PDF/HTML Page 1 of 55
single page version
PDF/HTML Page 2 of 55
single page version
પ્રાપ્તિ માટે શું–શું નથી કરતા?
દિનરાત તેમાં લાગ્યા રહે છે. તો જેણે
આત્મસ્વરૂપમાં જ સુખ ભાસ્યું છે તે
જીવ આત્મસ્વરૂપની પ્રાપ્તિ માટે શું–
શું નહિ કરે? દિન–રાત સતત ઉદ્યમ
વડે પરિણામને આત્મામાં જોડીને તે
જરૂર આત્મિક સુખને અનુભવશે.
PDF/HTML Page 3 of 55
single page version
PDF/HTML Page 4 of 55
single page version
* એ વીતરાગની વાણી વસ્તુની સ્વતંત્રતાને જાહેર કરે છે, અને સહકારી અનેક
મોક્ષને, નિમિત્તોને, એ બધાને સ્વીકારે છે. આવો સમ્યગ્દર્શનનો નિશ્ચય–વ્યવહાર
જૈનશાસનમાં છે.
છે, ને બાહ્યપદાર્થો–છદ્રવ્યો–નિમિત્તો તે બધા વ્યવહારસમ્યક્ત્વના વિષયો છે,
વ્યવહારસમ્યક્ત્વ તે બધાને સ્વીકારે છે, પણ નિશ્ચયસમ્યક્ત્વ શુદ્ધસ્વદ્રવ્યને જ
નિર્વિકલ્પપણે સ્વીકારીને તેમાં જ એકત્વ કરે છે.
શુદ્ધઆત્મા જ ઉપાદેય છે. અને ઉપાદેય કરવાથી જ સમ્યગ્દર્શનાદિ થાય છે.
મંગાવો. આપનાં બાળકોને બાલવિભાગના સભ્ય બનાવો.
PDF/HTML Page 5 of 55
single page version
પરિણમન થશે. શુદ્ધસ્વભાવની રુચિ કરતાં તારી પર્યાયમાં શુદ્ધતાનું પરિણમન થશે.
માટે પરદ્રવ્યનો પ્રેમ છોડીને તું સ્વદ્રવ્યનો પ્રેમ કર.
એવા અનંત ચતુષ્ટય સ્વભાવથી ભરેલો આત્મા તે સ્વદ્રવ્ય છે, ને એ સિવાયના અન્ય
પાંચ જડ દ્રવ્યો તે પરદ્રવ્ય છે, તેમજ રાગદ્વેષમોહાદિ જે વિકારીભાવો છે તે પણ ખરેખર
પરદ્રવ્ય છે, તેનો સંબંધ જો કે જીવ સાથે છે તોપણ ખરેખર તે સ્વદ્રવ્યનો સ્વભાવ નથી,
એટલે તે પણ પરદ્રવ્ય છે. આવા પરદ્રવ્યની પ્રીતિ તું છોડ, ને અનંતચતુષ્ટયથી ભરેલા
સ્વદ્રવ્યની પ્રીતિ તું કર.
ઓળખ્યું નહિ. સ્વદ્રવ્યને ન ઓળખે એટલે પરદ્રવ્યને પણ ખરેખર ઓળખે નહિ. કેમકે
ખરેખર જે પરદ્રવ્ય છે, જે સ્વદ્રવ્ય નથી તેને સ્વદ્રવ્ય માની લીધું–તો તેને સ્વદ્રવ્ય–
પરદ્રવ્યની વહેંચણી કરતાં આવડતી નથી.
એનાથી ભિન્ન બીજું બધું પરદ્રવ્ય છે–એમ અજ્ઞાની ઓળખતો નથી. હે આત્મા!
જ્ઞાનસ્વરૂપ તારો આત્મા રાગરૂપ નથી. તારું તો ‘જ્ઞાન’ છે, જ્ઞાનથી ભિન્ન કોઈ પદાર્થ
તારો નથી. માટે જ્ઞાનસ્વરૂપ આત્માની પ્રીતિ કર.
