HTML Page 6 of 25
single page version
karavA mATe bhagavatI jinadIkShA angIkAr karavAno amAro aDag nishchay chhe. tyAre bIjI taraph kaikeyIe
vichitra varadAn mAngyun chhe! are! kaikeyIne Am kem sUjhayun?–paN nahi, nahi; badhun barAbar chhe. padArthono
pravAh kramabaddha palaTI rahyo chhe, tene jANavAno ja AtmAno svabhAv chhe, pheraphAr karavAno nahi. ThIk chhe,
men kaikeyIne vachan Apelun chhe, Arya puruSh bolelA vachananun pAlan karavAmAn ja temanI pharaj samaje chhe.
dasharatha–
bandhAvI vItarAgI jinabimbo sthApyA; shAstra abhyAs mATe svAdhyAy bhavano, ane jinashAsananI
prabhAvanAnA anek mangaL kAryo karyA. have A sansAranA viShayothI amArun man virakta thAy chhe. ame
have bhagavatI jinadIkShA angIkAr karI jIvanane aDag puruShArthanI kasoTIe chaDAvI AtmakalyAN karI
levA mAgIe chhIe. A sansArathI have bas thAv.
jIt apAvI hatI, ane e vakhate prasanna thaIne men tene varadAn Apyun hatun.
chhe. jyAre kumvar rAmanA abhiShekanI taDAmAr taiyArI chAlI rahI chhe. tyAre kaikeyI varadAn mAnge chhe ke
bharatane rAjagAdI upar besADo.
thatAn tene ghaNo AghAt thayo, tethI rAjyAbhiShekane bahAne kadAch bharatane dIkShA leto rokI shakAy, e
hetuthI teNe uparokta varadAn mAngyun hatun.)
mantrI–
ayodhyAnagarI IndrapurI samAn shaNagArAI rahI chhe, dhajA–patAkAothI nagarInI sajAvaT thaI gaI chhe;
TheraTher toraNo ane manDapo, daravAjAo ane rangaberangI kamAnothI nagarI jhaLahaLI rahI chhe, chomer
goThavAyelI dIpamALAonI roshanI pAse svarganA tej paN jhAnkhA lAge chhe; ayodhyAnagarIno eke ek
nagarajan anerA utsAhathI rAmachandrajIno rAjyAbhiShek mahotsav UjavavAnA kAryamAn mashagul thaI rahyo
chhe...tyAre rAmane badale bharatane rAjagAdI ApavAnI vAt Ap karo chho!–shun A satya chhe!!
PDF/HTML Page 7 of 25
single page version
dasharatha–
ukel batAvo.
vairAgya taraph DhaLI gayun chhe. pavitra jinadIkShA angIkAr karun te ja A jIvananI param saphaLatA chhe. bAhya
padArtho ke bhogaviShayo te koI AtmAne sukh ApavA samartha nathI. have ratnayatra dharmanI ArAdhanA vaDe
shIghra kalyAN karI levA antarAtmA utAvaLo thaI rahyo chhe. tyAre bIjI taraphano prasang paN sansAr pratye
vairAgyajanak chhe. kAle A ayodhyAnI rAjagAdI par rAmane badale bharatano abhiShek thashe...rANI
kaikeyIne hun varadAn ApI chUkayo chhun te aphar ja raheshe...vachananun pAlan karavun te raghukuLanI rIt chhe, mATe
have vilamb vyartha chhe. rAmachandrane bolAvo.
(hajurI naman karIne jAy chhe...thoDIvAre rAm praveshe chhe.)
vairAgya ane kShobhanI mishra lAgaNInA vAdaL chhavAI rahyA chhe..jagatanA A bAhya padArtho sunakAr ane
saDelA taraNA jevA bhAse chhe..antaramAn vichAronA vAdaL doDAdoD karatA k kavanavun thavAnI AgAhI
Ape chhe.
hun AsamAn–jamInane ek karIsh..ApanI chintAtur mudrAne jotAn amane pArAvAr dukh thAy chhe..mATe
Ap shIghra AgnA karo.
hato, rath chalAvavAnI tenI kushaLatAthI ja hun te vakhate bachI shakyo hato, ne te vakhate prasanna
thaIne men tene varadAn mAngavA kahyun hatun; tyAre teNe e varadAn bAkI rAkhelun, have tArA
rAjyAbhiShek–vakhate te potAnA varadAnanI mAngaNI kare chhe ke mArA putra bharatano rAjyAbhiShek
karo. A paristhitimAn jo hun bharatano rAjyAbhiShek na karun to hun vachanabhang thAun ne jagatamAn
mArI apakIrti thashe! vaLI rAjanItino vichAr karatAn moTA putrane chhoDIne nAnA putrano
rAjyAbhiShek karavo te kArya nyAyavirodhI lAge chhe. vaLI bharatane rAjya Apun to lakShmaN sahit
tame shun karasho? tame banne putro mahAshUravIr ane vinayavant tathA vichAravAn chho, tethI have hun shun
karun? e kaThin samashyA thaI paDI chhe, ne tethI ja mArA antaramAn kShobh thAy chhe.
