PDF/HTML Page 1 of 49
single page version
PDF/HTML Page 2 of 49
single page version
બંધનું કારણ નથી થતો. આપના કેવળજ્ઞાનના કોઈ અચિંત્ય પ્રભાવને
લીધે ઉદયની ક્રિયાઓ પણ આપને તો મોક્ષનું જ કાર્ય કરી રહી છે,
કર્મનો ક્ષય જ થતો જાય છે, એટલે તે ઉદયક્રિયાઓ પણ આપને માટે
તો ક્ષાયિકી–ક્રિયા જ છે.
જાય–એમાં શું આશ્ચર્ય છે? પ્રભો! મોક્ષના માર્ગે ચડેલા અમારા જેવા
સાધકો જ આપની ક્રિયાઓને ક્ષાયિકી ક્રિયારૂપે સ્વીકારી શકે છે. હે
સર્વજ્ઞદેવ! ઉદય વખતે પણ આપના ક્ષાયિકભાવને જેણે ઓળખી લીધો
તેનું જ્ઞાન ઉદયભાવોથી છૂટું પડીને ક્ષાયિકભાવ તરફ ચાલ્યું.
PDF/HTML Page 3 of 49
single page version
છ રૂપિયા પોષ :
વર્ષ ૩૨ ઈ. સ. ૧૯૭૫
અંક ૩ જાન્યુ.
દેખે, ને એવું સુખ થાય–કે પછી ચિન્તાનું કોઈ કારણ ન રહે. શું આપ ચિન્તા
કરો છો?–હા.... તો આ ભજન વાંચો, ને બધી ચિન્તા છોડીને પરિણતિને
આત્મામાં જોડો.
નિજમેં સુખકી ખાન ભરી હૈ, ક્યા પરકા ફિર કામ,
બાહરકે સંયોગમેં રે, દેખો ન આતમરામ. ચિન્તા૦
અનુભવકી ન્યારી દશા રે, આનન્દસે ભરપૂર,
જો નિજ અનુભવ કર સકો રે, ચિન્દા ભાગે દૂર. ચિન્તા૦
બાહરકી અનુકૂલતા હો, યા પ્રતિકૂલ સંયોગ,
જ્ઞાનીકો તો સુખસાગર રે અન્તરકા ઉપયોગ. ચિન્તા૦
શુદ્ધ અખંડ સ્વભાવમેં રે, ક્ષણિક વિભાવ અભાવ,
ચિન્તાકા કારણ બને રે અસત્ સંયોગી ભાવ. ચિન્તા૦
તૂ યદિ સુખકો ચાહતા રે, પરણતિ નિજમેં જોડ,
ચેતન! નિજ–વૈભવ તેરા રે, પરસે નાતા તોડ......
ચિન્તા છોડો રે ભાઈ, નિજમેં દેખો રે ભાઈ!
PDF/HTML Page 4 of 49
single page version
ઉપયોગ લક્ષણ જીવ છે, ને એ જ સાચું જીવન છે;
એ જીવજો જીવડાવજો, પ્રભુ વીરનો ઉપદેશ છે.
ચેતન–જીવન વીરપંથમાં, નહિ દેહજીવન સત્ય છે;
ચેતન રહે નિજભાવમાં, બસ! એ જ સાચું જીવન છે.
જરૂરી છે કે ‘જીવનું જીવન’ શું છે? જીવનું સાચું જીવન શું છે તે
જાણ્યા વગર પોતે તેવું જીવન જીવશે કઈ રીતે? ને બીજાને તેવું
જીવન જીવવાનું બતાવશે કઈ રીતે?
આધીન દેહપીંજરામાં પુરાઈ રહેવું તે જીવન છે?–ના, તો તો પછી
દેહ વગર આત્મા જીવી શકે જ નહિ. શું સિદ્ધ ભગવંતો દેહ અને
ખોરાક વગર જ જીવન નથી જીવતા? –જીવે છે, એટલું જ નહિ
પણ તેઓ જ સાચું સુખી જીવન જીવે છે.
PDF/HTML Page 5 of 49
single page version
ઉપયોગ એ જ જીવનું જીવન છે. ઉપયોગ વડે જ તમે જીવંત છો.