PDF/HTML Page 6 of 55
single page version
પહાડને ભસ્મ કરી નાંખે.–શુદ્ધઆત્માની પ્રીતિનું આવું મહાન સામર્થ્ય જાણીને, હે જીવ!
તું તેની પ્રીતિ કર...ને સદાય તેની ભાવના ભાવ.
ધ્યાનાગ્નિવડે સમસ્ત કર્મોને બાળી નાખે છે. રુચિના બળે જ્યાં ક્ષણમાત્ર પણ સ્વરૂપનું
ધ્યાન કર્યું ત્યાં અનંતા કર્મો બળીને ખાખ! જુઓ, આ શુદ્ધાત્માના પ્રેમનો મહિમા!
શુભરાગના પ્રેમવડે અનંતકાળથી જે હાથમાં ન આવ્યું, તે શુદ્ધાત્માની પ્રીતિવડે આંખના
ટમકારમાં હાથ આવશે. જ્યાં રુચિની દિશા પલટાવીને સ્વદ્રવ્ય સન્મુખ થયો ત્યાં
સ્વતત્ત્વમાં એકાગ્રતાવડે પરમ આનંદ પ્રગટે છે, ને રમતમાત્રમાં સર્વે કર્મો નષ્ટ થઈ
જાય છે. સ્વરૂપની કેલિમાં આનંદ કરતો કરતો અલ્પકાળમાં તે કેવળજ્ઞાન લેશે.
ચૈતન્યની કોઈ એવી અચિંત્ય તાકાત છે કે તે એક ક્ષણમાં કેવળજ્ઞાન લ્યે. જેની એક
ક્ષણની પ્રીતિમાં આટલી તાકાત તે સ્વભાવના મહિમાની શી વાત?
પ્રીતિ કર. આત્મા તો બેહદ આનંદનો નિધાન છે, એનામાં તો પરમ ચૈતન્યરસ ને
આનંદરસ ભર્યો છે. સોનું બનાવવાની ઋદ્ધિની કે બીજી કોઈ ઋદ્ધિની આ ચૈતન્યઋદ્ધિ
પાસે કાંઈ કિંમત
PDF/HTML Page 7 of 55
single page version
છે, એનાવડે પોતાની મહત્તા ભાસે છે તેને ચૈતન્યની મહત્તા ભાસતી નથી; એટલે તેને
આત્માની ખરી પ્રીતિ જાગતી નથી. ભાઈ, જો તારે આત્માની પ્રીતિ કરવી હોય તો
અન્ય સમસ્ત ઋદ્ધિની કે બહારનાં ડહાપણની પ્રીતિ છોડ, ને નિર્વિકલ્પ સમાધિવડે
કર્મરહિત તારું શુદ્ધસ્વરૂપ તને દેખાશે. એની પ્રીતિવડે તારો મોહ ક્ષણમાં છૂટી જશે, કર્મો
ક્ષણમાં ભસ્મ થઈ જશે ને પરમ આનંદનો અનુભવ થશે; ને એના ધ્યાનમાં એકાગ્ર
થતા અંતર્મુહૂર્તમાં કેવળજ્ઞાન થશે.
શો? આ ચાર ગતિના દુઃખ શા! –આમ જો તને ચાર ગતિનાં દુઃખનો ડર લાગ્યો હોય
ને આત્મિક આનંદની જિજ્ઞાસા જાગી હોય તો લોકસંબંધી સમસ્ત ચિન્તા છોડીને તારા
આત્મસ્વરૂપનું ચિન્તન કર....તારા અચિંત્ય–અપાર મહિમાને લક્ષગત કરીને
આત્મા જ્ઞાનસ્વભાવી છે, જગતના પદાર્થો
થાય એવો તેનો સ્વભાવ છે ને તારું જ્ઞાન એને જાણે
એવો તારો સ્વભાવ છે; પણ એ પદાર્થો તને રાગ–દ્વેષ
કરાવે એવો સ્વભાવ એનામાં નથી, ને એને જાણતાં
રાગદ્વેષ કરે એવો સ્વભાવ જાણનારમાં નથી. બસ,
‘જ્ઞાન’ માં તો વીતરાગતા જ છે. જે રાગદ્વેષ થાય છે
PDF/HTML Page 8 of 55
single page version
છે. મુનિઓના પેટામાં સમ્યગ્દ્રષ્ટિને પણ સુખ છે તે સમજી લેવું.
