PDF/HTML Page 1 of 31
single page version
PDF/HTML Page 2 of 31
single page version
રૂડા ભક્તિવત્સલ્ય ભગવંત નાથ પધારો રે......
PDF/HTML Page 3 of 31
single page version
ચાલશે. આ શિક્ષણવર્ગ ચાર વર્ષ બાદ ખુલ્લી રહ્યો છે. જિજ્ઞાસુ વિદ્યાર્થીઓ ધાર્મિક શિક્ષણનો લાભ
લઈને રજાઓનો સદુપયોગ કરે–એવી ખાસ ભલામણ છે. વિદ્યાર્થીઓ માટે રહેવા–જમવાની વ્યવસ્થા
સંસ્થા તરફથી થશે. વર્ગમાં આવનાર વિદ્યાર્થીઓએ નીચેના સરનામે ખબર આપી દેવા ને વખતસર
સોનગઢ આવી જવું. –દિ. જૈન સ્વાધ્યાય મંદિર, સોનગઢ (સૌરાષ્ટ્ર)
PDF/HTML Page 4 of 31
single page version
PDF/HTML Page 5 of 31
single page version
છૂટે ન કદીય સુયોગ તુજનો, સિદ્ધપદનો સાથ હો....
તારી અમીદ્રષ્ટિ ઝીલી તુજ ચરણભક્તિથકી ભજી.....
આનંદમય જીવું જીવન...સંસારની માયા તજી......
PDF/HTML Page 6 of 31
single page version
૩. શુદ્ધોપયોગથી આત્મા પોતાના જ આશ્રયે કેવળજ્ઞાન પામે છે તેથી તે અત્યંત સ્વાધીન છે.
૪. હે જીવ! તારા સ્વભાવનો આશ્રય કરીને તેને જ તારી સર્વજ્ઞતાનું સાધન બનાવ, બહારના
૬. શુદ્ધોપયોગની ભાવનાના પ્રભાવથી આત્મા સર્વજ્ઞ થાય છે, તે શુદ્ધોપયોગ આત્માને જ આધીન
૮. સ્વયંભૂ આત્માને જ સિદ્ધદશા થઈ તે થઈ, તેનો હવે કદી અભાવ નહિ થાય.
PDF/HTML Page 7 of 31
single page version
૯. સ્વયંભૂ આત્માને સંસારદશા ગઈ તે ગઈ, હવે ફરીને કદી સંસાર નહિ થાય.
૧૦. શુદ્ધોપયોગના પ્રસાદથી થયેલી આવી શુદ્ધાત્મસ્વભાવની પ્રાપ્તિ તે પ્રશંસનીય છે.
૧૧. બીજા કોઈ કર્તાની અપેક્ષા વગર, આત્મા પોતે જ કર્તા થઈને સ્વયં સર્વજ્ઞ થયો છે તેથી તે
૧પ. બીજા કોઈ અપાદાનની અપેક્ષા વગર, આત્મા પોતે જ અપાદાન થઈને સર્વજ્ઞ થયો છે તેથી તે
૧૯. પોતાના સ્વભાવને સાધવા માટે આત્માને જો પરની કે રાગની અપેક્ષા લેવી પડે તો તે ‘સ્વયંભૂ’
૨૧. શુદ્ધોપયોગના પ્રભાવથી સ્વયંભૂ થયેલા સર્વજ્ઞ આત્માને ઈંદ્રિયો વગર જ પરિપૂર્ણ જ્ઞાન ને
PDF/HTML Page 8 of 31
single page version
૩૦. આચાર્યદેવ પરમકરુણાથી સમજાવે છે કે ભાઈ ઈંદ્રિયવિષયોમાં તને જે સુખની કલ્પના છે તે
PDF/HTML Page 9 of 31
single page version
સ્વયંમેવ જ્ઞાન ને સુખરૂપે પરિણમનાર ‘સ્વયંભૂ’ ભગવાનને ઈંદ્રિય વગર જ જ્ઞાન ને સુખ હોય છે.
(–કેવળજ્ઞાન) પ્રાપ્ત થાય છે.
તેની પ્રસાદીથી કેવળજ્ઞાન પામીને સ્વયંભૂ પરમાત્મા થશે.
અપરાધ છે, તે સંસારનું કારણ છે.
એટલે કે સંસારમાર્ગી છે.
કારકોરૂપે થઈને કેવળજ્ઞાનરૂપ થતો હોવાથી સ્વયંભૂ છે.
PDF/HTML Page 10 of 31
single page version
૬૦. અહા, જુઓ આ સ્વભાવ સાથે સંબંધ જોડવાની, ને પર સાથેનો સંબંધ તોડવાની રીત.–આ
પોતામાં જ રહીને, સ્વયમેવ છ કારકરૂપ થઈને પોતે કેવળજ્ઞાનપણે પ્રગટ થાય છે તેથી તે
‘સ્વયંભૂ’ છે.