તમારે જીવવા માટે (જીવપણે રહેવા માટે) ઉપયોગ સિવાય
જીવન જીવવું હોય તો તમારા ઉપયોગસ્વરૂપ આત્માને ઓળખો;
ને દેહાદિ વડે જીવવાની બુદ્ધિ છોડો. દેહ અને ઉપયોગ એ બંને
તદ્ન ભિન્ન વસ્તુ છે. એવી ભિન્નતા જાણો ને શુદ્ધ ઉપયોગરૂપે
પરિણમીને આનંદમય જીવન જીવો.
PDF/HTML Page 6 of 49
single page version
નથી. આત્મા સર્વજ્ઞસ્વભાવી છે–એમ જે સ્વસંવેદનથી જાણે છે તે જીવ બધાય જીવોને
જ્ઞાનસ્વરૂપી જાણે છે. જ્ઞાનઅપેક્ષાએ બધાય જીવો સાધર્મી–સમાનધર્મી છે.
છે, તેમાં જ્ઞાનસ્વભાવ વ્યાપે છે. જો કે મતિ–શ્રુતજ્ઞાનમાં પણ અનંત વિશેષો છે, પણ
કેવળજ્ઞાન સર્વોત્કૃષ્ટ છે; સમસ્ત પદાર્થોનો પ્રતિભાસ જેમાં એકસાથે ભર્યો છે એવું
અદ્ભુત અનંત વિશેષોસ્વરૂપ કેવળજ્ઞાન, તેમાં સર્વજ્ઞસ્વભાવી મહાસામાન્ય જ્ઞાન
વ્યાપેલું છે; ને તે આત્માનો સ્વભાવ જ છે.–આવા આત્માને જે સ્વાનુભવ–પ્રત્યક્ષ નથી
કરતો તેને સર્વજ્ઞપણું હોતું નથી.
સર્વજ્ઞતાની તાકાતની શી વાત! રાગ જેને ઝીલી શકે નહિ, ને રાગનો કણ જેમાં સમાય
નહિ–એવા સર્વજ્ઞસ્વભાવને તો સ્વસન્મુખ અતીન્દ્રિયજ્ઞાન જ ઝીલી શકે છે. અરે, સર્વજ્ઞ
અરિહંતને પોતાના જ્ઞાનમાં સમાડવા–એ તે કાંઈ સાધારણ વાત છે!
તારી જ્ઞાનપર્યાયમાં પરવસ્તુને કે રાગને વ્યાપેલો ન દેખ.
PDF/HTML Page 7 of 49
single page version
અચેતન પદાર્થો જ્ઞાનમાં વ્યાપીને તન્મય થાય તો જ્ઞાન પણ અચેતન થઈ જાય.
પણ જ્ઞાનમાં વ્યાપેલા નથી. જો જ્ઞાનમાં રાગ–દ્વેષ વ્યાપેલા હોય તો, તે રાગ–દ્વેષ
છૂટી જતાં જ્ઞાન પણ છૂટી જાય, રાગ–દ્વેષ વગર જ્ઞાનનું અસ્તિત્વ રહી ન શકે.–
પરંતુ રાગ–દ્વેષના અભાવમાંય જ્ઞાન તો પોતાના સર્વજ્ઞસ્વરૂપે શોભી રહે છે.
માટે જ્ઞાનમાં રાગ–દ્વેષ વ્યાપેલા નથી. પછી પૂજા–ભક્તિનો શુભરાગ હો, કે
વિષય–કષાયનો પાપ–રાગ હો, તે જ્ઞાનનું સ્વરૂપ નથી.
ઉત્પન્ન થાય છે, ત્યાં પૂર્વની પર્યાય તે પછીની પર્યાયમાં વ્યાપતી નથી; મતિ–
શ્રુતજ્ઞાન છૂટીને કેવળજ્ઞાન થયું ત્યાં તે કેવળજ્ઞાનમાં મતિ–શ્રુતજ્ઞાનપર્યાય
વ્યાપતી નથી, એટલે પર્યાયના ખંડખંડ સામે જોવાનું રહેતું નથી. બે સમયની
પર્યાયો કદી એક થતી નથી.
