Atmadharma magazine - Ank 002
(Year 1 - Vir Nirvana Samvat 2470, A.D. 1944)
(English transliteration). Entry point of HTML version.


Combined PDF/HTML Page 1 of 1

PDF/HTML Page 1 of 17
single page version

background image
Atmadharma
varSha 01
saLang ank 002
Version History
Version
Number Date Changes
001 Nov 2005 First electronic version.

PDF/HTML Page 2 of 17
single page version

background image
O soul ! What foolishness
has entered thy head that thou
engagest thyself in Vyavahara
(good and bad actions, etc.)
which is the cause of Samara-
paribrahmana (transmigratory
condition) know thy Shuddha
Atman, which is devoid of all
Pra-pancha ( worldly turmoils )
and is described by the word
Brahma, and make thy mind
steady-
PARMATMA-PRAKASH
A ankanA lekho
1 shrI jinavANI–stavan (kAvya)
2 anekAnta dharma
3 ahinsAnun svarUp
4 tIrthankar prakRiti upAdey nathI.
5 sabhAmAn adhyAtma upadesh.
6 be mitro vachche gambhIr samvAd
7 puNyane AdaravA yogya ane pApane tyAgavA
yogya koN jANe chhe?
8 sAmAyik
9 mahAn upakArI bhagavAn kundakund AchArya.
10 bhaktinun svarUp
11 shudhdha, shubh ane ashubhano vivek
12 jainadharma
13 mokShanI kriyA
14 dharma sAdhan
vArShik lavAjam chhuTak nakal
rUpiyA 2–8–0 chAr AnA
shiShTa sAhitya bhanDAr * moTA AnkaDiyA * kAThiyAvAD

PDF/HTML Page 3 of 17
single page version

background image
shAshvat sukhano mArga darshAvatun mAsik
Atmadharma
varSha 1 lun ank 2 poSh 20
dar mahinAnI shud 2 nA pragaT thAy chhe.
sharU thatA navA mahinAthI ja grAhak thaI shakAy chhe.
vArShik lavAjam rUA. 2–8–0 chhuTak nakal 4 AnA. paradeshanun vA. la. 3–2–0 grAhako taraphathI sUchanA AvyA
vagar navA ke jUnA grAhakone vI. pI. karavAmAn Avatun nathI.
lavAjam pUrUn thaye lavAjam pUrUn thayAnI slIp chhellA ankamAn chonTADI grAhakane jAN karavAmAn Ave chhe.
grAhak tarIke chAlu rahenAre kAn to manI–orDarathI lavAjam mokalI Apavun athavA vI. pI. thI lavAjam vasul
karavAnI sUchanA lakhI jaNAvavI.
ma. o. ke vI. pI. karavAnI sUchanA nahi Ave to grAhak tarIke chAlu rahevA nathI IchchhatA em samajI mAsik
mokalavun bandh karavAmAn Avashe.
namunAnI nakal maphat mokalavAmAn AvatI nathI. mATe namunAnI nakal mangAvanAre chAr AnAnI TikiTo mokalavI.
saranAmAno pheraphAr amone turat jaNAvavo ke jethI navo ank navA saranAme mokalAvI shakAy.
grAhakoe patravahevAr karatI vakhate potAno grAhak nambar avashya jaNAvavA vinanti chhe.
varShanA koI paN mahinAthI grAhako nondhavAmAn AvatA hovAthI, mahinA karatAn ankanA pUnThA upar moTA akShare
chhApavAmAn AvatA sankhyAnkanI ja gaNatarI rAkhavAmAn Ave chhe. jeTalAmAn ankathI lavAjam bharavAmAn Ave te ankathI
gaNIne bAr ank grAhakone mokalavAmAn Ave chhe. eTale, grAhakoe paN mahinAnI nahi paN ankonI sankhyAnI ja
gaNatarI rAkhavI.
sol ejanTa shiShTa sAhitya bhanDAr – vijayAvADI, moTA AnkaDiyA kAThiyAvAD
anekAnta dharma sarvagnano mat anekAnta chhe.
anekAnta=ek vastumAn vastupaNAnI nIpajAvanArI paraspar viruddha be shaktionun prakAshavun te anekAnta chhe.
(samayasAr pA. 488) athavA bIjI rIte anekAntanun svarUp kahIe to be virodh shaktione prakAshe ane vastune
siddha kare te anekAnt chhe.
bhagavAne be nay kahyA chhe.
1–nishchayanay–2–vyavahAranay nishchayanay–te svabhAv Ashrit chhe, vyavahAranay te parAshrit–nimitta Ashrit chhe.
te bannene jANIne nishchay svabhAvanA Ashraye parAshrit vyavahArano niShedh te anekAnt chhe. paN
(1) koIvAr svabhAvathI dharma thAy ane koIvAr vyavahArathI paN dharma thAy em kahevun te anekAnt nathI
ekAnt chhe,
(2) svabhAvathI lAbh thAy ane koI dev, guru, shAstra paN dharma karAvI dIye em mAnyun teNe be tattvo ek
mAnyA–arthAt ekAntavAd mAnyo chhe.
vyavahAr ane nishchay banne nay chhe kharA, paN temAn ekane (vyavahArane) mAtra ‘chhe’ em jANavun, ane bIjA
(nishchay) ne AdaraNIy mAnI teno Ashray karavo te ja anekAnt chhe. AtmAnun svarUp anekAnt chhe.
svabhAve shudhdha nitya; paryAye ashudhdha anitya temAn paryAy upar draShTi te vyavahAr chhe, ane svabhAv upar draShTi
te nishchay chhe, bannene mAnIne nishchayane Adaravo te anekAnt chhe. ane te nishchay svabhAvanA jore ja dharma thAy chhe.
(pUjya sadgurudevanA tA. 14–12–43 nA vyAkhyAn uparathI.
kShamA :– ‘Atmadharma’ no bIjo ank bahu ja moDo pragaT thAy chhe. parantu TAIpo, rajIsTar nambar tathA blok
vagerenI taiyArImAn anivArya DhIl thaI chhe, te badal grAhak bandhuo daragujar karashe evI AshA chhe. prakAshak
samAchAr :– tA. 7 Disembar 1943 thI tA. 12 sudhI rAjakoT mukAme rAmakRiShNa Ashram taraphathI badhA dharmonI
pariShad bharavAmAn Avel hatI, temAn jain dharma uparanA vichAro darshAvavA A sansthAnA pramukhashrI rAmajI
mANekachand doshIne AmantraN ApavAmAn Avyun hatun ane te pariShadamAn temaNe te viShay upar potAnA vichAro
jaNAvyA hatA, te prasange temaNe potAnun bhAShaN lekhIt taiyAr karelun hatun. te A patramAn anukULatA pramANe
prasiddha karavAmAn Avashe.
mudrak:– chunIlAl mANekachand ravANI, shiShTa sAhitya mudraNAlay vijayAvADI, moTA AnkaDiyA. kAThiyAvAD.
prakAshak:– shrI jain svAdhyAy TrasTa sonagaDh, vatI jamanAdAs mANekachand ravANI, dinakar nivAs vijayAvADI,
moTA AnkaDiyA, kAThiyAvAD.

