Atmadharma magazine - Ank 171
(Year 15 - Vir Nirvana Samvat 2484, A.D. 1958)
(simplified iso15919 transliteration). Entry point of HTML version.

Next Page >


Combined PDF/HTML Page 1 of 2

PDF/HTML Page 1 of 25
single page version

background image
ātmadharma
varṣha 1p
saḷaṅg aṅk 171
Version History
Version
NumberDateChanges
001Oct 2003First electronic version.

PDF/HTML Page 2 of 25
single page version

background image
varṣha 1p mun
aṅk 3 jo
poṣh
vī. san. 2484
sampādak
rāmajī māṇekachand shāh
171
ātmajīvan
chaitanyabhāv te ja ātmānā
jīvananun kāraṇ chhe. he jīv! tārī
jīvatvashaktithī ja tun jīvī rahyo chhe!
(anādianant). gnātāsvabhāv sanmukh
thayelī gnānaparyāyavaḍe ātmānun jīvan
chhe. je jīv āvī jīvanashaktine jāṇe
tenun ātmajīvan judī jātanun thaī jāy.
–anantakāḷamān pūrve kadī nahi thayel evun
apūrva tenun jīvan thaī jāy.
–pahelī shaktinā pravachanamānthī

PDF/HTML Page 3 of 25
single page version

background image
svāvalambanano upadesh
he bhavya!
darshan–gnān–chāritrasvarūp tāro ātmā ja chhe; tārā darshan–gnān–chāritra koī
bījānā ādhāre nathī; māṭe parasanmukh buddhi chhoḍ ne svasanmukh thā.
deh ke dehanī kriyāo haṇāvā chhatān tārā darshan–gnān–chāritra haṇāī jatān nathī;
māṭe tun em samaj ke, dehanā ke dehanī kriyānā ādhāre tārā darshan–gnān–chāritra nathī.
e ja pramāṇe rāg haṇāvā chhatān tārā darshan–gnān–chāritra haṇāī jatān nathī; māṭe tun
em samaj ke, te rāganā ādhāre tārā darshan–gnān–chāritra nathī. tārā shuddha ātmānā
ja āshraye tārā samyagdarshan–gnān–chāritra chhe. tārā svālambane ja tārā guṇo ṭake chhe,
māṭe antarmukh thaīne svālamban kar, ne parālamban chhoḍ,–evo santono upadesh chhe.
– sa. gā. 366–371 nā pravachanamānthī
brahmacharyapratignāḥ
kāratak vad chhaṭhṭhanā roj, rājakoṭanā bhāī shrī hīrāchand bhāīchand pārekhanā suputrī ichchhākumārībene pū.
gurudev samakṣha ājīvan brahmacharyapratignā sonagaḍhamān aṅgīkār karī chhe; teo bālabrahmachārī kumārikā chhe,
vairāgyavant chhe, ane sushikṣhit (
Junior B. A.) chhe; hāl temanī ummar 31 varṣhanī chhe. anek varṣhothī
avāranavār teo pū. gurudevanā satsamāgamano lābh lye chhe. ā shubh kārya māṭe temane abhinandan!
nondhaḥ uparokta samāchār prasiddha karavā māṭe te ja divase mokalī āpavāmān āvyā hatā; parantu
presanā draṣhṭidoṣhathī te lekh gum thaī javāne kāraṇe vilambathī prasiddha thāy chhe–ā māṭe dilagīr chhīe.
suvarṇapurī samāchār
shāstra pravachanaḥ
paramapūjya gurudev sukhashāntimān birāje chhe. savāranā pravachanamān shrī pañchāstikāy (gujarātī)
vañchātun hatun te māgashar vad chhaṭhṭhanā roj samāpta thayun chhe; ne māgashar vad sātamathī shrī niyamasār shāstra upar
pravachano sharū thayān chhe. sharūāt karatān gurudeve kahyun keḥ “āchāryabhagavāne “nij bhāvanā” arthe ā shāstra
rachyun chhe.” eṭale shrotāoe paṇ “nij–bhāvanā” karavī te ā shāstranun tātparya chhe. bapore shrī samayasār
vañchāy chhe, te thoḍā divasomān pūrun thashe. gujarātī pañchāstikāy pūrun chhapāī gayun chhe te thoḍā vakhatamān prasiddha
thashe.
āchāryapad– ārohaṇaḥ
māgashar vad āṭhamanā
e divas, shrī kundakund bhagavānanā, āchāryapad–ārohaṇ din tarīke ullāsathī
ujavāyo hato; e prasaṅge, kundakundaprabhu sīmandhar paramātmā pāse videh kṣhetramān jaīne jāṇe hamaṇān ja padhāryā
hoy–evā bhāvo, samavasaraṇamān bhakti vakhate bhaktone ullasatā hatā..kharekhar, kundakund āchāryadevano
jinashāsan upar mahān upakār chhe..maṅgaḷanā shlokamān shrī mahāvīr bhagavān ane gautam gaṇadhar pachhī tarat
teoshrīnun sthān (
मंगलं कुन्दकुन्दार्यो) āve chhe.
brahmacharya pratignāḥ
māgashar vad āṭhamanā roj bīlakhānā bhāīshrī bhūpatabhāī kapurachand ṭīmbaḍīāe pū. gurudev pāse
ājīvanabrahmacharya pratignā aṅgīkār karī chhe; teo bālabrahmachārī chhe, temanī ummar 28 varṣhanī chhe. ā shubh
kārya māṭe temane dhanyavād!
vārṣhik lavājam rūpiyā chāraḥ chhūṭak nakal pāñch ānā

PDF/HTML Page 4 of 25
single page version

background image
ātmadharma
varṣha pandaramunḥ aṅk trī jo sampādakaḥ rāmajī māṇekachand doshī poṣhaḥ 2484
gnānī jano sadā kāḷ ānandarūp raho
(kāratak sud bījanā pravachanamānthī)
ātmā pote ānandano samudra chhe, temān antarmukh thaīne ḍubakī māratān paryāyamān ānandanā
taraṅg ūṭhe chhe. jem chandrano uday thatān dariyo ūchhaḷe chhe, tem samyaggnānīrūpī chandrano uday thatān
ānandano dariyo ūchhaḷe chhe.
pahelān evo draḍh nishchay karavo joīe ke hun ja gnān–ānandasvarūp chhun; sarvagna thavānī tākāt
mārāmān chhe. āvā svarūpano nirṇay karīne pachhī vāramvār gnānachetanāne temān ekāgra karavāthī
kevaḷagnān thāy chhe, ne kevaḷagnān thayā pachhī jīv sadāy param ānandarūp ja rahe chhe. tethī āchāryadev
kahe chhe ke aho, gnānī jano! ā gnānachetanāne nachāvatā thakā kevaḷagnānarūp thaīne sadā kāḷ
ānandarūp raho.
“sādi anant anant samādhi sukhamān,
anant darshan gnān anant sahit jo.”
gnānachetanāne antaramān ekāgra karatān ātmānā param shāntarasano anubhav thāy chhe. gnānī
jano ānandapūrvak potānī gnānachetanāne nachāvatā thakā havethī sadākāḷ (sādi–anant) prashamarasane
pīo. ahā! ātmāmān ekāgra thatān param āhlādapūrvak ātmānā prashamarasanun vedan thāy chhe;
samakitīne te svādano namūno vedanamān āvī gayo chhe; te uparānt ahīn to antaramān līn thaīne
pūrṇa ānand pragaṭāvavānī ā vāt chhe. āchāryadev kahe chhe ke gnānī jano sadā kāḷ ānandarūp raho.–
kaī rīte? ke potānī gnānachetanāne nachāvatā thakā; gnāyakabhāvane draṣhṭimān līdho, have te
gnāyakabhāvamān ṭharo re ṭharo! gnāyakabhāvamān ekāgra thaīne chaitanyanā prashāntarasanun pān karo. kyān
sudhī? ke atyārathī māṇḍīne sadā kāḷ prashamarasane pīo.
सानंदं नाटयंतः प्रशमरसमितः सर्वकालं पिबंतu
ānandasahit gnānachetanāne nachāvatā thakā sadākāḷ prashamarasane pīdhā karo. ā rīte
gnānachetanā vaḍe prashamarasane pītā thakā gnānī jano sadā kāḷ ānandarūp raho.
chaitanyanī bhāvanā karīne temān ekāgra thatān ānandanā vedanathī jīv tr̥upta tr̥upta thaī jāy chhe,–
evo tr̥upta thaī jāy chhe ke temānthī bahār nīkaḷavā māṅgato nathī, temān ja līn rahevā māṅge chhe.
ānandanun vedan thatān evī tr̥upti thāy chhe ke koī tr̥uṣhṇā rahetī nathī. bāhya viṣhayomān anantakāḷathī
varte chhe chhatān jīv atr̥upta ja rahyo; gnānane antaramān vāḷīne chaitanyaviṣhayamān ekāgra karatān
ānandarasanā pānathī ātmā evo tr̥upta–tr̥upta thaī jāy chhe ke jagatanā koī viṣhayonī tr̥uṣhṇā tene
rahetī nathī. ā rīte svabhāvanī ekāgratāmān ja sukh–shānti ne tr̥upti chhe; māṭe he jīvo! āvā
chaitanyasvabhāvane oḷakhīne, temān ekāgratā vaḍe sadā kāḷ ānandarūp raho.

