PDF/HTML Page 1 of 37
single page version
PDF/HTML Page 2 of 37
single page version
પણ પરિણમે – એ સાચો નિર્વાણમહોત્સવ છે, એ સાચી
દીવાળી છે. ગુરુદેવના પ્રતાપે એ માર્ગ આપણને મળ્યો
આપણી ચેતનાપરિણતિમાં બિરાજી રહ્યું છે અને તે
ચેતના અનંતા આનંદ – દીવડાથી ઝગઝગાયમાન છે.
સુપ્રભાતી – સંતોને નમસ્કાર કરીએ છીએ, તેમના મંગલ
– આશીષ લઈને ‘સવાયા આત્મલાભ’ ની ભાવના
ભાવીએ છીએ.
PDF/HTML Page 3 of 37
single page version
णमो अरिहंताणं ।
णमो सिद्धाणं ।
णमो आइरियाणं ।
णमो उवज्झायाणं ।
णमो लोए सव्वसाहूणं।
નમસ્કાર કરીને પ્રભો! અમે આપના પરિવારમાં આવ્યા....
આપની પવિત્ર પંક્તિમાં આવ્યા.
નમ્યો તે જૈનમાર્ગ સિવાય બીજે ક્્યાંય નમે નહીં. અહા, ધન્ય
અમારું જીવન કે અમને પંચપરમેષ્ઠીનો પરિવાર મળ્યો. પ્રભો!
રત્નત્રય ખીલે... ને વૃદ્ધિગત થઈને કેવળજ્ઞાન સુધી પહોંચે.... એ
જ મંગલ પ્રાર્થના છે.
PDF/HTML Page 4 of 37
single page version
નથી, પૂર્ણ આનંદ અને જ્ઞાનસ્વરૂપે આપ અમારા જ્ઞાનમાં
વર્તી જ રહ્યા છો.. અને અમારું આ જ્ઞાન આપના ઉપર મીટ
જ રહ્યું છે..... ક્ષણે ક્ષણે વિરહ તૂટતો જાય છે, અંતર ઓછું
થતું જાય છે.
જ રહ્યો છે.... અહા! કેવો સુંદર છે આપનો માર્ગ! કેવા સુંદર
છે આપના માર્ગે ચાલનારા જીવો! પ્રભો! આપના આ માર્ગે
ચાલતાં અમને આનંદ થાય છે. અને એમ થાય છે કે વાહ
દેવ! આપ તો સાધકના હૃદયમાં સદા બિરાજમાન છો......
આપ ખરેખર સાધકના ભગવાન છો..... અમારા ભગવાન
છો...... નમસ્કાર છે આપને.... અને આપના માર્ગને....
અમેય આનંદથી એ માર્ગે આવી રહ્યા છીએ.
PDF/HTML Page 5 of 37
single page version
કરીને અરિહંત થયા; સુધર્મસ્વામી આજે જ શ્રુતકેવળી થયા..... એ રીતે આજે
મોક્ષદીવડા પ્રગટ્યા..... કેવળજ્ઞાનદીવડા પ્રગટ્યા ને શ્રુતજ્ઞાનના દીવડા
પ્રગટ્યા. આવા મંગલ–ચૈતન્યદીવડાની હારમાળા પ્રગટવાનો દિવસ એટલે
દીપમાલિકા પર્વ. અહા, આજે અઢીહજાર વર્ષે એ ચૈતન્યદીવડાને યાદ કરતાં
પણ મુમુક્ષુને કેવો આનંદ થાય છે! એની કેવી ભાવના જાગે છે! તો એ
આનંદમય ચૈતન્યદીવડા જેને અસંખ્યપ્રદેશે ઝગઝગી ઊઠ્યા તેના આનંદની શી
વાત!!
વીરપ્રભુના માર્ગમાં અંધારું નથી, આજેય એ ઉજ્વળ માર્ગ જ્ઞાનના પ્રકાશથી
ઝળકી રહ્યો છે.... ને હજારો વર્ષો સુધી પ્રકાશમાન જ રહેવાનો છે.