PDF/HTML Page 4 of 17
single page version

background image
shAshvat sukhano mArga darshAvatun mAsik
varSha 1: : ank 2
poSh : : 2000
shrI jinavANI – stavan
[shAnti jIneshvar sAcho sAhIb × + + e rAg]
mahimA hai agam jinAgamakI, mahimA hain agam jinAgamakI ।। Tek।।
jAhi sunat janabhinna pichhAnI, ham chinamUrati AtamakI. mahimA. ।। 1।।
rAgAdik dukhakAran jAne tyAg buddhi dInI bhramakI mahimA–
gnAn jotI jAgI ur antar ruchi bADhI puni sham damakI mahimA– –
।। 2।।
karma bandhakI bhaI nirjarA kAraN paramparAkramakI mahimA–
bhAgarchAndi shav lAlach lAgyo, pahunch nahIn hai jahun jamakI mahimA– –
।। 3।।
(jinendra stavan manjarI pAnun 360 stavan–338)
artha– jain AgamanI agamya mahimA chhe. men
tene sAmbhaLI ne hun (chinamUrati (gnAnamUrti) AtmA
sarvathI bhinna chhun em samajyo. 1
bhramaNA rUp buddhi hatI tene tyAgI rAgAdikane
dukhanAn kAraN jANyA. tethI mArA antaramAn gnAn
jyoti jAgI. svarUpanI ruchi vRuddhi pAmI
[samyagdarshan gnAnapUrvak] sham [shudhdha chAritra]
pragaTyun, ane tethI vibhAvI bhAvanun daman thayun. 2
param puruShArthanA kAraNe karmabandhanI nirjarA
thaI. jyAn maraN pahonchI shake nahIn tyAnnI eTale shIv
[mokSha] abhilAShA thaI em bhAgachandrajI kahe chhe. 3

PDF/HTML Page 5 of 17
single page version

background image
ahinsAnun svarUp
pUjya sadgurudevanA mAgashar vad 8 somavAr tArIkh 20–12–43 nA vyAkhyAn uparathI
‘ahinsA paramo dharma’ e vAkayano artha evo thAy chhe ke, AtmA shudhdha gnAyak svabhAve akhanD chhe. tenI
antarashraddhA karI temAn ekAgra rahevun tenun nAm ahinsA ane te ja paramadharma chhe.
parane mAravAnun ke jIvADavAnun koI karI shakatun ja nathI, mAtra tevA bhAv kare, parane mAravAnA bhAv te
ashubh–pApabhAv chhe; ane parane jIvADavAnA bhAv te shubh bhAv–puNya chhe, paN te kharI ahinsA nathI; kAraN ke
pote parane mArI ke jIvADI shakato nathI, chhatAn hun parane mArI ke jIvADI shakun em mAnyun eTale potAne parano
kartA mAnyo temAn ja svabhAvanI hinsA chhe. loko paranI dayA pALavI tene ahinsA kahe chhe te kharekhar to ahinsA
ja nathI.
hinsA–ahinsAnI sAchI vyAkhyA ja ghaNA bhAge loko jANatA nathI; tenI sAchI vyAkhyA nIche mujab chhe:–
loko jaD sharIr ane chaitanya AtmAne judAn pADavAn tene hinsA kahe chhe, paN te vyAkhyA kharI nathI.
kAraNake sharIr ane AtmA to kAyam judAn ja hatAn, tene judAn pADavAn em kahevun te upachAr mAtra chhe. AtmA
potAnA shudhdha gnAyak sharIre abhed chhe, te puNya pApanI vRutti vinAno chaitanya gnAnamUrti chhe, tevA svarUpane na
mAnatA puNya–pApane potAnA mAnyAn teNe chaitanya AtmAne tenA gnAyak sharIrathI judo pADyo, (judo mAnyo)
te ja svahinsA chhe; athavA to potAne bhUlIne jeTalI paramAn sukh buddhi mAnI teTalI svahinsA ja chhe. paranI hinsA
koI karI shakatun nathI.
tIrthankar prakRiti upAdey nathI.
samyagdraShTi jIv ratnatray rUp pariNat thayelA AtmAne ja mokSha mArga jANe chhe.
temane jo ke samyakttvAdi guNanI bhumikAmAn rAganA kAraNe tIrthankar nAm prakRiti Adi
shubh
[puNya] prakRitiono (karmono) avAnchhit vRuttithI bandh thAy chhe, to paN tene te
upAdey mAnato nathI. karma prakRitione tyAgavA yogya ja samaje chhe. [paramAtma prakAsh–]