PDF/HTML Page 5 of 25
single page version

background image
ḥ4ḥ ātmadharmaḥ 171
shrī dasharath mahārājā jyāre vairāgya pāmīne jinadīkṣhā
aṅgīkār karavā taiyār thayā chhe, tyāre kaikeyīputra bharat paṇ
pitājīnī sāthe ja dīkṣhā levā taiyār thāy chhe. āthī pati ane putra
bannenā ek sāthe viyogathī kaikeyī āghāt pāme chhe; ane “bharatanā
rājyābhiṣhekanun” varadān māṅgīne bharatane dīkṣhā leto rokavā prayatna
kare chhe. rājasabhāmān khūb charchā bād, ante bharatane rājatilak karīne
dasharath mahārājā dīkṣhā aṅgīkār karavā vanamān chālyā jāy chhe.
– vīñchhīyānā samvādano āṭalo bhāg ātmadharmanā gayā
aṅkamān āvī gayo chhe. tyār pachhīno bījo bhāg ahīn āpavāmān
āvyo chhe.
(rājasabhāmān lakṣhmaṇ pravesh kare chhe, ne krodhit thaīne svagat kahe chhe.)
lakṣhmaṇaḥ– are, pitājīe ek strīnā kahevāthī kevo anyāy karyo? pāṭavī kumvar rāmane chhoḍīne bharatane rājya
āpyun, ā mahā anuchit thayun. hun evo samartha chhun ke hāl ja samasta durāchārīono parābhav karīne shrī
rāmachandrajīnā charaṇamān samagra rājalakṣhmī dharun! parantu nahīn, māre ā prasaṅge krodh karavo uchit nathī. krodh
mahā duḥkhadāyak chhe...pitājī jyāre jinadīkṣhā aṅgīkār karī chāritranā vītarāg mārge prayāṇ karī rahyā chhe
tyāre āvā maṅgaḷ samayamān krodhit thavun mārā māṭe yogya nathī. māre āvā vichāro sāthe shun prayojan chhe!
yogya shun ane ayogya shun–e to rām jāṇe, māre to vaḍīl bandhunī āgnā ūṭhāvī, mārī pharaj bajāvavā
kartavyashīl rahevun eṭalun ja mārā māṭe bas chhe.
(ek anuchar pravesh kare chhe.)
anucharaḥ– he puruṣhottam svāmī! hun mātājīnā mahelethī āvun chhun.
rāmaḥ– shā
samāchār chhe, mātājīnā?
anucharaḥ– nāth, āp deshāntar javāne taiyār thayā chho te sāmbhaḷīne mātājī ashrupāt karī rahyā chhe...ane kahevarāve chhe
ke teo paṇ āpanī sāthe ja āvashe.
lakṣhmaṇaḥ– are, mātājī videshamān sāthe āve te jarā paṇ yogya nathī; vanamān rahevun ne desh–deshāntar pharavun e to ghaṇun
kaṭhin chhe.
anucharaḥ– kumvarajī! ghaṇī rīte samajāvavā chhatān mātājī samajatān nathī; āp kāī yogya mārga karo.
rāmaḥ– mātājīne kaho ke ame to pagapāḷā javānā chhīe; mārgamān kāṇṭā–paththar ne kāṅkarā bahu ja hoy chhe, teo
kaī rīte chālī shakashe? māṭe jāv ane mātājīne kaho ke hāl to shāntithī

PDF/HTML Page 6 of 25
single page version

background image
poṣhaḥ 2484ḥpaḥ
thoḍo vakhat ahīn ja raho, pachhī koī sthaḷ nakkī karīne ame jarūr rathamān besāḍīne temane teḍāvī laīshun.
ame have vidāy thaīne chhīe, mātājīnā charaṇomān amārā namaskār kahejo.
anucharaḥ– jevī āpanī āgnā! (em kahīne vidāy thāy chhe.)
(rām–lakṣhmaṇ javānī taiyārī kare chhe; tyān bījo anuchar āvīne kahe chheḥ)
bījo anucharaḥ– prabho! sītādevī mātā āpanī sāthe āvavā māṭe rājamahelanā daravāje taiyār thaīne ūbhān chhe.
kaushalyā mātājīe ghaṇun samajāvavā chhatān teo koī rīte aṭakatā nathī. te āpanī sāthe ja āvavā ichchhe
chhe. te kahe chhe ke “jyān āryaputra tyān hun,–teo vanamān vichare ne hun ā mahelamān–ek kṣhaṇ paṇ rahī shakun
nahi; tethī te paṇ āpanī sāthe ja āvī rahyā chhe.
bharataḥ– (sinhāsan uparathī ūbhā thaīne vedanāthī kahe chheḥ) are! pavitra mūrti sītājī paṇ shun rāmachandrajīnī
sāthe videsh sīdhāvashe? are, phūlanī komaḷ shaiyyāmān sunār ane kaṭhaṇ jamīn upar jeṇe kadī pag
paṇ mūkayo nathī, evā sītājī van–parvatanā vikaṭ mārgomān kaī rīte chālashe? hā, pitājī! ā
rājyano bhār māre māthe nāṅkhīne ā shun viṭambaṇā ūbhī karī!–māre ā rājyathī shun prayojan hatun?
pitājī to dīkṣhā aṅgīkār karīne vanavās sīdhāvyā, ane vaḍīlabandhu paṇ lakṣhmaṇ ane sītājī
sahit ayodhyā chhoḍīne deshāntaragaman karī rahyā chhe. are, ānandathī jhaḷahaḷatī ayodhyānagarī āje
sumasām banī gaī chhe! ekeek nagarajan shokamān garakāv banī gayo chhe, rājamātāonā
roīroīne ānsu paṇ khūṭī gayā chhe. are! ayodhyānā vr̥ukṣho ane velaḍīo paṇ udāsīn banīne
ūbhān chhe...are, ā sarayū nadīnān nīr paṇ mīṭhā kalarav bandh karīne vedanānā sūr sambhaḷāvī rahyā
chhe. ane ā parvatanā shikharo ne jaṅgalanā jānavaro paṇ shrīrāmachandrajīnā viyoge khedakhinna thaī gayā
chhe. are! mārāthī ā prasaṅg jovāto nathī...bhāī...bhāī! mārā antaranī vyathā hun āpane kayā
shabdomān kahun? arere, dhikkār āvā sansārane!
rāmaḥ– bhāī, tame to dhīr ane vīr chho. āvī vyathā tamane na shobhe, māṭe dhīraj dharo. kudaratanā kramamān
bananārā prasaṅgo nirṇīt hoy chhe, sākṣhāt indra–narendra ke jinendra paṇ tene pheravavā samartha nathī. tame to
āvī vastusthitinā jāṇakār chho...māṭe dhīraj kartavya chhe.
bharataḥ– vaḍīl bandhu! āpanī vāt sāchī chhe, āp mahāpravīṇ, nyāyamārganā gnātā chho; paṇ āpano virah
amārāthī sahyo jato nathī. are..ayodhyānagarīnā eke ek nagarajananā nayanomānthī āj ānsunī
gaṅgā vahī rahī chhe; mātāo rudan karī rahyā chhe, mārī mātāne to pashchāttāpano pār nathī. are, āpanā
vinā ā rājyathī māre shun prayojan chhe? prabho! āp nagarīmān rahīne rājya karo...hun āpanā upar chhatra
dharīne ūbho rahīsh..ne bhāī shatrughna chāmar ḍhāḷashe, tathā lakṣhmaṇabhāī mantrīpad sambhāḷashe.
rāmaḥ– are bharat! dhairya dharo...kṣhatriyadharmanī ṭekane yād karo...pitājīe āpelun vachan pāḷavun te āpaṇā
raghukuḷanī ṭek chheḥ
raghukuḷ rīti aisī chalī āī..
prāṇ jāy paṇ vachan na jāī..
mātā–pitānī āgnā pālan karavāmān tamane koī doṣh daī shake nahi...māṭe nishchintapaṇe tame ā rājya
sambhāḷo...have amārā prasthānano samay thaī gayo chhe. shrī jinendrabhagavānane namaskār karī, tamārī saunī
vidāy laīne, ane vachche āvatā jinamandironā darshan karīne ame dūr–deshāntar jaīe chhīe. tame sau
vītarāgī jainadharmane hr̥udayamān dhārī rākhajo ne rājyabharamān tenī prabhāvanā vadhārajo.
(rām–lakṣhmaṇ chālyā jāy chhe...jatān jatān vachche moṭī sarayū nadī āve chhe.)

PDF/HTML Page 7 of 25
single page version

background image
ḥ6ḥ ātmadharmaḥ 2484
nagarajanoḥ– are, ā nadī kaī rīte pār utarāshe!! ahā, rām–lakṣhmaṇanā to puṇyayoge nadīnān nīr ochhān thaī
gayā, ne nadīe temane mārga āpī dīdho..svāmī! amane paṇ pār utāro..ame āpanī sāthe ja
āvashun...prabho! amane sāthe laī jāo..
rāmaḥ– prajājano! have tame sau tyān ja rokāī jāo..amāro ane tamāro ahīn sudhīno ja saṅgāth hato..māṭe have
tame nagaramān pāchhā jāo. (em kahīne rām–lakṣhmaṇ chālyā jāy chhe.)
nagarajanoḥ– (vilāp karatān kahe chheḥ) prabho! prabho! amane sāthe laī jāv..āp to jainadharmanā mahān upāsak
chho..āpanān mahān puṇyapratāpe āp to moṭī nadīne kṣhaṇabharamān pār ūtarī gayā..he nāth! amane paṇ
pār utāro, amane sāthe laī jāo..
(samvādamān ahīn ek stavan gavāyun hatunḥ “āsh dharīne ame āvīyā re, amane utāro bhavodadhi pār
re..” ā ākhun stavan samvādanā chālu prakaraṇamān lāgun paḍatun nahi hovāthī ahīn āpyun nathī. ākhun
stavan vāñchavānī jemane ichchhā hoy temaṇe stavanamañjarī pr̥u. 79mānthī vāñchī levun.)
nagarajanoḥ– are..rāmachandrajī vagar nagarīmān pāchhā jaīne shun karīe? arere, sansāranī sthiti kevī kṣhaṇabhaṅgur chhe?
āvā kṣhaṇabhaṅgur sansārathī have bas thāv..bas thāv! bājumān ja mahāmunirāj shrī satyaketu āchārya
birāje chhe temanī pāse jaīne have to ame paṇ jinadīkṣhā dhāraṇ karashun.
(shrī rāmachandrajīnā deshāntaragamananā ā mahāvairāgya prasaṅge, sansārathī virakta thaīne anek rājāo ne
prajājanoe jinadīkṣhā dhāraṇ karī...anek jīvo samyagdarshan pāmyā..ne anek jīvo sansāranī kṣhaṇabhaṅguratā
jāṇīne dharmasanmukh thayā. padmapurāṇamān tenun adbhut varṇan āve chhe.)
bharataḥ– ahā, pitājī vairāgya pāmīne muni thayā..vaḍīl bandhu rāmachandrajī videsh padhāryā..are, ā rājyavaibhav
ane ā ratnajaḍit suvarṇa sinhāsan mane ruchatā nathī; māthāno daivīmukuṭ ke nīlamaṇinā jhabakatā
hār mane priy lāgatā nathī...pitā ane bandhuno ek sāthe viyog thayo..hā! sanyogo te ante to
sanyogo ja chhe,–teo kadī chaitanyamān praveshatā nathī, teo chaitanyathī bāhya ja rahe chhe...ne teno kāḷ
pūro thatān teno viyog thaī jāy chhe. are, kevī vichitratā chhe–ek bāju to ā mahān sāmrājyano
sanyog thāy chhe, bījī bāju tyāre ja param puruṣh shrīrāmachandra jevā bandhuno viyog thāy chhe! evī ja
padārthonā pariṇamananī koī vichitra vyavasthā chhe. ahā! jagatano kram kevo vyavasthit chhe! ! bas, je
thāy chhe te vyavasthit kram anusār ja thāy chhe, jāṇanārane temān harṣha sho! shok sho? ahā.. māro
ātmā to andarathī chāritranā pokār kare chhe..dhanya te chāritradashā..dhanya te munidashā..e dashā
aṅgīkār karavāno dhanya avasar kyāre āvashe?
apūrva avasar evo kyāre āvashe!
kyāre thaīshun bāhyāntar nirgranth jo..
sarva sambandhanun bandhan tīkṣhaṇ chhedīne,
vicharashun kav mahatpuruṣhane panth jo..
– apūrva avasar evo kyāre āvashe!
– e chāritra dashā sivāy jīvanī mukti nathī...chāritra vinā paramashānti nathī...ahā..ā
kaleshamay sansāramān ek nirgranth munivaro ja mahāsukhī chhe.. māre māṭe paṇ e ja ek mārga nishchit chhe, e
ja māro nirṇay chhe. he bhagavān! hun pratignā karun chhun ke pharīne shrī rāmachandrajīnā darshan thatān ja hun pavitra
munivrat dhāraṇ karīsh..sarva parigrah chhoḍī, jinadīkṣhā dhāraṇ karīne vanavāsī–vītarāgī santonā panthe
vicharīsh ne mārun ātmakalyāṇ sādhīsh..
* * *
(samvād ahīn pūro thayo hato..ne chhevaṭe jain jhaṇḍānun samūhagīt gavāyun hatun–)