bharatakumArano rAjyAbhiShek karo. jo vachanabhangathI ApaNA kuLanI apakIrti Ave to A
rAjasampadA ke indranI sampadA paN amAre shun kAmanI chhe? je suputra chhe te evun ja kAm kare chhe ke
jethI pitA–mAtAne leshamAtra dukh na thAy. putranun A ja putrapaNun chhe; nItinA panDitajan em ja
kahe chhe ke–je pitAne pavitra kare ane tenun kaShTa dUr kare te putra chhe, pavitra karavun eTale shun? ke
pitAne dharmasanmukh karavA. he pitAjI! rAjyanI sampadAno amane moh nathI, vanavAs paN amane
kaThin nathI; amane dukh mAtra
PDF/HTML Page 8 of 25
single page version
tyAre Avo prasang upasthit thAy chhe.
sAntvan anubhave chhe. mane e ja vichAr thAy chhe ke ahA! A vishvanA khel kevA nyArA chhe! A
sanyog sAthenA kShaNik sambandho kevA nyArA chhe!!
(senApati AvIne namaskAr kare chhe.)
jANIne bharatanA haiyAmAn Anandano pAr nathI.
bharat jevA vairAgI dharmAtmAne Anand thAy temAn Ashcharya shun chhe?
jinadIkShA angIkAr karavAno nirNay karel chhe. jinadIkShA mATenI ghaNAkALanI bhAvanA Aje pUrI thashe,
ethI ja te atyant Anandit chhe.
dasharatha–
jinendradevanI divyadhvanimAn Avel sarva padArthanI svatantratAno DhanDhero satya chhe..kramabaddha pariNamatA
padArtho potapotAnA utpAd–vyay–dhrauvya svabhAvane dhAraN karIne svatantra pariNamI rahyA chhe. tyAn sheno
harSha?–ne sheno shok? mAtra gnAn karavun te ja jIvanun kartavya chhe..ahA! bharat paN shun mArI sAthe ja
dIkShit thashe!
(bharat Ave chhe, darabArIo UbhA thaI sanmAn kare chhe; dasharatharAjA tathA rAmachandrajIne namaskAr
karIne, bharat vairAgyapUrvak kahe chhe–)
Ap AgnA karo.
mAngyun chhe, mATe hAl thoDo vakhat to rAjya karo..hajI tame bALak chho..pachhI vRuddha ummar thatAn sukhethI
jinadIkShA lejo.
AyuSh te to jalanA tarang
purandarI chAp anang rang
shun rAchiye jyAn kShaNano prasang?
vRuddha–bALak ke yuvAn vachche bhedabhAv rAkhatun nathI....te mRutyu kone khabar kyAre AvI pahonche? mATe
AtmahitamAn pramAdI thavun yogya nathI, mATe mane AgnA Apo.
pAlan karo..prajAjano Apane vinantI kare chhe. vaLI mArI salAh jo mAno to hAl Ap
gRuhasthAshramamAn rahIne vyavahAradharmanun pAlan karo, te vyavahAradharmathI paN paramparA mokSha thashe, samajyA?
to pachhI muni thavAnI shI jarUr chhe?
chhe. puNyathI to kShaNik sanyogo maLIne chhUTI jAy chhe, tenAthI jIvanun kalyAN ke mukti thatI nathI.
jinendra bhagavanto je mArge vicharyA ane
PDF/HTML Page 9 of 25
single page version
mATe nishchay ratnatrayanI ArAdhanA te ja muktino panth chhe, ne have ame muni thaIne tene ja ArAdhavA
mAngIe chhIe.
muninA kaThaN dharmonun pAlan Ap shI rIte karI shakasho? vastra vinA vanajangalamAn rahevun, shIyALAnI
kaDakaDatI ThanDI ane unALAnA dhomadhakhatA tAp sahan karavA, nirdoSh bhojan levA, bhUmi upar sUvun,
langoTImAtra paN vastrano kaTako ang upar dharavo nahi; AvA AkarA vratatap ApanI kumaLI kAyA
kaI rIte sahan karashe, bApA!
kaShTadAyak chhe? nahi sheTh! Ap bhUlo chho munidashA kaThaN nathI, dukhadAyak nathI, e to
AnandadAyak chhe. ahA! munidashA to chAritranun jharaNun chhe, tyAn shAntinI chhoLo UchhaLe chhe.