AtmA svatantra vastu chhe. je vastu hoy te trikAL potAnA AdhAre Take; tethI AtmA potAnA svabhAvathI
ja Take chhe. have AtmA svathI Take chhe chhatAn tene puNya ke rAgAdino Ashray mAnavo. arthAt rAgAdine potAnAn
mAnavAn eTale ke svabhAvane na mAnavo–(svabhAvano ghAt karavo) te hinsA chhe ke ahinsA?
AtmAnA sangathI khasIne ane par dravyanA sangathI athavA jyAre svabhAvathI chyUt thaIne par upar lakSha
karyun tyAre ja puNya–pApanI vRutti thAy chhe, te vRuttine puNya–pAp rahit svabhAvamAn khatavavI, agar tenAthI
svabhAvane kAI paN lAbh mAnavo te ja chaitanyanA svabhAvanun khUn (mAnyatAmAn) karyun chhe; ane te ja potAnI
kharI hinsA chhe. ane te puNya pApane potAnA na mAnatAn mAtra gnAyakapaNe potAne judo ‘chhe tevA svabhAve’ rAkhyo
te ja sAchI ahinsA chhe.
chaitanyatattva parathI tadna nirALun chhe te svathI Take chhe. chhatAn chaitanyatattvane parAdhIn mAnavun ke paranI
madadanI jarUr mAnavI te ja hinsA chhe, ane te parAdhIn mAnyatAnun TaLavun te ahinsA chhe.
prashna:– anAdithI chAlI AvatI UndhI mAnyatAno nAsh karavo te khUn na kahevAy?
uttar:– yogIndradeve ek vakhat kahyun chhe ke, aho! anAdinA sAthe rahelA bAndhavono (vikAr agnAnano)
gnAnIoe ghAt karyo, te bandhuno ghAt karyo chhe, paN te hinsA nathI, kAraN ke te bAndhavono to nAsh karavA yogya
chhe. te ja ahinsA chhe.
A pramANe hinsA–ahinsAnun yathArtha svarUp chhe. hinsA–ahinsA paramAn nathI, paN potAnA bhAvamAn ja chhe.
loko hinsA–ahinsA bahArathI jue chhe, ane mAne chhe, te yathArtha nathI.

PDF/HTML Page 6 of 17
single page version

background image
: poSh : 2000 Atmadharma : 17 :
sabhAmAn adhyAtma upadesh
lekhAnk 2 jo
bhagavAn yogIndradev shun kahe chhe?
sabhAmAn nishchayamokShamArgano upadesh Ape te ‘upAdhyAy’ parameShTI chhe. evI vyAkhyA paramAtma prakAshanI
gAthA 7 nI TIkAmAn (pAnun–12) karavAmAn AvI chhe. A viShayane lagatI sanskRit TIkA nIche mujab chhe:–
पञ्चास्तिकाय षट् द्रव्य सप्त तत्त्व नव पदार्थेषु मध्ये शुध्ध जीवास्तिकाय शुध्ध जीव द्रव्य शुध्ध
जीव तत्त्व शुध्ध जीव पदार्थ संज्ञं स्वशुध्धात्मभावमुषादेयं तस्माच्यान्यद्धेयं कथयंति। शुध्धात्म स्वभाव
सम्यक् श्रध्धान झानानुं चरणरूपामेदरत्नत्रयात्मक निश्चय मोक्ष मार्गं चये कथयन्ति ते भवन्त्यु
पाध्यायास्तानहं बन्दे।।
artha:– pAnch astikAy, chha dravya, sAt tattva ane nav padArtho madhye shudhdha jIvAstikAy, shudhdha jIv dravya,
shudhdha jIv tattva ane shudhdha jIv padArthathI oLakhAto shudhdha Atma bhAv upAdey chhe, ane tethI bIjun te hey
(chhoDavA lAyak) chhe; em je upadesh Ape chhe, tathA shudhdhAtma svabhAv je samyak shradhdhA, samyaggnAn, samyak
anucharaN (svarUp sthiratA) rUp abhed ratnatray batAvanAro nishchay mokShamArgano je upadesh Ape chhe te
‘upAdhyAy’ chhe, tene hun vandu chhun.
panDit jyachandrajI kahe chhe ke, AtmAnun sevan karavAno upadesh Apavo.
shrI samayasAramAn te sambandhe nIche pramANe kahyun chhe:–
‘darshan, gnAn, chAritra traNe AtmAnI ja paryAyo chhe, koI judI vastu nathI; tethI sAdhu puruShoe ek
AtmAnun ja sevan karavun e nishchay chhe; ane vyavahArathI [eTale ke svarUpamAnsthir na rahI shakAy tyAre]
anyane paN e ja upadesh apavo.’ (pA. 40)
e uparathI sidhdha thAy chhe ke, sAdhu puruShoe ek AtmAnun ja sevan karavAno upadesh Apavo.
mumukShuone shrI samayasAr nirantar sambhaLAvavo, tathA nirantar teno abhyAs karavo.
shrI samayasAr adhyAtma granth chhe, tenI hindImAn bhAShAvachanikA panDit jyachandre san–1864 mAn karI chhe, te
vachanikA pUrI karatAn temaNe nIche pramANe jaNAvyun chhe:–
‘A nyAye A AtmakhyAti nAmanI TIkA paN amRutachandra AchArya kRut chhe ja; tethI tene vAnchanArA tathA
sAmbhaLanArAoe temano upakAr mAnavo yukta ja chhe, kAraN ke tene vAnchavA tathA sAmbhaLavAthI pAramArthik
AtmAnun svarUp jaNAy chhe, tenun shraddhAn tathA AcharaN thAy chhe, ane mithyAgnAn shraddhAn tathA AcharaN dUr
thAy chhe. ane paramparAe mokShanI prApti thAy chhe; mumukShue Ano nirantar abhyAs karavo yogya chhe.’
(juo samayasAr pA. pa19)
alpa buddhimATe shrI samayasAr chhe.
vaLI te ja pAne, teoe TIkA pUrNa karatAn antim mangaL kavit rUpe karyun chhe, temAn trIjun pad nIche pramANe chhe:–
‘deshakI vachanikAmen likhi jyachandra paDhe sankShep artha, alpa buddhikun pAvanun;’
artha:– alpa buddhi jIv samajI shake mATe desh bhAShAmAn sankShep artha lakhyA chhe. (pA. 519)
samyagdraShTi, mithyAdraShTionI sabhAne shrI samayasAr samajAve chhe, tethI mithyAdraShTio samyagdraShTi thaI jAy chhe:–
shrI samayasAramAn pahelI 38 gAthAo
[jIv–ajIv adhikAramAn] pUrvarang rUp chhe; te samApta karatAn
panDitajI jaNAve chhe ke, ‘ahIn pratham rangabhUmi sthaL kahyun, tyAn jonArA to samyagdraShThi puruSh chhe, tem ja bIjA
mithyAdraShTi puruShonI sabhA chhe. temane batAve chhe. nRitya karanArA jIv–ajIv padArtho chhe, ane bannenun ekapaNun,
kartAkarmapaNun Adi temanA svAng chhe. temAn teo paraspar anek rUp thAy chhe; ATh ras rUp thaI pariName chhe, te
nRitya chhe. tyAn samyagdraShTi jonAr jIv–ajIvanA bhinna svarUpane jANe chhe. te to A sarva svAngone karmakRut jANI
shAnt rasamAn ja magna chhe, ane mithyAdraShTi jIv–ajIvano