PDF/HTML Page 8 of 25
single page version

background image
poṣhaḥ 2484ḥ7ḥ
(rāgaḥ man ḍole..merā...)
jay bolo..jay jay bolo,
jinadharmano jayajayakār re..
–ā jain dharamano jhaṇḍo chhe..
ur kholo..jay jay bolo,
sat dharmano jayajayakār re..
–ā vīr prabhuno jhaṇḍo chhe..
jhaṇḍā tārī shobhā bhārī, ramaṇīy tārun rūp;
vishvagaganamān chamakit chandra, anupam tārun svarūp–
–jhaṇḍā, anupam tārun svarūp..
jay bolo..jay jay bolo,
jin dharmano jayajayakār re..
–ā jain dharamano jhaṇḍo chhe.. (1)
satya ahinsā svatantratāno āpe chhe sandesh;
samyagdarshan–gnān–chāritrano āpe chhe ādesh..
–jīvone āpe chhe ādesh.. jaya0 (2)
indra narendra munindro āvī charaṇe shīsh namāve,
dev–pashu–mānavanā vr̥undo āvī āshīṣh māṅge
jīvo sau āvī āshīṣh māṅge..jaya0 (3)
kund–kān gurujī pharakāve shāshvat shāsan jhaṇḍā;
phar phar pharake unnat ūḍato, amar vīrāgī jhaṇḍo–
– hān e amar vīrāgī jhaṇḍo.. jaya0 (4)
sīmandhar–vīranā laghunandan kundāmr̥ut guru kahān;
bhāratabharamān vijayapatākā shāsan chhe sukhadhām–
– prabhunun shāsan chhe sukhadhām..
jay bolo, jay jay bolo,
jin dharmano jay jayakār re..
– ā jain dharamano jhaṇḍo chhe..
ur kholo, jay jay bolo,
satdharmano jayajayakār re..
– ā jain dharamano jhaṇḍo chhe.
(nondhaḥ– padmapurāṇamān shrī rāmachandrajīnā videshagamananī vāt pahelān āve chhe ne tyār pachhī dasharath rājā dīkṣhā
lye chhe; parantu ahīn samvād bhajavavānī anukūḷatā māṭe dasharath rājāno dīkṣhāno prasaṅg pahelān batāvavāmān āvyo chhe.
ā samvādamān, vairāgī bharatarājanun pāchhaḷanun jīvan adhūrun rahe chhe, jignāsu vāñchakone saheje te jāṇavānī
ākāṅkṣhā thashe..tethī te āvatā aṅke āpavāmān āvashe.)
vignānī ke agnānī!
bhale moṭā moṭā bombagoḷā banāvī jāṇe ke kr̥utrim upagrah banāvīne ākāshamān taratā mūke, paṇ jo
ātmasvarūpane jāṇīne bhavasamudrathī taratān na āvaḍe to te jīv vidyāmān kāī āgaḷ vadhyo ja nathī, teṇe “vignān”
jarā paṇ jāṇyun nathī, te vignānī nathī paṇ agnānī chhe. ane, bhale bombagoḷo ke kr̥utrim upagrah shun chhe tenī khabar paṇ
na hoy, paṇ jo ātmasvarūpane jāṇīne bhavasamudrathī taratān āvaḍayun to te jīv samyagvidyāmān āgaḷ vadhī rahyo chhe,
teṇe ja sāchun “vignān” jāṇyun chhe, ne te vignān tene param shāntinun kāraṇ thāy chhe.
ā chhe adhyātma–vignān!
ā chhe bhāratanī adhyātmavidyā!
सा विद्या या विमुक्तये

PDF/HTML Page 9 of 25
single page version

background image
ḥ8ḥ ātmadharmaḥ 171
(gāthā 172 uparanān adbhut pravachanono thoḍok namūno)
shrī pañchāstikāy gā. 172 upar hālamān pū.
gurudevanān adbhut pravachano thayā..vītarāg mokṣhamārga
ane tene sādhanārā santamunionī dashā kevī hoy te
sambandhī adbhut bhāvabhīnī dhārā gurudeve
vahevaḍāvī...ahā, e pravachanomān mokṣhamārgī munivaronī
pariṇatinun je svarūp ghūṇṭātun tenun pān karavāmān mumukṣhu
shrotāo ekatān thaī jatā...ne gurudevano ātmā to
adhyātmanī mastīmān jhūlī rahyo hato. evā ā
gāthānā pravachanomānthī, mumukṣhu vāñchakone māṭe ahīn
thoḍok namūno āpīe chhīeḥ “lījiye..ras
pījiye!”
māgashar sud pāñchamanā roj, 172 mī gāthā sharū karatān pahelān āchārya bhagavānano ati mahimā ane
bahumān karīne gurudeve kahyun keḥ vāh! āchārya–bhagavantoe gajab kām karyān chhe. vītarāgī mokṣhamārgane khullo mūkī dīdho
chhe. asatya sāme vītarāgī talavār kāḍhīne satya mārgano ḍhaṇḍhero prasiddha karyo chhe. ahā, āvo vītarāg mārga! ene
‘shraddhavānī’ rīt paṇ koī alaukik chhe. ek sūkṣhmarāganā anshanī paṇ ruchi rahe to te jīv vītarāgamārganī shraddhā
nahi karī shake. ānandanī dhārāmān jhūlatā munivaro vegapūrvak mokṣhamārgamān pariṇamatā hovā chhatān, vachche jeṭalo rāgano
kaṇ rahī jāy chhe teṭalo paṇ mokṣha taraphano veg rokāy chhe. āchārya bhagavān gā. 172mān kahe chhe ke–
tethī na karavo rāg jarīye kyāy paṇ mokṣhechchhue;
vītarāg thaīne e rīte te bhavya bhavasāgar tare. 172.
juo, ā mokṣha māṭenā mūḷ mantro! āmān to sākṣhāt vītarāgatāno ja upadesh chhe. ahā, mokṣhechchhue kyāy
paṇ ane kiñchit eṭale jarāy rāg na karavo. rāg te bhavasāgarane taravānun sādhan nathī, te to udayabhāv chhe, ne tenun
phaḷ sansār chhe; māṭe mokṣhechchhue te jarāy kartavya nathī. vītarāgabhāv vaḍe ja bhavasāgarane tarāy chhe, māṭe taravānā
kāmīe eṭale ke mokṣhechchhue sākṣhāt vītarāgatā ja kartavya chhe.
ahāhā! mokṣhechchhunī ā vāt to juo. kundakundāchāryadev gnānanā agādh dariyā hatā..ānandamān jhūlatā hatā..
ānandamān jhūlatā jhūlatā vachche jarāy rāgano vikalpa ūṭhayo tethī ā sūtra lakhāy chhe. mahāsamartha hovā chhatān, emanī
keṭalī bhadrikatā! keṭalī nikhālasatā! (phoṭāmān kundakundaprabhunī mudrā batāvīne ghaṇā bhāvapūrvak gurudev kahe chhe–) ahā!
juo to kharā..kevā bhadrik! kevā nikhālas!! bas, ṭharī gayā

