PDF/HTML Page 1 of 45
single page version
PDF/HTML Page 2 of 45
single page version
સુખધામ અનંત સુસંત ચહી,
દિનરાત રહે તદ્ધ્યાન મહીં;
પ્રશાંત અનંત સુધામય જે,
પ્રણમું પદ તે વરતે જય તે.
PDF/HTML Page 3 of 45
single page version
PDF/HTML Page 4 of 45
single page version
વીરમાર્ગે તેઓ જઈ રહ્યા છે...એ માર્ગ આનંદકારી છે.
જાણે ધ્વનિ ઊઠતો હોય કે હે ભવ્ય! મારો માર્ગ ભરતક્ષેત્રમાં અત્યારે પણ જીવંત છે, ને એ
માર્ગ દેખાડનારા સાધકો પણ વિદ્યમાન છે, અહા, આજ અઢી હજાર વર્ષે પણ વીરનાથનો
જીવંતમાર્ગ અને તે માર્ગે દોરી જનારા સન્તો, –એમને દેખીને આનંદ થાય છે.
જંબુસ્વામી પણ એ જ માર્ગે આવ્યા, શ્રીધરસ્વામી વગેરે પણ એ જ માર્ગે સિદ્ધાલયમાં
આવ્યા.... ભદ્રબાહુસ્વામી ને ધરસેનસ્વામી, કુંદકુંદસ્વામી ને વીરસેનસ્વામી,
સમન્તભદ્રસ્વામી ને અમૃતચંદ્રસ્વામી વગેરે ઘણાય મુનિવરો પણ આપના જ માર્ગે
ઝડપભેર આવી રહ્યા છે...અમારા ગુરુ વગેરે અનેક સંતો પણ આત્મશ્રદ્ધાના બળે
આપના માર્ગે આવી રહ્યા છે...ને તેમની સાથે સાથે અમને પણ આપના જ માર્ગે દોરી
રહ્યા છે...અમારા માટે આ મહાન આનંદની વાત છે. અને અમે રોજ ભાવના ભાવીએ
છીએ કે–
PDF/HTML Page 5 of 45
single page version
વીતરાગભાવરૂપ મોક્ષમાર્ગ વડે મોક્ષને સાધ્યો, ને તમે પણ એ જ
માર્ગને આરાધો. –મોક્ષમાર્ગનો આવો મંગલ સન્દેશ ગુરુદેવે
બેસતાવર્ષની બોણીમાં આપ્યો.
ભવ્યજીવ અત્યંત વીતરાગતા વડે ભવસાગરને તરી જઈને, શુદ્ધસ્વરૂપ પરમ
રાગદ્વેષમોહરૂપ ભવસાગરથી પાર થઈને, પરમ આનંદના સાગર એવા પોતાના
ભવ્યજીવો ભવસાગરને તરીને નિર્વાણને પામે છે–
શાસ્ત્રનું તાત્પર્ય છે, તે જ શાસ્ત્રનું હાર્દ છે. કયાંય પણ જરીકેય રાગ રાખીને તરાતું નથી પણ
સઘળી વસ્તુ પ્રત્યેના સમસ્ત રાગને છોડીને, અત્યંત વીતરાગ થઈને ચૈતન્યસ્વરૂપમાં લીનતાવડે
જ ભવસાગરને તરાય છે.
PDF/HTML Page 6 of 45
single page version
પણ એ વીતરાગતાનો જ ઉપદેશ આપ્યો છે. આમ કહીને આવા સાક્ષાત્ મોક્ષમાર્ગ પ્રત્યેના
પ્રમોદથી આચાર્યદેવ કહે છે કે અહો! જયવંત વર્તો વીતરાગપણું....કે જે સાક્ષાત્ મોક્ષમાર્ગનો સાર
હોવાથી શાસ્ત્રના તાત્પર્યર્ભૂત છે, સાક્ષાત્ મોક્ષમાર્ગના સારરૂપ વીતરાગતા જયવંત વર્તો! આવો
મોક્ષમાર્ગ જયવંત વર્તો! ને તેના વડે થયેલી આત્મઉપલબ્ધિ જયવંત વર્તો.