વાળીને આપણને વીરમાર્ગે ચડાવ્યા... એ માર્ગે જતાં આનંદ થાય છે.
મહિમા પ્રસિદ્ધ કર્યો. અહા, પૂર્ણ આનંદથી ભરેલા આત્મામાં પરભાવનો કોઈ
ખખડાટ ક્્યાં છે? આવા પૂર્ણાનંદથી ભરેલો આત્મા તે પોતે મંગળ છે, તેનું
સ્મરણ અને ભાવના કરવા તે મંગળ છે.
PDF/HTML Page 6 of 37
single page version
ફળમાં ભગવાન મહાન આનંદ– પ્રમોદ પામ્યા, તેના સ્મૃતિચિહ્મરૂપે
ત્રણ – મોદક (નિર્વાણ લાડુ) જિનમંદિરમાં સ્થાપન કર્યાં, ને મોક્ષ
પ્રત્યેનો પ્રમોદ મુમુક્ષુઓએ વ્યક્ત કર્યો; અહો વીરનાથ! અમને મોક્ષનો
માર્ગ બતાવીને આપ તો મોક્ષપુરીમાં સિધાવ્યા. આપનો તે માર્ગ,
આપનું તે શાસન આજેય જીવંત વર્તે છે – જયવંત વર્તે છે. ચોથાકાળે
આપે બતાવેલા માર્ગે અમે પંચમકાળના જીવો પણ આવી રહ્યા છીએ.
આનંદસ્વભાવથી ભરેલો, પરમ પારિણામિકભાવ, તેની ભાવના તે
મોક્ષનું કારણ છે. આ પરમસ્વભાવની ભાવનામાં નિશ્ચય વ્રત –
સમિતિ – પ્રાયશ્ચિત વગેરે બધા ધર્મો સમાઈ જાય છે. અહો, આવો
સ્વભાવ બધા જીવોમાં છે. તેની સન્મુખ થઈને ભાવના કરનાર જીવ
અત્યંત આસન્નભવ્ય છે. આવા સ્વભાવની ભાવના વડે ભગવાન મોક્ષ
પામ્યા. હે જીવ! તું પણ આવા સ્વભાવની ભાવના કર, તો તારી
આત્મસ્વભાવની ભાવનામાં જે અતીન્દ્રિય આનંદનાં અમૃત ભર્યા છે
તે જ દિવાળીનાં અપૂર્વ પકવાન્ન છે. આ દીવાળીના ઊચા પકવાન્ન
પીરસાય છે.
વૈભવની શી ગણતરી છે! અરે, એકવાર તો આશ્ચર્ય કરીને આત્માને
જોવા આવ, – કે કેવો છે આત્મા? જેનાં આટલા વખાણ ને મહિમા
જ્ઞાનીઓ કરે છે તે આત્મા અંદર કેવો છે! તેને જોવાનું કુતૂહલ તો કર.
એને દેખતાં તું ન્યાલ થઈ જઈશ.
તેની સહાય માટે રૂા. ૧૧૦૦૩ (અગિયાર હજારને ત્રણ) મુમુક્ષુઓ
તરફથી જાહેર કરવામાં આવ્યા હતા.
PDF/HTML Page 7 of 37
single page version
અનુભવનાર જ્ઞાનીનું જ્ઞાન રાગરૂપે થતું નથી એટલે તે રાગને કરતું
કેમ કરે? જ્ઞાનભાવનું રાગરૂપે થવું અશક્્ય છે. જ્યારે સ્વ–પરની
ભિન્નતા જાણે, જ્ઞાન અને રાગની ભિન્નતા જાણે, ત્યારે આવી જ્ઞાનદશા
પ્રગટે, ને તે જીવને ધર્મી કહેવાય. તે ધર્મીજીવ જ્ઞાનનો જ કર્તા છે, ને
જ્ઞાનથી અન્ય રાગાદિ કોઈ ભાવને તે આત્મારૂપે કરતો નથી, તેને
આત્માથી જુદા જ જાણે છે.