વિશેષજ્ઞાનપર્યાય જેને અવલંબીને પ્રવર્તે છે! વિશેષ વખતે જ આત્માનો
જ્ઞાનસામાન્યરૂપ મહાન સ્વભાવ છે તે જ વિશેષોમાં વ્યાપે છે. જ્યારે જુઓ
ત્યારે તે પોતામાં વિદ્યમાન જ છે. અનાદિઅનંતકાળની જે વિશેષ જ્ઞાનપર્યાયો
(–જેમાં ભવિષ્યની અનંત–કેવળજ્ઞાનપર્યાયો પણ આવી જાય છે–તે સમસ્ત
પર્યાયો) માં વ્યાપે એવો એક જ્ઞાનસ્વભાવી આત્મા હું છું–એમ ધર્મીજીવ
સ્વસંવેદનપ્રત્યક્ષ વડે પોતાના આત્માને જાણે છે. પોતાના સામાન્ય અને વિશેષ
બંનેમાં તેને જ્ઞાન જ દેખાય છે.
જાણતો નથી તે સર્વજ્ઞદેવને કે ગુરુને કે શાસ્ત્રના તાત્પર્યને પણ જાણી શકતો
નથી. પોતાના જ્ઞાનમાં જ્યાં પોતાનો સર્વજ્ઞસ્વભાવ જાણ્યો ત્યાં પંચપરમેષ્ઠીની
કે નવતત્ત્વોની સાચી ઓળખાણ થઈ. આવા સ્વભાવને જાણનારી
શ્રુતજ્ઞાનપર્યાયમાં પણ અતીન્દ્રિય શાંતિ–
PDF/HTML Page 8 of 49
single page version
પોતાનો અખંડ સામાન્યજ્ઞાનસ્વભાવ વ્યાપેલો દેખાય છે.
તે પોતાની પર્યાયથી બહાર એવા પરદ્રવ્યને ક્યાંથી જાણે ? જે આંધળો પોતાના
સર્વજ્ઞસ્વભાવી આત્માને ઈન્દ્રિયાતીત મતિશ્રુતજ્ઞાનવડે પ્રત્યક્ષ કરે છે, પછી તેની
વિશેષ ભાવનારૂપ એકાગ્રતા વડે શુદ્ધોપયોગી થઈ રાગ–દ્વેષનો ક્ષય કરી,
કેવળજ્ઞાનરૂપ પરિણમે છે. તે કેવળજ્ઞાન સંપૂર્ણ જ્ઞાન–વિશેષોવાળું પરિપૂર્ણ છે, ને
કેવળજ્ઞાની પ્રભુ એવા અનંત વિશેષોરૂપે પરિણમેલા સર્વજ્ઞસ્વભાવી આત્માને
કેવળજ્ઞાનવડે સાક્ષાત્–પ્રત્યક્ષ જાણે છે.
‘સર્વજ્ઞ મહાવીર’ ની સાચી ઓળખાણ છે. એવી ઓળખાણ કરનાર જીવ
આત્માને જાણીને મહાવીરના માર્ગે મોક્ષમાં જાય છે.
એકલા–એકલા પણ કરી શકો છો; તે કામ કરતી વખતે
શાંતિ થાય છે; તે કામ એવું મજાનું છે કે જે કરવાથી
આપણો થાક ઊતરી જાય છે; મુમુક્ષુ એકલો હોય ત્યારે આ
કામ તેનું ખાસ સાથીદાર બની જાય છે ને તેને આનંદ
પમાડે છે; આ કામ સદાય લાભકારક જ છે, તેનાથી કદી
નુકશાન થતું નથી. તે કામ સૌએ વખાણ્યું છે ને લગભગ
દરેક મુમુક્ષુ તે સારૂં કામ દરરોજ કરતો હોય છે; તે કામ એવું
નિર્દોષ છે કે મુનિઓ પણ તે કામ કરે છે; દિવસે તેમજ રાત્રે
પણ તે થઈ શકે છે. તેનો છેલ્લો અક્ષર ‘...ય’ છે. તમે પોતે
PDF/HTML Page 9 of 49
single page version
સમયસારમાં છેલ્લે ૧૪ ગુણસ્થાનનું વર્ણન કર્યું છે; તેમાં
અણુવ્રતરૂપ પંચમગુણસ્થાનના વર્ણનમાં શ્રાવકનાં ૨૧ ગુણો
બતાવ્યા છે. તે સર્વે જિજ્ઞાસુઓને ઉપયોગી હોવાથી અહીં
આપીએ છીએ. દરેક મુમુક્ષુએ આ ગુણોનું સ્વરૂપ વિચારીને
પોતામાં ધારણ કરવા; તેના વડે જીવન શોભી ઊઠશે:–
મને આવા પાપકાર્ય શોભે નહિ; મારું જીવન તો રત્નત્રયરૂપ ઉત્તમ
ભાવવાળું હોય.