કેવળજ્ઞાન અને સુખરૂપે પરિણમતો હોય!–એવી અદ્ભુત રીતે સ્વયંભૂ આત્માનો મહિમા ગાયો
છે.
જ રીતે પૂર્ણ જ્ઞાન–આનંદરૂપે પોતે સાદિ–અનંતકાળ સુધી રહ્યા કરશે.
PDF/HTML Page 11 of 31
single page version
તેમાં જ જીવનની સફળતા છે. ભાઈ, એક વાર
હીનાધિકતા હોય, પણ પ્રરૂપણામાં પરસ્પર વિરોધ હોતો નથી.
ફેર નથી. સમ્યગ્દ્રષ્ટિ કેવા છે? –
સાચે સાચે વૈન કહે સાચે જૈન મતિ હૈ;
કાહૂકે વિરોધી નાંહી પરજાય બુદ્ધિ નાંહી,
આતમગવેષી, ન ગૃહસ્થ હૈ ન યતી હૈ.
સિદ્ધિ–રિદ્ધિ–વૃદ્ધિ દીસે ઘટમેં પ્રગટ સદા,
અંતરકી લક્ષીસોં અજાચી લક્ષપતી હૈ;
દાસ ભગવંત કે ઉદાસ રહે જગત સોં
સુખીયા સદૈવ ઐસે જીવ સમકિતી હૈ.
PDF/HTML Page 12 of 31
single page version
सर्वनयपक्षरहितो भवति हि साक्षात्समयसारः।।५३।।
PDF/HTML Page 13 of 31
single page version
પણ અચિંત્ય–અલૌકિક–અપૂર્વ છે. ચૈતન્યતત્ત્વની સન્મુખ થતાં રાગવૃત્તિનું કર્તૃત્વ રહેતું નથી,
વીતરાગી આનંદના અંશનું વેદન થાય છે.–આવી ભૂમિકા વગર ધર્મની શરૂઆત થતી નથી. જેમ સીરો
કરવાની જે રીત હોય તે જ રીતે સીરો થાય છે, તેમ સમ્યગ્દર્શન–જ્ઞાન–ચારિત્રરૂપ મોક્ષમાર્ગમાં પહેલાં
સમ્યગ્દર્શન હોય છે, ને પછી ચારિત્ર હોય છે. સમ્યગ્દર્શન વગર વ્રત–તપ કે ચારિત્ર માને તો તેને
મોક્ષમાર્ગની વિધિની ખબર નથી. બંધ–મોક્ષબંધથી વિકલ્પના પક્ષમાં ઊભો રહીને આત્માના
સ્વભાવનો અનુભવ થતો નથી. ‘હું શુદ્ધ છું–મુક્ત છું’ એવા નિશ્ચયસંબંધીના વિકલ્પના કર્તૃત્વમાં
રોકાયેલો જીવ પણ હજી આત્માના અનુભવથી બહાર છે. બંધ–મોક્ષના વિકલ્પનું કર્તૃત્વ છોડીને,
આનંદસ્વરૂપ આત્મામાં ઢળતાં સમ્યગ્દર્શનરૂપી પહેલો ધર્મ થાય છે.
અનુભવનો ઉદ્યમી છે. રાગની વૃત્તિનું ઉત્થાન તે ચૈતન્યના અનુભવનો ઉપાય નથી, પણ
ચૈતન્યસ્વભાવની સન્મુખતાનો ઉદ્યમ તે જ ચૈતન્યના અનુભવનો ઉપાય છે.
આત્માને લક્ષમાં લીધા વગર, પરના કર્તાપણાની બુદ્ધિમાં અટકેલા જીવો અંર્તસ્વભાવમાં ક્્યાંથી
વળે? પરના કર્તૃત્વની વાત તો દૂર રહો, અહીં તો આચાર્યદેવ અંતરની સૂક્ષ્મ વાત સમજાવે છે કે
ચૈતન્યના આંગણે આવીને પણ જ્યાંંસુધી ‘બદ્ધ–મુક્ત’ ના વિકલ્પમાં રોકાય છે ત્યાંસુધી શુદ્ધઆત્માનો
અનુભવ થતો નથી. ચૈતન્યસ્વભાવમાં બદ્ધ–મુક્ત સંબંધી રાગ–વિકલ્પો નથી, તેથી તે રાગવિકલ્પોના
કર્તૃત્વમાં અટકેલા જીવને (–ભલે મુક્ત સંબંધી વિકલ્પો હોય તો પણ) શુદ્ધ આત્માનો અનુભવ થતો
નથી, શુદ્ધાત્મા તરફ વળ્યા પહેલાં શરૂઆતમાં તેવા વિકલ્પો હોય છે ખરા, પણ તે વિકલ્પો સાધક નથી
પણ બાધક છે, માટે તે વિકલ્પથી પાર થઈને અંતર્મુખ સાક્ષાત્ ચિદાનંદસ્વરૂપનો સ્વાદ લેવો તે
‘સમયસાર’ છે, તે જ સમ્યગ્દર્શન છે.....તેમાં આત્માની ફતેહ છે.