PDF/HTML Page 10 of 25
single page version

background image
poṣhaḥ 2484ḥ 9ḥ
chhe! potāne jarīk shubh rāg varte chhe tenoy bachāv nathī karatā...spaṣhṭa kahe chhe ke are! amane paṇ je rāg chhe te kalaṅk
chhe. ame mokṣhārthī chhīe..āṭalo rāg paṇ are! amārā mokṣhane aṭakāvanār hovāthī kalaṅk chhe. bachāv kone māṭe?
ame to amārā mokṣhane ja ichchhīe chhīe, rāgane nathī ichchhatā.
–āvā bhagavān āchārya mokṣhechchhu jīvane kahe chheḥ
bāpu! rāganī hons karīsh nahi. ‘honsīḍā, hons mat kīje’–he mokṣhanā honsīḍā! tun rāganī hons karīsh nahi.
ame to sanyamanā vītarāgī amr̥utane pīnārā, temān rāg to kaḍavo viṣh jevo chhe. shāstra lakhāy chhe ne te taraphano jarā
vikalpa ūṭhe chhe, paṇ te vikalpamān amārī hons nathī; jo temān amārī hons kalpo to mokṣhamārgamān vartatī amārī
shuddhaparyāyane tame anyāy āpo chho, māṭe ā rāganī vr̥uttine amārī hons tarīke na svīkārasho.–e to kalaṅk chhe!
ahā! sākṣhāt tīrthaṅkarabhagavān jeṭalī jemanā kathananī pramāṇatā..ane jemanā sūtrano ādhār moṭā moṭā āchāryo
paṇ ādarapūrvak āpe..evā bhagavān kundakundāchāryadev ā kahe chheḥ “mārganī prabhāvanā arthe ame ā kahīe chhīe, paṇ
vikalpamān amāro utsāh nathī, utsāh to svarūpamān ja chhe. amārā ātmāmān vītarāg pariṇatinī utkr̥uṣhṭatā thāy te
ja kharekhar mārganī pra–bhāvanā chhe. vikalpa chhe te vyavahār chhe, te vikalpamān amāro utsāh nathī, vyavahāramān amāro
utsāh nathī.
mokṣhamārgamān vartatā munione nishchay–vyavahāranī sandhi kevī hoy te āchāryadev ṭīkāmān batāvashe; paṇ temāny
kartavya to vītarāgabhāv ja chhe, ansh–mātra rāg mokṣhechchhue kartavya nathī. rāg karavānun bhagavānanun pharamān nathī,
vītarāg bhagavānanun vidhān to vītarāgī anubhūti karavānun ja chhe. rāgādi udayabhāvanī bharatīrūp je bhavasāgar, tene
vītarāgabhāvarūp nāv vaḍe bhavya jīv tare chhe.
– ā bār aṅgano sār chhe. āchāryadev āmod–pramodamān āvīne kahe chhe ke vistārathī bas thāo. jayavant
varto ā vītarāgatā, ke je sākṣhāt mokṣhamārgano sār hovāthī samasta shāstronā tātparyabhūt chhe.
* * *
pravachan pūrun thatān ja, vītarāgamārga ane tenā upāsak santonā jayajayakārathī sabhā gūñjī ūṭhī hatī...ā
gāthānā pravachano daramiyān vāramvār āvā jayanād karīne pū. benashrī–ben potāno vishiṣhṭa pramod vyakta karatā hatā.
temān āpaṇe paṇ sād purāvīe–
vītarāgī mokṣhamārgano jay ho.
vītarāgamārgī āchāryabhagavantono jay ho.
vītarāgamārga upāsak ane darshak gurudevano jay ho.
* * *
gāthānun vāñchan jem jem āgaḷ chālatun hatun tem tem gurudev vadhu ne vadhu khīlatā jatā hatā. chhaṭhṭhanā
pravachanamān kahyunḥ ahā, juo to kharā! āchāryadev ām hāthamān laīne sākṣhāt mokṣhamārga dekhāḍī rahyā chhe. siddhapadanā
pūrṇānandanī prāptirūp je mokṣha, tenā mārgamān agresar–netā koṇ chhe?–ke vītarāgabhāv; vachche rāg āve ne mokṣhamārgamān
agresar nathī–mukhya nathī, gauṇ chhe; gauṇ chhe eṭale vyavahār chhe, ne vyavahār to abhūtārtha hovāthī hey chhe. mokṣhamārgamān
vītarāgatā ja agresar chhe eṭale ke mukhya chhe, ne te ja nishchay mokṣhamārga hovāthī upādey chhe. vītarāgabhāv ja
mokṣhamārgano netā–eṭale ke mokṣhamārge laī janār chhe, rāg te mokṣhamārge laī janār nathī.
āchārya bhagavān pramodathī kahe chhe ke–
jayavant varto ā sākṣhāt vītarāgatā..ke je mokṣhamārgano sār chhe..ne je samasta shāstranun tātparya chhe. bhagavān
sarvagnaparameshvare jeṭalā shāstro kahyā chhe teno sār ā vītarāgatā ja chhe.–te vītarāgatā jayavant varto..te e
vītarāgamārganā prakāshak santo jagatamān jayavant varto!
* * *
āvo vītarāgamārga je samaje tene te samajāvanārā santo pratye keṭalo vinay hoy!–keṭalun bahumān hoy!! rāgamān
vartato hovā chhatān jene vītarāgī pañchaparameṣhṭhī bhagavanto pratye vinay ane bahumānano ādarabhāv nathī ullasato tene to
vītarāgamārganī shraddhā paṇ thatī nathī. vītarāgabhāvanī bhāvanāvāḷāne, sākṣhāt vītarāgatā na thāy tyān sudhī, vītarāgī puruṣho

PDF/HTML Page 11 of 25
single page version

background image
ḥ10ḥ ātmadharmaḥ 171
pratye (–pañch pararameṣhṭhī pratye) paramabhakti–vinay–utsāh–bahumānano bhāv jarūr āve chhe.–chhatāny temān je rāg chhe te
kāī tātparya nathī, te kāī mokṣhamārga nathī. mokṣhamārga to vītarāgabhāv ja chhe–e niyam chhe, ane e ja mokṣhechchhue
kartavya chhe.
chandanavr̥ukṣhanī sugandhī chhāyā jevī je vītarāgatā–paramashānti,–temān rāg te to agni jevo baḷatarā karanāro chhe.
–mokṣhechchhue te kartavya kem hoy? māṭe he mokṣhābhilāṣhī mahājano! he uttam puruṣho! kyāy paṇ (–arhant–siddha pratye
paṇ) rāg kiñchit kartavya nathī–em samajo..ām samajīne je mokṣhārthī mahājan saghaḷāy pratyenā (–arhant–siddha
pratyenā paṇ) rāgane chhoḍīne svarūpamān līnatā vaḍe sākṣhāt vītarāgabhāvarūp pariṇame chhe, te bhavya mahājan
vītarāgabhāv vaḍe turat ja bhavasāgarane tarī jāy chhe..ne paramānandarūp mokṣhapadane pāme chhe.
āvo chhe..vītarāgī mokṣhamārga!
* * *
ahā! bhāvaliṅgī sant, jeo vanajaṅgalamān vase chhe, jene deh upar vastrano tāṇo paṇ nathī, ne ātmānā
ānandamān jhūlatā jhūlatā jeo mokṣhamārge hālyā jāy chhe, evā munine ‘mahājan’ tarīke sambodhīne kahe chhe ke–
he muni! he mokṣhārthī mahājan! sākṣhāt mokṣhāmārga to vītarāgabhāv ja chhe, ne te vītarāgatā ja tāre kartavya chhe.
samyagdarshan–gnān uparānt chāritra vaḍe antaramān je amr̥utasāgar ūchhaḷ‌yo chhe temān līnatā ja karavā jevī chhe...temānthī
jarāy bahār nīkaḷavā jevun nathī, eṭale jarāy rāg kartavya nathī.
jem, hoḍīmān besīne ‘siddhavarakūṭ’ jatān vachche nadīno ‘vaḷāṅk’ āvatān taraṅgono khaḷabhaḷāṭ ūṭhato hato..
tem ratnatrayarūpī nāvamān besīne siddhapad taraph jaī rahelā mokṣhamārgī munivaronī pariṇatirūpī nadīno pravāh mokṣha
taraph jaī rahyo chhe temān vachche rāgarūpī vaḷāṅk āvatān kakaḷāṭ thāy chhe.
ahā..vanavāsī vītarāgī santo vananā vāgh jevā nirbhay hatā..duniyāthī nirbhay santoe bedhaḍak vītarāgamārga
prasiddha karyo chhe. loko mānashe ke nahi māne tenī ene darakār nathī. je jīv mokṣhechchhu hashee te āvā mārge āvyā vagar
raheshe nahi. gadagad thaīne gurudev kahe chhe ke–are! āvo spaṣhṭa vītarāgī mārga santoe khullo mūkayo chhe..chhatān loko
teno virodh kare chhe!! ! shun thāy? sīmandhar paramātmā to videhakṣhetre beṭhā beṭhā badhun joī rahyā chhe..kundakundāchārya pote paṇ
jāṇe chhe ke atyāre bharatakṣhetre shāsanamān ām chālī rahyun chhe..paṇ..shun thāy? āvo ja kāḷ! ne jīvonī evī ja
lāyakāt!–chhatān ā loko bhāgyashāḷī ke honsathī āvī vāt sāmbhaḷe chhe.
shuddha chidānandasvarūp ātmā ānandano samudra chhe; jem ratno meḷavavā māṭe samudrane avagāhīne temān ūṇḍā utaravun
paḍe chhe, tem mokṣhārthī munivaro ānandanā samudramān ūṇḍā ūtarīne–antarmukh thaīne–samyagratnatray kāḍhīne tenā vaḍe shīghra
nirvāṇ pāme chhe. juo, chaitanyasamudrane je avagāhe–temān ūtare te ja shīghra mokṣha pāme chhe. bahirmukh rāgamān rahe tene
mokṣha thato nathī. jyān sudhī rāg raheshe tyān sudhī to kaleshanī paramparā chālu raheshe, ne rāg ṭaḷashe tyāre sākṣhāt mokṣha
thashe; māṭe he bhavya! ek vār āvī vītarāgatānī hons lāvīne utsāhathī tenī hā to pāḍ.
jarāk rāg to varte chhe chhatān āchāryadev kahe chhe ke “jayavant varto vītarāgatā!” potānī bhūmikā sāthe
meḷavīne kahe chhe ke are, ā rāg āvyo teno jay na ho paṇ kṣhay ho. vītarāgatā ja jayavant varto. rāg vaḍe māro
jay hun nathī mānato; vītarāgatā ja sākṣhāt mokṣhanun kāraṇ chhe, māṭe te jayavant varto!
mokṣhanun kāraṇ to param vītarāgatā chhe, ne te vītarāgatāmān ja ā shāstranun samasta hr̥uday rahelun chhe ahā!
juo, mokṣhamārgī munionun hr̥uday bole chhe...ā santo shāstranun hr̥uday khole chhe. ame mokṣhāmārgī chhīe, amārā hr̥udayamān
param vītarāgatāno vās chhe, ne shāstranā hr̥udayamān paṇ param vītarāgatā ja bharelī chhe. param vītarāgatā sivāy bījun
tātparya kāḍhe (–vyavahāranā rāgane tātparya māne) to te jīv shāstranā hr̥udayane samajyo ja nathī. rāg te shāstranun hr̥uday
nathī. vītarāgatāmān ja shāstronun ākhun hr̥uday samāyelun chhe.

