PDF/HTML Page 1 of 53
single page version
PDF/HTML Page 2 of 53
single page version
તેને તું આદરણીય જાણ; એ મહાસુંદર ને સુખરૂપ છે.
જગતનો સર્વોત્કૃષ્ટ રાજા એવા આત્માને તું સ્વાનુભવગમ્ય
કર. તારો આત્મરાજા જ તને આનંદ દેનાર છે, બીજું કોઈ
તને આનંદ દેનાર નથી. આત્માનો આનંદ જેણે અનુભવ્યો
છે તે ધર્માત્માનું ચિત્ત બીજે ક્યાંય ઠરતું નથી, ફરીફરીને
આત્મા તરફ જ વળે છે. આત્માનું અસ્તિત્વ જેમાં નથી,
આત્માનું સુખ જેમાં નથી, આત્માનું જીવન જેમાં નથી,
એવા પરદ્રવ્યોમાં ધર્મીનું ચિત્ત કેમ ચોંટે? આનંદનો સમુદ્ર
PDF/HTML Page 3 of 53
single page version
તેમ આ જગતરૂપી જે મોટી દુકાન, તે જડ–ચેતન સમસ્ત પદાર્થોથી ભરેલી છે,
PDF/HTML Page 4 of 53
single page version
છે. સાધક પોતાના જ્ઞાનમાં સિદ્ધભગવંતોને સ્થાપીને (પ્રતીતમાં
લઈને) કહે છે કે પ્રભો! આવો...પધારો...મારા જ્ઞાનના આંગણે
આપ બિરાજો.... સાધકપણાના મારા મંગલ ઉત્સવમાં આપને હું
આમંત્રણ આપું છું. જેમ લગ્ન વખતે સાથે મોટા માણસોને તેડી
જાય છે–જેથી વચ્ચે કાંઈ વિઘ્ન ન આવે. તેમ અહીં લગ્ન એટલે
આત્માની લગની લગાડીને, સ્વરૂપની સંધિપૂર્વક સિદ્ધપદને સાધતાં
સાધતાં સાધક પોતાની સાથે સાક્ષી તરીકે પંચપરમેષ્ઠી ભગવંતોને
રાખે છે...પંચપરમેષ્ઠીને સાથે રાખીને અપ્રતિહતપણે મોક્ષલક્ષ્મીને
વરે છે. જુઓ, આ પ્રતિષ્ઠા–મહોત્સવ છે, તેમાં મંગળ તરીકે અહીં
આત્મામાં સિદ્ધ પ્રભુની પ્રતિષ્ઠા થાય છે. હે પ્રભો! હું મારી
મોક્ષલક્ષ્મીને સાધવા તૈયાર થયો છું તેમાં શુદ્ધાત્માની પ્રતીત કરીને,
જ્ઞાનની નિર્મળદશામાં આપને સાથે રાખું
PDF/HTML Page 5 of 53
single page version
સિદ્ધોને ઓળખીને તેમનો આદર કર્યો –તે અપૂર્વ મંગળ છે.
PDF/HTML Page 6 of 53
single page version
PDF/HTML Page 7 of 53
single page version
PDF/HTML Page 8 of 53
single page version
રાજાઓની ઉછામણી તો એક ઘડીકમાં થઈ ગઈ ને વધુ ને વધુ માગણી પણ ચાલુ રહી.
રાત્રે ૧૦૦ રાજાઓની ભવ્ય રાજસભા થઈ હતી. પિતાજી વગેરેએ લગ્ન માટે
પારસકુમારને કહ્યું પણ વૈરાગી પારસકુમારે આયુ વગેરેની અલ્પતા જાણીને તેનો
અસ્વીકાર કર્યો. બીજે દિવસે (માહ સુદ ૮) સવારમાં અયોધ્યાના રાજદૂત દ્વારા
અયોધ્યાપૂરીનું ને ત્યાં થયેલા તીર્થંકરોનું વર્ણન સાંભળતાં પ્રભુને જાતિસ્મરણ સહિત
વૈરાગ્ય થયો ને મુનિદશા લેવા તૈયાર થયા. લૌકાંતિક દેવોએ આવીને સ્તુતિ કરી તથા
વૈરાગ્યને અનુમોદન આપ્યું...ને ઈન્દ્રો પ્રભુનો દીક્ષામહોત્સવ કરવા વનમાં લઈ ગયા.