નિમિત્તે કોઈ જીવને દુઃખ ન હો, કોઈને દુઃખ દેવાનો ભાવ મને ન હો
મારો આત્મા દુઃખથી છૂટે, ને જગતના જીવો પણ દુઃખથી છૂટે,–
એવી દયા ભાવના હોય છે.
પ્રસંગોમાં વારંવાર ક્રોધ થઈ આવે, કે નજીવા પ્રસંગમાં હરખના
હીલોળે ચડી જાય–એવું તેને ન હોય; બંને પ્રસંગોમાં વિશેષ ક્રોધ કે
હરખ વગર શાંત–ગંભીર પરિણામવાળો હોય.
PDF/HTML Page 10 of 49
single page version
અપમાનાદિ થાય, પ્રતિકૂળતા આવે કે બીજાના માનાદિ વધી જાય
તેથી ધર્મમાં સન્દેહ કરતો નથી, દ્રઢ પ્રતીતિ રાખે છે.
જીવથી દોષ થઈ જાય તો તેની રક્ષા કરીને દોષ દૂર થાય તેમ કરવું
ઉચિત છે; પણ દોષ દેખીને નિંદા કરવી ઉચિત નથી.
આરાધે–એવી ઉપકારભાવના શ્રાવકને હોય છે.
બીજા ભયભીત થાય–એવી કઠોરતા હોય નહિ; પરિણામ ઘણા સૌમ્ય
હોય છે–જેનો સંગ બીજા જીવોને શાંતિ પમાડે છે.
નથી, પણ ગુણોને ઓળખીને તેનો આદર કરે છે. પોતાનું કોઈ
અપમાનાદિ કરે તેથી તેના ગુણનો પણ અનાદર ન કરી નાંખે, પણ
એમ વિચારે કે મારું ભલે અપમાન કર્યું પણ એનામાં જૈનધર્મ
પ્રત્યેનો પ્રેમ–આદર છે; તે જૈનધર્મના ભક્ત છે, દેવ–ગુરુનો આદર
કરનારા છે, મારા સાધર્મી છે; એમ તેના ગુણનું ગ્રહણ કરે. આમ
ગુણનું ગ્રહણ કરવાથી તે સાધર્મી પ્રત્યે દ્વેષભાવ ન આવે, પણ પ્રેમ
અને વાત્સલ્ય આવે છે.
ગભરાઈ ન જાય, આર્તધ્યાનથી ખેદખિન્ન ન થાય; પણ
સહનશીલતાપણે વૈરાગ્ય વધારે.
PDF/HTML Page 11 of 49
single page version
PDF/HTML Page 12 of 49
single page version
PDF/HTML Page 13 of 49
single page version
અત્યંત ભયભીત વર્તે છે. મારા જીવનમાં કોઈ નાનું પાપ પણ ન હો, ને ઉજ્જવળ
વીતરાગી જીવન હો–એવી ભાવના હોય છે.
પવિત્રતાથી શોભી ઊઠશે.
દાન વધારો......................... માન નહીં.
જ્ઞાન લો.................... કોઈનો જીવ નહીં.
ભાવના ધર્મની કરો............... ધનની નહીં.
જિનમાર્ગમાં ચાલો.................... કુમાર્ગમાં નહીં.
વીતરાગતાને ધર્મ સમજો...... રાગને નહીં.
પુન્યને સંસારનું કારણ સમજો મોક્ષનું નહીં.
જીવન યોગ માટે છે..... ભોગ માટે નહીં.
જિનબિંબને જુઓ.......... સિનેમા નહીં.
ગળેલું પાણી પીઓ.............. બીડ નહીં.