ભિન્નતાનું જ્ઞાન તો ચોથાગુણસ્થાનથી જ થઈ જાય છે. રાગ હોય તેથી
તે રાગ કરતાં કરતાં જ્ઞાન થશે – એમ કોણે કહ્યું? જ્ઞાનસ્વરૂપ
આત્માવડે રાગરૂપ કે જડરૂપ પરિણમવું અશક્્ય છે, એટલે જેણે
જ્ઞાનસ્વરૂપ આત્માને જાણ્યો તેના વડે જડરૂપ કે રાગરૂપ થવું અશક્્ય
છે; રાગનું કર્તાપણું તે તો અજ્ઞાનનું કામ છે, જ્ઞાનમાં તો તે અશક્્ય
છે. – જુઓ, આવું અલૌકિક જ્ઞાન પ્રગટ કરવું તે સાચી દીવાળી છે.
છે. જ્ઞાન અને રાગના આવા વિશેષને (એટલે કે અત્યંત ભિન્નતાને)
જ્ઞાની જ જાણે છે.
PDF/HTML Page 8 of 37
single page version
જ્ઞાનત્વ જ પ્રકાશે છે. આવા જ્ઞાનમાં રાગ કે કર્મબંધન છે જ નહીં.
તે રાગવડે ન પરખાય; રાગ તો પર તરફનો ભાવ છે તેના વડે
સ્વભાવ કેમ પરખાય? રાગથી જુદા પડેલા ને સ્વ તરફ વળેલા ભાવ
વડે જ આત્મસ્વભાવ પરખાય છે. અનંતગુણનાં પાસાથી ચૈતન્યહીરો
ચળકી રહ્યો છે. – એમાં જેની પર્યાય વળી તેને આત્મામાં સદાય
દીવાળી જ છે.
કેમકે જ્ઞાનમાં જ તે બધા જણાય છે. જ્ઞાનના અસ્તિત્વ વગર કંઈ પણ
જણાય નહિ. જ્ઞેયો કાંઈ જ્ઞાનસ્વરૂપ નથી, પણ જ્ઞેયો જણાવાપણું
જ્ઞાનના જ અસ્તિત્વમાં છે. આમ જ્ઞાનપણે પોતાની અનુભૂતિ કરતાં
આત્મા અનુભવાય છે. જ્ઞાનની અનુભૂતિ આબાલગોપાલ સૌને થાય
છે, પણ તેમાં ‘આ જ્ઞાનની અનુભૂતિ છે તે હું છું’ એમ જ્ઞાનની પ્રતીત
પોતે પોતાને જાણવો – અનુભવવો તે અપૂર્વ સુપ્રભાત મંગલ છે.
તારું અસ્તિત્વ તો જ્ઞાનરૂપ છે. – આવા જ્ઞાનસ્વરૂપ આત્માની
અનુભૂતિવડે આત્મામાં આનંદમય નવું વર્ષ બેસાડ.
ધર્મો સમાઈ જાય છે; એટલે પરમ સ્વભાવની અભેદ ભાવનામાં બધા
ધર્મો સમાઈ જાય છે, માટે આત્માના તે પરમસ્વભાવને અવલંબનારા
ભાવરૂપ ધ્યાન તે સર્વસ્વ છે. આખું જૈનશાસન તેમાં સમાઈ જાય છે.
PDF/HTML Page 9 of 37
single page version
આ પરમ સ્વભાવનો મહિમા ગાયો છે, તેથી આ પરમસ્વભાવી
આત્માને દ્રષ્ટિમાં લઈને તેની ભાવના કરતાં તેમાં દેવ – ગુરુ શાસ્ત્રની
આજ્ઞા પણ આવી ગઈ.
પોતાના આત્મામાં મોક્ષનો મંગળકુંભ મુક્્યો.