દીક્ષાયાત્રા ઘણી મહાન હતી; છ સાત હજાર ભક્તો પ્રભુની સાથે સાથે દીક્ષાવનમાં જઈ
રહ્યા હતા. “
દશાની ભાવનાનું ખૂબ ઘોલન કર્યું...મુનિદશાનો આવો મહિમા સાંભળતાં શ્રોતાજનો
મુગ્ધ થઈ જતા હતા. દીક્ષા પછી મુનિભક્તિ થઈ હતી. દીક્ષાના આ વૈરાગ્ય પ્રસંગે અનેક
ભાઈ–બહેનોએ બ્રહ્મચર્યપ્રતિજ્ઞા અંગીકાર કરી હતી; તેમાં ફત્તેપુર દિ. જૈન પાઠશાળાના
શિક્ષિકાબહેન લલિતાબેન (ઉ. વ. ૩૦) જેઓ બાલબ્રહ્મચારી છે–તેમણે પણ આજીવન
બ્રહ્મચર્યપ્રતિજ્ઞા લીધી હતી. રાત્રે ચિત્રોદ્વારા પાર્શ્વનાથપ્રભુના પૂર્વભવોનું દિગ્દર્શન પં.
શ્રી નાથુલાલજીએ કરાવ્યું હતું. વેર સામે ક્ષમાનું ઉત્તમ ઉદાહરણ પાર્શ્વનાથપ્રભુના
જીવનમાં છે, ક્ષમાનો મહાન બોધ એ જીવન આપી રહ્યું છે. અનેક ભવ સુધી ક્રોધપૂર્વક
ઉપસર્ગ કરવા છતાં અંતે પારસપ્રભુની પરમક્ષમા પાસે એ કમઠના ક્રોધની હાર થાય છે,
ને ઘોરાતિઘોર ઉપદ્રવ સામે પણ અડગ આત્મધ્યાનમાં મગ્ન પાર્શ્વનાથપ્રભુ જ્યારે
કેવળજ્ઞાન પામે છે ત્યારે કમઠનો જીવ (સંવરદેવ) ક્રોધ છોડી પશ્ચાત્તાપપૂર્વક પ્રભુ પાસે
ક્ષમા માંગે છે ને અંતે ધર્મ પામે છે–‘પારસના સંગે એ પથરો પણ સુવર્ણ બની જાય છે.’
–પારસપ્રભુના જીવનના ક્ષમાપ્રેરક પ્રસંગો ધૈર્ય, ક્ષમા ને ધર્મદ્રઢતા જગાડતા હતા. –
આઠદશ હજાર માણસોની સભા થતી હતી.
કર્યું. આહારદાનની ખુશાલીમાં એકકોર રત્નવૃષ્ટિ થઈ તો બીજીકોર દાનનો વરસાદ
PDF/HTML Page 9 of 53
single page version
ભક્તિથી અંકન્યાસના મંત્રાક્ષર લખ્યા. લગભગ ૨પ જિનબિંબોની પ્રતિષ્ઠા થઈ. બપોરે
કેવળજ્ઞાનકલ્યાણક તથા સમવસરણની રચના વગેરે થયું. રાત્રે ભક્તિ–ભજન વગેરે
થયું.
યોગનિરોધ કરીને નિર્વાણ પામે છે, ઈન્દ્રો નિર્વાણકલ્યાણકનો ઉત્સવ ઉજવે છે, તથા
યાત્રિકો સમ્મેદશિખર તીર્થની યાત્રા કરે છે–એ બધા દ્રશ્યો જોતાં આનંદ થતો હતો. આ
રીતે પાર્શ્વપ્રભુના જયકારપૂર્વક પંચકલ્યાણક પૂર્ણ થયા. –તે જગતને મંગલરૂપ હો.