PDF/HTML Page 7 of 17
single page version

background image
: 18 : Atmadharma : poSh : 2000
bhed nathI jANatA; tethI A svAngone ja sAchA jANI temAn lIn thaI jAy chhe. temane samyagdraShTi yathArtha svarUp
batAvI, temano bhram maTADI, shAnt rasamAn temane lIn karI samyagdraShTi banAve chhe.’
(pAn 70)
uparanun avataraN siddha kare chhe ke, sabhAmAn mithyAdraShTi jIvone samyagdraShTi adhyAtmanun svarUp samajAve chhe,
ane teo yathArtha samaje chhe ane te hetu mATe shrI samayasAr shAstra chhe.
sarva vAnche, paDhe te mATe hindI vachanikA lakhI chhe, em panDit jyachandrajI jaNAve chhe.
shrI samayasAranI hindI vachanikA karavI ke nahIn te panDit jyachandrajIe vichAryun hatun. te vichArI jaNAve chhe
ke, ‘sarve A adhyAtma granth vAnche paDhe’ te mATe temaNe bhAShA vachanikA karI chhe, temaNe vichArel vAndho ane teno
je nakAl karyo teno sAr nIche mujab chhe.
vAndho:– A samayasAr adhyAtmagranth chhe. tene deshanI bhAShAmAn lakhasho to loko bhraShTa thaI jashe, svachhandI
thashe, pramAdI thashe, shraddhA viparyay thaI jashe; mATe pahelAnn muni thAy, draDh chAritra pALe ane vyavahAr mAtrathI ja
siddhi thashe evo teno Ashay thaI gayo hoy to shudhdhAtmA sanmukh karavA mATe tene A shAstra sambhaLAvavun
joIe; mATe deshabhAShA vachanikA karavI vyAjabI nathI.
uparanA vAndhAno nikAl :– A shAstramAn shudhdhanayanun kathan mukhyapaNe chhe, vyavahAranayanun paN gauNatAe chhe.
AchArye te svarUp je rIte samajAvyun te rIte samajatAn shraddhAn viparyay na thAy, paN je bagaDavAne pAtra chhe te to
shudhdhanay sAmbhaLe ke ashudhdhanay sAmbhaLe. viparyay ja samajashe, tene sarva upadesh niShphaL chhe.
chAr prayojano :– e vAndhAno nikAl karI A granth deshabhAShAmAn lakhavAnA chAr prayojano jaNAvyAn chhe. teno
sAr nIche pramANe chhe.
1 jaino karmavAdI nathI. :– 1:–bIjA darshanavAdIo mAne chhe ke, jaino karmavAdI chhe. temanAmAn AtmAnI kathanI
nathI, ane AtmA jANyA vanA mokSha thAy nahIn, mATe jo A kathanI pragaT na thAy to bhoLA jIvo anya
darshanIonun sAmbhaLe tyAre bhram upaje, ane A kathan pragaTe to shradhdhAthI khase nahIn.
2 bhramaTaLe :– 2:–A ganrathanI vachanikA [panDit rAjamayajIkRut samayasAr kalash TIkA hIndI] AgaL paN thaI
chhe. tene anusarI banArasIdAse kalashanA kavit rachyAn chhe, te jain tathA bIjA darshanIomAn prasidhdha thayA chhe, teno
lok sAmAnya artha samaje chhe. paN khulAsAvAr na samaje to pakShapAt thaI jAy. tethI A vachanikAmAn nay
vibhAgano artha spaShTa khullo karavAmAn Avyo chhe, ke jethI bhram TaLe.
3 badhAn vAnche–jANe :– 3:– kALadoShathI budhdhinI mandatAne kAraNe prAkRit sanskRitanA bhaNavAvALA thoDA chhe; vaLI
svaparamatano vibhAg samajI yathArtha tattvanA samajanArA thoDA chhe; jain ganrathonI guru AmnAy kamI thaI rahI chhe,
syAdvAdanA marmanI vAt kahevAvALA guruonI vyuchchhiti dekhAy chhe; mATe shrI samayasAranI vachanikA visheSh
artharUp thAy to sarve vAnche–bhaNe ane kAI bhram thayo hoy to maTI jAy. A shAstranun yathArtha gnAn thaI jAy to
arthamAn viparyay thaI shake nahIn.
4 upadesh sAmbhaLI bandhano abhAv kare. :– 4:– shrI samayasAramAn shudhdha nayano viShay je shudhdhAtmA tenI
shradhdhAne samyagdarshan ek ja prakAre niyamathI kahyun chhe. lokamAn A kathan bahudhA prasiddha nathI, tethI vyavahArane ja
lok samaje chhe. shubhano ja pakSha pakaDavAmAn Ave to shubhathI mokShamArga mAne, ane tetho to mithyAtva ja draDh thayun.
vyavahAr shubhAshubharUp chhe, te bandhanun kAraN chhe. temAn to prANI anAdi–kALathI pravarte chhe; shudhdhanayarUp kadI thayo
nahIn, tethI teno upadesh sAmbhaLI temAn lIn thAy to vyavahAranun avalamban chhoDe tyAre bandhano abhAv karI shakAy.
uparanA kathanano sAr :– uparanun kathan barAbar lakShamAn levAnI jarUr chhe, te uparathI khAtarI thashe ke:–
(1) jIvo mand buddhi hoI potAnI bhAShAmAn shAstra hoy to sarva vAnche–bhaNe.
(2) jainadharmanun yathArtha svarUp samaje to anya darshanIonun sAmbhaLI bhram thAy nahIn.
(3) khullA spaShTa artha samaje.
(4) A upadesh sAmbhaLI temAn lIn thAy to samyagdarshan