PDF/HTML Page 12 of 25
single page version

background image
poṣhaḥ 2484ḥ 11ḥ
jem koī māṇas anek prakāranī āḍīavaḷī vāto karato hoy tyān bījo tene kahe chhe ke bhāī, e badhun ṭhīk paṇ tārā
hr̥udayamān shun chhe te kahī dene! tem shāstramān nishchayanī, vyavahāranī, nimittanī, karmanī vagere anek prakāranī vāt bharī chhe
paṇ tenun hr̥uday shun chhe? santo, shāstranun hr̥uday kholīne bole chhe ke shāstranun hr̥uday to param vītarāgatā karavī te ja chhe. “
param vītarāgatā” mān badhāy shāstronā hr̥udayanun rahasya āvī jāy chhe, e ja sarva shāstronun pharamān chhe, e ja santonā
hr̥udayanī vāt chhe, ne e ja mokṣhano mārga chhe.
jayavanto varto e vītarāgatā..
“vītarāgamārga batāvanār..sevakane tāranār..gurudevano jay ho”
ā to haju namūno chhe...thoḍā ja samayamān shrī pañchāstikāy paramāgam gujarātī bhāṣhāntar sahit prasiddha thavānun
hovāthī, te shāstranā mahimāno jignāsuone khyāl āve te māṭe ahīn te shāstra uparanā pravachanomānthī thoḍok namūno
āpavāmān āvyo chhe.
– bra. harilāl jain
* * *
tun jyān chho tyān ja tārun sukh chhe
sukh te ātmānun prayojan chhe. darek jīv sukh
ichchhe chhe...ne...sukhane ja māṭe jhāmvā nāṅkhe chhe. ahīn
āchārya bhagavān samajāve chhe keḥ
he jīv! tārā ātmāmān sukhashakti
hovāthī ātmā ja svayam sukharūp thāy chhe.
ātmānun samyagdarshan–samyaggnān ne samyakchāritra
te traṇe sukharūp chhe; ātmāno dharma sukharūp chhe,
duḥkharūp nathī. he jīv! tārī sukhashaktimānthī ja
tane sukh maḷashe, bīje kyāyathī sukh tane nahi
maḷe. kemake–
tun jyān chho tyān ja tārun sukh chhe.
he jīv! tārī sukhashakti evī chhe ke jyān
duḥkh kadī praveshī shakatun nathī, māṭe ātmāmān ḍubakī
mārīne tārī sukhashaktine ūchhāḷ,–ūchhāḷ eṭale ke
paryāyamān pariṇamāv;–jethī tārā sukhano pragaṭ
anubhav tane thashe.
– pāñchamī shaktinā pravachanamānthī

PDF/HTML Page 13 of 25
single page version

background image
ḥ 12ḥ ātmadharmaḥ 171
anekāntamūrti bhagavān ātmānī
(39)
bhāvashakti
ātmā ja svayam chha kāraṇarūp thaīne sukharūp
pariṇamavānā sāmarthyavāḷo chhe. potānā sukhādi bhāvone
māṭe parane kārak banāve evo ātmāno svabhāv
nathī...jeṇe ānandamay sāchun jīvan jīvavun hoy teṇe antarmukh
thaīne ātmāmān shodhavānun chhe...anrtadraṣhṭithī jyān
chaitanyasvabhāvanun sevan karyun tyān chaitanyabhagavān prasanna
thaīne kahe chhe ke māg! māg! je joīe te māg–
samyagdarshanathī māṇḍīne siddhadashā sudhīnā badhāy pad
āpavānī tākāt ā chaitanyarājā pāse chhe; māṭe te
chaitanyarājānun sevan karīne tene ja prasanna kar, bījā pāse
na māṅg; bahār phāmphā na mār, anrtaavalokan kar.
ātmāmān anant shaktio chhe, tenun ā varṇan chāle chhe. ātmā gnānalakṣhaṇathī prasiddha thāy chhe, chhatān te ekānt
gnānasvarūp ja nathī, gnān sāthe bījī anant shaktio rahelī chhe tethī bhagavān ātmā anekānta svarūp chhe.
anekāntamūrti bhagavān ātmānī anek shaktionun varṇan ghaṇā ghaṇā prakāre alaukik rīte āvī gayun chhe. atyār
sudhīmān 38 shaktionun varṇan thayun, have nav shaktio bākī chhe. temān 39mī ‘bhāvashakti’ mān vikārī chha kārakono
abhāv batāve chhe; pachhī 40mī ‘kriyāshakti’ mān svabhāvarūp chha kārako batāvashe; ane tyār pachhī karma–kartā–karaṇ–
sampradān–apādān–adhikaraṇ tathā sambandh e sāte shaktione ātmānā svabhāvarūp varṇavīne āchārya bhagavān 47
shaktionun kathan pūrun karashe.
kevī chhe ātmānī bhāvashakti? kartā–karma ādi

PDF/HTML Page 14 of 25
single page version

background image
poṣhaḥ 2484ḥ 13ḥ
kārako anusār je kriyā tenāthī rahit bhavanamātramayī (–hovāmātramayī, thavāmātramayī) bhāvashakti chhe. pahelān 33mā
bolamān bhāvashakti kahī hatī tyān to avasthānī vidyamānatā batāvī hatī; ne ā bhāvashakti judī chhe, ā
bhāvashaktimān bhedarūp kārakothī nirapekṣhapaṇun batāve chhe.
duḥkh ṭāḷīne sukhī thavā māṭe sukh kyān shodhavun tenī ā vāt chhe. bhāī, tārun sukh tārāmān chhe, ne tāro ātmā
ja svayam chha kārakarūp thaīne sukharūp pariṇamavānā sāmarthyavāḷo chhe. parane kārak banāvīne tenī pāsethī sukh levā
māṅgashe to kadī sukh nahi maḷe. potānā sukhādi bhāvone māṭe parane kārak banāve evo ātmāno svabhāv nathī. kartā–
karma ādi bhinna bhinna kārako anusār je kriyā thāy te rūpe pariṇamavāno ātmāno svabhāv nathī, paṇ tenāthī
rahit pariṇamavāno ātmāno svabhāv chhe. ātmānun dravyaguṇ ke paryāy potāthī bhinna bījā koī kārakonā ādhāre
ṭake evo ātmāno parādhīn svabhāv nathī; paṇ anya kārakothī rahit pote svayam potānā bhāvarūpe pariṇame evo
teno svabhāv chhe. jo āvā svabhāvamān shodhe to ja sukh maḷe tem chhe. paṇ bījā kāraṇomān sukh shodhe to sukh maḷe
tem nathī.
hīrāno hār potānī ḍokamān paheryo hoy te potānī ḍokamān jue to maḷe, paṇ bahāvaro banīne bahār
bīje shodhe to te hār maḷe nahi ne muñjhavaṇ ṭaḷe nahi. tem sukh potāmān jyān bharyun chhe tyān shodhe to maḷe.
ātmāmān sukhasvabhāv bharyo chhe temān anrtamukh thaīne sukh shodhe to maḷe, paṇ bāhya vr̥uttithī bahāvarānī jem
bahāramān shodhe to sukh maḷe nahi ne duḥkh ṭaḷe nahi. sukh ane sukhanā kārak ātmāmān ja chhe, bahāramān nathī;
tethī vāstavik sukh ane ānandamay sāchun jīvan jeṇe jīvavun hoy teṇe antarmukh thaīne ātmāmān shodhavānun
chhe. paramān sukh nathī, rāgamān sukh nathī māṭe paramān ke rāgamān shodhe to sukh maḷe tevun nathī. ātmāmān sukh
bharapūr chhe temān antarmukh thaīne shodhe to sukhano anubhav thāy. sukh, prabhutā, sarvagnatā vagere badhī shaktio
ātmāmān paḍī chhe temān shodhe to maḷe tem chhe.
–māṭe shun karavun? ke santonā upadeshathī ātmānī shaktione oḷakhīne pratīt karavī, antarmukh thaīne temān
ekāgra thavun; temān ekāgratāthī gnān–ānand–prabhutā pragaṭe chhe...ātmā pote paramātmā banī jāy chhe.
anrtadraṣhṭithī jyān chaitanyasvabhāvanun sevan karyun tyān chaitanyabhagavān prasanna thaīne kahe chhe ke māg...māg!! tāre
shun joīe chhe? je joīe te māg! kevaḷagnān ane atīndriy ānand āpavānī tākāt mārāmān chhe. je joītun hoy te
ātmānī shaktimān bharyun ja chhe. māṭe ātmānī shaktino vishvās karīne je joīe te tenī pāsethī māṅg...ātmāmān
ekāgra thā...bahār na shodh...samyagdarshanathī māṇḍīne siddhadashā sudhīnā badhāy pad āpavānī tākāt ā chaitanyarājā
pāse chhe māṭe te chaitanyarājānun sevan karīne tene ja prasanna kar...bījā pāse bhīkh na māṅg, bahār phāmphā na mār..
anrta–avalokan kar.
ātmā kyān chhe? jyān ātmā chhe tyān ja got to maḷe. ātmā potāthī bahār kyāy nathī, māṭe bahār kyāy
shodhye ātmānā guṇo maḷe tem nathī. ātmānā guṇo ātmāthī bahār nathī, ātmāmān ja chhe. bhāī! tārī prabhutā
tārāmān chhe...bahār na shodh...tārī prabhutā māṭe bāhya sāmagrīne shodhavānī vyagratā na kar, kem ke tārī prabhutā
bāhyasāmagrīmānthī āve tem nathī. bāhya sāmagrīthī nirapekṣhapaṇe pote ekalo ja chha kārak rūp (kartā–karma–karaṇ vagere)
thaīne kevaḷagnān ane atīndriy ānandarūpe pariṇamī jāy evo svayambhū bhagavān ā ātmā chhe. ātmāne ja ‘prabhu’
kahyo chhe, ātmāne ja ‘bhagavān’ kahyo chhe. aho! potānī prabhutāne chhoḍīne parane koṇ shodhe? āvo spaṣhṭa svabhāv
hovā chhatān pāmar jīvo potānī prabhutāne paramān shodhe chhe. tene āchārya bhagavān samajāve chhe ke are jīv! tārī
prabhutā tārāmān ja bharī chhe...anrtaavalokan karīne tene shodh. antarmukh thaīne tārī prabhutāne dhāraṇ kar, ne
pāmarabuddhi chhoḍ.
aho! potānī prabhutāne bhūlelā pāmar jīvo nimitta pāse ne rāg pāse jaīne potānī prabhutānī bhīkh māṅge
chhe, ne bhīkhārīpaṇe chorāsī lākh yonīnā av–