હતું. વીસ હજાર ઉપરાંત માણસોની ભીડ ચારેકોર ઉભરાતી હતી; હિંમતનગરની
જનતાનો મોટો ભાગ પ્રભુપ્રતિષ્ઠાનો ઉત્સવ જોવા ઉમટ્યો હતો. મંગલપ્રતિષ્ઠાની મંગલ
ઘડી આવી, ગુરુદેવે સુહસ્તે મંગલસ્વસ્તિક કર્યા ને પછી અત્યંત ભક્તિપૂર્વક પ્રભુચરણને
હસ્ત લગાવીને પ્રતિષ્ઠાનો પ્રારંભ કર્યો. હજારો ભક્તોના હર્ષનાદથી મંદિર ગૂંજી ઊઠયું,
મંગલ વાજાં વાગવા માંડ્યાં, હેલિકોપ્ટરે પુષ્પવૃષ્ટિ કરીને આકાશ ગજાવી મૂક્યું.
લગભગ બે કલાક સુધી આકાશમાંથી જિનમંદિર ઉપર પુષ્પવૃષ્ટિ થઈ, જુદા જુદા
ભક્તજનો હેલિકોપ્ટરમાં બેસીને પુષ્પવૃષ્ટિ કરતા હતા–એ દ્રશ્ય દેખીને વાતાવરણ
ઉત્સાહમય બની જતું હતું. તેમાંય જ્યારે પૂ. બેનશ્રી ચંપાબેન અને પૂ. બેન શાન્તાબેન
એ બંને પવિત્ર બહેનોએ હેલિકોપ્ટરમાં બેસીને આકાશમાંથી જિનમંદિર ઉપર પુષ્પવૃષ્ટિ
કરી...ત્યારે તો પ્રભુના કલ્યાણક પ્રસંગની રત્નવૃષ્ટિનાં દ્રશ્યો તાજા થતા હોય–એમ
ભક્તો આનંદિત થતા હતા. વીસથી પચીસ હજાર જેટલા માણસોના અત્યંત
ઉલ્લાસભર્યા વાતાવરણ વચ્ચે જિનેન્દ્ર ભગવંતોની પ્રતિષ્ઠા થઈ. મૂળનાયક ભગવાન
મહાવીર પ્રભુની પ્રતિષ્ઠા ઝીંઝવાના ભાઈશ્રી પોપટલાલ હાથીચંદ તથા જાંબુડીના
ભાઈશ્રી લીલાચંદ પદમશીએ (રૂા. પ૩પ૦૧ માં ઉછામણી લઈને) કરી હતી. બાજુમાં
શ્રી ચંદ્રપ્રભ ભગવાનની પ્રતિષ્ઠા (રૂા. ૧૮પ૦૧ માં ઉછામણી લઈને) નનાનપુરના
ભાઈશ્રી સોમચંદ હેમચંદે કરી હતી; પદ્મપ્રભુની પ્રતિષ્ઠા (રૂા. ૧૮પ૦૧ માં ઉછામણી
લઈને) નનાનપુરના ભાઈશ્રી છબાલાલ નેમચંદે કરી હતી. અને ઉપરના
PDF/HTML Page 10 of 53
single page version
ઉછામણી લઈને) તલોદના ભાઈશ્રી કોદરલાલ હાથીચંદે કરી હતી. આ ઉપરાંત બીજા
ભગવંતોની તેમ જ જિનવાણી માતાની અને મંદિરના કલશ–ધ્વજની ઉછામણી પણ
બીજા ભાઈઓએ ઘણા ઉત્સાહપૂર્વક લીધી હતી. આમ ઘણા જ ઉત્સાહપૂર્વક સૌએ
પ્રતિષ્ઠામાં ભાગ લીધો હતો. જિનબિંબપ્રતિષ્ઠા પછી જિનમંદિર ઉપર સવાપાંચ ફૂટ
જેટલો ઉન્નત સોનેરી કળશ તથા ધ્વજ ચઢાવવામાં આવ્યા...ને કળશ–ધ્વજથી ભવ્ય
જિનમંદિર ખૂબ જ શોભી ઊઠ્યું. આ બધી વિધિ દરમિયાન જિનમંદિરના શિખરની
એકદમ નજીક આવીને હેલિકોપ્ટર–વિમાન આકાશમાંથી પુષ્પવૃષ્ટિ કર્યા જ કરતું હતું...ને
ભક્તો આનંદથી એ પુષ્પોને ઝીલવા પ્રયત્ન કરતા હતા.