મોહને હણો.................... જીવને નહીં.
ધનને છોડો.................... ધર્મને નહીં.
દોષને ભૂલો.................... ગુણને નહીં.
ગુણીયલનું અનુસરણ કરો............... ઈર્ષા નહીં.
મોક્ષ કરો.................... બંધન નહીં.
મોહથી ડરો.................... મોતથી નહીં.
PDF/HTML Page 14 of 49
single page version
એક જૈન સદ્ગૃહસ્થના ઘરમાં સૌ ઉત્તમ સંસ્કારી હતા;
તેમાં આનંદકુમાર–ભાઈ અને ધર્મવતી–બેન, તેઓ બહારની
તત્ત્વચર્ચા કરતા, તેમજ મહાપુરુષોની ધર્મકથા કરીને આનંદ
મેળવતા. તે ભાઈ–બહેન કેવી ચર્ચા કરતા હતા તેનો નમુનો
અહીં આપ્યો છે. તમે પણ તમારા ભાઈ–બેન સાથે ધર્મચર્ચા
કરતા જ હશો. ન કરતા હો તો હવે જરૂર કરજો. આજે જ
મૂરત કરજો, ને શું ચર્ચા કરી તે અમને લખજો.
–‘જય મહાવીર’
ધર્મવતીબેન કહે: ભાઈ, અનંતકાળે આપણને આ મનુષ્ય–અવતાર મળ્યો; તો હવે આ
ભાઈ: બેન! એ રત્નત્રયના મુખ્ય આરાધક તો મુનિવરો છે; તેઓ ચૈતન્યસ્વરૂપમાં
બેન: આપણા જેવા નાના બાળક પણ શું રત્નત્રયની આરાધના કરી શકે?
ભાઈ: હા, જરૂર કરી શકે; પણ તે રત્નત્રયનું મૂળ બીજ સમ્યગ્દર્શન છે; તેથી પહેલાંં
PDF/HTML Page 15 of 49
single page version
ભાઈ: અહા, એનું શું વર્ણન કરવું! સિદ્ધ ભગવાન જેવો વચનાતીત આનંદ ત્યાં
ભાઈ: નવ તત્ત્વોમાંથી શુદ્ધ જીવતત્ત્વ ઉપાદેય છે, તથા સંવર–નિર્જરા એક અંશે ઉપાદેય
PDF/HTML Page 16 of 49
single page version
* પોતાની પર્યાયને વસ્તુ પોતે કરે છે, કોઈ બીજું તેને કરતું નથી; વસ્તુ પોતે
જિનપ્રવચનમાં જેવું પ્રકાશ્યું છે તેવું જગતમાં બીજે ક્યાંય નથી.
કે–જેમ ઘંટી–વસ્તુ તે એકલા વજનરૂપ નથી, તેમાં બીજા અનેક ધર્મો (સ્પર્શ–
રંગ વગેરે) પણ છે; એ રીતે ઘંટી તે એકલી વજનરૂપે નથી, તેમજ એકલો
વજનગુણ તે જ આખી ઘંટી નથી;–આ પ્રકારે તે ઘંટીને અને વજનગુણને
લક્ષણભેદ છે, પણ સત્તાભેદ નથી. સત્તાએ તો ઘંટીને અને વજનને એકત્વ છે,
જુદાઈ નથી.
તેમ એક આત્મવસ્તુમાં દ્રવ્યપણું–ગુણપણું–પર્યાયપણું એકસાથે છે; તેમાં આખી
આત્મવસ્તુ કોઈ એક જ (જ્ઞાન વગેરે) ગુણરૂપ નથી, તેમાં બીજા (આનંદ
વગેરે) અનંત ધર્મો પણ છે; એ રીતે આખી વસ્તુ એક જ ગુણરૂપ નથી; તેમ જ
એક જ (જ્ઞાનાદિ) ગુણ તે આખી વસ્તુ નથી;–આ પ્રકારે વસ્તુને અને તેના
ગુણને લક્ષણભેદ ભલે હો, પણ સત્તાભેદ નથી; એક જ સત્તામાં બધું સમાઈ
જાય છે, એટલે સત્તા અપેક્ષાએ તો આત્મવસ્તુને અને તેના ગુણ–પર્યાયોને
પોતાના સત્ ગુણ–પર્યાયોથી આત્મા જુદો પડી શકે નહિ. અભેદ અનુભૂતિમાં
પર્યાય ગૌણ છે પણ અભાવરૂપ નથી.