લક્ષમાં તો લે....આવો જ મારો સ્વભાવ છે–એમ લક્ષમાં લઈને હોંસથી હા તો પાડ. આ વાતની હા
પાડવાથી પણ તારું અપૂર્વ કલ્યાણ થશે. જુઓ, આ ફત્તેહપુરમાં આત્માની ફત્તેહ થાય.–એવી સરસ
વાત આવી છે. આત્મા અજ્ઞાનભાવે હારી ગયો છે, આ સમજવાથી આત્માની ફત્તેહ થાય છે ને આત્મા
સંસારથી છૂટીને સિદ્ધદશા પામે છે.
PDF/HTML Page 14 of 31
single page version
PDF/HTML Page 15 of 31
single page version
છું, અનિત્ય છું’ આ પ્રકારે સ્વતત્ત્વ સંબંધી વિકલ્પોમાં અટકવું તે પણ સ્વાનુભવમાં બાધક છે, તો પછી
અંતર્મુખ અવલોકતાં વિલય થતાં નહિ વાર.
આવી દશા હોય છે.
PDF/HTML Page 16 of 31
single page version
આત્માની પ્રસિદ્ધિ થઈ છે; તેને પણ ‘સમયસાર’ કહ્યો છે.
આવો અનુભવ સ્વયમેવ તારા આત્માથી જ (–વિકલ્પોના જરાય અવલંબન વગર જ) થશે.
નિર્ણય કે રાગ તરફના જોરવાળો નહિ પણ જ્ઞાનસ્વભાવ તરફના જોરવાળો.
અનુભવ કરનાર જીવ સમ્યગ્દ્રષ્ટિ છે, તે ‘સમયસાર’ છે.
અવલંબન નથી, તેના ઉપર વજન નથી, જ્ઞાન ઉપર જ વજન છે.
શ્રુતની પણ ખરી ઓળખાણ થાય નહીં.
સન્મુખ થાય.–આવો નિર્ણય તે મોક્ષમાર્ગનું પહેલું કર્તવ્ય છે.
PDF/HTML Page 17 of 31
single page version
PDF/HTML Page 18 of 31
single page version
વ્યવહાર હો ભલે, પણ તે વ્યવહાર નિશ્ચયને મદદગાર નથી, તેમજ વ્યવહાર કરતાં કરતાં તેના
અવલંબને નિશ્ચય પમાશે–એમ પણ નથી. ભૂતાર્થ સ્વભાવના આશ્રયે જ ધર્મ થાય છે–એ એક
અબાધિત નિયમ છે. “
છે. જેને જગતના પદાર્થોમાં રસ લાગે, તેમાં સુખ લાગે, તે જીવ ચૈતન્યના રસમાં કેમ વળે?
પાર એવા પાણીનો નિર્ણય નાળિએર ખખડાવીને નક્કી કરે છે કે આમાં પાણી ભર્યું છે. તેમ આત્મા
ચૈતન્યરસરૂપ શાંતજળથી ભરેલો છે, ચૈતન્યનો રસ જાગતાં અંદરથી શાંતિના તરંગ ઊછળે છે. આ જડ
શરીર, કર્મ અને રાગાદિ ભાવો એ ત્રણે પડલ વીંધીને તેનાથી પાર એવા શાંતરસનો નિર્ણય
જિજ્ઞાસુજીવ પોતાના વીર્યને ઉલ્લસાવીને કરી લ્યે છે, જ્ઞાનને અંતરમાં વાળીને તે એવો નિર્ણય કરી લ્યે
છે કે મારા આત્મામાં જ અતીન્દ્રિય આનંદરસ ભરેલો છે. તે આનંદનો અનુભવ કરતાં આત્મા જાણે કે
આખાય વિશ્વની ઉપર તરતો, હોય–એમ તે અનુભવે છે. આ રીતે અનુભવમાં ભગવાન આત્મા પ્રસિદ્ધ
થાય છે, તે જ સમ્યગ્દર્શન અને સમ્યગ્જ્ઞાન છે; અને તે જ ‘સમયનો સાર’ છે.
PDF/HTML Page 19 of 31
single page version
સિદ્ધભગવંતોને આમંત્રે છે કે હે સિદ્ધભગવંતો!
મારી મુક્તિના મંગલ પ્રસંગે મારા આંગણે મારા
ચૈતન્યમંડપમાં પધારો....આપના પધારવાથી મારા
મંડપની (–મારા શ્રદ્ધા–જ્ઞાનની) શોભા વધશે.
સિદ્ધદશામાં રહેલા આત્માનું સ્વરૂપ) બતાવી દીધું છે.
ધર્મક્રિયા છે, ધર્મીજીવ તે ક્રિયાને કરે છે.
PDF/HTML Page 20 of 31
single page version
ધ્યાનમાં જ પ્રગટે છે. ને ત્યારપછી મુનિદશા તો ઘણી અલૌકિક છે. જ્ઞાનસ્વરૂપી ચૈતન્યબિંબ આત્માની