કર્યું. પંડિતજીએ ફરીને પણ કહ્યું કે જો જિનકા મત હૈ વોહી કાનજીકા મત હૈ, દિગંબર
જૈનધર્મકી આપકે દ્વારા મહાન પ્રભાવના હૂઈ હૈ ઔર હો રહી હૈ. ત્યારબાદ ઉત્સવની
પૂર્ણતાના ઉપલક્ષમાં ભગવાન જિનેન્દ્રદેવની ભવ્ય રથયાત્રા નીકળી હતી, ઘણા
ઉલ્લાસપૂર્વક આખી નગરીમાં રથયાત્રા ફરી હતી, ને પારસપ્રભુના રથના સારથી તરીકે
પૂ. શ્રી કહાનગુરુ શોભતા હતા. રથયાત્રાની શોભા જોવા આખું નગર ઉમટ્યું હતું. રાત્રે
જિનમંદિરમાં ભક્તિ થઈ હતી.
આસપાસના ઘણા મુમુક્ષુ ભાઈઓનો ખૂબ જ ઉમંગભર્યો સાથ ને સહકાર મળ્યો હતો.
દેશભરમાંથી દશહજાર ઉપરાંત ભક્તજનોએ આવીને ઉત્સવને શોભાવ્યો હતો.
ફત્તેપુરના ભાઈશ્રી બાબુભાઈએ પણ હરેક પ્રકારની વ્યવસ્થામાં દોરવણી આપીને સૌના
ઉત્સાહમાં બળ પૂર્યું હતું.
પ્રસ્થાન કર્યું... વચ્ચે ઓમકારનદી આવી. સોનગઢ જેમ જેમ નજીક આવતું ગયું તેમ
તેમ શાંત હૃદયોર્મિઓ જાગવા લાગી....ચાર વાગે સોનગઢ આવ્યા...ગુરુદેવે
PDF/HTML Page 11 of 53
single page version
અરે, અબ તો સમઝ લે તૂં, ચલા સંસાર જાતા હૈ
રતન આતમ કો મૂરખ કાંચ બદલે ક્યોં બિકાતા હૈ?
PDF/HTML Page 12 of 53
single page version
PDF/HTML Page 13 of 53
single page version
PDF/HTML Page 14 of 53
single page version
અદ્ભુત ‘આત્મવૈભવ’ દેખાડ્યો છે, તેનો થોડોક નમૂનો જિજ્ઞાસુઓને
જરૂર ગમશે. (આત્મવૈભવ પુસ્તક ધીમે ધીમે છપાઈ રહ્યું છે.
લક્ષ્મણની મૂર્છા દૂર થવા લાગી; તેમ શલ્યરહિત એવી વિ–શલ્યા જ્ઞાનપરિણતિ જ્યાં
પ્રગટી ત્યાં બધા ગુણોમાંથી મિથ્યાપણાની મૂર્છા ઊતરી ગઈ ને બધા ગુણો સ્વશક્તિની
સંભાળ કરતા જાગ્યા. વિશલ્યા પૂર્વભવમાં ચક્રવર્તીની પુત્રી હતી; એકવાર જંગલમાં
અજગર તેને ગળી ગયો; તેનું અડધું શરીર અજગરના મુખમાં ને અડધું બહાર હતું.
અજગરના મોઢામાંથી તેને છોડાવવા ચક્રવર્તીએ ધનુષ્યબાણ તૈયાર કર્યા, પણ
વિશલ્યાના જીવે તેને અટકાવતાં કહ્યું–પિતાજી! હું તો હવે બચવાની નથી, મારા ખાતર
અજગરને ન મારશો. આ પ્રકારના શુભ પરિણામના ફળમાં તે વિશલ્યાને એવી ઋદ્ધિ
હતી કે તેના સ્નાનના જળના છંટકાવથી ગમે તેવું વિષ કે મૂર્છા ઊતરી જાય. આ
વિશલ્યા તે લક્ષ્મણની પત્ની થનાર હતી. જ્યારે રાજા રાવણ સાથેના યુદ્ધમાં રાવણની
શક્તિના પ્રહાર વડે લક્ષ્મણ મૂર્છિત થઈને ઢળી પડ્યા ને ચારેકોર હા–હાકાર થઈ ગયો;
રામચંદ્ર પણ હતાશ થઈ ગયા; હનુમાન વગેરે મોટામોટા વિદ્યાધર રાજકુમારો પણ બેઠા
હતા. જો સવાર સુધીમાં આનો ઉપાય ન મળે તો લક્ષ્મણના જીવવાની આશા ન હતી.