જગતના કોઈ વિષયોમાં નથી; તે સુખ તો સિદ્ધ ભગવંતોની જાતનું છે.
ગુણસ્થાનવાળા સમકિતી તે પણ સંત છે. તે સંત અનંતસુખના ધામ એવા નિજસ્વરૂપને
જાણીને તેને સદા ઉપાદેયપણે ધ્યાવે છે.
PDF/HTML Page 9 of 55
single page version
નથી. આવા આનંદનો અનુભવ જેને થાય તેને મોક્ષમાર્ગ થયો કહેવાય. મોક્ષમાર્ગ કહો
કે આનંદનો અનુભવ કહો.
મોક્ષમાર્ગ તો આનંદના વેદનરૂપ છે, બંધમાર્ગ તો દુઃખરૂપ છે.
પૂર્ણઆનંદસ્વરૂપ મોક્ષ, તેના કારણરૂપ જે મોક્ષમાર્ગ છે તે પણ આનંદરૂપ છે.
આનંદરૂપ છે, આનંદને અનુભવતા અનુભવતા તેઓ મોક્ષમાં ચાલ્યા જાય
છે.....આનંદમાં રમતા રમતા મોક્ષને સાધે છે. એ મુનિપણામાં દુઃખ નથી. મુનિપણામાં
જેને દુઃખ લાગે તેણે મોક્ષમાર્ગને જાણ્યો નથી. મુનિપણું એટલે તો છૂટકારાનો માર્ગ,
એમાં તે દુઃખ હોય કે સુખ? અતીન્દ્રિય સુખમાં જે ઝુલે એનું નામ મુનિ છે. મુનિ તો
અનંતસુખના ધામ એવા નિજાત્મામાં લીન થઈને આનંદના ઝરણાંને પીએ છે.
સુખબુદ્ધિ છે, એટલે સંયોગ વગરના મુનિ જાણે દુઃખી હશે એમ એને લાગે છે. એણે
નથી તો મુનિને ઓળખ્યા, કે નથી મોક્ષમાર્ગને જાણ્યો. અરે ભાઈ, વિષયો તરફની
મૃગતૃષ્ણાવાળા જીવો તો મોહાગ્નિમાં બળી રહ્યા છે, તે તો દુઃખી છે ને મુનિવરો બાહ્ય
સામગ્રી વગર પણ નિજસ્વરૂપના નિરાકૂળ આનંદને વેદી રહ્યા છે, સુખના દરિયામાં
ડૂબકી મારી છે, એના જેવું સુખી આ જગતમાં બીજું કોઈ નથી.
તેને સુખ કે આનંદ ક્્યાંથી થાય? એને મોક્ષમાર્ગ ક્યાંથી પ્રગટે? અનુકૂળ સંયોગવડે હું
સુખી છું એમ જે માને છે તે જીવ પોતાના સુખસ્વભાવનો અનાદર કરે છે; સંયોગથી હું
સુખી એનો અર્થ એ કે મારામાં સુખ નથી,–આવી બુદ્ધિવાળા જીવને આત્માનું સુખ કદી
મળે નહિ, તે સુખને માટે બાહ્યવિષયોમાં ઝાવાં નાખ્યા કરે ને દુઃખી જ થયા કરે સુખી
તો ત્યારે જ થાય કે બાહ્યવિષયોથી વિમુખ થઈને આત્મસ્વરૂપમાં ઊતરે.
PDF/HTML Page 10 of 55
single page version
ને જગતથી રાજી થવામાં જીવે અનંતકાળ ગુમાવ્યો, પણ એમાં કિંચિત્ સુખ નથી,
અંતર્મુખ રુચિવડે તારા આત્માને રાજી કર, ને આત્માના સ્વભાવથી જ તું રાજી થા, તો
તને સાચું સુખ અનુભવાશે. સંયોગવડે રાજી ન થા, રાગવડે રાજી ન થા, આનંદના
ભંડાર તારામાં ભર્યા છે તેના વડે તું રાજી થા, પ્રસન્ન થા, આનંદિત થા.