એકલા ચૈતન્ય પ્રકાશનો પુંજ, તેની ભાવનાવડે પર્યાયમાંથી અનાદિના
અજ્ઞાન અંધકારનો નાશ થયો ને આનંદમય અનંતકળા સહિત
આવીને મુક્તિ થાય છે.
ખુશખબર તરીકે શ્રી મનહરભાઈ લખે છે કે બેંગલોરમાં સમવસરણ –
જિનમંદિર બનાવવા માટે જગ્યા લીધી છે ને કબજો મલી ગયો છે.
PDF/HTML Page 10 of 37
single page version
પ્રપંચથી પરાંગ્મુખ છે ને આનંદમય મોક્ષની સન્મુખ છે.
ચૈતન્યપ્રકાશી તત્ત્વ મારી અનુભૂતિમાં આવી ગયું છે તેથી તે વિદ્યમાન છે, જયવંત છે.
હતું, પણ અંતર્મુખ થઈને હવે જાણ્યું કે હું તો આ પરમતત્ત્વ છું, – ત્યાં તે પોતાને
સુલભ અને પ્રસિદ્ધ થયું. શાસ્ત્રો જેનો અગાધ મહિમા વર્ણવે છે તે હું જ છું – એમ
જાણતાં પોતાનું તત્ત્વ પોતાને સુલભ થઈ ગયું – પર્યાયમાં પ્રસિદ્ધ થઈ ગયું. ‘અહો,
મારું આવું સરસ અચિંત્ય તત્ત્વ! ’ એમ ધર્મી સદાય નિજભાવના ભાવે છે....
અચિંત્ય મહિમા લાવીને ફરી ફરી તેમાં ઉપયોગ જોડે છે.
જે સ્વાનુભૂતિવડે મારામાં પ્રસિદ્ધ થયું છે, તે તત્ત્વને મનના વિકલ્પો સાથે પણ મેળ
નથી, ત્યાં બહારમાં બીજાની શી વાત? બહારના જગત સાથે મારા અંર્તતત્ત્વને કાંઈ
સંબંધ નથી. અનંત આનંદ અને શાંતિનું ધામ – એવું જે સ્વઘર, તેમાં જ મારા સહજ
તત્ત્વનો વાસ છે.
પ્રસિદ્ધ વર્તે છે. સ્વાનુભવ–પ્રસિદ્ધ આવા સ્વતત્ત્વમાં નમેલા ધર્માત્મા જગતના બાહ્ય
પ્રપંચોથી પરાંગ્મુખ છે..... ને આનંદમય મોક્ષની સન્મુખ છે.
PDF/HTML Page 11 of 37
single page version
PDF/HTML Page 12 of 37
single page version
PDF/HTML Page 13 of 37
single page version
ચૈતન્યતત્ત્વને તું શીઘ્ર ધારણ કર. તેના ફળમાં જે મહાન શાશ્વત આનંદ–આનંદ પ્રગટે છે
તે મોક્ષનો મહા આનંદ જગતમાં પ્રસિદ્ધ છે. ચૈતન્યમાં જેણે ચિત્ત જોડ્યું છે તે ધર્મીને તો
પર્યાયે – પર્યાયે સર્વત્ર આનંદ.... આનંદ....આનંદ છે, ને અસંખ્યસમયમાં તે મોક્ષના
અનંત મહા આનંદને પામે છે; ત્યારે ચૈતન્યથી વિમુખ એવા અજ્ઞાની બહિરાત્માને
પર્યાયે – પર્યાયે દુઃખ – દુઃખ છે, ને તે ઘોર સંસારમાં ભમે છે. – આમ જાણીને મોક્ષના
મહાન આનંદને કોણ ન ઈચ્છે? અને ભવના કલેશને કોણ ચાહે?