અંતે કોઈએ ઉપાય બતાવ્યો કે જો ‘વિશલ્યાદેવી’ ના સ્નાનનું જળ છાંટવામાં આવે તો
લક્ષ્મણ બચી જાય. પછી તો તરત જ વિશલ્યાને તેડાવી; તે નજીક આવતાંવેંત લક્ષ્મણને
લાગેલી રાવણની શક્તિ ભાગી, ને લક્ષ્મણજી પોતાની શક્તિ સહિત જાગ્યા. તેમ
ચૈતન્યલક્ષણી લક્ષ્મણ એવો આ આત્મા, તે અનાદિથી નિજશક્તિને ભૂલીને
મોહશક્તિથી બેભાન બન્યો છે, પણ જ્યાં શલ્યથી વિરહિત એવી નિઃશલ્ય–નિઃશંક
શ્રદ્ધારૂપી સમ્યક્ત્વશક્તિ જાગી ત્યાં મોહશક્તિઓ ભાગી, ને ચૈતન્યલક્ષી ભગવાન
આત્મા પોતાની અનંત
PDF/HTML Page 15 of 53
single page version
હવે તેનું સમ્યક્પરિણમન થતાં ફળ આવ્યું. એટલે નિર્મળ પર્યાય
PDF/HTML Page 16 of 53
single page version
જ આ દીક્ષાપ્રસંગ બન્યો હતો.
આરો નજીક આવતો હતો તેથી) કલ્પવૃક્ષો સુકાવા માંડ્યા, તેમની શક્તિ ઘટી ગઈ,
વગર વાવ્યે જે અનાજ ઊગતા તે પણ દુર્લભ થઈ ગયા ને પ્રજામાં રોગ વગેરે થવા
લાગ્યા; તેથી ભયભીત થઈને જીવવાની આશાથી પ્રજાજનો નાભિરાજા પાસે આવ્યા.
અને નાભિરાજાએ તેમને ભગવાન ઋષભદેવ પાસે મોકલ્યા.
ગરમીના અનેક ઉપદ્રવ થવા લાગ્યા; તો આ ઉપદ્રવથી અમારી રક્ષા થાય ને અમારી
આજીવિકા ચાલે એવો ઉપદેશ આપો, ને અમારા પર પ્રસન્ન થાઓ.
ભોગભૂમિનો કાળ પૂરો થઈને કર્મભૂમિ શરૂ થઈ છે. તેથી અસિ–મસિ–કૃષિ (અર્થાત્
રક્ષણ–વેપાર–ખેતી –લેખન) વગેરે કાર્યોની તથા જુદા જુદા ગામ–ઘર વગેરેની જેવી
રચના પૂર્વ અને પશ્ચિમ વિદેહક્ષેત્રમાં વર્તે છે તેવી અહીં પ્રવર્તાવવી યોગ્ય છે–જેથી
લોકોનું રક્ષણ અને આજીવિકા સુખપૂર્વક થાય.
PDF/HTML Page 17 of 53
single page version
કરીને અયોધ્યાપુરીની વચમાં મોટા જિનમંદિરની રચના કરી, તથા ચારે દિશામાં પણ
એકેક જિનમંદિરની રચના કરી. પછી સુકોશલ, અવંતી, વત્સ, પંચાલ, માલવ, રમ્યક,
કુરુ, કાશી, કલિંગ, અંગ, બંગ, કાશ્મીર, કચ્છ, સૌરાષ્ટ્ર, મહારાષ્ટ્ર, વિદર્ભ, કુરુજાંગલ,
કોંકણ, વનવાસ, આંધ્ર, કર્ણાટ, કૌશલ, કેરલ, શૂરસેન, વિદેહ, સિન્ધુ, ગાંધાર, કમ્બોજ,
કેકય વગેરે અનેક દેશોની તથા ગામ–નગરની રચના કરી. વિજયાર્ધપર્વતથી માંડીને
દક્ષિણ છેડામાં લવણસમુદ્ર સુધીના તે દેશોમાં પ્રજાજનોને વસાવીને રાજવ્યવસ્થા કરી.