AnandanA hiloLe jhUlato ne atIndriyasukhane anubhavato AtmA sukh ane samAdhimAn taraboL
thaI jAy chhe, AtmAnA anubhavathI te tRupta–tRupta thaI jAy chhe. ahA, jainamArganI munidashA te to
shUravIrano mArga chhe, kAyaranun tyAn kAm nathI. Anandaras–upashamarasanA samudramAn jhUlatI te
munidashA dhanya chhe..
amArA jevA shrAvakone bahu khabar na paDe; amAre to TUnkone Tach hisAb ke k kpuNya dAn
karIe to sukhI thaIe, bAkI UnDI vAt to ApaNA A shAstrIjI jANe. kem shAstrIjI!
shake chhe, ne te vyavahAradharmathI ja teo mukti pAme chhe.
samyaggnAnarUp nishchayadharma na hoy? ane puNya–bhakti–dAn–dayA to shubh rAg chhe, te rAg vaDe shun kadI
mukti thAy? jainashAsanamAn to rAgane bandhanun kAraN kahyun chhe, mokShanun kAraN nathI kahyun.
karyo chhe, temAn vyavahArane dharmanA TekArUp kahyo chhe.
avalamban chhoDIne je nishchayasvabhAvano Ashray kare chhe tene upachArathI vyavahArano Teko kahyo;
parantu vyavahAranA ja avalambanathI lAbh mAnIne temAn je aTakI jAy chhe tene to te vyavahAranA
avalambananun phaL sansAr ja chhe shAstromAn vyavahAranA avalambananun phaL sansAr ja kahyun chhe, e shun
tame nathI jANatA?
tIrthajAtrA vagere shA mATe kare chhe?
nathI, mokShanun kAraN to te vakhate temane je shuddharatnatray varte chhe–te ja chhe. bhUmikA mujab vyavahAr ane
shubh rAg hoy paN te bhAvo vaDe kadI mokSha nathI thato. mokSha to thAy chhe antaranA shraddhA–gnAn ane
vItarAg chAritranA baL vaDe, samajyA! ahA! vItarAgI ratnatrayanI ArAdhak munidashA! enI shI
dashA? munio to muktipurInA pravAsI chhe..enA darshanathI paN AtmAnA romarom harShathI ullasI jAy
chhe..vAh, munidashA vAh!
e param pratApI santane nIrakhI, Anand uchhaLI jAy chhe
–Anand uchhaLI jAy chhe..Anand uchhaLI jAy chhe..
PDF/HTML Page 10 of 25
single page version
PDF/HTML Page 11 of 25
single page version
prasanna thaIne tene ek varadAn Apyun hatun, paN te vakhate varadAn na mAngatAn teNe mArI pAse te jamA
rAkhyun hatun. Aje, mArI sAthe tane paN dIkShA mATe taiyAr thayelo joIne tene khUb ja AghAt thAy chhe;
tethI tane dIkShA leto aTakAvavA Aje te potAnun varadAn mAnge chhe ke “mArA putra bharatane rAjyAsan
upar besADo” mArA vachan anusAr men te varadAnano svIkAr karyo chhe, mATe he putra! tun A
rAjagAdIno svIkAr karIne mahAsAmrAjyanun pAlan kar, jethI mArI vachanabhanganI apakIrti jagatamAn na
thAy. jo tun A vAtano svIkAr nahi kar to, ek to vachanabhangathI jagatamAn mArI apakIrti thashe ane
bIjun tArI mAtA paN tArA viyogathI atyant shokathI dukhI thaIne marI jashe.
pitAne shokasamudramAn na pADatAn temane sukhI kare. vaLI he bandhu! tArI ummar hajI tap karavAne yogya thaI
nathI, mATe pitAjInA vachananA pAlan khAtar tun A rAjya svIkAr, jethI ApaNA kuLanI nirmaL
kIrti jagatamAn chandrasamAn phelAy. tArA jevo guNavAn putra hovA chhatAn mAtAjI shokathI santapta thaIne
maraN pAme–e shun tArA mATe yogya chhe? ame hovA chhatAn A rAjyAsan upar besavun–temAn tane sankoch
thato hoy te svAbhAvik chhe. parantu bhAI, pitAjInI dIkShAbAd ame A rAjavaibhav chhoDIne deshAntaramAn
ke koI van–parvatamAn evA sthAnamAn raheshun ke koI amane na jANe, mATe tun nishchintapaNe A rAjyAsan
grahaN kar.
rAjasinhAsan uparathI UbhA thaIne kahe chhe–)
bharatakumArane rAjatilak karo..
kahe chhe–)
tamAro rAjA chhe. beTA bharat! AjathI A rAjyanun sukAn tArA hAthamAn chhe..prajAnun pAlan karo..ne tArun
kalyAN thAo–evA mArA AshIrvAd chhe. tun A rAjyAsanane shobhAvIne raghukuLanI rItine ujALaje..
ne jinashAsananI mahAprabhAvanA karIne shAsanane shobhAvaje. vItarAgI jinamArganI jhaLahaLatI jyotane
vadhu ne vadhu javalant karaje. bas, have hun nishchintapaNe A rAjapAT tyAgIne munidIkShA angIkAr karavA ne
AtmAnA paramapadane sAdhavA mATe vanamAn jAun chhun.
PDF/HTML Page 12 of 25
single page version
AtmAmAn koIpaN ek avasthA vidyamAn varte chhe–em ‘bhAvashakti’ mAn kahyun (33)
AtmAmAn vartamAna je avasthA varte chhe te sivAyanI AgaL–pAchhaLanI avasthAo temAn avidyamAn chhe–em
bhagavAn AtmAnI sanmukhatA thaIne apUrva Anandarasano anubhav thAy chhe.