જ રીતે તેનો ઉપદેશ કર્યો; માટે નક્કી થાય છે કે આ જ એક નિર્વાણનો માર્ગ છે, બીજો કોઈ
નિર્વાણનો માર્ગ નથી. આ રીતે નિર્વાણનો માર્ગ નક્કી કરીને આચાર્યદેવ કહે છે કે બસ, હવે
બીજા પ્રલાપથી બસ થાઓ, મારી મતિ વ્યવસ્થિત થઈ છે, મોક્ષમાર્ગનું કાર્ય સધાય છે. આવો
મોક્ષમાર્ગ દર્શાવનારા ભગવંતોને નમસ્કાર હો–
ઉપદેશ પણ એમ જ કરી નિર્વૃત થયા, નમું તેમને. (પ્રવ૦ ૨૮)
મોક્ષમાર્ગમાં પહેલેથી છેલ્લે સુધી (શરૂઆતથી પૂર્ણતા સુધી) જે વીતરાગતા છે તે જ મોક્ષમાર્ગ
છે; મોક્ષમાર્ગ તરીકે વીતરાગતા જ જયવંત વર્તે છે; રાગનો તો મોક્ષમાર્ગમાંથી ક્ષય થતો જાય છે.
આવા વીતરાગભાવરૂપ સાક્ષાત્ મોક્ષમાર્ગને જાણીને તેને આરાધવો તે મહા માંગળિક છે.
આત્મામાં અપૂર્વ નવું વર્ષ બેઠું, તેણે મોક્ષનો મહોત્સવ કર્યો ને તેણે સન્તો પાસેથી સાચી બોણી
અને આશીર્વાદ મેળવ્યા.
PDF/HTML Page 7 of 45
single page version
ઉલ્લસે છે, પોતાના અંતરમાં આનંદના દરિયા ઉલ્લસતા અનુભવે છે.
પરિણામે પરિણમેલા ધર્માત્મા સુખના પંથે ચડયા છે...હવે તેમને સુખ જ આવશે.
અનુભવ કરતાં જ આત્મા પરમસુખના પંથે પ્રયાણ કરે છે.
PDF/HTML Page 8 of 45
single page version
લૌકિકભાવનાઓથી દૂરદૂર આત્મિકભાવનામાં લઈ જાય છે. ગુરુદેવ આપણને જે
આત્મહિતકારી ધર્મનો બોધ આપી રહ્યા છે તેની પ્રભાવનામાં આત્મધર્મનો કેટલો
ને ઉચ્ચ પ્રણાલી જાળવી રાખ્યાં છે; ભારતભરમાં ઉચ્ચ ધાર્મિક સંસ્કારવાળો વિશાળ
રહ્યું છે....અને આમ છતાં પ્રતિપાદનશૈલ, એટલી સુગમ છે કે આજે હજારો વિદ્યાર્થી–
આગળ વધવા આપણે સૌ સતત પ્રયત્નશીલ છીએ. એક ધર્મને સેવનારા ને એક ગુરુની
મળ્યું. પૂ. ગુરુદેવે હંમેશાં પ્રસન્નતાપૂર્વક મારા જીવનને હિતમાર્ગમાં દોર્યું છે. બંધુઓ!
ખૂબ જ મૂલ્યવાન સમજીને આત્મહિત સાધવાનું છે. ને તેમની વાણીરૂપ આ
આત્મધર્મના વિકાસમાં આપનો સૌનો જે કિંમતી સહકાર છે તે બદલ સૌનો આભાર
PDF/HTML Page 9 of 45
single page version
વીરપ્રભુના પગલે પગલે મોક્ષમાર્ગે જવાની ભાવના વ્યક્ત કરી છે.....સંતો આપણને તે
માર્ગ દેખાડી રહ્યા છે–એવો ભાવ પણ તેમાં બતાવ્યો છે. તમારા વાંચવાના પુસ્તકમાં એ
કાર્ડ રાખી મુકજો ને રોજ રોજ વીરપ્રભુના માર્ગે જવાની ભાવના તાજી કરજો. તમને
આ જાણીને વિશેષ આનંદ થશે કે આ અભિનંદનકાર્ડ આપણા બાલવિભાગના જ એક
સભ્ય તરફથી તમને સૌને મોકલવામાં આવ્યું છે. તે સભ્ય છે–અમદાવાદના રોમેશકુમાર
લગભગ તેમના ઘરે જ ઉતારો હોય છે. ગોપાલભાઈના તેઓ પૌત્ર છે.) બાલવિભાગ
પ્રત્યેની આ લાગણી માટે તેમને આપણા સૌના અભિનંદન.