નહિ; – આવા આનંદના ગંભીર સમુદ્રમાં ચિત્તને જોડ્યા પછી, સંસારના કોઈ
અમને પ્રિયમાં પ્રિય વહાલી ચીજ છે. અરે, ચૈતન્યસુખનો સ્વાદ જેણે ચાખ્યો નથી એવા
મૂર્ખ જીવો જ જડ વિષયોમાંથી ને રાગમાંથી સુખ લેવાની ઈચ્છા કરે છે. પરમાંથી સુખ
લેવાની ઈચ્છા જ્ઞાનીને કદી થતી નથી, એને તો બીજાની અપેક્ષા વગરના પોતાના
સ્વાધીન ચૈતન્યસુખને અનુભવ્યું છે.... મહાન આનંદનો ઊછળતો સમુદ્ર પોતામાં જ
જોયો છે.
વાત! પ્રભુ! આવા આનંદ – વૈભવવાળો તું છો, તને વિષયોમાં સુખની ભીખ માંગવાનું
આનંદસરોવરમાં ડુબકી મારને!! તને મહા આનંદ તારામાં જ અનુભવાશે.
PDF/HTML Page 14 of 37
single page version
છું. અમારું આ તત્ત્વ જ પોતે ભવથી તરવાની નૌકા છે; પરમશાંત એવું આ અમારું
તત્ત્વ જ સંસારના કલેશને ઠારી નાંખનારું જળ છે. આવું સહજ તત્ત્વ અમારા અંતરમાં
પર્યાયે – પર્યાયે જયવંત વર્તી રહ્યું છે, સાક્ષાત્ વિદ્યમાનપણે જ્ઞાનમાં વર્તી રહ્યું છે.
અમારી જ્ઞાનપરિણતિમાં રાગ જયવંત નથી રહ્યો, તેનો તો ક્ષય થઈ ગયો છે, ને
જ્ઞાનપરિણતિમાં ચૈતન્યભગવાન પરમ તત્ત્વ જ જયવંતપણે બિરાજી રહ્યું છે. જ્યાં આવું
પરમ તત્ત્વ બિરાજે ત્યાં ભેગો રાગ કેમ રહી શકે? અંતર્મુખ થયેલી અમારી
સર્વે પરભાવોને પ્રમોદથી છોડ્યા છે.
તો આ પરમ તત્વ જ જયવંત વર્તે છે; ભગવાન પરમાત્મા અમારી પર્યાયમાં પ્રસિદ્ધ
થયા છે તેથી તે જયવંત છે. જે હાજર હોય, વિદ્યમાન હોય તેને જયવંત કહેવાય જેના
સ્વસંવેદનજ્ઞાનમાં પરમાત્મતત્ત્વ અનુભવમાં આવ્યું છે તેને માટે તે ખરેખર જયવંત છે,
પ્રસિદ્ધ છે, પ્રગટ છે. છે તો બધાય જીવોમાં આવું પરમતત્ત્વ, પણ પર્યાયમાં પોતે
અંતર્મુખ થઈને તેને દેખે ત્યારે તેને ખબર પડે કે અહા! હું તો આવા પરમ સ્વભાવે જ
જયવંત છું. છે તેને જાણ્યા વગર ‘જયવંત’ કહેશે કોણ? ધર્મીની પર્યાયે અંતર્મુખ થઈને
પરમ ચૈતન્યપ્રભુને પોતાનો નાથ બનાવ્યો ને તેની સાથે અભેદ થઈ ત્યારે તે એમ
અનુભવે છે કે આ પરમાત્મતત્ત્વપણે હું
પર્યાયમાં પણ તેવું પરિણમન થઈ ગયું છે.
PDF/HTML Page 15 of 37
single page version
આવો છો– એમ અનંત તીર્થંકરોએ જિનવાણીમાં જાહેર કર્યું છે. અંતર્મુખ થઈને તું પણ
કેવળીનું મહા અતીન્દ્રિયસુખ મારા ભંડારમાં ભર્યું છે. આવા સ્વભાવસન્મુખ થઈને હું
તો મોક્ષની નાવમાં બેઠો છું..... હવે હું ભવસમુદ્રને તરીને મોક્ષપુરીમાં જાઉં છું.