PDF/HTML Page 15 of 25
single page version

background image
ḥ 14ḥ ātmadharmaḥ 171
ja.
ātmā gnānādi anant guṇonī prabhutāvāḷo chhe; ahīn vidhavidh shakti dvārā tenī prabhutā batāve chhe. jo ā
shaktio dvārā ātmānun svarūp yathārtha samaje to parathī nīrāḷun ākhun paripūrṇa svarūp pratītamān āvī jāy. ātmānī
judī judī shaktionun je varṇan karyun chhe te darek shaktinā varṇanamān vividhatā chhe. ātmānī anant shaktio paraspar
vilakṣhaṇ eṭale ke bhinnabhinna lakṣhaṇavāḷī chhe; eṭale badhī shaktiomān ekane ek vāt nathī paṇ navī navī vāt chhe.
jene ātmānī vishāḷatā taraph lakṣha na hoy ne gnānano ras na hoy tene navā navā paḍakhānthī samajavāmān kaṇṭāḷo āve
chhe, paṇ jo anek paḍakhānthī samaje to gnānanī nirmaḷatā ne draḍhatā vadhatī jāy, ne andar chaitanya pratye ras tathā ullās
āve; tathā potāne khyāl āve ke mārī paryāyamān navā navā bhāvo pragaṭatā jāy chhe ne sūkṣhmatā vadhatī jāy chhe.
antaramān jem jem ūṇḍo ūtare tem tem sūkṣhma rahasya samajāy, ane jem jem samajāy tem tem ras vadhato jāy, ne
ras vadhatān vadhatān ātmānun kārya siddha thāy, māṭe antaramān ā vātanī apūrvatā lāvīne samajavā māṭe apūrva prayatna
karavā jevo chhe.
anekāntamūrti bhagavān ātmānī anek shaktiomānthī atyāre 39mī bhāvashaktinun varṇan chāle chhe. kartā–
karma ādi kārako anusār thatī kriyāthī rahit shuddha bhāvarūp thāy evī ātmānī bhāvashakti chhe. rāg–dveṣhane
anusarīne ātmā shuddha bhāvarūp thāy–evo teno svabhāv nathī. ātmāno je shuddhabhāv thayo teno rāg kartā nathī,
rāg karma nathī, rāg karaṇ nathī, rāg sampradān nathī, rāg apādān nathī, ke rāg adhikaraṇ nathī, e rīte kārako
anusār thatī kriyāthī te rahit chhe. temaj ātmā pote paṇ svabhāvathī rāgano kartā nathī, rāganun karma nathī, karaṇ
nathī, sampradān nathī, apādān nathī, temaj adhikaraṇ paṇ nathī. temaj rāgane ane svabhāvane sva–svāmītvarūp sambandh
paṇ nathī. rāg kare ne tenā phaḷane bhogave–evun ātmānā svabhāvamān chhe ja nahi. ātmāno svabhāv to gnān–
ānandamay chhe, ānandano bhogavaṭo kare evo teno svabhāv chhe. paranā ke vikāranā kārakone anusare evo teno
svabhāv nathī.
‘shubh rāg ke sharīrādinī kriyā te koī rīte ātmānā dharmanān kāraṇ chhe?–koī rīte teno ādhār
chhe?’–to kahe chhe ke nā; te rāgādinī kriyāne anusār na thāy evo ātmāno svabhāv chhe. paryāyamān ek samay
pūratī vikāranī yogyatā hoy tene ātmānī trikāḷī shakti na kahevāy. trikāḷī svabhāvanī draṣhṭie to
ātmāmān vikārarūp thavānī lāyakāt paṇ nathī, em samajāvavun chhe. ātmānī koī shaktinā svabhāvamān
rāgādinun kartā–karma–karaṇ–sampradān–apādān ke adhikaraṇapaṇun nathī; ane te trikāḷī svabhāvane anusarīne je
nirmaḷ bhāv thayo te bhāv paṇ rāgādi kārakone anusarato nathī. e rīte kārako anusār thatī rāgādi kriyāthī
rahit pariṇamavāno ātmāno svabhāv chhe.
prashnaḥ– rāg–dveṣh ane agnānabhāvarūpe paṇ ātmā pariṇame chhe to kharo?
uttaraḥ– ek samay pūratī avasthānā vikārane potānā kārya tarīke agnānī ja svīkāre chhe, ane tenun phaḷ
sansār chhe. te ātmāno svabhāv nathī to tene ātmā kem kahevāy? ātmānī koī shakti evī nathī ke par
sāthe kārakono sambandh rākhe! parane anusaratān vikār thāy chhe, te ātmāno svabhāv nathī, māṭe tene ātmā
kahetā nathī. samay samay karatān anantakāḷ vikār pariṇamanamān vītyo, chhatān be samayano vikār ātmāmān bhego
nathī thayo, temaj ek samay pūrato je vikār chhe te paṇ ātmānā svabhāv rūp thaī gayo nathī, māṭe svabhāv
draṣhṭimān rāgane ātmā

PDF/HTML Page 16 of 25
single page version

background image
poṣhaḥ 2484ḥ 1paḥ
sāthe kartā–karmapaṇun nathī, te karaṇ nathī–sādhan nathī, sampradān nathī, apādān nathī, ādhār nathī, ne tenī sāthe
ātmāne svasvāmīpaṇāno sambandh paṇ nathī.
prashnaḥ– tyāre rāgadveṣh koṇe karyo?
uttaraḥ– jenī draṣhṭi ātmā upar nathī teṇe! eṭale ek samayapūratī ūndhī mānyatāe ātmāne rāg–dveṣharūp ja
mānīne, te rāgādine potānān karīne mānyā chhe. samakitī to shuddha gnāyakasvabhāvane ekane ja potāno māne chhe.
samyagdarshan thayā pachhī paramārthe rāg–dveṣhanun kartr̥utva gaṇyun ja nathī, kem ke samakitī potānā shuddhātmasvarūp sāthe rāgādine
ekamek karato nathī.
‘jainadarshanamān to bas! karmanī ja vāt chhe, ne karmathī ja badhuy thāy chhe–em bhagavāne kahyun chhe’–ām
agnānīo māne chhe, paṇ tene jainadarshananī khabar nathī. jainadarshanamān to anantashaktisampanna anekāntasvarūp shuddha
ātmānī ja mukhyatā chhe; ane vikār vakhate tene nimitta tarīke karma hoy chhe–em bhagavāne batāvyun chhe. karmarūp
thavānī tākāt pudgalanī chhe. ātmā jaḍakarmane bāndhe ke chhoḍe, athavā jaḍ karma ātmāne herān kare–em kahevāno
bhagavānano āshay nathī. ātmā paranī avasthā kare nahi, ne par padārtho ātmānī avasthā kare nahi,–
potapotānā chha kārakothī ja darek dravyanī avasthā thāy chhe. paryāyamān vikār ane tenā nimittarūp karma chhe te
jāṇavā yogya chhe, paṇ teṭalo ja ātmā mānīne tenā āshrayamān rokāy to mithyātva chhūṭatun nathī, māṭe
vyavahāranay gnānamān jāṇavā yogya chhe, paṇ te ādaravā yogya nathī–em jinashāsanamān āchāryadeve dāṇḍī pīṭīne
prasiddha karyun chhe.
jīv ane pudgal banne ekabījāthī nirapekṣhapaṇe svayamev chha kārakarūp thaīne pariṇame chhe. pañchāstikāyanī 62
mī gāthāmān ā sambandhamān spaṣhṭa kahyun chhe ke nishchayathī abhinna kārak hovāthī jīvane temaj karmane bannene svayam
potapotānā svarūpanun ja kartr̥utva chhe. “...
स्वयमेव षट्कारकीरूपेण व्यवतिष्ठमानं न कारकांतरमपेक्षतe
..” pudgal dravya
pote ja svayamev chha kārakarūp thaīne, anya kārakonī apekṣhā vinā ja karmarūpe pariṇame chhe. temaj jīv paṇ potānā
audayikādi bhāvorūpe “...
स्वयमेव षट्कारकीरूपेण व्यवतिष्ठमानो न कारकांतरमपेक्षते..” svayamev chha kārakarūp
thaīne, anya kārakonī apekṣhā vinā ja pariṇame chhe. e gāthāno bhāvārtha jaṇāvatān shrī jayasenāchāryadev lakhe chhe ke–
अयमत्र भावार्थः। यथैवाशुद्धषट्कारकीरूपेण परिणममानः सन्नशुद्धमात्मानं करोति तथैव
शुद्धात्मतत्त्वसम्यक्श्रद्धानज्ञानानुष्ठानरूपेणाभेदषट्कारकी स्वभावेन परिणममानः शुद्धमात्मानं करोतीति” jem
ashuddha chha kārakorūpe pariṇamato thako ashuddha ātmāne kare chhe tem shuddha ātmatattvanā samyakshraddhān–gnān–anuṣhṭhānarūpe
abhed chha kārak svabhāvathī pariṇamato thako shuddha ātmāne kare chhe. ā rīte ashuddhatāmān temaj shuddhatāmān anya kārakothī
nirapekṣhapaṇun chhe.
bījun nimitta ho bhale, paṇ te vakhate tenāthī nirapekṣhapaṇe ja vastu pariṇame chhe. ‘potāne yogya jīvanā
pariṇām pāmīne, gnānāvaraṇādi anek prakāranān karmo anyakartāthī nirapekṣhapaṇe ja ūpaje chhe–
‘..
कर्क्रेतरनिरपेक्षाण्येवोत्पद्यंतe
’ em pañchāstikāyanī 66mī gāthāmān kahyun chhe. (visheṣh māṭe juo gā. 62 tathā
66)
anya kārakothī nirapekṣhapaṇun batāvīne āchāryadeve ghaṇo spaṣhṭa khulāso karyo chhe. vyavahārathī bījā jeṭalā kārako
kahevāmān āvatā hoy te badhāyathī nirapekṣhapaṇe ja jīv–pudgalanun pariṇaman chhe. āvun nirapekṣhapaṇun jāṇe to parāshray
chhūṭīne svāshraye shuddhatārūp pariṇaman thayā vinā rahe nahi.
vaḷī pravachanasāranī 126mī gāthāmān paṇ āchāryadeve kahyun chhe keḥ sansār avasthāmān ke sādhak avasthāmān paṇ
ātmā ekalo ja pote kartā–karma–karaṇ ane karmaphaḷ chhe, bījun koī tenun sambandhī nathī. temaj 16mī gāthāmān kahyun chhe ke
shuddhopayoganī bhāvanānā prabhāvathī kevaḷagnān prāpta karanār ātmā pote svayamev chha kārakarūp thato hovāthī ‘svayambhū’
chhe. nishchayathī paranī sāthe ātmāne kārakapaṇāno sambandh nathī. (ā banne gāthānān avataraṇo vistārathī ā ja lekhamān
āgaḷ āvashe.)
pote shuddhabhāvarūp pariṇamīne pachhī em jāṇe chhe ke pūrve rāgādirūpe paṇ hun ja ekalo pariṇamato hato, koī
paranā kāraṇe mārun te pariṇaman na hatun; ane have svabhāvarūp pariṇamatān em paṇ bhān thayun ke pūrve je rāgādirūp
pariṇaman hatun te māro svabhāv

