PDF/HTML Page 1 of 25
single page version
PDF/HTML Page 2 of 25
single page version
પહેલાં શરૂ થયું... આજે તે ૧૮ મા વર્ષમાં પ્રવેશ કરે છે. આ
આત્મધર્મ–માસિકદ્વારા મને પરમકૃપાળુ ગુરુદેવની ચરણસેવાનો
સુઅવસર પ્રાપ્ત થયો તેને હું મારા જીવનનું મોટું સદ્ભાગ્ય
માનું છું.
જગતમાં સર્વોત્તમ એવા ધર્મને ધર્માત્માઓની પ્રાપ્તિ થઈ... આ
રીતે સર્વોત્તમ ઈચ્છિત વસ્તુઓના દાતાર ગુરુદેવે આ બાળકના
જીવનમાં જે અપાર ઉપકારો કર્યા છે.. જે કૃપાદ્રષ્ટિ વરસાવી છે
તેનું સ્મરણ કરીને, ભાવભીના હૃદયે પરમભક્તિથી ગુરુદેવના
ચરણોમાં નમસ્કાર કરું છું.
પ્રારંભ કરતાં, સંતજનોના ચરણે શીર નમાવીને આશીર્વાદ
માંગીએ છીએ કે આત્મહિતની આપણી ઉર્મિઓ–ભાવનાઓ
સફળ થાય... ને... આપણે આત્મસુખ પામીએ.
PDF/HTML Page 3 of 25
single page version
નિર્વૃત્ત થયા;
PDF/HTML Page 4 of 25
single page version
શ્રી ગૌતમ ગણધરજી પામ્યા કેવળ જ્ઞાન...સુરનર આવે નિર્વાણકલ્યાણકને ઊજવવારે.
પ્રભુજી! આપે તો આપનો સ્વારથ સાધીઓ રે...
અમ બાળકની આપે લીધી નહિ સંભાળ...અમને કેવળના વિરહામાં મુકી ચાલીયા રે.
ગુરુદેવની ભક્તિબાદ બેનશ્રી–બેને પણ પાવાપુરીધામમાં નિર્વાણ મહોત્સવ સંબંધી
PDF/HTML Page 5 of 25
single page version
PDF/HTML Page 6 of 25
single page version
છે કે પ્રભો! આત્મા જ્ઞાનસ્વરૂપ થયો તે કઈ રીતે
નોકર્મનું પરિણામ જે
તે નવ કરે જે, માત્ર જાણે
તે જ આત્મા જ્ઞાની છે. ૭પ.
PDF/HTML Page 7 of 25
single page version
PDF/HTML Page 8 of 25
single page version
ઉદ્ભવ કરીને આકુળતા દેનાર છે–દુઃખદાયક છે. સુખદાયક તો એક ચૈતન્યધામ આત્મા જ છે. સુખને કોઈ
રુચિરૂપ બીજમાંથી તો કેવળજ્ઞાન અને અતીન્દ્રિયઆનંદરૂપ ફાલ પાકશે. અને પુણ્યની રુચિમાંથી તો
વિષયોની તૃષ્ણારૂપ ઝેરીફાલ પાકશે.
ચૈતન્યના અતીન્દ્રિય સુખને જાણતા થકા, અને વિષયોમાં કિંચિત્ પણ સુખ નહિ માનતા થકા, આનંદધામ
સુખનો સ્વાદ ચાખ્યો છે, તેથી તેઓ દિનરાત તેની જ રુચિમાં રત રહે છે. એક ક્ષણ પણ ચૈતન્યની રુચિ
છોડીને વિષયોની–રાગની–પુણ્યની રુચિ કરતા નથી. તે જાણે છે કે મારા સુખનું ધામ પુણ્ય નથી, મારા સુખનું
કાયા અને કષાયથી જરાપણ નિવર્ત્યા નથી. કાયા કહેતાં બધા ઈન્દ્રિયવિષયો, અને કષાય કહેતાં
પુણ્યપરિણામ પણ લઈ લેવા. તેમાં જે સુખ માને તે તેનાથી કેમ નિવર્તે? બહારમાં ઈન્દ્રિયવિષયોનો સંયોગ
શ્રદ્ધા–જ્ઞાન–એકાગ્રતા) નથી ત્યાં વિષયોનો સંગ જરૂર છે. અને વિષયો તરફની વૃત્તિ કોને હોય? કે
વિષયતૃષ્ણાથી જે દુઃખી હોય તેને જ વિષયો તરફની વૃત્તિ હોય. જો સુખી હોય–તૃપ્ત હોય તો વિષયો તરફની
ભોગવટામાં જ છે.