સોનગઢનું એ મુખપત્ર છે. પૂ. શ્રી કાનજીસ્વામીના આધ્યાત્મિક સન્દેશનો તે પ્રચાર કરે છે.
વર્ષની ગણતરી કારતકથી આસો સુધીની છે. શરૂઆતથી જ ગાહક થઈ જવું સારૂં છે, કેમકે
પાછળથી ગાહક થનારને પ્રારંભિક અંકો મળવાનું મુશ્કેલ બને છે–કારણકે તે અંકો સિલકમાં
હોતા નથી; વર્ષમાં ગમે ત્યારે ગાહક થઈ શકાય છે; ગાહક થનારને કારતક માસથી શરૂ
કરીને (સિલકમાં હોય તેટલા) અંકો મોકલાય છે.
ઈચ્છનારે પોસ્ટકાર્ડમાં પોતાના હસ્તાક્ષરે નામ, સરનામું, ગામ, ઉંમર, અભ્યાસ અને
જન્મદિવસ–એટલી વિગત સંપાદક ઉપર લખી મોકલવી.
PDF/HTML Page 10 of 45
single page version
દુઃખમાં આવ્યો છે, પણ દુઃખ વખતેય પોતાની સુખશક્તિને ભેગી રાખીને દુઃખમાં આવ્યો છે,
દુઃખમાં આવ્યો છે. આવી નિજશક્તિનું ભાન કરતાં સુખશક્તિનું કાર્ય એવું સુખ પ્રગટે છે ને
દુઃખ ટળે છે.
જોઈએ. આત્માર્થીને પોતાને તરવું છે તો સામે પણ તરનારા દેવ–ગુરુ કેવા હોય તેને પોતાના
અનુભવને પામેલા એવા દેવ–ગુરુ કેવા છે તેને પોતે પોતાના ભાવ સાથે મેળવીને ઓળખી
લ્યે છે. અને ધર્માત્માની આવી ખરી ઓળખાણ કરીને પછી પોતે પણ એમના જેવી દશા
પ્રગટ કરે છે. આત્મભાવથી ધર્માત્માને ઓળખતાં દેવમૂઢતા–ગુરુમૂઢતા ટળે છે ને તે
ઓળખાણ પોતાને જરૂર સમ્યકત્વનું કારણ થાય છે.
શુભરાગ એ એમની પ્રીતિનો કે એમના સ્વાનુભવનો વિષય નથી. નાનામાં નાના
સમ્યગ્દ્રષ્ટિ–ધર્માત્મા હોય તેમની પણ આવી જ અંર્તદશા હોય છે. એવી અંર્તદશાને ઓળખે
ત્યારે ધર્માત્માને ઓળખ્યા કહેવાય, ને ત્યારે પોતામાં પણ ભેદજ્ઞાન થાય.
કોની સાથે અનન્યપણું છે–તે શોધી લે.....જેની સાથે અનન્યપણું હોય તેની સાથે જ કર્તા–
PDF/HTML Page 11 of 45
single page version
સ્વદ્રવ્ય તરફના ઝુકાવથી તેને વીતરાગતા જ થતી જાય છે. રાગ–દ્વેષાદિ ભાવો તેને ઘટતા
જાય છે; ને તે ઘટતા જતા રાગાદિભાવનુંય જ્ઞાનમાં તો અકર્તાપણું જ છે; કેમકે તે રાગની
સાથે તન્મય થઈને જ્ઞાન ઉપજતું નથી. જ્ઞાન તો શુદ્ધઆત્મા સાથે જ તન્મય થઈને ઉપજે છે.
આ રીતે જ્ઞાતાસ્વભાવના આશ્રયે રાગના અકર્તાપણે ઉપજતું જ્ઞાનીનું જ્ઞાન મોક્ષને સાધે છે.