PDF/HTML Page 13 of 25
single page version
bhAvanun bhavan chhe. ane pararUpe AtmA kadI thato nathI, parano AtmAmAn abhAv chhe ne te sadAy abhAvapaNe ja
rahe chhe evI abhAv–abhAvashakti chhe. A rIte A shaktio AtmAnun svamAn ekatva ne parathI vibhaktapaNun
batAve chhe. ‘bhAv–bhAv’ eTale guNano bhAv ane paryAyano bhAv evA banne bhAv sahit AtmA varte chhe;
ane ‘abhAv–abhAv’ eTale potAthI bhinna evA par dravya–guN–paryAyo sadA potAmAn abhAvapaNe ja varte
chhe;–AvI banne shaktio AtmAmAn chhe. ‘AtmagnAn svarUp chhe’ em lakShamAn letAn temAn A badhI shaktio
bhegI AvI ja jAy chhe.
paryAyarUp nirmaLabhAv varte chhe ane have guNanA pariNamanamAn tevo ja bhAv vartyA karashe. sAdhakane shuddhatAnI vRuddhi thAy chhe
te judI vAt chhe, paN have nirmaLabhAvamAn vachche bIjo vikArI bhAv nahi Ave, guNanun evun ne evun nirmaL pariNaman
thatA karashe,–evI A vAt chhe.
Anand sadAy AnandabhAvarUpe rahIne vartamAn–vartamAnarUpe pariName chhe; vIrya trikAL vIryashaktirUpe rahIne
vartamAn–vartamAnapaNe pariName chhe; Am badhA guN potapotAnA trikALabhAvarUpe rahIne potapotAnI paryAyanA
vartamAn bhAvarUpe pariName chhe. paN gnAn pariNamIne bIjA guNarUp thaI jAy ke bIjA guNo pariNamIne
gnAnAdirUp thaI jAy–em banatun nathI. ‘bhAvanun bhavan chhe’ eTale trikALapaNe rahIne vartamAnapaNe pariName chhe.
A rIte trikALabhAvarUp ane vartamAnabhAvarUp evo vastuno svabhAv chhe, tenun nAm ‘bhAvabhAvashakti’ chhe.
aho! mArA gnAnadarshan vagerenA trikALabhAvo je pahelA vartyA te ja vartyA karashe, shaktirUp bhAv chhe temAnthI
vyakti pragaTashe, gnAnadarshananA bhAvo trikAL gnAnadarshanapaNe TakIne potapotAnA paryAyamAn pariNamashe.–AvA
svabhAvanI jeNe pratIt karI tene have gnAn–darshanasvabhAvanA AdhAre gnAn–darshanamay nirmaL pariNaman ja thayA
karashe, vachche agnAnabhAv Ave ne rakhaDavun paDe–em banatun nathI. vartamAn je jANe chhe te pachhI paN jANanArapaNe
ja raheshe, vartamAn shraddhA kare chhe te pachhI paN shraddhashe, kem ke gnAnAdinun je vartamAn chhe te ‘trikALanun vartamAn’
chhe. trikALabhAvanA Ashraye je pariNaman thayun te trikALabhAvanI jAtanun shuddha ja thAy chhe. ane parano AtmAmAn
atyant abhAv chhe te sadAy abhAvarUp ja rahe chhe; rAgAdino paN trikALasvabhAvamAn abhAv chhe ne te
svabhAvanA Ashraye vartamAnamAn paN te rAganA abhAvarUp pariNaman thaI jAy chhe. AvI AtmAnI ‘abhAv–
abhAvashakti’ chhe. rAgane jANatAn gnAn pote rAgarUp thaI jatun nathI, gnAn to gnAnarUp ja rahe chhe.
prApti thAy chhe. ane sharIrAdi jaD chhe tenI sanmukhatAthI vikAranI utpatti thAy chhe. bhAI! tArA AtmAnI shaktine
oLakh to temAnthI nirmaLatAnI prApti thAy.
pariNamavAthI vastusvabhAvamAn kAI pheraphAr thaI jato nathI, ke temAn ochhA–vadhatApaNun thatun nathI. trikAL ekarUp
svabhAve AtmA varte chhe, ane te trikAL ekarUp svabhAvanI sAthe ekatA karIne vartamAn bhAv paN ekarUpe
(–shuddhatArUpe) ja varte chhe. jyAn shuddhasvabhAvano Ashray varte chhe tyAn evI shankA nathI ke mane ashuddhatA thashe ke hun pAchho
paDI jaIsh. kem ke AtmAnA svabhAvamAn vikAr nathI eTale AtmAnA svabhAvanA Ashraye jenun pariNaman chhe tene
vikAr thavAnI shankA thatI nathI. A rIte samyagdraShTine shuddha
PDF/HTML Page 14 of 25
single page version
vikAranun ja pariNaman thatun, parantu have shuddhAtmAnI draShTimAn vikAranI adhikatA na rahI, shuddhatAnI ja adhikatA rahI.