PDF/HTML Page 17 of 25
single page version

background image
ḥ 16ḥ ātmadharmaḥ 171
na hato–ām dravya–paryāy bannene yathārthapaṇe gnānī jāṇe chhe.
ahīn dravyadraṣhṭinī pradhānatāthī āchāryadev kahe chhe ke, vikāranā chha kārako anusār kriyā thavāno ātmāmān
abhāv chhe, ātmā bhedarūp chha kārakonī kriyāthī rahit chhe. ane shuddha chha kārako anusār thavārūp kriyāshakti chhe te vāt
havenī shaktimān kaheshe.
rāgane kartā banāvīne tenā anusāre ātmā dharmarūpī kārya kare evo ātmāno svabhāv nathī.
rāgane karma banāvīne teno ātmā kartā thāy–evo paṇ ātmāno svabhāv nathī.
e ja pramāṇe rāgane sādhan banāvīne ātmā tenāthī dharmane sādhe–evo paṇ teno svabhāv nathī.
pahelān paryāyamān rāgādinun kartākarmapaṇun hatun paṇ jyān paryāy antaramān vaḷī tyān te kartākarmapaṇun na rahyun.
agnānabhāv vakhate rāgādi kārakone anusarato, paṇ jyān antarmukh thaīne abhed svabhāvane anusaryo tyān bhedarūp
kārakone anusaravānī kriyā na rahī. ā rīte potānā svabhāvane anusare ane bhedarūp kārakone na anusare–evī
ātmānī bhāvashakti chhe. je shuddhabhāv thayo te potānā svabhāvane ja (abhedarūp chha kārakone ja) anusare chhe ne bhedarūp
kārakone–rāgane ke parane–anusarato nathī.
nimittane anusār thavāno ātmāno svabhāv nathī. jevā vilakṣhaṇ nimitto āve tevun vilakṣhaṇ pariṇaman
thāy–em mānanār nimittane ja anusare chhe paṇ ātmāne anusarato nathī, eṭale nimittane na anusare evā
ātmasvabhāvanī ātmānī (bhāvashaktinī) tene khabar nathī. potānā svabhāvathī bhinna anya kārakonī apekṣhā
vinā–nirapekṣhapaṇe pote potānā nirmaḷabhāvarūpe pariṇame chhe–evī ātmānī bhāvashakti chhe.
pravachanasār gāthā 16mān sarvagna thayelā ātmāne ‘svayambhū’ tarīke varṇavatān āchārya bhagavāne adbhut vāt
karī chhe; tyān spaṣhṭa kahe chhe ke–
“shuddha upayoganī bhāvanānā prabhāvathī samasta ghātikarmo naṣhṭa thayān hovāthī jeṇe shuddha anant shaktivāḷo
chaitanyabhāv prāpta karyo chhe evo ātmā,–
(1) shuddha anantashaktivāḷā gnāyak svabhāvane līdhe svatantra hovāthī jeṇe kartāpaṇāno adhikār grahaṇ karyo chhe
evo,
(2) shuddha anantashaktivāḷā gnānarūpe pariṇamavānā svabhāvane līdhe pote ja prāpya hovāthī (–pote ja prāpta
thato hovāthī) karmapaṇāne anubhavato,
(3) shuddha anantashaktivāḷā gnānarūpe pariṇamavānā svabhāvane līdhe pote ja sādhakatam (–utkr̥uṣhṭa sādhan)
hovāthī karaṇapaṇāne dharato,
(4) shuddha anantashaktivāḷā gnānarūpe pariṇamavānā svabhāvane līdhe pote ja karmavaḍe samāshrit thato hovāthī
(arthāt karma potāne ja devāmān āvatun hovāthī) sampradānapaṇāne dhāraṇ karato,
(pa) shuddha anantashaktivāḷā gnānarūpe pariṇamavānā samaye pūrve pravartelā vikaḷagnānasvabhāvano nāsh thavā chhatān
sahaj–gnānasvabhāvavaḍe pote ja dhruvapaṇāne avalambato hovāthī apādānapaṇāne dhāraṇ karato, ane
(6) shuddha anantashaktivāḷā gnānarūpe pariṇamavānā svabhāvano pote ja ādhār hovāthī adhikaraṇapaṇāne
ātmasāt karato.
–e rīte svayamev chha kārakarūp thato hovāthī.. ‘svayambhū’ kahevāy chhe.
āthī em kahyun ke–nishchayathī paranī sāthe ātmāne kārakapaṇāno sambandh nathī, ke jethī shuddhātma svabhāvanī
prāptine māṭe sāmagrī (–bāhya sādhano) shodhavānī vyagratāthī jīvo (nakāmā) paratantra thāy chhe.”
parathī nirapekṣhapaṇe gnān–ānandarūpe pariṇamavānā potānā svabhāvane agnānī jāṇato nathī ne bahāranā ja
kāraṇone shodhe chhe tethī te maphatano vyākuḷ–duḥkhī ja thāy chhe, kyāy ṭharato nathī. ṭharavānun antaramān chhe paṇ tene to te
jāṇato nathī.–ātamarāmane jāṇyā vinā shemān ārām kare!
ahīn kahe chhe ke bahāranā kāraṇo to dūr raho..paṇ vikāranā kartā–karma–karaṇ vagere chha kārako–je ātmānī

PDF/HTML Page 18 of 25
single page version

background image
poṣhaḥ 2484ḥ 17ḥ
paryāyamān hoy chhe–te kārako anusār pariṇamavāno paṇ ātmāno svabhāv nathī. parane līdhe vikār thāy ke
parane līdhe guṇ thāy em je māne teṇe to bahāranā kārakone ātmāmān mānyā, te to mithyātvī chhe; temaj
bhedarūp kārakothī vikārarūp pariṇame evo ja ātmā māne ne shuddhaātmā na jāṇe to teṇe paṇ ātmānā
vāstavik svabhāvane jāṇyo nathī, te paṇ mithyātvī chhe. je samyagdarshanādi shuddhabhāv thayo te dravya sāthe abhed
thayo, tyān kartā ne karma temaj ādhār vagere badhā kārako abhed thayā, kartā judo ne karma judun ne sādhan koī
bījun,–evo bhed tyān na rahyo, gnātā pote ja chha kārakarūp thaīne shuddhabhāvarūp pariṇamyo chhe tyān bhedarūp kārakonī
kriyā asta thaī gaī chhe.
juo, āmān nimitta vagere kārako to kāḍhī nākhyā, kemake teno to ātmāmān abhāv chhe–1. vikārī kārako
paṇ ātmānā svabhāvamān nathī tethī dravyadraṣhṭimān te paṇ kāḍhī nākhyā–2. ane nirmaḷ chha kārakanā bhedanī draṣhṭi paṇ
kāḍhī nāṅkhī–3. ā rīte abhedasvabhāvanā āshraye bhedarūp kārakonī kriyā rahit shuddha bhāvarūpe ātmā pariṇame chhe.
ātmā nirmaḷ chha kārakapaṇe abhed pariṇame chhe; chha kārakanā bhed upar lakṣha rahe to rāg thāy chhe; ane abhed ātmānā
āshraye shuddhabhāvarūpe ātmānun pariṇaman thaī jāy chhe, temān bhedarūp kārakonun avalamban nathī. eṭale abhedanun ja
avalamban chhe–em ā bhāvashaktimān batāvyun.
(1) shuddhabhāvarūp samyaktvādi kārya thayun te ātmānun karma;
(2) ātmā svatantrapaṇe te rūpe pariṇamanār hovāthī teno kartā;
(3) ātmā vaḍe ja te bhāv karāyo hovāthī ātmā sādhakatam karaṇ;
(4) ātmāmānthī ja te bhāv pragaṭayo hovāthī ātmā sampradān;
(pa) te bhāv pragaṭīne ātmāmān ja rahyo hovāthī ātmā apādān;
(6) ātmānā ja ādhāre te bhāv thayo hovāthī ātmā ja adhikaraṇ.
–ā rīte shuddhabhāvamān potānā ja chha kārako abhedarūp chhe; parantu bhedarūp kārakone ātmā anusarato nathī, te
ā pramāṇe –
(1) samyaktvādi shuddhabhāvarūp kārya thayun te rāganun kārya nathī, kemake rāgabhāv te rūpe pariṇamyo nathī.
(2) samyaktvādi shuddhabhāvano kartā rāg nathī.
(3) te shuddhabhāvanun sādhan rāg nathī māṭe rāg tenun karaṇ nathī;
(4) te shuddhabhāv pragaṭīne rāgamān nathī rahyo māṭe rāg tenun sampradān nathī;
(pa) te shuddhabhāv rāgamānthī nathī āvyo māṭe rāg tenun apādān nathī.
(6) te shuddhabhāv rāganā ādhāre nathī māṭe saṅg tenun adhikaraṇ nathī.
–ā rīte rāgādi kārakone anusaryā vagar ja shuddhabhāvarūpe svayam pariṇamavāno ātmāno svabhāv chhe, tene
ā bhāvashakti batāve chhe. bhāv eṭale shuddhabhāvarūpe bhavavun– pariṇamavun; te shuddhabhāvarūpe svayam bhavavānī (svayam
pariṇamavānī) ātmānī shakti chhe; temān ātmāthī bhinna bījā koī kārakonun avalamban nathī.
aho! nirālambī chaitanyanī apūrva vāt chhe! paṇ pote antarmukh thaīne potānā chaitanyatattvanun avalamban kadī
karyun nathī. ek vār ātmānī achintya shaktine oḷakhe to bahāramān kyāy moh na rahe...ne antarmukh thatān
alpakāḷamān mukti thaī jāy. āvo ātmasvabhāv samajavā māṭe andarathī prem āvavo joīe; antaramān ghaṇī ruchithī
–ghaṇī darakārathī–ghaṇī pātratāthī–ghaṇā prayatnathī potānī karīne ā vāt samajavī joīe. jeṇe ek vār paṇ
potānā ātmāmān ā vātanā sanskār besāḍayā tene te sanskār phālīne siddhadashā thaī jashe,–temān koī sandeh nathī. je
ā vāt samaje tenā ātmāmānthī sansār taraphanā (–mithyātvādinā) chhae kārakonun pariṇaman chhūṭī jāy, ne mokṣha
taraphanā kārakonun pariṇaman (svabhāvanā āshraye) thavā māṇḍe.