સ્વાદ લેવામાં મશગુલ થાય છે અનંતસુખના ધામમાં જે લલચાયા તે સંસારના કોઈ
વિષયસુખોથી લલચાય નહિ. સંસારના પદાર્થોની લાલસા એને છૂટી ગઈ ને ચૈતન્યના
આનંદના અનુભવની ઉત્કૃષ્ટ લાલસા પ્રીતિ) જાગી, તેમાં મશગુલ થઈ–એકાગ્ર થઈ
અતીન્દ્રિય આનંદને અનુભવે છે. તે જ સુખી છે.
અદ્ભુત સુખ જિનવરોને મુનિદશામાં હોય છે તે સુખ વીતરાગભાવનામાં પરિણત
મુનિઓ નિજ શુદ્ધાત્માને જાણતા થકા અનુભવે છે, ને સમ્યગ્દ્રષ્ટિ પણ સ્વાનુભવમાં
એવા જ સુખને અનુભવે છે.
તો તીર્થંકર થનાર જીવને પણ આકુળતા છે, ને જ્યારે તે પોતાના સ્વભાવમાં લીન થાય
છે ત્યારે વીતરાગભાવનામાં તેમને પરમસુખ અનુભવાય છે. તીર્થંકરના આનંદનો
દાખલો આપીને કહે છે કે જે જીવ નિજસ્વરૂપમાં લીન થાય છે તે જીવને તીર્થંકર જેવું જ
સુખ થાય છે. સ્વરૂપમાં લીન થતાં તીર્થંકરને વધુઆનંદ ને બીજાને થોડો આનંદ એમ
નથી. એક તીર્થંકર દીક્ષા લઈને નિજસ્વરૂપમાં લીન થાય, ને એક કઠિયારો દીક્ષા લઈને
નિજસ્વરૂપમાં લીન થાય, તે બંનેને સરખો આનંદ છે, જેવો આનંદ તીર્થંકરને છે એવો
જ આનંદ કઠિયારાને છે, કેમકે બંનેનો આનંદ સામગ્રીથી પાર છે, બંનેનો આનંદ
સ્વભાવથી પ્રગટેલો છે. જે કોઈ જીવ નિજસ્વરૂપમાં લીન થાય તે દરેક જીવને આવો
આનંદ પ્રગટે છે, તેમાં બહારની સગવડતા અગવડતાના ભેદે કાંઈ ભેદ નથી. માટે હે
જીવ! તું સામગ્રીનો મોહ છોડીને સુખના ધામ એવા તારા આત્મસ્વરૂપની રુચિ કર;
અતીન્દ્રિય આનંદથી ભરપૂર ભગવાનને તારા નયનોમાં વસાવ.
PDF/HTML Page 11 of 55
single page version
બીજો જીવ તીર્થંકર થઈને મોક્ષ પામે, તેથી કાંઈ બંનેના આનંદમાં જરાય ફેર નથી,
આનંદ બંનેનો સરખો છે. અહો, અમે અમારા સ્વરૂપમાં જ્યારે લીન થઈને છીએ ત્યારે,
અનુભવીએ છીએ. ચાર જ્ઞાનધારી જીવ જેવા આનંદને અનુભવે તેવા જ આનંદને મતિ
શ્રુતજ્ઞાની પણ સ્વાનુભવમાં અનુભવે છે. આ રીતે આત્માના આનંદને અનુભવતા–
અનુભવતા ધર્મી જીવ મોક્ષને સાધે છે. અજ્ઞાનીને એવા આનંદના નમુનાની પણ ખબર
નથી સમ્યગ્દર્શન થતાં એવા આનંદનો નમુનો અનુભવમાં આવી જાય છે, સિદ્ધના ને
એના આનંદની એક જ જાત છે. આવો જેને અનુભવ છે તે જ જીવ સુખી છે.