AvI shuddha AtmAnI draShTimAn samakitIne vikArano abhAv ja chhe.
draShTi AkhA AtmAne svIkAre chhe, te akhanD AtmAnI draShTimAn tenA badhAy guNono nirmaLabhAv pragaTe chhe. A
rIte ‘sarva guNAnsh te samyaktva’ chhe. shuddhasvabhAvanA Ashraye jyAn samyagdarshan thayun tyAn gnAn paN svasamvedanathI
samyak thayun, chAritramAn paN AnandanA anshanun vedan thayun, vIryano veg paN sva taraph vaLyo. A rIte
samyagdarshananI sAthe ja badhA guNomAn nirmaLatA sharU thaI jAy chhe; koI guNomAn nirmaLatA bhale vadhatI–ochhI
hoy, paN pratItamAn to pUrNa nirmaLatA AvI ja gaI chhe. samyagdarshan pote to shraddhAguNanI paryAy chhe, paN tenI
sAthe gnAnAdi anant guNono paN nirmaL ansh vartI ja rahyo chhe. koI kahe ke samyagdarshan thayun paN AtmAnI
atIndriy shAntinun vedan na thayun, samyagdarshan thayun paN AtmAnun svasamvendan gnAn na thayun, samyagdarshan thayun paN
vIryano veg AtmA taraph na vaLyo,–to em kahenAre anantaguNathI abhed AtmAne mAnyo ja nathI; dravya–
guN–paryAyasvarUp AtmAnA bhAvone teNe jANyA ja nathI, ane potAne samakitI mAnIne te samyagdarshananA
nAme potAno svachchhand poShe chhe.
chhe; paryAy ek ne ek bhale kAyam na Take paN paryAy vagaranA dravya–guN kadI hotA nathI.
chhe. nirmaL paryAy thayA vagar ‘bhavatA paryAy’–vALA AtmAnI pratIt kyAthi thAy? jyAn AtmAnA svabhAvanun
bhAn thayun tyAn nirmaL paryAyarUp bhavan (pariNaman) thAy chhe. bhAvabhAvashaktinA baLathI dravya guN ne
nirmaLaparyAy traNe abhed thaIne shuddhapaNe varte chhe; ane tenA dravya–guN–paryAyamAn vikArano abhAv chhe. AtmAnI
abhAv–abhAvashaktinun evun baL chhe ke potAthI bhinna sharIrAdi padArthone, karmone ke vikArane te potAnA
svabhAvamAn vartavA deto nathI. AtmAnA dravyamAn, guNamAn ane te taraph DhaLelI shuddhaparyAyamAn, e traNemAn
vikArano–karmano–sharIrAdino abhAv ja chhe ne abhAv ja raheshe. dravya–guN–paryAyanI ekatAmAn have kadI tUT
paDashe nahi, ne vikAr sAthe kadI ekatA thashe nahi. vikAr AtmAnI sAthe nahi varte paN chhUTo paDI jashe. AvI
Atmashaktine pratItamAn levI ne temAn ekatA karavI te mokShano upAy chhe.
koI nimitta meLavun to mArA shraddhA–gnAn–chAritra khIle e vAt rahetI nathI. dev–guru–shAstra vagere nimitto ho bhale,
paN AtmAmAn to teno abhAv chhe. ahIn to te uparAnt vikAranA paN abhAvanI sUkShma vAt levI chhe. AtmAnA dravya–
guN–paryAyamAn parano trikAL abhAv chhe, eno artha to e thayo ke paranA Ashraye thato parabhAvono paN AtmAmAn
abhAv chhe. temaj ‘gnAnAdimAn alpatA chhe te TALIne pUrNatA karun’ evo bhed paN raheto nathI, ekarUp shuddhadravyanI
sanmukhatA ja thAy chhe, ane te dravyanI sanmukh thayelI paryAy shuddha ja thatI jAy chhe, tenAmAn vikArano abhAv ja chhe.
Avun abhAvaabhAv–shaktinun tAtparya chhe.
AchAryadev kahe chhe
PDF/HTML Page 15 of 25
single page version
AtmAmAn AvyA ja nathI. karmano abhAv kahetAn karma taraphanA vikArI bhAvano paN AtmAnA svabhAvamAn abhAv chhe–
em lakShamAn Ave chhe ne shuddha AtmasvabhAv upar draShTi jAy chhe; tyAn paryAyamAn paN vikArano abhAv varte chhe. trikALamAn
abhAv hato ne vartamAnamAn paN abhAv thayo,–Avun abhAv–abhAvashaktinun nirmaL pariNaman chhe. AvA AtmAne
shraddhAgnAnamAn lye tyAre jIvatattvane barAbar mAnyun kahevAy. AvA jIvatattvano Ashray karatAn ja nirmaL paryAyarUp
samvar–nirjarAtattva pragaTe chhe, ane tenA ja Ashraye pUrNa shuddhatArUp mokShadashA thAy chhe; tathA puNya–pAp–Asrav ne
bandharUp malin tattvono abhAv thaI jAy chhe; sharIrAdi ajIvano to jIvamAn abhAv ja hato. A rIte AmAn nave
tattvono svIkAr AvI jAy chhe temaj temAnthI upAdey tattvono angIkAr tathA hey tattvono tyAg paN thaI jAy chhe.