પોતામાં દ્રવ્ય–ગુણ–પર્યાયને કથંચિત્ ભિન્નતા ને કથંચિત્ એકતા.–અહો, આવું
અદ્ભુત વસ્તુસ્વરૂપ સર્વજ્ઞદેવે પ્રકાશ્યું છે, સમ્યગ્દ્રષ્ટિ જ તેને જાણે છે.
વર્તે
PDF/HTML Page 17 of 49
single page version
નથી, અને જે ધ્રુવભાવ છે તે પોતે ઉત્પાદ–વ્યયરૂપ ભાવ નથી; પણ
વસ્તુઅપેક્ષાએ તો ઉત્પાદ–વ્યય–ધ્રુવ ત્રણે સ્વરૂપ એક જ અસ્તિત્વ છે, એક જ
આત્મા એક સાથે એવા ઉત્પાદ–વ્યય–ધ્રુવભાવે વર્તે છે.
પણ તેવો અભાવ ઉત્પાદ–વ્યય–ધ્રુવ વચ્ચે (કે દ્રવ્ય–ગુણ–પર્યાય વચ્ચે) નથી.
દ્રવ્યથી જુદા કોઈ ગુણ–પર્યાયો નથી; બધું એક ‘સત્’ છે.
ચેતનનો અભાવ તે જડ છે, જડનો અભાવ તે ચેતન છે.
વસ્તુમાં દ્રવ્ય ને પર્યાય બંનેનો સદ્ભાવ રાખીને વાત છે. એક જ વસ્તુમાં રહેલાં
જે દ્રવ્ય ને પર્યાય તેમાં, દ્રવ્યપણું તે પર્યાય નથી ને પર્યાયપણું તે દ્રવ્ય નથી.
અંદરમાં એકબીજાપણે તત્પણાનો અભાવ (અતત્–ભાવ) એટલો ભેદ હોવા
છતાં વસ્તુપણે તેમને એકતા છે; વસ્તુમાં બંનેનો સદ્ભાવ છે.
–એમ તેમને તો ભિન્નભિન્ન બે વસ્તુપણું છે.
તેમને ભિન્નભિન્ન બે વસ્તુપણું નથી.
જ્ઞાનગુણ તેમજ સુખગુણ એમ બધા ગુણસ્વરૂપે સત્ છે.
છે, તેમને ભિન્ન સત્તા નથી.
નથી.
PDF/HTML Page 18 of 49
single page version
અનુભવે છે.
કર્યું છે. આવી વસ્તુનું જ્ઞાન થતાં અપૂર્વ આનંદ સહિત સમ્યગ્દર્શન પણ જરૂર
થાય છે. વસ્તુસ્વરૂપના આવા અપૂર્વ જ્ઞાનથી જુદું કાંઈ સમ્યગ્દર્શન નથી.
વસ્તુપણું નથી, તેની તો એક જ સત્તા છે.
છે.)
અભાવે બીજાનો પણ અભાવ હોય છે; આત્મા ન હોય ત્યાં જ્ઞાન ન હોય, જ્ઞાન
ન હોય ત્યાં આત્મા ન હોય. જ્ઞાન હોય ત્યાં આત્મા હોય, આત્મા હોય ત્યાં
જ્ઞાન હોય જ. –આ રીતે તેમને અવિનાભાવ–એકવસ્તુપણું છે; સ્વભાવથી જ
દરેક વસ્તુ પોતાના ગુણ–પર્યાયસ્વરૂપ છે, તેનાથી તેને જુદી પાડી શકાતી નથી.
વસ્તુ પોતે જ પોતાના દ્રવ્ય–ગુણ–પર્યાયરૂપ અસ્તિત્વવાળી છે, ત્યાં બીજાને
કારણે તેમાં કાંઈ થાય–એ વાત ક્્યાં રહે છે?
દ્રવ્યથી જુદા પાડી શકાય નહિ, તેમજ તેમાં બીજાનો પ્રવેશ થઈ શકે નહિ.