સદાય બની જ રહ્યા છે. હાલમાં રોજ–બરોજ ઝડપભેર એવા મોટા
સંસારનું અસારપણું તથા ક્ષણભંગુરપણું જોરશોરથી પ્રસિદ્ધ કરી
રહ્યા છે,–જેનું સ્વરૂપ વિચારતાં સંસારમાંથી મુમુક્ષુનું ચિત્ત એકદમ
હટીને સ્વરૂપનું શરણ શોધવા તત્પર બને છે. સંસારનું આવું
અસ્થિર સ્વરૂપ જાણીને સંતો વેગપૂર્વક વૈરાગ્યપંથે વળ્યા.....ને
નિજસ્વરૂપમાં ઢળ્યા. દુનિયાને
નથી.....મરણથી બચાવનાર એક જ વસ્તુ છે...... અને તે
રત્નત્રયધર્મ.
PDF/HTML Page 12 of 55
single page version
આત્માને પ્રતીતમાં લીધો તે શ્રદ્ધાની કિંમત છે, જે જ્ઞાને સ્વસન્મુખ થઈને આત્માને
જાણ્યો તે જ્ઞાનની કિંમત છે, ને જે ચારિત્ર સ્વસન્મુખ થઈને સ્વરૂપમાં ઠર્યું તે ચારિત્રની
કિંમત છે.–આવા સમ્યગ્દર્શન–જ્ઞાન–ચારિત્ર તે કિંમતી છે તેથી તે ત્રણને રત્ન કહ્યાં છે;
મોક્ષમાર્ગમાં તો આવા રત્નત્રય છે. એ રત્નોની જ ખરી કિંમત છે. વ્યવહારના
વિકલ્પોની કે બહારનાં જાણપણાની ખરી કિંમત નથી.
અંતરની ચૈતન્ય વસ્તુનું વિસ્મય લાવીને તેને દેખે જાણ–અનુભવ.–એ જ રત્નત્રયરૂપ
સ્વસમયમાં સ્થિતિ છે. શુદ્ધ રત્નત્રય તે અતીન્દ્રિય આનંદમય છે, અતીન્દ્રિય આનંદ
તેમાં નીતરે છે. આવા રત્નત્રયમાં સ્થિત, અતીન્દ્રિય આનંદ સાથે તન્મય એવો આત્મા
જ ઉપાદેય છે. અભેદ રત્નત્રયવડે જ તે ઉપાદેય થાય છે, વિકલ્પવડે તે ઉપાદેય થતો
નથી.
પરિણામની જ કિંમત છે.
PDF/HTML Page 13 of 55
single page version
ચૈતન્યના અતીન્દ્રિય આનંદના ચારા ચરવામાં એવો મશગુલ છે કે ઊંચું માથું કરીને
બહારમાં જોતો નથી, વિકલ્પનું ઉત્થાન અંદરમાં થતું નથી. પોતે પોતામાં લીન થઈને
આવા પરિણામ તે જ ખરા કિંમતી પરિણામ છે.
* વૈરાગ્યમાં અનુપમ સુખ છે.
* ‘જીવ રકત બાંધે કર્મને, વૈરાગ્યપ્રાપ્ત મુકાય છે’
* ‘સુખકી સહેલી હૈ અકેલી ઉદાસીનતા; અધ્યાત્મની જનની તે ઉદાસીનતા.’
* ‘જ્ઞાનકલા જિસકે ઘટ જાગી તે જગમાંહિ સહજ વૈરાગી’
* વૈરાગ્યવંત જીવને ક્્યાંય ભય નથી, તે સર્વત્ર નિર્ભય છે.
* વૈરાગ્યરૂપી બખ્તર સર્વપ્રસંગે જીવને કષાયોથી બચાવે છે.
* ‘તેથી ન કરવો રાગ જરીયે ક્્યાંય પણ મોક્ષેચ્છુએ....’
* સાચા વૈરાગ્ય વગર જ્ઞાનનું પરિણમન થતું નથી.
* રાગથીવિરકત થઈને પરિણતિનો વેગ સ્વભાવ તરફ વળ્યો
એજ સાચો વૈરાગ્ય.