–Anun nAm dharma chhe.
jANatAn tenI sanmukh thaIne paryAy paN shuddha thaI jAy chhe; e rIte shuddhadravya ane shuddhaparyAyanI ekatArUp AtmA
pratItamAn Ave te samyakshraddhA chhe. jo ekalA dravyane shuddha mAne ane dravya sAthe shuddha paryAy na mAne–to te vedAnt jevun
thaI gayun; teNe kharekhar shuddhadravyane paN jANyun nathI. shuddhaparyAy vagar shuddhadravyane jANyun koNe? shuddhadravyane jANatAn paryAy
pote shuddha na thAy em bane nahi; kem ke dravya sAthe paryAyanI ekatA thayA vagar tenun yathArtha gnAn thatun ja nathI. A
rIte, ‘vikArano AtmAmAn abhAv chhe’ em svIkAranAr shuddhadravyanI draShTithI nirmaL paryAyarUpe pariNamIne te pramANe
svIkAre chhe. shuddhadravyanA Ashraye paryAyamAn shuddhatA pragaTayA vagar vikAranA abhAvano yathArtha svIkAr thaI shake nahi,–
A khAs rahasya chhe.
AtmAmAnthI vikAr Avashe. shuddha svabhAvanI sanmukhatAnA jore te nishank ane nirbhay varte chhe.
abhAv chhe. jo AvA svabhAv upar najar hoy to mithyAtvAdi thavAnI shankA paDe ja nahi. svabhAvanA jore vartamAnamAn
mithyAtvAdino abhAv thayo ne trikALamAn paN teno abhAv ja chhe. rAgAdinA abhAvarUp svabhAv chhe eTale temAnthI
rAgAdi Ave, e vAt ja rahetI nathI.
‘rAgano thoDok abhAv chhe ne tadna abhAv karun’–evA bhedanun avalamban gnAnInI draShTimAn nathI; gnAnInI
draShTi to shuddha ekarUp svabhAv upar ja chhe,–ke jemAn rAgAdino sadA abhAv ja chhe. A rIte rAganA
abhAvarUp chidAnand svabhAv upar draShTi te ja rAganA abhAvano upAy chhe. chothA guNasthAne svabhAvabuddhimAn
samakitIne AkhA sansArano abhAv thaI gayo chhe. AvA svabhAvane shraddhAgnAnamAn laIne teno Ashray karyo
tyAn paryAyamAn paN rAgano abhAv ja chhe. A rIte dravya–guN–paryAy traNemAn rAgano abhAv ja chhe ne
abhAv ja raheshe.
nathI mATe siddhane vikAr thato nathI’ em kahevun te to nimittanun kathan chhe. kharekhar to vikArarUp thavAno AtmAno
svabhAv ja nathI, mATe siddhane vikAr thato nathI.
PDF/HTML Page 16 of 25
single page version
rUp ja thAy, Anandanun pariNaman AnandarUp ja thAy; e rIte badhAy guNo potapotAnA bhAvarUpe rahIne ja pariName
evo svabhAv chhe.–Avo AtmA te lakShya chhe; ne lakShyanA lakShe nirmaL paryAy ja thayA kare chhe. gnAn agnAnarUp pariName
ke shraddhA mithyAtvarUp pariName ke Anand dukharUp pariName,–to te pariNaman lakShyanA lakShe thayelun nathI. guN sAthe ekatva
thaIne nirmaL pariNati thAy tene ja kharekhar guNanun pariNaman kahevAy. vikAr te kharekhar guNanI pariNati nathI.
vikAr to addharathI (dhruvanA AdhAr vinA.) thayel kShaNik pariNAm chhe. ahIn to kahe chhe ke dhruvanA AdhAre je nirmaL
pariNaman thAy te ja kharun bhAvanun bhavan chhe. shaktivAn shuddha AtmAnI sanmukh pariNaman thatAn dhruv upAdAn ane
kShaNik upAdAn banne shuddharUp pariName chhe–bannenI ekatA thAy chhe, ne vachchethI vikAranI ADash nIkaLI jAy chhe.
dhruvaupAdAn ane kShaNik upAdAn e bannerUp vastusvabhAv chhe.
gnAnasvarUp AtmAmAn ek sAthe varte chhe. em A 37 tathA 38 mI shaktimAn batAvyun.