સંસારસમુદ્રના કોઈ સંકટ હવે અમને નડી શકે નહીં. સર્વકલેશને સ્વાનુભવ – જળવડે
પાકે, એ રાગની કુંખે ન પાકે.
સંસારથી તો તે અત્યંત દૂર – દૂર છે પણ અંદર આત્મામાં તો અત્યંત નજીક જ છે.
સર્વપ્રદેશે મહા આનંદથી ભરેલો આત્મા એ જ મારો સ્વદેશ છે. – એમ ધર્મી
મનઘરમાં બિરાજી રહ્યું છે..... ઉત્તમ રત્નદીપની માફક મારું ચૈતન્યરત્ન મારા સ્વઘરમાં
નિષ્કંપ જ્ઞાનપ્રકાશ ફેલાવી રહ્યું છે, અહા, મારું ચૈતન્યતત્ત્વ સુખનું મંદિર છે. યોગીઓને
પણ તે જ વહાલું છે. જેમણે દર્શનમોહ ઉપર વિજય મેળવ્યો છે એવા યોગીજનો પણ આ
પરમતત્ત્વ પાસે નમી જાય છે. યોગીઓ બીજા કોઈને નથી નમતા પણ અંતર્મુખ થઈને
PDF/HTML Page 16 of 37
single page version
વાહ રે વાહ! મારો આ જ્ઞાનમહેલ – તેમાં તો અનંતગુણોનો વાસ છે. આવા
આનંદમહેલમાં અમે વસીએ છીએ. આનંદનું મંદિર અમારો આત્મા છે. જેમ ભગવાનના
દર્શન કરવા મંદિરમાં જઈએ છીએ તેમ હે જીવ! તારે આનંદનાં દર્શન કરવા હોય તો
તારા ‘આનંદમંદિર’ માં પ્રવેશ કર. મુક્તિનો મહેલ તું પોતે જ છો.
વાણી તે તો વાણી જ છે, તેમાં કાંઈ આનંદ નથી પણ તે સાંભળતાં (એટલે કે તેના
છે, તેથી દિવ્યવાણીને પણ ‘આનંદઝરતી’ કહી દીધી છે. અંતરમાં જેને આનંદના ઝરણાં
ઝરે – તેણે જ ખરેખર જિનવાણી સાંભળી છે. તું માત્ર શબ્દ સાંભળવા પૂરતું શ્રવણ ન
રાખીશ, પણ હે જીવ! તે વાણીએ કહેલા પદાર્થસ્વરૂપના પરિજ્ઞાનમાં કુશળ થઈને
અંતર્મુખ થતાં ચૈતન્યમાંથી તને આનંદના અંકુરા ફૂટશે. આ રીતે વીતરાગનાં વચનનો
તો પરમ શાંતરસનું ઝરણું ઝરે એવાં છે. અહા! એ વાણીદ્વારા સંતોએ વીતરાગી આનંદ
પીરસ્યો છે. – આવી જિનવાણીનું શ્રવણ મહા સૌભાગ્યથી મળે છે.
સુંદર ઝરણાં ફૂટયા, તેથી પ્રમોદથી અમે કહીએ છીએ કે આ વીતરાગની વાણી આનંદ
ઝરતી છે. અહા, વીતરાગી જૈનસંતોની વાણી અંદર ચૈતન્યના પાતાળ ખોલીને તેમાંથી
મહાન આનંદના ધોધ બહાર કાઢે છે. અંતરાત્મા થઈને અંદરમાં ઘૂસ્યા વગર
જિનવાણીનાં રહસ્ય સમજાય તેવાં નથી. જિનવાણી વીતરાગભાવ કરાવે છે, ને
વીતરાગતા સ્વસન્મુખતાથી થાય છે. સ્વસન્મુખતા સ્વ–પરના ભેદજ્ઞાન વડે થાય છે.