PDF/HTML Page 8 of 17
single page version

background image
: poSh : 2000 Atmadharma : 19 :
prApta karI bandhano abhAv karI shake. e chAr hetu lakShamAn rAkhI A shAstra panDitajIe pragaT karelun hatun. (juo
samay prAbhRut navI AvRutti pA. pathI9 shrImadrAyachandra shAstramALAmAn prasiddha thayel shrI samayasAranI panDit
manoharalAlanI prastAvanA jemAn panDit jyachandrajInA vichAronun avataraN karyun chhe. (pAnAn 4 thI 7) tyAn paN A
pramANe jaNAvyun chhe,
shrI jyasen AchArya shun kahe chhe. :– shrImAn jyasen AchArya A sambandhamAn nIchenI matalabe prashna uttar rUpe kahe chhe:–
prashna:–A prAbhRut shAstra (samayasAr) jANIne karavun shun?
uttar:–sahaj shudhdha gnAnAnand svabhAv, nirvikalpa, udAsIn nitya niranjan shudhdhAtma samyak shradhdhA–gnAn
chAritrarUp nishchay ratnatrayAtmak nirvikalpa samAdhithI pragaTatA vItarAg sahajAnandarUp sukhanI anubhUti te mAtra
mArun lakShaN chhe; hun svasamvedanathI jANI shakAy tevo chhun. prApta karavA lAyak chhun. mArI avasthAthI bharapur chhun.
mithyAshalya rAg dveSh krodhAdi tamAm vibhAv pariNAmathI rahit hun chhun, em shudhdha nishchayanay vaDe traNe jagatamAn
traNe kALamAn kRut kArit ane anumat chhe, em sarva jIvoe nirantar bhAvanA karavI e ja kartavya chhe. (hindI
samayasAr pAnun papa7 thI 567)
vaLI teo shrI (pAne 30 men) jaNAve chhe ke, prathamanI bAr gAthA sAmbhaLI Asan bhavyajIv hey–
upAdey tattvajANI vishudhdha gnAn–darshan svabhAvamay potAnA svarUpanI bhAvanA kare chhe. vistArathI varNan
karavAmAn Ave tyAre samajI shake tevA jIvo shrI samayasAranA je nav adhikAro chhe. te jANI potAnA vishudhdha
gnAn–darshan svabhAvamay potAnA svarUpanI bhAvanA kare chhe.
have pachhI :– bhagavAn shrI amRutachandrAchArya tathA bhagavAn shrI kundakund AchArya dev kahe chhe ke, atyant agnAnI mATe
A shAstra chhe. te have pachhI jaNAvavAmAn Avashe.
be mitro
vachche gambhIr samvAd
lekhak :– doshI rAmajIbhAI mANekachand
pahelo mitra :– mArA nAnA bhAI kahe chhe ke, ApaNe chovIsh kalAk roTalA na khAIe ane pANI na pIIe
to ApaNane dharma thAy?
bIjo mitra :– mArA moTAbhAI kahe chhe ke, tem hoI shake nahIn; tame kahyun tem thAy ane temAn shubh bhAv
rAkhIe to te shubh bhAv vaDe puNya bandhAy–dharma thAy nahIn kemake dharma to abandh chhe.
pahelo mitra :– paN nAnA bhAI kahe chhe ke, pahelAnn men jaNAvyun hatun tem karIe to tap thAy; ane tapathI
nirjarA thAy em shAstromAn kahyun chhe. mATe tamArA moTAbhAInI bhUl thatI to nahIn hoyane?
bIjo mitra :– men mArA moTA bhAI sAthe A vAt khUb charchI chhe ane te to kahe chhe ke, tapathI nirjarA thAy te
vAt sAchI paN te samyak (yathArtha) ke asamyak? em mane pUchhayun, tyAre men vichArI javAb
Apyo ke te samyak tap ja hovo joIe.
pahelo mitra :– mArA nAnA bhAI kahe chhe ke, bhAI juo! ApaNane roTalA pANI badhun maL‌yun chhe, ane ApaNe
pote roTalA ApaNI chhatI shaktithI svavashe chhoDIe tethI dharma thAy, samyaktap thAy. jene
khAvA na maLe ane tethI paravashe roTalA na khAy tene dharma na thAy.
bIjo mitra :– are! mArA moTAbhAI kahe chhe ke, samyakdraShTine tap hoy chhe. bIjAne nahIn. tamArA nAnA bhAI
kahe chhe tene bhagavAne samyak tap kahyo nathI. ane tenI vyAkhyA ‘
इच्छा निरोध तपः’ em kare
chhe, ane te vyAkhyAmAn tame kahelI vAt AvatI nathI–mATe te tap na kahevAy.
pahelo mitra :– mArA nAnA bhAI kahe chhe ke, juo! temAn roTalA khAvAnI ane pANI pIvAnI IchchhA rokI,