ભાવમરણ કર્યુ. તેને અનંત શક્તિવાળું સ્વાધીન જીવન બતાવીને ‘અનેકાન્ત’ વડે
આચાર્યદેવ સાચું જીવન આપે છે. ‘ભાવમરણો’ ટાળવા માટે કરુણા કરીને અનંત
આત્મશક્તિરૂપી સંજીવની સંતોએ આપી છે, –જેના વડે અવિનાશી સિદ્ધપદ પમાય છે. –એ
જીવનું સાચું જીવન છે, તે સુખી જીવન.
રાગાદિના કર્તાપણે આત્માને જાણે તેમાં તો રાગનું–આકુળતાનું વેદન થાય છે. તેમાં આનંદની
ધારા વહેતી નથી, કેમકે તે આત્માનું સાચું સ્વરૂપ નથી. આત્માના સાચા સ્વરૂપને જાણે ને
આનંદરસની ધારા ન વહે–એમ બને નહિ. અંદર આનંદનો દરિયો ભર્યો છે એટલે તેમાં
ઉપયોગ જોડતાં જ આનંદની ધારા અનુભવમાં ઉલ્લસે છે. વસ્તુસ્વરૂપ એવું છે કે એના
જ્ઞાનમાં કદી કંટાળો ન આવે પણ આનંદ આવે. ભાઈ, તારી આવી વસ્તુ છે તેને એકવાર
તારા લક્ષમાં તો લે;એને લક્ષમાં લેતાં જ, કદી ન થયેલો એવો આનંદ તને થશે. સમ્યગ્દર્શન
અનુભવે છે. એનો તો દાખલો આપ્યો, બાકી અહીં પણ એવા આત્માનો આનંદસહિત
અનુભવ કરનારા અનેક જીવો છે, ને એવો અનુભવ થઈ શકે છે.
PDF/HTML Page 12 of 45
single page version
કાનજીસ્વામીનાં અધ્યાત્મભાવનાભરપૂર વૈરાગ્યપ્રેરક પ્રવચનોનો સાર.
(વીર સં ૨૪૮૨ શ્રાવણ સુદ દસમી બુધવાર તા. ૧પ–૮–પ૬ સમાધિશતક ગા. ૯૪)
અજ્ઞાનીની સર્વ અવસ્થાઓ ભ્રમરૂપ છે, ભલે તે જાગતો હોય, શાસ્ત્રો ભણતો હોય,
દેહથી ભિન્ન જાણનાર જ્ઞાની ઊંંઘ વખતે કે મૂર્છા વખતે પણ પ્રબુદ્ધ છે, સ્વરૂપમાં જાગૃત છે,
देहात्मद्रष्टिर्ज्ञातात्मा सुप्तोन्मतोऽपि मुच्यते।९४।
છે. શાસ્ત્રો ભણવાનો સાર તો દેહાદિથી ભિન્ન જ્ઞાનસ્વરૂપ આત્માને જાણવો–તે હતો, તે તો
ઊંઘ વખતે પણ છૂટતા જ જાય છે; ઊંઘ વખતે ય જ્ઞાનમાં જ એકતાપણે પરિણમે છે, રાગાદિમાં
સર્વ અવસ્થાઓમાં બંધાય જ છે, ને જ્ઞાની સર્વ અવસ્થાઓમાં મુકાય જ છે. ભલે શાસ્ત્રોના
PDF/HTML Page 13 of 45
single page version
છે. અજ્ઞાનીને જાગતો હોય ત્યારે પાપ બંધાય ને ઊંઘ વખતે તેને પાપ ન થાય–એ તારી ભ્રમણા
છે. એ જ પ્રમાણે જ્ઞાનીને જાગૃતદશામાં ધર્મ રહે ને ઊંઘ વખતે ભાન ચાલ્યું જાય–એમ નથી, ઊંઘ
વખતેય જ્ઞાનીને આત્મભાન વર્તી જ રહ્યું છે. ઊંઘદશા હોય કે જાગૃતદશા હો, વિવેકી દશા હો કે