* અસ્તિ–નાસ્તિની જેમ જ્ઞાન ને વૈરાગ્ય મોક્ષમાર્ગમાં એકબીજાના
જોડીદાર છે. એવા વૈરાગ્યપરિણત સન્તોને નમસ્કાર હો.
PDF/HTML Page 14 of 55
single page version
અંતર્મુખઅનુભૂતિવડે જાણે તો આનંદસહિત સમ્યકત્વાદિ થાય છે.
સાચી ઓળખાણ તેને થતી નથી. શરીરથી કે રાગથી જ્ઞાનીને ઓળખવા તે સાચી
ઓળખાણ નથી, જ્ઞાની તો જ્ઞાનપરિણતિવાળા છે. એ રીતે સર્વજ્ઞભગવાનને પણ ત્યારે
જ ખરેખર ઓળખાય છે કે જ્યારે પોતે ઈન્દ્રિયાતીત થઈને પોતાના જ્ઞાનસ્વભાવને
અનુભવમાં લ્યે; રાગથી ને ઈન્દ્રિયોથી પાર પોતાના જ્ઞાનસ્વભાવના અંતર્મુખ અનુભવ
જ્ઞાનીની કે કેવળીની સાચી ઓળખાણ જીવે કદી કરી નથી. બહિરાત્માને પોતામાં
દેહબુદ્ધિ હોવાથી બીજા આત્માઓને પણ તે દેહબુદ્ધિથી જ દેખે છે.
થાય છે. ઉપાદેય એટલે સર્વ પ્રકારે આરાધવા યોગ્ય; શ્રદ્ધાથી, જ્ઞાનથી, ચારિત્રથી સર્વ
પ્રકારે શુદ્ધ આત્મા જ સેવવા યોગ્ય છે, એટલે એનાથી ભિન્ન બીજા કોઈ ભાવ કોઈ
પ્રકારે સેવવા યોગ્ય નથી–એમ પણ તેમાં આવી ગયું.
પર્યાયમાં તે આનંદ ઉલ્લસે છે. આવો શુદ્ધ આત્મા તે જ ભૂતાર્થ આત્મા છે, ને તેના
સેવનથી જ સમ્યગ્દર્શનાદિ થાય છે.
PDF/HTML Page 15 of 55
single page version
દ્રષ્ટિ કહો કે ભૂતાર્થસ્વભાવની દ્રષ્ટિ કહો, તે જ સમ્યગ્દર્શન છે. સાચા આત્માને જાણ્યા
વગર સમ્યગ્દર્શન કેમ થાય?
ઉપાદેય કરતાં સાચો આત્મા શ્રદ્ધામાં–જ્ઞાનમાં આવે છે.–આનું નામ ધર્મ, ને આનું નામ
મોક્ષમાર્ગ.
વિષયકષાયોમાં લીન વર્તે છે, શુદ્ધાત્માના આનંદને તે અનુભવી શકતો નથી, સ્વભાવને
આધીન થાય તો સમ્યક્ પરિણામ થઈને આનંદનો અનુભવ થાય; પણ સ્વભાવને
ભૂલીને વિષયકષાયને આધીન થયો એટલે પરવશ થઈને દુઃખને જ અનુભવે છે.
સ્વભાવની સન્મુખ થાય ને દુઃખ રહે એમ બને નહિ, કેમકે દુઃખ આત્માના સ્વભાવમાં
નથી, આત્માના સ્વભાવમાં તો સુખ જ ભર્યું છે, આનંદ જ ભર્યો છે. એકવાર આવા
આત્માને અનુભૂતિમાં લે.
તત્ક્ષણે જ આવી આત્માની અનુભૂતિ થાય છે. ને આવી અનુભૂતિ કરે ત્યારે રાગથી
પાર સાચા આત્માની ખબર પડે, ત્યારે સર્વજ્ઞની ને સાધક સન્તોની સાચી ઓળખાણ
થાય, ને મોક્ષતત્ત્વને ખરેખર ત્યારે જ જાણ્યું કહેવાય.