ઈન્દ્રે પુર–નગરની રચના કરી તેથી ‘પુરંદર’ એવું તેનું નામ સાર્થક થયું.
આ રીતે ભગવાને છ–કર્મના ઉપદેશવડે કર્મયુગનો પ્રારંભ કર્યો તેથી તેઓ ‘કૃતયુગ’
અથવા ‘યુગકર્તા’ કહેવાયા, ને તેઓ જ સૃષ્ટિના બ્રહ્મા કહેવાયા. એ સિવાય બીજું કોઈ
બ્રહ્મા કે સૃષ્ટિકર્તા નથી. આ બધી રચના અષાડ વદ એકમના દિવસે થઈ. આ રચના
વડે પ્રજાનું પાલન કર્યું તેથી ભગવાન ‘પ્રજાપતિ’ કહેવાયા. પ્રજા સુખથી રહેવા લાગી.
શોભા અદ્ભુત હતી. રત્નોની રંગોળીથી શોભતા શ્રેષ્ઠ આનંદ–મંડપમાં, તીર્થોના પવિત્ર
જળથી ભરેલા સુવર્ણકળશવડે ભગવાનનો અભિષેક કર્યો. હિમવત્ પર્વત પરથી ગંગા
અને સિંધુ નદીના જળની ધારા પડતી હતી તેને વચ્ચેથી જ, (જમીન પર પડ્યા
પહેલાં) ઝીલીને તેનાવડે અભિષેક થયો હતો. શ્રી–હ્રી વગેરે દેવીઓ પણ પદ્મ વગેરે
સરોવરમાંથી પવિત્ર પાણી લાવી હતી; લવણસમુદ્રનું શ્રેષ્ઠ જળ તેમજ નંદીશ્વરદ્વીપની
નંદોત્તરા વગેરે વાવડીનું, ક્ષીરસમુદ્રનું, નંદીશ્વરસમુદ્રનું, ને અસંખ્ય યોજન દૂર એવા
સ્વયંભૂરમણસમુદ્રનું પણ જળ સોનાના દિવ્યકળશોમાં ભરી ભરીને દેવો લાવ્યા હતા, ને
તેનાવડે જગતગુરુ ભગવાન ઋષભદેવનો અભિષેક કર્યો હતો. ભગવાનનું શરીર તો
સ્વયં પવિત્ર હતું; એટલે તે જળવડે ભગવાનનું શરીર પવિત્ર
PDF/HTML Page 18 of 53
single page version
ઋષભદેવ બધા રાજાઓમાં સૌથી શ્રેષ્ઠ રાજા છે એમ સ્વીકારીને નાભિરાજા વગેરે મોટા
મોટા રાજાઓએ એક સાથે અભિષેક કર્યો, તેમજ અયોધ્યાના પ્રજાજનોએ પણ
સરયૂનદીનું જળ ભરીને ભગવાનના ચરણોનો અભિષેક કર્યો. ભરતક્ષેત્રના
વ્યન્તરદેવોના ઈન્દ્રોએ (માગધદેવ વગેરેએ) પણ ‘આ ભગવાન અમારા દેશના સ્વામી
છે’ એમ સમજીને પ્રીતિથી અભિષેક કર્યો; અભિષેક પછી સ્વર્ગલોકથી લાવેલા
વસ્ત્રાભૂષણ પહેરાવ્યા, અને નાભિરાજાએ પોતાના મસ્તક પરનો મહામુગટ ઉતારીને
ભગવાનના મસ્તકે પહેરાવ્યો; ને ઈન્દ્રે ‘આનંદ’ નામના નાટકવડે પોતાનો આનંદ
વ્યક્ત કર્યો.