ઉન્મત જેવી દશા હોય, તોપણ જ્ઞાનીને બધી અવસ્થામાં આત્મજ્ઞાન સરખું જ છે, ને અજ્ઞાનીને
બધી અવસ્થામાં અજ્ઞાન જ વર્તી રહ્યું હોય છે. જેમાં જેને હિતબુદ્ધિ હોય છે તેમાં જ તેના શ્રદ્ધા–
જ્ઞાન વર્તે છે. જ્ઞાનીને આત્મામાં જ હિતબુદ્ધિ છે તેથી ઊંઘ વખતે પણ તેને આત્માના શ્રદ્ધા–જ્ઞાન
વર્તે છે. અને અજ્ઞાનીને દેહાદિ બાહ્ય વિષયોમાં સુખબુદ્વિ છે તેથી તેને સદાય દેહાદિમાં જ શ્રદ્ધા–
જ્ઞાન લીનતા વર્તે છે. જ્ઞાનીને જ્ઞાનસ્વરૂપ આત્માનું ભાન ક્ષણેક્ષણે વર્તી રહ્યું છે તે જ તેની
મુક્તિની નિશાની છે. આ રીતે ભેદજ્ઞાન કરીને નિર્વિકલ્પ પ્રતીતિ અને અનુભવની દ્રઢતા કરવી
તે જ મોક્ષનો સર્વોપરી મુખ્ય ઉપાય છે, ને તે જ ઉપાદેય છે.
ઉત્તર:– જ્ઞાનાનંદ સ્વરૂપમાં અંતર્મુખ થઈને નિર્વિકલ્પ અનુભવ થાય ત્યાંસુધી ભેદજ્ઞાનનો
લીનતાનો વારંવાર પ્રયત્ન કર્યા જ કરવો. આ રીતે આત્માના જ્ઞાનાનંદ સ્વરૂપને જાણીને તેમાં
લીનતા કરવી તે જ મોક્ષનો શ્રેષ્ઠ ઉપાય છે, –તે એક જ ઉપાય છે અને બીજો કોઈ ઉપાય નથી. હું
જ્ઞાનસ્વરૂપી આત્મા છું–એમ નિર્ણય કરીને તેનું જ અવધાન કરવું, તેને જ ધ્યાનમાં ધારવો. એ
રીતે જ્ઞાનસ્વરૂપ આત્માની શ્રદ્ધા કરીને તેમાં લીનતા કરતાં મુક્તિ થાય છે.
यत्रैव जायते श्रद्धा चितं तत्रैव लीयते।।९५।।
ધર્માત્માને પોતાના આત્મસ્વરૂપમાં જ હિતબુદ્ધિ હોવાથી તેને ઊંઘ વગેરે દશા વખતે પણ તેની
શ્રદ્ધા વર્ત્યા જ કરે છે. અને અજ્ઞાનીને બાહ્ય વિષયોમાં હિતબુદ્ધિ હોવાથી તેને બાહ્યવિષયોમાં જ
શ્રદ્ધા અને લીનતા
PDF/HTML Page 14 of 45
single page version
પહેલાંં આત્મામાં હિતબુદ્ધિ એવી થવી જોઈએ કે અહો! આ જગતમાં ક્્યાંય મારું સુખ
સુખ છે જ નહિ. –આવો દ્રઢ નિર્ણય કરે તો આત્મામાં હિતબુદ્ધિ થતાં તેની રુચિ થાય, ને તેની
તેને બીજા વિષયોમાં સુખબુદ્ધિ સ્વપ્નેય થતી નથી. શુદ્ધ ચિદાનંદ આત્મામાં જ સુખબુદ્ધિથી
સ્વપ્નેય તેનું જ રટણ રહ્યા કરે છે. હું ચિદાનંદ છું, હું જ્ઞાયક છું–એવી પ્રતીતિનું પરિણમન ધર્મીને
સદાય વર્તે છે. અને અજ્ઞાનીને દેહ તે હું–રાગ તે હું એવી ઊંધી પ્રતીતિનું પરિણમન સદાય વર્તે
છે. જીવને જે વિષયની રુચિ–શ્રદ્ધા અને લીનતા હોય તેનું જ રટણ રહ્યા કરે છે.