PDF/HTML Page 16 of 55
single page version
ને રાગનો જ અભ્યાસ તેં કર્યો છે. હવે તેની દિશા ફેરવીને સ્વતત્ત્વને ધ્યેય બનાવવાની
આ વાત છે.
આત્માને ચેતવાનું (અનુભવવાનું) કામ કરે છે. બહારના જાણપણાનો ઉઘાડ ઓછો–
વધારે હોવો તે કાંઈ જ્ઞાનચેતનાનું કાર્ય નથી; જ્ઞાનચેતના તો અંર્તમુખ કામ કરે છે,
આત્માને તે લક્ષગત કરે છે. અંતર્મુખ જ્ઞાનચેતનાવડે આત્માના આનંદના ખજાના ધર્મી
જીવે ખોલી નાખ્યા છે, ને તેને જ ધ્યેય બનાવ્યું છે. ધર્મીની દ્રષ્ટિ નિત્ય નિજાત્માને જ
સ્પર્શે છે, રાગને તે સ્પર્શતી નથી. સ્પર્શે છે એટલે વેદે છે, અનુભવે છે, તેમાં એકતા કરે
છે. પહેલાં અજ્ઞાનમાં વિકારને જ વેદતો, તેને જ આત્માપણે જાણતો, તેને બદલે હવે
ધ્યેયને પલટાવી નાંખ્યું ને જ્ઞાનચેતના વડે વિકારથી પાર એવા શુદ્ધઆત્માનું વેદન કર્યું,
તેને જે નિજસ્વરૂપ જાણ્યું, તેને જ ધ્યેય બનાવ્યું.
હે જીવ! તારે આનંદની પ્રાપ્ત કરવી હોય તો તું પણ તારા આવા આત્માને ધ્યેય
PDF/HTML Page 17 of 55
single page version
શુદ્ધબોધથી રહિત છે, ને સમ્યક્ત્વથી શૂન્ય છે. એવા અજ્ઞાની જીવનો શું અપરાધ છે, ને તે
અપરાધનું ફળ શું છે,–તે બતાવીને આચાર્યદેવ કરુણાપૂર્વક જીવોને તે અપરાધથી છોડાવે છે.
પુદ્ગલકી જોરાવરી,
વરતે આતમરામ. (૬૨)
PDF/HTML Page 18 of 55
single page version
PDF/HTML Page 19 of 55
single page version
સંયોગ અશુદ્ધતા કરાવે છે–એમ અજ્ઞાની માને છે. ‘પર્યાયની શક્તિ’ એટલે પર્યાયની તે
વિકાર નથી કરાવતું, છતાં તેના ઉપર અજ્ઞાની કલંક નાખે છે કે તેં મારામાં અશુદ્ધતા કરી.–એ
એ બંને મારા જ પુરુષાર્થનું કામ છે–એમ જે સમજે તે સ્વપુરુષાર્થ દ્વારા અશુદ્ધતા ટાળીને
PDF/HTML Page 20 of 55
single page version
સમયસાર–કલશ ૨૧૧ ઉપર પૂ. ગુરુદેવના
ગતાંકમાં આવેલ છે. તેમાં, વસ્તુસ્વરૂપથી કર્તા–
કર્મપણું એક જ વસ્તુમાં હોય છે–એવી સ્વતંત્રતાની
ઘોષણા કરતાં એમ બતાવ્યું કે (૧) વસ્તુના જે
પરિણામ છે તે જ ખરેખર કર્મ છે; અને (૨) તે
પરિણામ વસ્તુનાં જ છે, બીજાનાં નહિ. ત્યાર
પછીના બીજા બે બોલ અહીં આપવામાં આવ્યા છે.
વસ્તુસ્વરૂપની આવી સ્વતંત્રતા સમજતાં, ભેદજ્ઞાન
થઈને સ્વદ્રવ્યાશ્રિત મોક્ષમાર્ગ પ્રગટે છે.
શૂન્યમાંથી કોઈ કાર્ય ઉત્પન્ન થઈ જાય એમ બનતું નથી.