(2) vartamAn samyaktva paryAyamAn pUrvanI mithyAtva paryAy avidyamAn chhe, temaj bhaviShyanI kevaLagnAn
(3p)
bhAv.” (36)
(6) shraddhAnA
jashe, e rIte temAn ‘pradhvans–abhAv’ AvI jAy chhe. ‘abhAv–abhAv’ kahetAn jIvamAn potAthI bhinna evA dravya–
guN–paryAyano traNekAL abhAv ja chhe, e rIte temAn ‘atyantaabhAv’ paN AvI jAy chhe. ane ‘anyonya–abhAv’
to pudgalanI paryAyomAn ja paraspar lAgu paDe chhe.
prashna– 33mI ‘bhAv’ shakti kIdhI ne 37 mI ‘bhAvabhAv’ shakti kIdhI. te bannemAn shun pher chhe?
uttara– ‘bhAvashakti’ mAn to vartamAn paryAyanI vAt hatI, te to bhaviShyamAn abhAvarUp thaI jashe; jyAre
vAt chhe. e rIte bannemAn pher chhe.
PDF/HTML Page 17 of 25
single page version
uttara– mokSha eTale bandhanathI chhUTakAro; AtmA potAnA mithyAtvAdi bhAvothI bandhAyelo chhe, tenAthI samyagdarshanAdivaDe
uttara– pragnAchhINI vaDe AtmAnA svabhAvane ane vibhAvane bhinna karavA te mokShano upAy chhe.
(103) prashna– pragnAchhINIne kyAn ane kevI rIte paTakavI?
uttara– pravIN puruShoe, mokShArthI puruShoe, AtmA ane bandhanI sUkShma sandhinI vachamAn, sAvadhAn thaIne puruShArthapUrvak
uttara– pragnAchhINIne paTakavI eTale gnAnane antaramAn vALIne AtmAnA svabhAvamAn ekAgra karavun, ne rAgAdimAn ekAgra
vartamAnamAn je abhAv chhe te ‘abhAv’ shaktimAn Ave, paN ‘abhAv–abhAv’ shaktimAn te na Ave. kem ke jo te
kevaLagnAn–paryAy abhAvaabhAvarUp hoy to to te sadAy abhAvarUp ja rahe eTale bhaviShyamAn paN kadI kevaLagnAn
pragaTe ja nahIn–paN em nathI. kevaLagnAnaparyAyano vartamAn abhAv chhe paN bhaviShyamAn te bhAvarUp thaI shake chhe. ane
parano AtmAmAn abhAv chhe te to trikAL abhAvarUp ja rahe chhe, bhaviShyamAn paN te AtmAmAn bhAvarUp nahi varte, tethI
uttara– ‘bhAv–abhAv’ mAn vidyamAn paryAyano vyay thavAnI vAt chhe. ane ‘abhAv–bhAv’ mAn avidyamAn
PDF/HTML Page 18 of 25
single page version
uttara– te pragnAchhINI paDatAn vent ja AtmA ane bandhanun vidAraN karI nAnkhe chhe, arthAt bannene bhinna bhinna karI nAnkhe
sthApe chhe. A rIte AtmAne ane bandhane bhinna bhinna karatI pragnAchhINI paDe chhe.
uttara– pragnAchhINI eTale gnAnasvarUpabuddhi, athavA AtmAmAn ekAgra thayelun gnAn;–te AtmAthI abhinna chhe, ane te ja
uttara– kemake, mokShano kartA AtmA chhe ne nishchayathI kartAnun sAdhan tenAthI bhinna hotun nathI, mATe AtmAthI abhinna
nathI.
uttara– mokShArthIe pratham to, AtmA ane bandhane temanAn svalakShaNonA gnAnathI sarvathA chhedavA.
(110) prashna– pachhI shun karavun?
uttara– pachhI, upayog jenun lakShaN chhe evA shuddhAtmAne ja grahaN karavo; ane rAgAdik jenun lakShaN chhe evA samasta
uttara– nA; rAg to anAdithI karI ja rahyo chhe, tenA vaDe kadI mokShamArganI sharUAt thatI nathI; AtmA ane
bhedagnAn karavun.
uttara– sarvathA chhedavA eTale rAganA ek anshathI paN lAbh na mAnavo; sarva prakAranA bandhabhAvone potAnA
AtmAne ane bandhabhAvane sarvathA chhedyA nathI. samasta prakAranA bandhabhAvone potAnA gnAnasvabhAvathI bhinna
jANIne, gnAnasvabhAvamAn jeNe ekatA karI teNe ja AtmA ane bandhane sarvathA chhedyA chhe.
temaj te rAganA kAraNe paN mokSha nathI pAmato. parantu tIrthankaraprakRiti bAndhatI vakhate sAthe je bhedagnAn
vartI rahyun chhe te ja mokShanun kAraN thAy chhe. vichAr to karo ke rAg te antarmukhabhAv chhe ke bahirmukh?
rAg to bahirmukh ja bhAv chhe, to je bahirmukh bhAv hoy tenA vaDe antarasvabhAvamAn kem javAy? na ja
javAy; mATe rAg te mokShanun kAraN nathI. jyAre te rAgano abhAv karashe tyAre ja kevaLagnAn ane mokSha
thashe...