દેતું નથી, તેને તેનું રટણ રહ્યા જ કરે છે. વજ્રપાત થાય કે દેવ ડગાવવા આવે તોપણ ધર્મીની
શ્રદ્ધામાંથી આત્માનું રટણ ખસતું નથી...હું જ્ઞાનાનંદ સ્વરૂપ છું–એવી શ્રદ્ધાનું રટણ તેને નિરંતર
તરફ જાય છે.
૨. ગુરુ કોણ? ....... રત્નત્રયધારી નિર્ગ્રંથ મુનિ.
૩. ધર્મ કોણ? .......... મોહરહિત શુદ્ધપરિણામ.
૪. પૂજા કોની કરવી? ............ જિનેન્દ્રદેવની,
પ. ઉત્તમરત્ન ક્્યા?....સમ્યગ્દર્શન–જ્ઞાન–ચારિત્ર,
૭. જીવનો સાચો મિત્ર કોણ? ..... સમ્યગ્દર્શન.
૮. જીવનો મોટો શત્રુ કોણ? ....... મિથ્યાત્વ.
૯. નિજપદ કયું? ..... શુદ્ધચૈતન્યસ્વરૂપ.
૧૦. જગતમાં ઉત્તમ કોણ? ..... શુદ્ધઆત્મા.
PDF/HTML Page 15 of 45
single page version
PDF/HTML Page 16 of 45
single page version
પોતાનો સ્વભાવનો પુરુષાર્થ છે. પુરુષાર્થ વગરનો જીવ સર્વજ્ઞદેવે બતાવેલા
સર્વજ્ઞની વાણીના ગંભીર રહસ્યોનો નિર્ણય કરી શકતો નથી. અહા! જે
સ્વભાવને નીહાળવાથી પરમાત્મપણું પ્રગટ થાય તેના મહિમાની શી વાત?
અરે જીવ! તું સર્વજ્ઞનો પુત્ર છો, તું અરિહંતનો યુવરાજ છો, સર્વજ્ઞપદનું
રાજ લેવાની તાકાતવાળો તું છો. જિનસેનસ્વામીએ મહાપુરાણમાં
ગૌતમગણધરને ‘સર્વજ્ઞપુત્ર’ કહ્યા છે; સમ્યગ્દ્રષ્ટિને કેવળીપ્રભુનો લઘુનંદન
કહ્યો છે. પોતાનો સર્વજ્ઞસ્વભાવ જેણે પ્રતીતમાં લીધો તેનું પરિણમન
સર્વજ્ઞતા તરફ વળ્યું, હવે અલ્પકાળમાં પોતે સર્વજ્ઞ થશે. –એવી સર્વજ્ઞ
થવાની શક્તિ આત્મામાં છે; પણ નિજસ્વભાવને લક્ષમાં લીધા વગર
સાધકપણું થયું, તે હવે પૂર્ણસ્વભાવના આશ્રયે અલ્પકાળમાં પૂર્ણતા પ્રગટ
કરશે. તે પૂર્ણતાનું કારણ પોતામાં જ છે, તેનું સાધન પોતામાં જ છે.