જેમ આત્મા સ્વયં જ્ઞાનસ્વરૂપ છે, તેમ આત્મા સ્વયં સુખસ્વરૂપ છે. તેનું જ્ઞાન અને સુખ બંને ઈન્દ્રિયોથી પાર
છે, રાગથી પણ પાર છે.
દુઃખી જ થાય છે. સુખ તો અંતર્મુખ થઈને અતીન્દ્રિય ચૈતન્યના અનુભવમાં જ છે. માટે સુખનું ધામ આત્મા
PDF/HTML Page 9 of 25
single page version
૨૦૧૬ના આસો વદ ૩–૪
PDF/HTML Page 10 of 25
single page version
મુક્તિ છે ને પરદ્રવ્યના આશ્રયે બંધન છે–એમ જાણીને તું પરદ્રવ્યનો
આશ્રય છોડ, ને સ્વદ્રવ્યનો આશ્રય કર. તે માટે સ્વ–પરનું ભેદજ્ઞાન
કર...ઉપયોગનું અને રાગનું પણ ભેદજ્ઞાન કર. ઉપયોગસ્વરૂપ તારો
આત્મા રાગથી ને પરદ્રવ્યોથી ભિન્ન છે–એમ બરાબર જાણીને, ઉપયોગ
સાથે એકતા કર. એમ કરવાથી તારા બંધન છૂટી જશે ને તારો મોક્ષ થશે.
એકત્વ–વિભક્ત છે તેનું આ સમયસારમાં કથન છે. એટલે આ બંધ અધિકારમાં પણ બંધનની પ્રધાનતા નથી
પણ બંધનરહિત અબંધસ્વરૂપી શુદ્ધઆત્મા બતાવવાની જ પ્રધાનતા છે.
શુદ્ધઆત્માના સ્વામીત્વમાં તેને બંધ સાથે એકતા થતી નથી એટલે તેને ખરેખર બંધન થતું નથી.
PDF/HTML Page 11 of 25
single page version
PDF/HTML Page 12 of 25
single page version
સદાકાળ અનુભવમાં આવતો હોવા છતાં મૂઢ–અજ્ઞાની જીવો સ્વ–પરની એકત્વબુદ્ધિને લીધે, અનુભૂતિસ્વરૂપ
પોતાના આત્માને ઓળખતા નથી, એટલે ‘આ ચૈતન્યતત્ત્વપણે અનુભવાય છે તે જ હું છું’–એવું આત્મજ્ઞાન
તેને ઉદય થતું નથી; અને જાણ્યાવગરનું શ્રદ્ધાન તો મિથ્યા છે એટલે તેને શ્રદ્ધાન પણ થતું નથી; ને શ્રદ્ધાજ્ઞાન
વગર ઠરે શેમાં? એટલે આત્માનું ચારિત્ર પણ તેને સધાતું નથી.–આ રીતે શ્રદ્ધા–જ્ઞાન–ચારિત્ર વગર
આત્માની સિદ્ધિ સધાતી નથી.
સિદ્ધિ સધાય છે.
ભૂલીને અનાદિકાળથી જીવ સંસાર પરિભ્રમણ કરી રહ્યો છે. હવે જેને થાક લાગ્યો હોય ને પરિભ્રમણથી છૂટવું
હોય– એવા મુમુક્ષુ જીવોને માટે આ વાત છે.