PDF/HTML Page 19 of 25
single page version
(11p) prashna– vyavahAranA shubharAgavaDe AtmAnun grahaN kem na thAy?
uttara– rAgathI AtmAnun grahaN nathI thatun, kemake rAgathI to AtmAne judo karyo chhe; to jenAthI AtmAne judo karyo
ja batAvI gayA chhIe.
uttara– nA; shubharAg te kAraN ne svarUpasthiratA tenun kArya em kem hoy? shubharAg to bandhanun kAraN chhe ne svarUp–
te svarUpasthiratAnun kAraN nathI.
uttara– AtmAne grahavo eTale AtmAmAn sthir thavun. jem gnAnane antarmukh karIne pragnAvaDe bhedagnAn karyun, tem gnAnane
je chetanAro te ja hun,
bAkI badhA je bhAv te sau
muj thakI par jANavun. 297
svalakShaNothI lakShya je A bAkInA vyavahArarUp bhAvo chhe te badhAy, chetakapaNArUpI vyApakanA vyApya nahi thatA
hovAthI, mArAthI atyant bhinna chhe.–A pramANe pragnAvaDe AtmAmAn anubhav karavo. A ja pragnAvaDe AtmAne
grahaN karavAnI rIt chhe. A sivAy bIjI koI rIte (–rAgAdi vyavahAr bhAvonA avalambane) AtmAnun
grahaN thaI shakatun nathI.
uttara– vyavahArarUp bhAvo chaitanyalakShaNathI bhinna chhe.
(121) prashna– samyagdraShTino vyavahAr kevo chhe?
uttara– samyagdraShTino shubharAgarUp vyavahAr te paN chaitanyalakShaNathI bhinna chhe, ne te bandhanun kAraN chhe.
(122) prashna– shubharAgarUp vyavahArathI shun lakShya thAy chhe?
uttara– shubharAgarUp vyavahArathI bandh lakShya thAy chhe, tenAthI AtmA lakShit nathI thato.
(123) prashna– pragnA kone avalambanArI chhe?
uttara– pragnA AtmAnA chaitanyalakShaNane ja avalambanArI chhe, rAgAdine avalambanArI nathI.
(124) prashna– vyavahAranA avalambanavaDe AtmAnun grahaN kem thatun nathI.
uttara– kemake vyavahAr to bandhamArgane anusare chhe, tethI te vyavahAranA avalambanavaDe to bandhanun ja grahaN thAy chhe, paN
uttara– AtmAnA svabhAvamAn te rAgAdi vyavahArarUp bhAvono atyant abhAv chhe.
(126) prashna– nyAy shAstromAn je prAk–pradhvans Adi chAr prakAranA abhAv kahyA chhe temAnthI A ‘abhAv’ kayA
PDF/HTML Page 20 of 25
single page version
uttara– AtmA ane bandhanun bhedagnAn karIne, shuddha AtmAnA grahaNathI ane bandhanA tyAgathI AtmAnI mukti thAy chhe.
(128) prashna– mokShArthIe shun jANavun?
uttara– mokShArthIe em jANavun ke ek chaitanyamay bhAv ja hun chhun ne te ja mAre grahaN karavA yogya chhe; e sivAy bIjA
uttara– hA, kem ke shuddha chaitanya svabhAvamAn te bhAv nathI, mATe te parano bhAv chhe. shuddha chaitanyasvabhAvamAn je abhed chhe
uttara– grahaN karavo eTale anubhavavo, temAn ekAgra thavun.
(131) prashna– vyavahAr ratnatrayano shubh rAg chhe te kevo chhe?
uttara– mokShane mATe vyavahAr ratnatrayano shubh rAg paN sarvathA hey chhe. AchArya bhagavAn spaShTa kahe chhe ke–
bhAv ja grahaN karavA yogya chhe, bIjA bhAvo sarvathA chhoDavA yogya chhe.
uttara– kem ke jyAn antaramAn chaitanyasvabhAvamAn sanmukh thaIne ekAgra thayo tyAn mokShArthIne shuddha chaitanyasvabhAv sivAy
bahirmukhabhAvo saheje chhUTI ja jAy chhe. jyAn antarmukh thaIne shuddha chaitanyabhAvanun grahaN karyun tyAn bahirmukh
parabhAvonun grahaN kem hoy? antarmukh thaIne svabhAvanun grahaN karatAn bahirmukh parabhAvo chhUTI ja jAy chhe; mATe
mokShArthIne te parabhAvo sarvathA hey ja chhe, ne ek shuddha chaitanya svabhAv ja sarvathA upAdey chhe,–em jANavun.
jANyA chhe, te gnAnI parabhAvone potAnA svabhAvamAn kem bheLave? rAgAdithI te lAbh kem mAne?–na ja mAne.
uttara– jem Arya mANas ke jene svapney mAnsabhakShaNano bhAv na hoy te, “mAnsabhakShaN karavA jevun chhe”–em vANImAn
evAn gnAnI dharmAtmA rAgAdi parabhAvone potAnA svabhAvamAn kem bheLave?–na ja bheLave; ane te gnAnInA
vachanamAn ‘rAgathI lAbh thAy’ evun pratipAdan paN kem Ave?–na ja Ave.
uttara– kemake nishchayathI AtmAnA svabhAvane ane rAgAdi parabhAvone sva–svAmIsambandhano asambhav chhe; mATe shuddha