PDF/HTML Page 17 of 45
single page version
અહા, જિનવાણીમાતાજી પ્રેમથી જગાડે છે, સન્તો કરુણાથી જગાડે છે: હે જીવ! હવે તો તું
ભૂલ્યો, પણ હવે તો આ જિનવચનરૂપી અમૃતવડે તું જાગ. જેમ રાવણની શક્તિવડે મૂર્છિત થયેલા
લક્ષ્મણને રામ જગાડતા હતા, તેમ અહીં મોહરાવણથી મૂર્છિત જીવોને આતમરામી સન્તો જગાડે
છે, ને ‘વિ–શલ્યા’ એટલે શલ્યરહિત આત્મપરિણતિ (સમ્યકશ્રદ્ધા) આવતાં જ મોહમૂર્છા દૂર
થઈને આત્મા નિજશક્તિને સંભાળતો જાગે છે, ને મોહરૂપી રાવણને હણી નાંખે છે. અહા,
આતમરામી સન્તો તને જગાડે છે, તો હે ભાઈ! હવે તો તું જાગ! આ સમયસારના મંત્રોવડે તું
વર્ષ કરતાંય નાની ઉંમરમાં શ્રીમદ્ રાજચંદ્રજી લખે છે કે ‘રાત્રિ વ્યતિક્રમી ગઈ, પ્રભાત થયો;
નિદ્રાથી મુક્ત થયા, હવે ભાવનિદ્રા ટાળવાનો પ્રયત્ન કરજે. ’
જાઓ, ને અંદર હું પરમેશ્વર છું એમ વિચાર કરો. ’ તે ભરવાડ ભદ્ર હતા, તેમણે એ વાતમાં શંકા
કે પ્રતિકાર ન કર્યો, પણ વિશ્વાસથી એમ વિચાર્યું કે આ કોઈ મહાત્મા છે ને અમને અમારા
હિતની કંઈક અપૂર્વ વાત કહે છે; જગતના જીવો કરતાં આમની ચેષ્ટા કંઈક જુદી લાગે છે. તેમ હે
ભદ્ર! અહીં કુંદકુંદસ્વામી જેવા પરમ હિતકારી સન્તો તને તારું સિદ્ધપણું બતાવે
સુપ્રભાત ઉગાડ ને મોહનિદ્રા છોડીને આત્માના વૈભવને સંભાળ. અનાદિથી સંયોગવાળો ને
વિકારવાળો જ આત્મા માનીને તું અજ્ઞાનમાં સૂતો. તે માન્યતા હવે છોડ, ને અનંતગુણના ધામ
એવા આત્માને દેખ.....અનંત કિરણોથી ઝગઝગતા ચૈતન્યસૂર્યનો પ્રકાશ દેખ, આ ભાવનિદ્રામાંથી
ઢંઢોળીને સન્તો અને જિનવાણીમાતા તને તારી નિજશક્તિ બતાવે છે.
PDF/HTML Page 18 of 45
single page version
સિંહનું એક નાનું બચ્ચું હતું. ભૂલથી તે બકરીના ટોળામાં ભળી ગયું, ને પોતાનું સિંહપણું
સિંહનું બચ્ચું તો નિર્ભયપણે ઊંભું રહ્યું, સિંહના અવાજની બીક એને ન લાગી. ત્યારે બીજા સિંહે
તેની પાસે આવીને પ્રેમથી કહ્યું–અરે બચ્ચા! તું બકરું નથી, તું તો સિહ છો? દેખ, મારી ત્રાડ
સાંભળીને બકરાં તો બધા ભયભીત થઈને ભાગ્યા, ને તને કેમ બીક ન લાગી? –કેમકે તું તો
સિંહ છો.....મારી જાતનો જ તું છો, માટે બકરાનો સંગ છોડીને તારા સિંહ–પરાક્રમને સંભાળ,
વળી વિશેષ ખાતરી કરવા તું ચાલ મારી સાથે, ને આ સ્વચ્છ પાણીના ઝરામાં તારું મોઢું જો!
વિચાર કર કે તારું મોઢું કોના જેવું લાગે છે? મારા જેવું (એટલે કે સિંહ જેવું) લાગે છે કે બકરા
જેવું? હજી વિશેષ લક્ષણ બતાવવા સિંહે કહ્યું કે તું એક અવાજ કર......અને જો કે તારો અવાજ
મારા જેવો છે કે બકરા જેવો? સિંહના બચ્ચાએ જ્યાં ત્રાડ પાડી ત્યાં તેને ખાતરી થઈ કે હું સિંહ
ભ્રમથી જ સિંહપણું ભૂલી, મારી નિજશક્તિને ભૂલીને મને બકરા જેવો માની રહ્યો હતો, આ તો
એક દૃષ્ટાંત છે; તેમ ધર્મકેસરી એવા સર્વજ્ઞ પરમાત્મા પોતે સર્વજ્ઞ થઈને દિવ્યવાણીરૂપી
સિંહનાદથી તને તારું પરમાત્મપણું બતાવે છે; જેવા અમે પરમાત્મા છીએ એવો જ તું પરમાત્મા
છો; બંનેની એક જ જાત છે. ભ્રમથી તેં પોતાને પામર માન્યો છે ને તારા પરમાત્મપણાને તું
ભૂલ્યો છો.