સિદ્ધિ નથી. અહા! જુઓ તો ખરા! આચાર્યદેવ કહે છે કે આવા ચિદાનંદસ્વરૂપ આત્માના અનુભવથી જ
સાધ્ય આત્માની સિદ્ધિ થાય છે, તેથી અમે નિરંતર તેને જ અનુભવીએ છીએ; રાગાદિને એક ક્ષણ પણ અમે
અમારા સ્વરૂપપણે અનુભવતા નથી. અને જે બીજા
PDF/HTML Page 13 of 25
single page version
કેવી છે આત્મજ્યોતિ? અવિનાશી ચૈતન્ય જેનું ચિહ્ન છે,–એવી આત્મજ્યોતિને અમે સતત
વાળતાં ચૈતન્યજ્યોતપણે આત્મા અનુભવાય છે. એ અનુભવ એવો આનંદરૂપ છે કે, આચાર્યદેવ કહે છે કે
તેને જ અમે સતતપણે અનુભવ્યા કરીએ છીએ...એક ક્ષણ પણ તે અનુભવમાંથી બહાર નીકળવા ચાહતા
નથી. અજ્ઞાની તો શુભરાગને હિતરૂપ કે સાધનરૂપ માનીને તે રાગના અનુભવમાં અટકે છે, રાગથી ભિન્ન
ચૈતન્યચિહ્નને તે જાણતો નથી તે ચૈતન્યજ્યોત આત્માને તે અનુભવતો નથી.
એવી તારી આત્મજ્યોતિને તું જાણ. ચૈતન્ય જેનું ચિહ્ન છે એવી આત્મજ્યોતિએ દર્શન–જ્ઞાન–ચારિત્રરૂપ
ત્રણપણું વ્યવહારથી અંગીકાર કર્યું છે તોપણ તે આત્મજ્યોતિ એકપણાથી ચ્યુત થઈ નથી અને નિર્મળપણે
ઉદય પામી રહી છે.–‘આવી આત્મજ્યોતિને અમે નિરંતર અનુભવીએ છીએ’–આમ કહેવામાં આચાર્યદેવનો
એવો આશય પણ જાણવો કે અમારી જેમ સમ્યગ્દ્રષ્ટિ પુરુષો પણ આવા જ આત્માનો અનુભવ કરે છે, અને
જેઓ સમ્યગ્દ્રષ્ટિ થવા માંગતા હોય તેઓ પણ અંતરમાં અભ્યાસ વડે આવા આત્માને જ અનુભવો. આવા
આત્માના અનુભવથી જ સમ્યગ્દર્શન–જ્ઞાન–ચારિત્રની સિદ્ધિ થાય છે.
ઉત્તર:– આબાળગોપાળ સૌને આવા આત્માનો અનુભવ થઈ શકે છે. પરંતુ એને માટે અંતરની
સિવાય બીજું ગમે તેટલું કરવામાં આવે તેનાથી જરાપણ કાર્ય સિદ્ધિ થતી નથી. કયું કાર્ય? અહીં મોક્ષાર્થીની
વાત છે ને મોક્ષાર્થીનું કાર્ય તો મોક્ષ જ છે. તે મોક્ષની સિદ્ધિ સમ્યગ્દર્શન–જ્ઞાન–ચારિત્રથી જ થાય છે.
સમ્યગ્દર્શન–જ્ઞાન–ચારિત્ર એ ત્રણેય શુદ્ધઆત્માના અનુભવમાં સમાઈ જાય છે. તેથી આચાર્યદેવે કહ્યું કે આવા
ચૈતન્યના અનુભવથી ઉત્તમ બીજું કાંઈ નથી. આ ચૈતન્યના અનુભવથી જ મોક્ષરૂપ કાર્યની સિદ્ધિ થાય છે,
બીજી કોઈ રીતે મોક્ષકાર્ય સિદ્ધ થતું નથી.