PDF/HTML Page 9 of 17
single page version

background image
: 20 : Atmadharma : poSh : 2000
mATe te vyAkhyA pramANe to kharo tap thayo?
bIjo mitra :– mArA moTA bhAI kahe chhe ke, juo! temAn roTalA na khAvAnI IchchhA karI eTale IchchhA to AvI
tethI te tap na kahevAy; paN te to shubh bhAv hoy to puNya kahevAy. mane te vAt sAchI lAge chhe.
pahelo mitra :– mArA nAnA bhAI kahe ke, are! e to kevaLIne lAgu paDe, ApaNe apUrNa prANIone lAgu paDe?
bIjo mitra :– mArA moTA bhAI kahe chhe ke kevaLIne tap hoy nahIn.
tap to sAdhak–apUrNa dashAmAn hoy!
pahelo mitra :– to apUrNa dashAmAn shubh ane ashubh banne IchchhA kem rokAy? e to samajAtun nathI.
bIjo mitra :– hun mArA moTA bhAIne pUchhI barAbar samajIne pachhI tamone javAb ApIsh. ApaNe Aje sundar
charchA karI chhe, have tame kahesho tyAre pharI maLIshun. em kahI banne judA paDyA.
prasang bIjo :– (be mitro pharIthI maLe chhe.)
pahelo mitra :– kem bhAI ApaNe tap sambandhI charchA AgaL chalAvIshun? tame tamArA bhAI pAsethI barAbar
samajyA chho?
bIjo mitra :– hA; paN ApaNo viShay AgaL chalAvatAn pahelA mAre tamArI pAsethI thoDun bIjun jANavun chhe,
mATe tame kaho to pUchhun.
pahelo mitra :– bhale khushIthI pUchho.
bIjo mitra :– tame to moTA chho, tamArA nAnA bhAIne dharmanI vAto shA mATe pUchho chho?
pahelo mitra :– mAro nAno bhAI utsAhI yuvak chhe. vaLI te dharmanA sangaThThanamAn mAne chhe, dharmanun jANapaNun dharAve
chhe. evI tenI samAjamAn pratiShThA chhe. ane te DAhyo chhe. tenI ummar nAnI chhe, e kharUn paN
ummarane DahApaN sAthe sambandh nathI, tethI tene pUchhun chhun.
bIjo mitra :– tamArun kahevun jANyun; have ApaNo viShay AgaL chalAvIe
pahelo mitra :– sAdhak avasthAmAn shubh ane ashubh IchchhA kem TaLatI hashe? e tame mane kaho.
bIjo mitra :– juo bhAI! bhagavAne kahyun chhe ke:– ‘sarva jIv chhe siddhasam je samaje te thAy.’ e uparathI em
nakkI thayun ke pratham jIv pote ‘sidhdhasam’ kevI rIte chhe te samajavun joIe, je samaje te ‘IchchhA
rahit’ thAy.
pahelo mitra :– ThIk: paN e vastu vadhAre spaShTa thavAnI jarUr chhe, kemake tame kahyun temAn paN jIve potAnun svarUp
samajavAnI IchchhA karavAnun to Avyun?
bIjo mitra :– bhAI sAmbhaLo IchchhA rahit thavAnI rIt tamane kahun. te rIt e chhe ke, jIv potAnun svarup
samajavA mATe puruShArtha kare tyAre pratham rAg (IchchhA) Ave chhe. paN jIve ‘potAnun svarUp
chetanAmay chhe ane IchchhA mArun svarUp nathI.’ em nakI karavun joIe. ane te nakkI karatAn
rAg mishrit vichAr Ave paN te rAg mAro nathI, evI pratIti karI tethI anshe pAchho pote
pharI shake chhe.
pahelo mitra :– e barAbar chhe, paN IchchhA mArun svarUp nathI eTalun ja nakkI kare to chAle ke nahIn?
bIjo mitra :– te na chAle kemake potAnun ‘hakAr’ (Positive) svarUp samajAy nahIn tyAn sudhI ‘nakAr’
(Negative) svarUp samajAy nahIn tene bIjI rIte kahIe to jyAn sudhI jIv potAnun
‘asti’ svarUp jANe nahIn tyAn sudhI ‘nAsti’ svarUp yathArtha paNe jANe nahIn. yathArtha jANatAn
‘astinAsti’ barAbar samajAy ane jyAn sudhI banne paDakhAn na samajAy tyAn sudhI potAnun
astitva (haiyAti) barAbar samajAy nahIn.
pahelo mitra :– e vAt hun svIkArun chhun, paN temAn ‘IchchhA nirodh’ shI rIte thayo?
bIjo mitra :– juo te A rIte thayun. potAnun astitva jeNe nakkI karyun, teNe em nakkI karyun ke, hun svapaNe

PDF/HTML Page 10 of 17
single page version

background image
: poSh : 2000 Atmadharma : 21 :
chhun, ane parapaNe nathI. jIvanun svabhAvapaNun te chaitanyasvabhAv chhe; em tene samajavAmAn Ave,
tyAre pote parapaNe nathI, eTale jaDapaNe nathI; ‘IchchhA’ paNe nathI em paN nakkI karyun.
pahelo mitra :– tamArI e vAt sAchI, parantu temAn paN IchchhA haiyAt chhe!
bIjo mitra :– bhAI, tamAro prashna barAbar chhe, paN men mArun kathan pUrUn karyun nathI. tamane A shankA AvI ane
prashna pUchhyo te barAbar chhe, paN mArun kathan krame krame sAmbhaLasho to temAn tame mAgelo khulAso
AvI jashe, mATe have mAro viShay AgaL chalAvun?
pahelo mitra :– bhAI, atyAre moDun thayun chhe, mAre bIjI jagAe javun chhe mATe pharI maLIshun.
bIjo mitra :– ghaNI khushIthI, bhale ApaNe sagavaDe pharI maLIshun.
(banne judA paDe chhe.)
prasang trIjo :– banne mitro pharI maLe chhe.
pahelo mitra :– bhAI, ApaNo samyaktapano viShay ApaNe Aje AgaL chalAvIe.
bIjo mitra :– bahu sArun, hun kahun te barAbar lakShamAn rAkhasho. men tamane pratham kahyun hatun ke, jIve potAnun ‘asti’
ane ‘nAsti’ svarUp pratham nakkI karavun joIe, ane potAnun asti svarUp nakkI karatAn
‘IchchhA’ mArun svarUp nathI, te kShaNik chhe, tene TALatAn TALI shakAy chhe. em rAg sahit pratham
vichAramAn nakkI karyA pachhI jIv jyAre potAnun lakSha par uparathI pAchhun haThAvI potAnA trikALI
‘asti’ svarUp taraph lakSha vALe chhe tyAre tene potAnA svarUpanI pratIti pragaTe chhe, ane hun
trikALI shudhdha akhanD chetan svarUp chhun, evI pratIti chhatAn rAg (IchchhA) hovA chhatAn te uparanun
svAmitva abhiprAyamAnthI nIkaLI jAy chhe. kem samajyA?
puNyane AdaravAyogya ane pApane tyAgavAyogya koN jANe chhe?
nij shudhdhAtmAnI bhAvanAthI utpanna je vItarAg sahajAnand ekarUp sukh rasano AsvAd chhe.
tenI ruchirUp samyagdarshan, nij shudhdhAtmAmAn vItarAg nityAnand svasamvedanarUp samyaggnAn ane
vItarAg paramAnand param samarasI bhAvathI AtmAmAn nishchay sthiratArUp samyakchAritra e traNe svarUpe
pariNat thayel AtmAne, je jIv mokShanun kAraN nathI jANato, te ja puNyane AdaravAyogya jANe chhe ane
pApane tyAgavAyogya jANe chhe.
(paramAtma prakAsh adhyAy 2 gAthA pap TIkA pAnun 195)
pahelo mitra :– hA: vichAr karatAn e vAt samajAy chhe. ane te sAchI hovAnun svIkArUn chhun. mATe AgaL chalAvo.
bIjo mitra :– upar batAvyA pramANe je jIvane yathArtha pratIti thAy chhe, te jIv potAnI pratItinun baLavAn
ghUnTaN karyA kare, tyAre tene samyagdarshan pragaTe chhe. tevA samyagdraShTi jIvane gRudhdhi paNun na hoy,
ane te hammeshAn parAvalamban TALavA tatpar rahe chhe. tethI shakti pramANe tap karavAno vichAr karI
chovIsh kalAk sudhI AhAr vagere nahIn levAnI pratignA kare chhe. te vakhate tenI mAnyatA nIche
pramANe hoy chhe.
(1) AhAr nahIn levAno je rAg mishrit vichAr Ave chhe, te shubh bhAv chhe; ane tenun phaL puNya
bandhan chhe, hun teno svAmI nathI.
(2) AhAr–pANI par vastu hoIne te chhoDavA ke mUkavA te mAro adhikAr nathI, paN jyAre samyagdraShTi
par vastu uparanun Alamban chhoDavAnun nakkI kare chhe, tyAre nimitta–naimittik sambandh (pudgal parAvartananA niyam
pramANe) evo hoy chhe ke, teTalo vakhat AhAr–pANI sAthe sanyog tene hoto nathI. AhAr–pANIno sanyog na
thayo tethI dharma paN thato nathI, tem bandh paN thato nathI.
(3) rAganA asvAmItvano mAro je abhiprAy chhe te draDh thAy chhe. ane tethI je AhAr vagere levAno
ashubh rAg sAchA abhiprAy pUrvak je TAL‌yo te dharmano ansh chhe. eTale ke vItarAgatAno ansh chhe, ane AhAr na