આવું જે કરે તેને આત્મામાં સુંદર આનંદ ઝરે, અને તે જ જિનવાણીને સમજ્યો છે.
પર્યાયમાં શ્રદ્ધા થઈ ત્યાં ખબર પડી કે મારો આત્મા ત્રિકાળ શ્રદ્ધાસ્વભાવી છે.
પર્યાયમાં અંશે વીતરાગતા થઈ ત્યાં ખબર પડી કે મારો આત્મા સદા વીતરાગ
PDF/HTML Page 17 of 37
single page version
ગુણ ત્રિકાળ બધાને છે – પણ તેનું ભાન ત્યારે થયું કે જ્યારે પર્યાયમાં તેના
થઈને તેને શ્રદ્ધે છે – જાણે છે – અનુભવે છે. તેમાં વચ્ચે રાગાદિ વિષમભાવ નથી એટલે
તે પરિણામ પરમ સમતારૂપ છે. પરમ શાંત સમતા પરિણામ વગર ચૈતન્યપ્રભુ દેખાય
રાગરહિત વીતરાગી સમતારૂપ છે. પર્યાયમાં સ્વભાવના આશ્રયે વીતરાગી સમતારૂપ
પરિણમન થવા માંડયું ત્યારે ખબર પડી કે અહો! આવા સમતારસનો આખો પિંડ હું છું.
અનંત સ્વભાવગુણોથી ઘેરાયેલો – વીંટાયેલો – વ્યાપેલો છે. આવા સ્વભાવમાં જે ઘૂસી
ગયો તેને આધિ –વ્યાધિ – ઉપાધિનો કોઈ ઘેરો રહેતો નથી ચૈતન્યને ભૂલેલા
અજ્ઞાનીઓ સંયોગના ને રાગ–દ્વેષના ઘેરાથી ઘેરાઈ જાય છે; પણ, ગમે તેવા સંયોગ હો
અને રાગાદિ પણ હો, છતાં તે બધાના ઘેરાથી છૂટવાનો એક જ ઉપાય છે કે
સ્વભાવઘરમાં ઘૂસી જવું, –એમ જાણીને જ્ઞાની તો નિજ સ્વભાવમાં ઘૂસી જાય છે. એવા
જ્ઞાની કોઈ સંયોગના ઘેરાથી ઘેરાતા નથી – મુંઝાતા નથી – સ્વરૂપને ભૂલતા નથી.
આવી તો ધર્મીના એક નિઃશંક્તિ – અંગની તાકાત છે; ને એવા તો અનંતા ગુણના
સમ્યક્ભાવો ધર્મીને એકસાથે વર્તી રહ્યા છે.
વિકલ્પથી પાર જ્ઞાનની અનુભૂતિમાં જે આવે છે તે જ પૂરું છે. હે જીવ! તું એકવાર
આવી અનુભૂતિનો લહાવો તો લે. અનુભૂતિમાં તારા તત્ત્વની કોઈ અદ્ભૂતતા દેખતાં
તને અજબ – ગજબનો આનંદ થશે.