(એટલે કે નવીન વસ્તુની પ્રાપ્તિ તથા મળેલી વસ્તુનું રક્ષણ–તેની) વ્યવસ્થા કરી; ને
‘હા! મા! તથા ધિક્’ એવા દંડની વ્યવસ્થા કરી. તથા હરિ (હરિવંશ) અકંપન
(નાથવંશ) કાશ્યપ (ઉગ્રવંશ) અને સોમપ્રભ (કુરુવંશ)–એ ચાર ક્ષત્રિયોને
મહામાંડલિક રાજા બનાવ્યા, ને, તેમની નીચે બીજા ચાર હજાર રાજાઓ હતા. ભગવાને
પોતાના પુત્રોને પણ યથાયોગ્ય મહેલ, સવારી વગેરે સંપત્તિ આપી. તે વખતે ભગવાને
લોકોને શેરડીનારસનો (ઈક્ષુ–રસનો) સંગ્રહ કરવાનું કહ્યું તેથી તેઓ ઈક્ષ્વાકુ કહેવાયા.
મોકલતો હતો.–આ સંસારમાં પુણ્યથી શું પ્રાપ્ત નથી થતું? પુણ્ય વગર સુખસામગ્રી
મળતી નથી. દાન, સંયમ, ક્ષમા, સન્તોષ વગેરે શુભ ચેષ્ટાવડે પુણ્યની પ્રાપ્તિ થાય છે.
સંસારમાં તીર્થંકરપદ સુધીના ઉત્તમ પદની પ્રાપ્તિ પુણ્ય વડે જ થાય છે. હે પંડિતજનો!
શ્રેષ્ઠ સુખની પ્રાપ્તિ અર્થે તમે ધર્મનું સેવન કરો. વાસ્તવિક સુખની પ્રાપ્તિ થવી તે ધર્મનું
જ ફળ છે. હે સુબુદ્ધિમાન! તમે સુખ ચાહતા હો તો શ્રેષ્ઠ મુનિઓને ભક્તિથી દાન દો,
તીર્થંકરોને નમસ્કાર કરીને તેમની પૂજા કરો, શીલ–વ્રતોનું પાલન કરો અને પર્વના
દિવસોમાં ઉપવાસાદિ કરો, શાસ્ત્રસ્વાધ્યાય કરો...સાધર્મીની સેવા કરો.
PDF/HTML Page 19 of 53
single page version
એવા ભગવાન ઋષભદેવે અયોધ્યાના રાજસિંહાસન ઉપર આરૂઢ થઈને સમુદ્રપર્યન્ત
સમસ્ત પૃથ્વીનું રાજ્ય કર્યુંર્.
માટે નૃત્ય પ્રારંભ કર્યું. અપ્સરાઓનું અદ્ભુત નૃત્ય ભગવાન નીહાળી રહ્યા હતા.
ગયા; હવે આ રાજ્ય અને ભોગોમાંથી ભગવાન ક્યા પ્રકારે વિરક્ત થાય! આમ
વિચારીને તે નૃત્યકારોમાં તેણે નીલાંજના નામની એક એવી દેવીને નીયુક્ત કરી કે જેનું
આયુષ્ય થોડી ક્ષણોમાં જ પૂરું થવાનું હતું. તે નીલાંજના દેવી હાવ–ભાવસહિત ફૂદરડી
નૃત્ય કરી રહી હતી, નૃત્ય કરતાં કરતાં જ તેનું આયુષ્ય પૂરું થતાં ક્ષણભરમાં તે અદ્રશ્ય
થઈ ગઈ. વીજળીના ઝબકારાની માફક તે દેવી અદ્રશ્ય થતાં, રંગમાં ભંગ ન થાય તે
માટે તરત જ ઈન્દ્રે એના જેવી જ બીજી દેવીને નૃત્યમાં ગોઠવી દીધી.–પરંતુ દિવ્ય
જ્ઞાનવંત ભગવાન તે જાણી ગયા, ને સંસારની આવી અધ્રુવતા દેખીને તત્ક્ષણ જ ભવ–
તન–ભોગથી અત્યંત વિરક્ત થયા ને વૈરાગ્યની બાર ભાવનાઓ ચિન્તવવા લાગ્યા.
ખરેખર તો મને પ્રતિબોધ પમાડવા માટે જ તે બુદ્ધિમાને યુક્તિ કરી છે. આ
નીલાંજનાદેવીના દિવ્ય શરીરની જેમ જગતના બધા પદાર્થો ક્ષણભંગુર છે, એનાથી હવે
મારે શું પ્રયોજન છે? એ ભોગોપભોગ તો ભારરૂપ છે. આવા અસાર સંસારને અને
ક્ષણિક રાજભોગને ધિક્કાર હો. આ રાજભોગને ખાતર મારો અવતાર નથી, પરંતુ
આત્માની પૂર્ણતાને સાધીને તીર્થંકર થવા મારો અવતાર છે.