શાંતિ તેમાં નથી. ચૈતન્યની શાંતિ તો રાગથી પાર છે. રાગ તારું ચિહ્ન નથી, તારું ચિહ્ન તો ચૈતન્ય જ છે.
આહા! ચૈતન્ય–ચિહ્ન કહીને આચાર્યદેવે રાગને અને આત્માને સ્પષ્ટપણે જુદા પાડી નાંખ્યા છે, તેમના જુદા
પાડીને ચૈતન્યલક્ષિત આત્માને અનુભવવો તે જ સમ્યગ્દર્શનનો, સમ્યગ્જ્ઞાનનો, સમ્યક્ચારિત્રનો ને મોક્ષનો
ઉપાય છે. આજ વીતરાગી જિનેદ્રભગવંતોનો નિર્મોહી પંથ છે. ભગવંતો આવા અનુભવ વડે સંસારથી છૂટ્યા,
ને જગતને પણ સંસારથી છૂટવા માટે આવો જ માર્ગ બતાવ્યો. આવો માર્ગ સમજતાં ધર્માત્મા ભક્તિના
ઉલ્લાસથી કહે છે કે હે પરમાત્મા! આપે અમારે માટે મોક્ષના ખજાના ખોલી નાંખ્યા...ગુણના નિધાન આપે
અમને દેખાડ્યા... અમારા ચૈતન્યમાં ભરેલાં અચિંત્ય નિધાન આપે અમને બતાવ્યા...હે નાથ! આ
ચૈતન્યનિધાન પાસે ઈન્દ્રપદના વૈભવ પણ અમને તૂચ્છ, સડેલા તરણાં જેવા ભાસે છે. ચૈતન્યના આનંદનિધાન
પાસે રાગ કે રાગનાં ફળ અત્યંત તૂચ્છ લાગે છે. વીતરાગી ચૈતન્યના સ્વાદ પાસે રાગના રસ ફિક્કા લાગે છે.
અરે જીવ! આવા વીતરાગી ચૈતન્યખજાના તરફ તારી વૃત્તિને વાળ તો બાહ્યવૈભવ તરફ તારી વૃત્તિ
PDF/HTML Page 14 of 25
single page version
નિમિત્ત કે વ્યવહાર બધાયનું આલંબન ઊડાડી દીધું છે; ને નિમિત્તના આલંબનથી કે વ્યવહારના આલંબનથી
સાધ્યની સિદ્ધિ જરાપણ થતી નથી, એમ બતાવ્યું છે. પરનું અવલંબન તો દૂર રહો, રાગનું અવલંબન પણ દૂર
રહો, જ્યાં સુધી દર્શન–જ્ઞાન–ચારિત્રના ભેદનું અવલંબન રહે ને અભેદ ચૈતન્યને અનુભવમાં ન લ્યે ત્યાંસુધી
જીવને સાચી શાંતિ–સુખ–આનંદ કે ધર્મની સિદ્ધિ થતી નથી. દર્શન–જ્ઞાન–ચારિત્ર એવા ભેદ હોવા છતાં
ચૈતન્યતત્ત્વ પોતાના એકાકારસ્વરૂપથી ભેદાઈને ખંડખંડરૂપ થઈ જતું નથી. અહીં ‘આત્મજ્યોતિ’ માં શ્રદ્ધા–
જ્ઞાન–ચારિત્ર ત્રણે સમાવી દીધા છે. જેમ અગ્નિની જ્યોતમાં પાચક, પ્રકાશક અને દાહક એવા ત્રણે ગુણો
સમાયેલા છે તેમ ‘આત્મજ્યોત’ માં પણ આખા સ્વભાવને શ્રદ્ધામાં પચાવવાની પાચકશક્તિ, સ્વ–પરને
જાણવારૂપ પ્રકાશકશક્તિ અને વિભાવોને ભસ્મ કરી નાંખવાની દાહક શક્તિ છે. આવી આત્મજ્યોતને
શ્રદ્ધામાં–જ્ઞાનમાં લઈને તેમાં ઠરવું તે ધર્મ છે. આચાર્યદેવે બીજા જીવોની વાત ન કરતાં પોતાની જ વાત કરી
કે અમે સતતપણે આ આત્મજ્યોતિને અનુભવીએ છીએ. એટલે બીજા જે મોક્ષાર્થી જીવો અમારી જેમ
આત્માની સિદ્ધિ પ્રાપ્ત કરવા ચાહતા હોય તેઓ પણ આવી આત્મજ્યોતિનો અનુભવ કરો–એમ તેમાં ગર્ભિત
ઉપદેશ આવી જ ગયો, કેમકે, આ એક જ રીતે સાધ્ય આત્માની સિદ્ધિ છે ને બીજી કોઈ રીતે સાધ્ય આત્માની
સિદ્ધિ નથી.