PDF/HTML Page 18 of 37
single page version
આ તારા આત્માની વાત તો સાંભળ. તારા આત્માનાં ગાણાં સાંભળવાનો પ્રેમથી
આનંદના રહેઠાણમાં રહ્યા છે. કોઈ સાતમી નરકમાં રહેલો જીવ હોય, અંદર
અરે, આ નારકી છે – મહા દુઃખી છે; – પણ ભાઈ! એને નારકી ન જાણ, એ તો
અંતરમાં ચૈતન્યના મહાન આનંદધામમાં વસનારો ‘દેવ’ છે –ધર્માત્માં છે, જગતમાં તે
સુખી છે, તે જિનેશ્વર ભગવાનના માર્ગમાં આવેલો છે. એ ધર્મી દુઃખમાં નથી વસતો,
નરકમાં નથી વસતો, એ તો આનંદમય મહાન ચૈતન્યમાં જ સદાય વસે છે. – મન કે
ચૈતન્યધામ યોગીઓને જ ગોચર છે, અજ્ઞાનીઓને તો તે અત્યંત દૂર છે. વિકલ્પથી
ચૈતન્યતત્ત્વ આઘુ છે, તે વિકલ્પમાં આવતું નથી. ધર્મીનું જે સ્વસંવેદનજ્ઞાન તેમાં તે
પરમ તત્ત્વ અત્યંત નીકટ સદા સ્પષ્ટ વર્તે છે. – તેમાં જ ધર્મી સદાય વસે છે ને
ઈન્દ્રિયાતીત મોક્ષસુખને અનુભવે છે. તે જ સકળ ગુણોનું નિધાન છે, અને તે જ ધર્મીનું
આનંદમય રહેઠાણ છે.
ન હતો એટલે પૂર્વે કદી મેં તેને ભાવ્યો ન હતો, પણ હવે પરમ ગુરુના પ્રસાદથી મારું
સુખના અમૃતનો દરિયો ઊછળે છે, – તેમાં મારો આત્મા ડુબી જાય છે, – મારા અસંખ્ય
પ્રદેશો તે સુખમાં જ તરબોળ થઈ જાય છે. આ રીતે આનંદના દરિયામાં ડુબેલા સહજ
તત્ત્વની અપૂર્વ ભાવના, એટલે કે તેની સન્મુખ પરિણતિ, તે જ મોક્ષસુખનો માર્ગ છે.
PDF/HTML Page 19 of 37
single page version
આત્મ તત્ત્વને જાણીને, આનંદના દરિયામાં ડુબેલા આ સહજ પરમ તત્ત્વને અતિ અપૂર્વ
રીતે હું નિરંતર ભાવું છું. ધર્મીની આવી ભાવના તે મોક્ષનું કારણ છે.
પણ હવે જ્યાં વિભાવ વગરનું મારું સહજ શુદ્ધ તત્ત્વ શ્રી ગુરુએ મને દેખાડ્યું ત્યાં હવે
મારા આવા સહજ તત્ત્વની ભાવનાવડે મને અહા આનંદમય મુક્તિનો કિનારો દેખાયો...
મોક્ષપુરીના કિનારે હું આવી ગયો. હવે બાકીનો અલ્પ ભવસાગર તરીને મોક્ષપુરીમાં
પહોંચતાં શી વાર!
મુસાફરીનો અંત આવ્યો, ને ઈષ્ટનગરીની નજીક આવી પહોંચ્યા....... તેમ ચાર ગતિરૂપ
દુઃખમય ભવસમુદ્રમાં અનાદિકાળથી જીવ ડુબી રહ્યો હતો, – પુણ્ય – પાપ વચ્ચે ઝોલાં
મોક્ષનગરીનું સુખ પોતાના અંતરમાં જ દેખ્યું, ત્યાં મુમુક્ષુજીવ પરમ આનંદિત થાય છે કે
અહો, આ દુઃખયમય ભવસમુદ્રમાં ભ્રમણનો હવે મારે અંત આવી ગયો, આનંદમય
મોક્ષપુરી હવે એકદમ નજીક દેખાણી. – આમ પરમતત્ત્વની ભાવના વડે તે મુમુક્ષુ
સંસારસમુદ્રને અલ્પકાળમાં જ તરીને આનંદથી મોક્ષપુરીમાં પહોંચી જાય છે.
વાસ થયો ત્યાં અજ્ઞાન કે રાગ કેમ રહી શકે?
ચૈતન્યના પરમ આહ્લાદનું કારણ છે....... અને તે જ વીતરાગી શાસ્ત્રનો સાર છે.
PDF/HTML Page 20 of 37
single page version
કોણ?
૭૬. આનંદનો માર્ગ ક્યો છે?
૮૪. ચેતનામાં વિકલ્પ છે ?