PDF/HTML Page 11 of 17
single page version

background image
sAmAyikanA chAr bhed chhe (1) nAm sAmAyik, (2) sthApanA
sAmAyik, (3) dravya sAmAyik, (4) bhAv sAmAyik.
: 22 : Atmadharma : poSh : 2000
levAnA shubhavikalpanun svAmitva nathI. ansh chhe tethI teTale darajje shubhAshubh IchchhAno nirodh thayo teTalo bhAv
samyak tap chhe.
pahelo mitra :– tame kahyun te vastu UnDun manan mAge chhe manan karavAno mane abhyAs chhe, mATe hun barAbar manan
karIsh te vAt barAbar chhe ke nahIn tenI parIkShA karI nakkI karI levA mAgun chhun
bIjo mitra :– tamArI A vAtane hun anumodan Apun chhun, kemake, bhagavAnanI AgnA paN evI ja chhe ke; je koI
tattvanI vAt pratipAdan kare teno badhe paDakhethI vichAr karI, parIkShA karI, nirNay kare to ja jainadharmanun yathArtha
svarUp samajAy. mATe tame barAbar vichAr karI tamAro nirNay jaNAvasho. pachhI ApaNe maLIshun.
(em kahI banne judAn paDe chhe.)
prasang chotho
pahelo mitra :–
bhAI, tame kahyun te men khUb vichAryun chhe, te mane barAbar lAge chhe. sarva prakAranI IchchhAnun svAmitva
abhiprAyamAnthI nIkaLI gayun hovAthI chAritranA doSh puratI IchchhA rahI hatI. temAn AhAr–pANI nahIn levAnI pratignA
dvArA je shubh vikalpa thayo, teno je nakAr varte chhe, ane je AhAr levAnun ashubh bhAvane rokyo te shubhAshubh
IchchhAno nirodh anshe thayo, ane tethI te samyak tap thayo, em barAbar samajAyun, paN ek prashna UThe chhe ke:–
‘to pachhI shAstramAn bAr prakAranA tap kem kahyA?
bIjo mitra :– shAstranun kathan upAdAn ane nimitta e be apekShAe hoy chhe. nimitto judA judA hovAthI
nimittomAn bhed paDe, paN upAdAn to AtmAno shudhdha bhAv hovAthI temAn bhed paDe nahIn. eTale nimitta
apekShAe e bAr bhed vyavahAr shAstromAn jaNAvavAmAn Ave chhe.
pahelo mitra :– tyAre nishchay shAstramAn samyak tapanun svarUp shun kahyun chhe, te kahesho?
bIjo mitra :– shrI pravachanasAramAn tenI vyAkhyA nIche pramANe karI chhe.
‘स्वरूप विश्रान्तनिस्तरंग चैतन्यप्रतपनात् च तपः’।।
artha:–svarUpanI sthiratA rUp nistarang (tarang vagaranun, nirvikalpa) chaitanyanun pratapan (dedIpyamAn
thavun) te tap chhe eTale te ja kharUn tap chhe.
A viShayamAn Atmadharma patramAn mokShanI kriyAno lekh prasiddha thAy chhe. temAn Avashe te paN vAnchajo.
eTalun lakShamAn rAkhajo ke samyagdraShTine upAdAn ane nimittanA svarUpanun yathArtha gnAn hoy chhe.
pahelo mitra :– tame kaho chho te lekh hun vAnchI manan karIsh.
bIjo mitra :– sArun; paN sharUAtamAn prashna karatAn ‘svavashe AhAr ame chhoDIe tethI AtmAnun svarUp ame na
jANatA hoIe to paN nirjarA kem na thAy?’ em tame pUchhelun, teno khulAso paN garbhit rIte AvI gayo e
tame samajyA chho?
pahelo mitra :– te vastu vadhAre spaShTatA mAge chhe.
bIjo mitra :– sArun, tyAre ApaNe e viShay have pachhI charchIshun. (em kahI banne mitro judA paDyA.)
sAmAyik
1–nAm sAmAyik–jAti, guN, kriyA vagerenI apekShA vinA koI paN jIvAdi padArthanun ‘sAmAyik’ te
nAm sAmAyik chhe.
2 sthApanA sAmAyik–sarva pApono tyAg karavAvALA pariNAmamAn pariNat evA AtmAnA sharIrano je
AkAr sAmAyik karatI vakhate hoy tevo ja sAdashya AkAr jemAn hoy evA chitra, phoTo vagere padArthamAn ‘A
sAmAyik chhe’ evI sthApanA karavI te sthApanA sAmAyik chhe.
3–dravya sAmAyik–sAmAyikarUp AtmAnA pariNAmano anubhav jene thaI chUkayo chhe, parantu vartamAnamAn
je sAmAyikarUp gnAnathI pariNat nathI thayo tene dravya sAmAyik kahevAmAn Ave chhe.
4–bhAv sAmAyik–sAmAyikarUp AtmAnun gnAn je vartamAnamAn upayog paNe chhe, te bhAv sAmAyik chhe.
(bhagavati ArAdhanA)