પોતાના સ્વભાવના જ અનુભવથી થાય છે, કોઈ બહારના પદાર્થોના અનુભવથી શાંતી થતી નથી માટે હે
જીવ! તારી શાંતિ તારામાં જ ઢૂંઢ! કસ્તુરીમૃગ જેવા પશુની જેમ બહારમાં તારી શાંતિ ન ઢૂંઢ. તારી પ્રભુતા
તારામાં છે પણ તેને ભૂલીને પામરપણે તું બહાર ભટકી રહ્યો છે. સ્વભાવે પ્રભુ હોવા છતાં પર્યાયમાં પામર
થઈ રહ્યો છે. શ્રીમદ્ રાજચંદ્રે કહ્યું છે કે પ્રભુમાં પણ અપલક્ષણનો પાર નથી.– તે કયા પ્રભુની વાત? જેઓ
કેવળજ્ઞાન પામીને પરમાત્મા થઈ ગયા એમની એ વાત નથી, પણ સ્વભાવની પ્રભુતાને ભૂલીને જેઓ પામર
થઈ રહ્યા છે ને રાગ–દ્વેષ–મોહરૂપ અપલક્ષણમાં એટલે કે વિભાવમાં વર્તી રહ્યા છે તેની આ વાત છે. પ્રભુ
હોવા છતાં અપલક્ષણનો પાર નથી–એમ કહીને સ્વભાવની પ્રભુતા બતાવીને પર્યાયની પામરતા પણ બતાવી.
બંનેનું જ્ઞાન કરી, પ્રભુતાના જોરે પામરતા ટાળવી તે પ્રયોજન છે.
પામરતા સમજે છે. ચૈતન્યની પરમ પ્રભુતા પાસે રાગ તો તેને અત્યંત તુચ્છ ભાસે છે, તે રાગવડે પોતાની
પ્રભુતા ધર્મી કેમ માને?–ન જ માને. જે જીવ રાગને પ્રભુતા (મોટાઈ, મહિમા) આપે છે તે ચૈતન્યની
પ્રભુતાને ભૂલે છે, એટલે પર્યાયમાં પામર થઈને સંસારમાં પરિભ્રમણ કરે છે. અને જે જીવ રાગથી પાર
ચૈતન્યની પ્રભુતાને ઓળખે છે તે પર્યાયમાં પણ પ્રભુતા પ્રગટ કરી સંસારથી છૂટી સિદ્ધ પદને પામે છે.
આત્મજ્યોતિને જ અનુભવીએ છીએ...ક્્યાં સુધી?–સાદિ અનંત કાળ સુધી આ આત્મજ્યોતિના આનંદને
અનુભવ્યા કરશું..તેમાં જ મગ્ન રહેશું. જુઓ, આ ધર્મની રીત! આ મોક્ષનો રાહ! આવા અનુભવ સિવાય
બીજી કોઈ ધર્મની રીત નથી, કે બીજો કોઈ મોક્ષનો રાહ નથી.
PDF/HTML Page 15 of 25
single page version
તદપિ કછુ હાથ હજુ ન પર્યો;
અબ કયોં ન વિચારત હૈ મનસેં,
કછુ ઔર રહા ઉન સાધનસેં!