PDF/HTML Page 20 of 53
single page version
કે મુક્તિની સખી જ આવી પહોંચી. મોક્ષમાં જ જેમનું ચિત્ત લાગેલું છે એવા તે
ભગવાનને આખું જગત શૂન્ય જેવું અસાર લાગતું હતું. ભગવાનના અંતઃકરણની
સમસ્ત ચેષ્ટાઓ ઉપરથી ઈન્દ્રે અવધિજ્ઞાનવડે જાણી લીધું કે ભગવાન હવે સંસારથી
વિરક્ત થઈ ગયા છે ને મુનિદશા માટે તત્પર થયા છે.
પૂર્વભવમાં સંપૂર્ણ શ્રુતજ્ઞાનના અભ્યાસી (શ્રુતકેવળી) હોય છે, ઘણા શાન્ત ને સર્વ
દેવોમાં ઉત્તમ હોય છે, તથા એકાવતારી હોય છે, લોકનો અંત પામ્યા હોવાથી અથવા
બ્રહ્મલોકના અંતમાં રહેતા હોવાથી તેઓ લોકાન્તિક કહેવાય છે. મુક્તિસરોવરના કિનારે
રહેલા તે દેવો સ્વર્ગના હંસ જેવા છે. તેમણે આવીને કલ્પવૃક્ષનાં ફૂલોવડે ભગવાનના
ચરણોમાં પુષ્પાંજલિ ચઢાવી ને સ્તુતિ કરી કે હે ભગવાન! મોહશત્રુને જીતવા માટે આપ
ઉદ્યમી થયા છો તે એમ સૂચવે છે કે ભવ્યજીવો પ્રત્યે ભાઈપણાનું કાર્ય કરવાનો આપે
વિચાર કર્યો છે. અર્થાત્ ભાઈની જેમ ભવ્ય જીવોની સહાયતા કરવાનો આપે વિચાર
કર્યો છે. હે જ્યોતિસ્વરૂપ દેવ! અમે આપને સમસ્ત ઉત્તમ કાર્યોના કારણ સમજીએ
છીએ. પ્રભો, કેવળજ્ઞાનના પ્રકાશવડે આપ અજ્ઞાનમાં ડુબેલા સંસારનો ઉદ્ધાર કરશો.
આપે દેખાડેલા ધર્મતીર્થને પામીને ભવ્યજીવો આ દુસ્તર સંસારસમુદ્રને રમતમાત્રમાં
તરી જશે. આપની વાણી ભવ્યજીવોના મનને પ્રફુલ્લિત કરશે. પ્રભો! આપ ધર્મતીર્થના
નાયક છો. મોહરૂપી કીચડમાં ફસાયેલા આ જગતને ધર્મરૂપી હાથનો સહારો દઈને આપ
શીઘ્ર ઉદ્ધાર કરશો. પ્રભો! આપ સ્વયંભૂ છો, મોક્ષનો માર્ગ આપે સ્વયં જાણી લીધો છે
ને અમને બધાને પણ આપ તે મુક્તિમાર્ગનો ઉપદેશ દેશો. પ્રભો! અમે તો આપને
પ્રેરણા કરનારા કોણ? આ તો માત્ર અમારો નિયોગ છે. આ ભવ્યચાતકો મેઘની માફક
આપના ધર્મામૃતની રાહ જુએ છે. પ્રભો! અત્યારનો કાળ આપના ધર્મરૂપી અમૃતને
ઉત્પન્ન કરવા માટે યોગ્ય છે, માટે હે વિધાતા! ધર્મની સૃષ્ટિ કરો. પ્રભો! અનેકવાર
ભોગવાઈ ચુકેલા ભોગોને હવે આપ છોડો. ફરીફરીને ગમે તેટલી વાર ભોગવવા છતાં
એ ભોગોના સ્વાદમાં કાંઈ નવીનતા આવી જતી નથી; માટે તે ભોગને છોડીને મોક્ષને
માટે ઊઠો ને ઉદ્યમવડે મોહશત્રુને જીતો.