PDF/HTML Page 19 of 45
single page version
અમારા જેવો જ છો. સ્વસંવેદનવડે તારા સ્વચ્છ જ્ઞાનસરોવરમાં દેખ તો તને તારી પ્રભુતા
તારામાં સ્પષ્ટ દેખાશે. સ્વસન્મુખ વીર્ય ઉલ્લસાવીને શ્રદ્ધારૂપી સિંહનાદ કર, તો તને ખાતરી થશે
કે હું પણ સિદ્ધપરમાત્મા જેવો છું, મારામાંય સિદ્ધ જેવું પરાક્રમ ભર્યું છે! પ્રભુતાથી ભરેલો તારો
ચૈતન્યતત્ત્વના ભાન વગર ચાર ગતિનો અભાવ કેમ થાય? ને આનંદ ક્્યાંથી પ્રગટે? ચાર ગતિ
કે તે ગતિનો ભાવ જેનામાં નથી એવા ચિદાનંદસ્વભાવની સન્મુખ થતાં ચાર ગતિનો અભાવ
થઈને સિદ્ધપદની પ્રાપ્તિ થાય છે.
કોઈ ધાર્મિક આશ્રમમાં પહોંચ્યો. તેને તરસ ખૂબ લાગી હતી, તેથી
ત્યાં કોઈ મહાત્માને જોઈને કહ્યું–આપ પુણ્યકાર્ય કરનારા છો, હું બહુ
સાન્તવના દેતાં મધુરવાણીથી કહ્યું–હે વત્સ! રાત્રિમાં અમૃત પણ પીવું
ઉચિત નથી, તોપછી પાણીની તો શું વાત? જ્યારે આંખ પોતાનો
વેપાર (દેખવાનું) છોડી દે છે, આંખથી ન દેખાય એવા સૂક્ષ્મ જીવો
જ્યારે ચારેકોર ફરતા હોય છે–એવા અંધકારમાં રાત્રિસમયે તું
ભોજન–પાન મત કર. હે બંધુ! કષ્ટ થાય તોપણ તું રાત્રિ ભોજન ન
કર. રાત્રિભોજન કરીને દુઃખથી ભરેલા સંસારસમુદ્રમાં ન પડ.
અણુવ્રત ધારણ કર્યા, અલ્પશક્તિને લીધે તે મહાવ્રત ધારણ કરી ન
શક્્યો. અણુવ્રતસહિત દેહ છોડીને તે સ્વર્ગનો દેવ થયો. –બંધુઓ,
આ ધનદત્તનો જીવ એ જ આગળ જતાં આપણા ભગવાન રામચંદ્રજી
થયાં.
PDF/HTML Page 20 of 45
single page version
એટલે તેમાં તે અનાસક્ત જ હોય છે, –એમ કહે છે–
यस्मान्निवर्तते श्रद्धा कुतश्चित्तस्य तल्लयः।। ९६ ।।
લીનતા પણ હોય નહીં. જેને પોતાથી ખરેખર ભિન્ન જાણ્યા તે વિષયોમાં સુખબુદ્ધિ ન રહી,
સુખબુદ્ધિ ન રહી એટલે શ્રદ્ધા તેનાથી પાછી ફરી ગઈ, ને જેમાં શ્રદ્ધા ન હોય તેમાં લીનતા પણ
હોય નહીં. –આ રીતે જ્ઞાની ધર્માત્મા જગતના સર્વ વિષયો પ્રત્યે અનાસક્ત છે.
આનાથી બન તું તૃપ્ત, તુજને સુખ અહો! ઉત્તમ થશે.
તોય એના પરિણામનો વેગ પર તરફથી પાછો વળી જાય.....એના વિષયો અતિ મંદ પડી જાય;
જેમાં સુખ નહિ તેનો ઉત્સાહ શો? જ્ઞાની બાહ્યસામગ્રી વચ્ચે ઊભેલા દેખાય, રાગ પણ દેખાય,
પણ એની રુચિની દિશા પલટી ગઈ છે, એની શ્રદ્ધા શુદ્ધાત્મામાં જ પ્રવેશી ગઈ છે, એટલે
શુદ્ધાત્માની શ્રદ્ધા કે પ્રીતિ છોડીને તેને કોઈ રાગ આવતો નથી. સ્વભાવનું