PDF/HTML Page 16 of 25
single page version
કોને પ્રમોદ ન ઉલ્લસે? મોક્ષાર્થીના હૈયામાં પોતાના સિદ્ધપદની વાત સાંભળતા રોમેરોમે–ચૈતન્યના પ્રદેશે પ્રદેશે
પ્રમોદ જાગે છે, ને તે અંતર્મુખ થઈને પોતાના પરમાત્મપદને સાધે છે.
ચણામાં તુરો સ્વાદ આવે છે ને વાવતાં ફરીફરીને ઊગે છે, પણ તેને સેકી નાંખતાં મીઠો સ્વાદ આવે છે ને તે
ફરીને ઉગતો નથી; તેમ આત્મામાં રાગ–દ્વેષ–મોહરૂપી કષાય છે ત્યાં સુધી તેનો સ્વાદ કસાયેલો (કષાયવાળો–
તુરો) આવે છે ને તે સંસારમાં જન્મ–મરણ કરે છે, પણ અંતરમાં સમ્યગ્દર્શન–જ્ઞાન–ચારિત્રવડે તેને સેકતાં
તેના આનંદનો મીઠો સ્વાદ આવે છે ને તે સંસારમાં ફરીને જન્મ ધારણ કરતો નથી. ચૈતન્યના આનંદના
સ્વાદને ચૂકીને જીવ અનાદિથી આકુળતાને જ અનુભવી રહ્યો છે. ભાઈ, એક વાર નક્કી કર કે હું પોતે જ
આનંદકંદ છું, ક્યાંય બહારમાં મારો આનંદ નથી–આવા નિર્ણયના જોરે અંતર્મુખ થતાં અતીન્દ્રિય આનંદનો
(સિદ્ધ ભગવાન જેવો) નમુનો આવી જશે, અને પૂર્ણાનંદની ખાતરી થઈ જશે કે આવો પરિપૂર્ણ
આનંદસ્વભાવી હું છું. એટલે પૂર્ણ આનંદ પ્રગટ કરવા માટે મારામાં જ મારે એકાગ્ર થવાનું રહ્યું, મારા આનંદ
માટે મારે બીજા કોઈની પરાધીનતા ન રહી–આવી સ્વાધીન દ્રષ્ટિથી જ ધર્મની શરૂઆત થાય છે. જેની દ્રષ્ટિમાં
જ પરાધીનતા છે (પરના આશ્રયે લાભ થવાની જેની માન્યતા છે) તે સ્વ તરફ કેમ વળશે? ને સ્વ તરફ
વળ્યા વગર આત્માના આનંદની કે ધર્મની કિંચિત્ પણ પ્રાપ્તિ થાય નહીં. સ્વાધીનદ્રષ્ટિની કિંમત જગતને
ભાસતી નથી. આખા જગતને અને વ્યવહારને દ્રષ્ટિમાંથી જતો કરવો પડે–એટલી સ્વાધીનદ્રષ્ટિની કિંમત છે;
મારા શુદ્ધ આત્મા સિવાય જગતમાં બીજા કોઈથી લાભ ન થાય, વ્યવહારના વિકલ્પના આશ્રયે પણ મને
લાભ ન થાય, તે કોઈના આશ્રયમાં મારી સિદ્ધિ નથી–એમ સ્વાધીનદ્રષ્ટિની કિંમત ચૂકવીને અંતરમાં વળતાં
અપૂર્વ સિદ્ધિ (સમ્યગ્દર્શનાદિ) ની પ્રાપ્તિ થાય છે, તે જ ધર્મ છે ને તે જ મુક્તિનો માર્ગ છે.
કરતા નજરે દેખીને પોતાને પણ ધર્મસાધનનો ઉલ્લાસ
સાધે છે. શ્રીમદ્ રાજચંદ્રજીએ નીચેના શબ્દોમાં સત્સંગનો
એ વાર્તા યથાર્થ છે;..”