PDF/HTML Page 19 of 25
single page version

background image
ḥ 18ḥ ātmadharmaḥ 171
“svatantrapaṇe pariṇame te kartā.”–rāgabhāv kāī samyagdarshanādirūpe pariṇamato nathī, paṇ ātmā pote ja
svatantrapaṇe samyagdarshanādirūpe pariṇame chhe tethī ātmā ja te samyagdarshanādino kartā chhe, rāg teno kartā nathī.
‘kartānun iṣhṭa te karma.’ samyagdarshanādi shuddhabhāvarūpe pariṇamavun te ja ātmānun iṣhṭa chhe ne teno ātmā kartā chhe.
ā sivāy nimittane ke rāgane iṣhṭa mānīne tene ja anusār mithyātvādi bhāvarūpe je pariṇame chhe tene kharekhar ātmā
kahetā nathī, te to āsravatattvamān jāy chhe.
e ja pramāṇe kartānun sādhakatam sādhan te karaṇ chhe. ātmāne samyagdarshanādi iṣhṭa kāryarūpe pariṇamavāmān par ke
rāgādi kharun sādhan nathī paṇ potāno svabhāv ja sādhakatam hovāthī tenun sādhan chhe, tethī ātmā ja karaṇ chhe.
nimittone ke rāgane sādhan mānīne tenā āshraye je pariṇame chhe tene samyagdarshanādi iṣhṭa kārya thatun nathī paṇ
mithyātvādi thāy chhe.
e ja pramāṇe kartā potānun kārya jene āpe te sampradān; ātmā potānun samyagdarshanādi kārya rāgane ke nimittane
deto nathī tethī rāg ke nimitto tenun sampradān nathī; ātmā potānā svabhāvamān ja abhedapaṇe tene rākhe chhe tethī ātmā
ja tenun sampradān chhe.
jemānthī kārya levāmān āve athavā kāryamān je dhruvapaṇe ṭakī rahe te apādān chhe. sanyogo ane rāg to chhūṭī jāy
chhe māṭe te apādān nathī; samyagdarshanādi kāryamān ātmā ja saḷaṅgapaṇe ṭakī rahenār chhe ne temānthī ja te kārya levāmān
āve chhe, māṭe te ja apādān chhe.
e ja pramāṇe rāg ke nimitto te samyagdarshanarūpī kāryano ādhār paṇ nathī, rāganā ke nimittanā ādhāre te
kārya thatun nathī māṭe rāg tenun adhikaraṇ nathī, paṇ svabhāv ja teno ādhār hovāthī adhikaraṇ chhe.
ā rīte ā bhagavān ātmā shuddhabhāvarūp pariṇamanamān paranā kārako anusār thatī kriyāthī rahit chhe, paranā
kārako anusār thatī je vikārī kriyā tenāthī rahit shuddhabhāvarūp bhavanamātra shaktivāḷo ātmā chhe, temān antarmukh
joye ja kalyāṇ chhe.
ātmāno svabhāv shun chhe tenī ā vāt chāle chhe. paryāyamān rāg–dveṣh–moharūp vikār kare chhe te paṇ
jīv pote ja kare chhe paṇ te jīvanun kharūn svarūp nathī. vikārane ja potānā svarūp tarīke mānavāthī jīv
sansāramān duḥkh bhogavī rahyo chhe. vikār vagaranun potānun vāstavik svarūp shun chhe tene oḷakhe to duḥkh ṭaḷīne
mukti thāy, māṭe āchāryadev kahe chhe ke he jīv! bhinna kārako anusār vikārarūpe ke hīnatārūpe pariṇamavāno
tāro svabhāv nathī, paṇ tenāthī rahit shuddhatārūpe ne pūrṇatārūpe pariṇamavāno tāro svabhāv chhe. parathī
nirapekṣhatā thatān potānā svabhāvathī pūrṇatā ja chhe. bas! pūrṇatā..pūrṇatā ne pūrṇatā ja chhe–evā svabhāvano
svīkār te samyagdarshan chhe. ane āvā svabhāvane chūkīne, parane kārako mānīne, agnānadashāmān vikārapaṇe paṇ
pote ja potānā kārakothī pariṇame chhe, koī bījun tene pariṇamāvatun nathī. pravachanasār gā. 186mān kahe chhe ke
“te ā ātmā paradravyanān grahaṇ–tyāg vināno hovā chhatān paṇ hamaṇān sansār–avasthāmān, paradravya
pariṇāmane nimittamātra karatā evā kevaḷ svapariṇāmamātranun–te svapariṇām dravyatvabhūt hovāthī tenun–
kartāpaṇun anubhavato thako, tenā e ja svapariṇāmane nimittamātra karīne karmapariṇāmane pāmatī evī
pudgalaraj vaḍe vishiṣhṭa avagāharūpe grahāy chhe ane kadāchit mukāy chhe.” “
स इदाणिं कत्ता सं
सगपरिणामस्स दव्वजादस्स” em mūḷ sūtrakār bhagavāne kahyun chhe temānthī ā spaṣhṭa artha ṭīkākār
āchāryadeve khullo karyo chhe. vikārī pariṇām paṇ ātmānā astitvamān thāy chhe tethī tene दव्वजादस्स kahyā
chhe, ane te svapariṇāmano kartā ātmā ja thāy chhe, em batāvyun chhe. paṇ jyān shuddha chidānandasvarūpane draṣhṭimān
laīne tenī sanmukh thayo tyān te ashuddhapariṇaman rahetun nathī; ane alparāgādi rahe tenun kartāpaṇun paṇ shuddha
dravyanī draṣhṭimān rahetun nathī. sādhakadashāmān vikārī kārakonī kriyā rahit nirmaḷ bhāvarūpe pote ja svataḥ pariṇame
chhe. ā rīte bandhamārgamān temaj mokṣhamārgamān ātmā ekalo ja chhe.
ā sambandhamān pravachanasār gā. 126mān kahe chhe ke–“je puruṣh e rīte ‘kartā, karaṇ, karma ane karmaphaḷ ātmā ja
chhe’ em nishchay karīne kharekhar paradravyarūpe

PDF/HTML Page 20 of 25
single page version

background image
poṣhaḥ 2484ḥ 19ḥ
pariṇamato nathī te ja puruṣh, paradravya sāthe samparka jene aṭakī gayo chhe ane dravyanī andar paryāyo jene pralīn thayā chhe
evā shuddhaātmāne upalabdha kare chhe; parantu anya koī evā shuddha ātmāne upalabdha karato nathī.”
vaḷī ā vāt visheṣh spaṣhṭa samajāvatān āchāryadev kahe chhe ke–“jyāre...hun...sansārī hato tyāre paṇ
(–agnānadashāmān paṇ) mārun koī paṇ sambandhī nahotun. tyāre paṇ hun ekalo ja kartā hato, kāraṇ ke hun ekalo ja
uparakta chaitanyarūp svabhāvavaḍe svatantra hato (arthāt svādhīnapaṇe karato hato); hun ekalo ja karaṇ hato, kāraṇ ke hun
ekalo ja uparakta chaitanyarūp svabhāvavaḍe sādhakatam (–utkr̥uṣhṭa sādhan) hato; hun ekalo ja karma hato, kāraṇ ke hun
ekalo ja uparakta chaitanyarūpe pariṇamavānā svabhāvane līdhe ātmāthī prāpya (–prāpta thavā yogya) hato; ane hun
ekalo ja sukhathī viparīt lakṣhaṇavāḷun ‘duḥkh’ nāmanun karmaphaḷ hato–ke je (phaḷ) uparakta chaitanyarūpe pariṇamavānā
svabhāvavaḍe nipajāvavāmān āvatun hatun.”
“...hamaṇān paṇ (– mumukṣhudashāmān arthāt gnānadashāmān paṇ) kharekhar mārun koī paṇ nathī. hamaṇān paṇ hun ekalo
ja kartā chhun, kāraṇ ke hun ekalo ja suvishuddha chaitanyarūp svabhāvavaḍe svatantra chhun (arthāt svādhīnapaṇe karun chhun); hun ekalo
ja karaṇ chhun, kāraṇ ke hun ekalo ja suvishuddha chaitanyarūp svabhāvavaḍe sādhakatam chhun; hun ekalo ja karma chhun kāraṇ ke hun
ekalo ja suvishuddha chaitanyarūpe pariṇamavānā svabhāvane līdhe ātmāthī prāpya chhun; ane hun ekalo ja
anākuḷatālakṣhaṇavāḷun ‘sukh’ nāmanun karmaphaḷ chhun–ke je (phaḷ) suvishuddha chaitanyarūpe pariṇamavānā svabhāvavaḍe
nipajāvavāmān āve chhe.”
“ā rīte bandhamārgamān temaj mokṣhamārgamān ātmā ekalo ja chhe em bhāvanār ā puruṣh paramāṇunī māphak
ekatva bhāvanāmān unmukh hovāthī (–arthāt ekatvane bhāvavāmān tatpar–lāgelo–hovāthī), tene paradravyarūp pariṇati
bilakul thatī nathī; ane, paramāṇunī māphak (arthāt jem ekatvabhāve pariṇamanār paramāṇu par sāthe saṅg pāmato
nathī tem), ekatvane bhāvanār puruṣh par sāthe sampr̥ukta thato nathī; tethī paradravya sāthe asampr̥uktapaṇāne līdhe te suvishuddha
hoy chhe. vaḷī, kartā, karaṇ, karma ane karmaphaḷane ātmāpaṇe bhāvato thako te puruṣh paryāyothī saṅkīrṇa (–khaṇḍit) thato
nathī; ane tethī paryāyo vaḍe saṅkīrṇa nahi thavāne līdhe suvishuddha hoy chhe.”
vikāradashā vakhate paṇ tenā chhae kārak jo ke ātmāmān chhe, parantu te ashuddha chha kārako anusār
pariṇamavāno ātmāno trikāḷī svabhāv nathī–em ahīn batāvavun chhe. ātmāmān ek evo
anādianantabhāv chhe ke je parano ke vikārano kartā thato nathī. ātmānī anantashaktiomān vikāranī kartā–
karma–karaṇ –sampradān–apādān ke adhikaraṇ thāy evī to koī shakti nathī, te to mātra kṣhaṇik paryāyano dharma
chhe; tethī anantashaktivāḷā akhaṇḍ ātmānī draṣhṭimān to teno abhāv ja chhe. āvā svabhāvanī sanmukh thaīne
shuddhabhāvarūpe pariṇamatān dharmīne bhān thayun ke aho! vikārī kārakonī kriyāne anusār pariṇamavāno māro
svabhāv nathī. abhedasvabhāvamān ekatvapaṇe shuddhabhāvarūpe pariṇamavāno ja māro svabhāv chhe. sharīr–man–
vāṇīno, parajīvano ke puṇya–pāpano kartā thaīne pariṇamavāno ātmāno svabhāv nathī. paryāyamān ek
samayapūratī vikāranī amuk lāyakāt chhe tene dharmī jāṇe chhe, paṇ tene shuddhasvabhāvamān khatavatā nathī, tene
ādaraṇīy mānatā nathī. māṭe shuddhasvabhāvanā ādaranī draṣhṭimān vikārano abhāv ja varte chhe. jo vikāranā
abhāvarūp trikāḷ nirdoṣh svabhāvanī draṣhṭi chhoḍīne ekalā vikār bhāvane ja jāṇavāmān rokāy to tyān ekānt
paryāyabuddhirūp mithyātva thāy chhe.
shrī amr̥utachandrāchāryadeve ā 47 shaktiomān ākhā samayasāranun dohan karīne ātmānun svarūp batāvyun chhe. ā
sūkṣhma antarano viṣhay chhe. ṭūṅkāmān ghaṇun rahasya bharī dīdhun chhe. antaramān ūṇḍo ūtarīne samaje tene tenī gambhīratānā
mahimānī khabar paḍe.
ā bhagavān ātmāmān anant shaktio chhe; te badhī shaktio kevī chhe?–(1) ātmānī koīpaṇ shakti
evī nathī ke sharīrādi paranun kārya kare; eṭale je paranun kartāpaṇun māne chhe teṇe ātmānī shaktine oḷakhī nathī. (2)
paryāyamān ek samay pūrato je