પોતાના દ્રવ્ય–ગુણ–પર્યાયરૂપ અસ્તિત્વ પોતામાં, ને પરના દ્રવ્ય–ગુણ–પર્યાયનું
અસ્તિત્વ પરમાં; –એમ સ્વરૂપની સ્વાધીન સત્તાનો નિર્ણય ‘હે વીરનાથ
ભગવાન! ’ આપના શાસનમાં જ થાય છે. યથાર્થ વસ્તુસ્વરૂપ બતાવીને આપે
મોક્ષમાર્ગ ખોલ્યો છે. તે આપનો મોટો ઉપકાર યાદ કરીને આપના નિર્વાણના
અઢીહજારવર્ષનો ઉત્સવ ઊજવીએ છીએ.
પોતાના
PDF/HTML Page 19 of 49
single page version
સ્વભાવો દ્રવ્ય–ગુણ–પર્યાય ત્રણેમાં છે. –આમ દ્રવ્ય–ગુણ–પર્યાયની પોતામાં
એકતા જાણનાર ધર્મીજીવ, પરના અસ્તિત્વથી અત્યંત ભિન્ન એવા પોતાના
અસ્તિત્વને, પોતામાં જ સમાપ્ત થતું અનુભવે છે; –આવી અનુભૂતિ ભગવાન
જઈશ તો તે કદી નહિ મળે તારો આનંદ, તારું સુખ, તારો ધર્મ, તારું જ્ઞાન–એ
બધું તારા અસ્તિત્વમાં સમાય છે. દ્રવ્ય પોતાના ગુણ–પર્યાયથી જુદું વર્તતું નથી,
ને ગુણ–પર્યાયો દ્રવ્યથી જુદા વર્તતા નથી; –એ બધા સ્વયમેવ એક સત્તારૂપ છે.
એક જ સત્તા ઘણાંરૂપને (દ્રવ્ય–ગુણ–પર્યાય, ઉત્પાદ–વ્યય–ધ્રુવતા વગેરેને) એક
સાથે પોતાના અસ્તિત્વમાં ધારણ કરે છે.–જ્યારે જુઓ ત્યારે વસ્તુનું અસ્તિત્વ
પોતામાં જ પરિપૂર્ણ છે, –એ જૈનશાસનની અલૌકિક વાત છે. આવું જિનપ્રવચન
જે સમજે તે પોતાના સ્વરૂપ–અસ્તિત્વમાં જ સંતુષ્ટ રહેતો થકો, ને અન્યમાં નહિ
આવો માર્ગ બતાવીને વીતરાગીસંતોએ મહાન ઉપકાર કર્યો છે.
તારા ઉત્પાદ–વ્યય–ધ્રુવપરિણામ તારામાં જ છે, તારા બધા દ્રવ્ય–ગુણ–પર્યાય
તારામાં જ છે; તારા જ્ઞાન–આનંદ વગેરે અનંત સ્વભાવો તારામાં જ ભર્યા છે.
તારા પૂરા અસ્તિત્વને તારામાં દેખતાં તને મહા આનંદ થશે, ને તારે બહારમાં
ક્યાંય જોવાનું નહિ રહે. તારામાંથી ને તારામાંથી તને તારા શ્રદ્ધા–જ્ઞાન–આનંદ
આવશે. –મહાવીર ભગવાનના જિનશાસનની આ વિશિષ્ટતા છે કે પોતાની
પૂર્ણતા પોતામાં જ બતાવે છે...ને એ રીતે અંતર્મુખ અભેદ પરિણામવડે જીવને
છોડ! સ્વદ્રવ્યને આશ્રિત સમ્યગ્દર્શન–જ્ઞાન–
ચારિત્રરૂપ જે મોક્ષમાર્ગ તેમાંજ તારા
આત્માને જોડ–એમ સૂત્રની અનુમતિ છે.
PDF/HTML Page 20 of 49
single page version
(૧) માગશર સુદ અગિયારસે જેઓ મુનિ થયા, ને પછી માગશર વદ બીજે જેઓ
(૨) એક વખત એવું બન્યું કે, એક ભગવાન પાસે સુંદર વસ્તુ ત્રણ હતી તે વધીને