PDF/HTML Page 17 of 25
single page version
તો, અંતરમાં તો પોતાનો ચિદાનંદસ્વભાવ પ્રિયતમ છે, ને
પ્રત્યે ભક્તિનો ભાવ તેને ઉલ્લસી જાય છે. આહા! આવો ચૈતન્ય–
બહુમાનપૂર્વક ભગવાનને જે દેખે છે તે ધન્ય છે. ભગવાન પ્રત્યે
છે, તેના વચનમાં જાણે અમૃત ઝરતું હોય! લોકો આવીને તેને કહે
સંભળાવો, આ રીતે, હે ભગવાન! જેણે આપની આરાધના કરી તે
કરનાર ધન્ય છે.
ઉત્તર:– ભાઈ, અંતરમાં ચિદાનંદ સ્વભાવનું જ્યાં ભાન થયું અને તેની પૂર્ણાનંદ દશા પ્રાપ્ત કરવાની
રહેતો નથી. જોકે તે શુભરાગ છે પણ સાધકની ભૂમિકામાં એવો ભાવ હોય છે. તે રાગની કેટલી હદ છે તેનો
સાધકને બરાબર વિવેક વર્તે છે. ખરેખર તો સર્વજ્ઞના સ્તવનના બહાને પોતાના ચિદાનંદ સ્વભાવની ભાવના
પુષ્ટ કરે છે. ચૈતન્યસ્વભાવની ભાવનામાં જેટલી વીતરાગી શુદ્ધતા થઈ તેટલી પરમાર્થસ્તુતિ છે; વચ્ચે રાગ
રહી ગયો ત્યાં બહારમાં પરમાત્મા તરફ લક્ષ જાય છે ને
PDF/HTML Page 18 of 25
single page version
અનુભવે છે,–આવા અનુભવમાં ઝૂલતા મુનિઓને પણ છઠ્ઠે ગુણસ્થાને વિકલ્પ ઉઠતાં સર્વજ્ઞ પરમાત્મા પ્રત્યે
ભક્તિનો ઉલ્લાસ આવે છે. મોટા મોટા આચાર્યોએ પણ સિદ્ધભક્તિ વગેરેની રચના કરી છે. પોતાના ચૈતન્ય
પરમેશ્વરને અંતરના શ્રદ્ધાજ્ઞાનમાં સાથે ને સાથે રાખીને આ સ્તુતિ થાય છે.
બહારમાં સર્વજ્ઞ પરમાત્માને દેખે છે તે ધન્ય છે. આહા! આવો ચૈતન્ય સ્વભાવ! આવો જ્ઞાયકબિંબ સ્વભાવ!
એમ ચિદાનંદસ્વભાવના બહુમાન પૂર્વક ભગવાનને જે દેખે છે તેને ધન્ય છે. સાક્ષાત્ જ્ઞાનમૂર્તિ ભગવાનને જે
દેખે છે, સ્તવે છે, જપે છે ને ધ્યાવે છે તે ધન્ય છે.
સ્તવતાં, જપતાં અને ધ્યાવતાં ચૈતન્યસ્વભાવનો મહિમા જાગે છે, તેમાં શાંતિ મળે છે, તેથી જે જીવ આપને
દેખે છે–ધ્યાવે છે તે ધન્ય છે. જુઓ, આમાં ભગવાનનું સ્વરૂપ લક્ષમાં લઈને, એટલે કે ભગવાન જેવા
આત્માના સ્વભાવને લક્ષમાં લઈને તેની સ્તુતિ થાય છે. જગતના મોટા મોટા ઈન્દ્રો–ચક્રવર્તીઓ પણ અંતરમાં
ચૈતન્યભગવાનને દેખે છે–ધ્યાવે છે ને બહારમાં સર્વજ્ઞ પરમાત્માને દેખે છે–ધ્યાવે છે.
મોક્ષલક્ષ્મીના સ્વયંવર સમાન જે આ વીતરાગી શાંત ઉપશમભાવરૂપ ચારિત્રનો અવસર છે તેમાં હે ભગવંતો
હું આપને પરમભક્તિથી યાદ કરીને આમંત્રું છું, નાથ! મારા આંગણે પધારો.
અને બહારમાં સર્વજ્ઞપરમાત્મા તેમને પ્રિયતમ છે. તેમને રાગની પ્રીતિ નથી, પુણ્યની કે પુણ્યના ફળની પ્રીતિ
નથી. ભગવાનની ભક્તિમાં ભલે પુણ્ય બંધાય છે પરંતુ ધર્મીને તે પુણ્યની કે તેના ફળની પ્રીતિ નથી; પ્રીતિ
તો એક ચિદાનંદસ્વભાવની અને તે સ્વભાવના પ્રતિબિંબસ્વરૂપ પરમાત્માની જ છે, એ જ એમની સૌથી પ્રિય
વસ્તુ છે; એટલે એવા પરમાત્મા પ્રત્યે ભક્તિનો ભાવ ઉલ્લસી જાય છે.
એમ કહ્યું કે જે ભગવાનને પૂજે છે તે ઈન્દ્રાણીવડે પૂજાય છે; ભગવાનને પૂજનારો પુણ્યનો આદર ન કરે. જે
પુણ્યનો આદર કરે છે તે ઈન્દ્રાણીવડે નથી પુજાતો પરંતુ તે તો મિથ્યાત્વથી ઘેરાઈને સંસારમાં રખડે છે. હે
તરણતારણ જિનનાથ! અંતરમાં ચૈતન્યના ઉલ્લાસપૂર્વક આપના પ્રત્યે જેને ભક્તિનો ભાવ ઉલ્લસે છે તેને
એવા સાતિશય પુણ્ય બંધાઈ જાય છે કે તીર્થંકરપદ ગણધરપદ વગેરે પામીને તે જીવ ઈન્દ્રો વડે પણ પુજાય છે.
આરાધક ધર્માત્માના પુણ્ય પણ લોકોત્તર હોય છે. તેનાં વચનમાં જાણે કે અમૃત ઝરતું હોય! લોકો
PDF/HTML Page 19 of 25
single page version
જેણે આપની આરાધના કરી છે તે જીવ બીજાઓ વડે આરાધાય છે, એટલે કે આપને ઓળખીને જે આપના
દર્શન–સ્તવન ધ્યાન કરે છે તે પણ આપના જેવો જ થઈ જાય છે, ને બીજા જીવો તેને ભક્તિ વડે આરાધે છે.
નથી. અંતરમાં લીન થઈને જ્યારે અમે સર્વજ્ઞ થઈશું ત્યારે તો અમારું જ્ઞાન ત્રણ લોકમાં ફેલાઈ જશે–ત્રણ
લોકને જાણી લેશે; અને અત્યારે આ આંખથી સર્વજ્ઞને દેખતાં અમારો હર્ષ ત્રણ લોકમાં સમાતો નથી. પ્રભો!
ઉપયોગને અંતરમાં વાળીને ચૈતન્યચક્ષુથી જ્યારે ચિદાનંદ પરમાત્માને દેખશું તે વખતના પરમ અતીન્દ્રિય
આનંદની શી વાત!!
અતીન્દ્રિય આનંદની પ્રાપ્તિ થવાનું કહ્યું, સ્વરૂપમાં ઠરીને કેવળજ્ઞાન પામશું ત્યારે અનંત અપરિમિત આનંદને
પામશું,–એમ કહીને તેમાં ભક્તિનો વિકલ્પ તોડીને સ્વરૂપમાં ઠરવાની ભાવના પણ કરી.
*
વાંચવું– “આ રીતે આચાર્ય પરમેષ્ઠીનું સ્વરૂપ વર્ણવ્યું; તે આચાર્ય ભગવંતોને અમારા નમસ્કાર હો.”
આત્માને મોક્ષમાર્ગમાં” એમ વાંચવું.
PDF/HTML Page 20 of 25
single page version
हे ब्रह्मचारिन्!
हे सत्य–गवेपी!