PDF/HTML Page 12 of 17
single page version

background image
: poSh : 2000 Atmadharma : 23 :
mahAn upakArI bhagavAn kundakund AchArya
pUjya sadgurudevanA mAgashar vad 8 ne somavAranA vyAkhyAnamAnthI

Aje bhagavAnashrI kundakundAchAryadevane ‘AchArya padavI’ maLavAno mAngalik divas chhe. teonA vakhatamAn
puNyanA yoge sAkShAt tIrthankaranI vANI sAmbhaLavAno prasang banI Avyo. teoshrI–kundakund–AchArya dev–mahAvideh
kShetramAn jyAn sAkShAt tIrthankar shrI sImandhar svAmI birAjamAn chhe temanI pAse gayA ane teonI sAkShAt vANI
ATh divas sudhI sAmbhaLIne bharat kShetre pAchhA AvyA. A vikram samvatnA pratham saikAmAn banyun hatun.
mahAvidehathI AvIne pote je sAkShAt prabhunI divyadhvanimAn sAmbhaL‌yun tathA ahIn guru paramparA thI je gnAn
maL‌yun hatun ane pote je antar svabhAvanun anubhavan karyun tenA baLavaDe–anubhavanI kalamavaDe shrI samayasAr,
shrIpravachan sAr, shrI panchAstikAvya, niyamasAr, aShTapAhuD vagere shAstronI rachanA karI. te shAstro ghaNA bhavya
jIvonA uddhAranun kAraN thAy chhe. ane bhaviShyamAn paN thashe.
Aje (shAstra pramANe poSh vadI 8 eTale chAlu mAgashar vad 8 nA roj) bhagavAnashrI kund kund prabhune
‘AchArya pad’ eTale ‘shAsananA rakShak’ nI padavI maL‌yAno mAngalik divas chhe. teoshrIe AchAryapade A
kALanA hisAbe to tIrthankarapad jevun mahAn kArya karyun chhe, apUrva anubhavane samayasArAdi shAstromAn varNavIne
shAsanano kharekhar uddhAr karyo chhe. evA mahAn upakArI shrI kund kund prabhunA ‘AchArya pad’ no mAngalik divas
Aje chhe. Aje shAsanano mahAn divas chhe. jene svabhAvanun mahAtmya Avyun tene nimittanun–dev–guru–shAstronun
bahumAn AvyA vagar rahej nahIn gurugam vinA dharma samajAy nahIn kAraNake, jagatane sat vastuno anAdithI
aparichay chhe. ajANapaNun chhe. pratham sat samajavA mATe sat nimitta joIe. upakArano Arop to vartamAn
nimitta upar ja hoy. jevI jenI yogyatA hoy tene te yogya sanyog (nimitta) maL‌yA vagar rahe ja nahIn. ane
jyAre pote samaje tyAre nimittano upakAr (vItarAg thatA sudhI) gAyA vagar rahe nahIn.
shrI kund kund AchArya bhagavAne je vastu kahe chhe tethI mahAn upakAr thayo chhe. gurugam vinA te samajAy
tem nathI.
‘bUjhI chahat jo pyAsako, hay bUjhanakI rIt;
pAve nahi gurugam vinA, ehI anAdi sthit.’
(shrImad rAjachandra)
antaramAn sat samajavAnI jignAsA jAge ane satnA nimitta na maLe tem bane ja nahIn, pote sat samaje
tyAre satnA nimittanun bahumAn karyA vagar rahe nahIn. shrI kundakundAchArya bhagavAne vastu svabhAvanun achintya varNan
apUrva rIte karyun chhe. Atma vastumAn karmanA nimittano sang lyo to bandh–mokSha evI avasthAnA bhed paDe chhe. paN
jo ekalI vastune ja lakShamAn lyo to vastu to gnAyak svabhAve ja chhe. teoshrIe kahyun chhe ke, – –
‘nathI apramatta ke pramatta nathI, je ek gnAyak bhAv chhe;
e rIt ‘shudhdha’ kathAy, ne je gnAtA te to tej chhe. ।।3।।
AchArya dev shrI samayasAr shAstranI upar kahelI chhaThThI gAthAmAn ekalA svabhAvanun varNan karyun chhe. temAn
‘gnAyak’ shabda vAparyo chhe. sAmAnya pariNAmik bhAvane ja gnAyak kahyo chhe. kAraN ke, te shAstra bhAShAno
pariNAmik shabda loko na samajI shake mATe AchAryadevano sahaj shabda gnAyak Avyo chhe te ekalA gnAyak
svabhAvanun chhaThThI gAthAmAn apUrva varNan karyun chhe. tyAnthI samayasAranI sharUAt thAy chhe.
dharmAtmA shrI kundakundAchArya bhagavAn chhaThThI, sAtamI bhUmikAe pramatta–apramatta dashAmAn jhulatA hatA. te
avasthAmAn andarathI nakAr Avyo ke A apramatta pramattanA bhed shA? AchArya dev pote je bhUmikAe jhulatA
hatA tyAnthI ja teno (apramatta pramattanA bhedano nakAr Avyo chhe) hun to trikAL ek rUp gnAyak chhun evA
joramAn vartamAn sthitino paN

PDF/HTML Page 13 of 17
single page version

background image
: 24 : Atmadharma : poSh : 2000
nakAr karIne ekalA gnAyak svabhAvanun ja achintya varNan chhaThThI gAthAmAn karyun chhe.
aho! AchArya deve samayasAramAn vastunun evun alaukik varNan karyun chhe ke, 415 gAthAmAn to jin
bhagavantanI sAkShAt dhvanI UtArI dIdhI chhe. evo vastuno svabhAv jeNe jANyo tene bhavano ant AvyA vagar
rahe ja nahIn.
vastu svabhAv upar jenI draShTi chhe, tene bandhan nathI, mokSha avasthA te paN paryAy chhe. ‘mArI pUrNa nirmaL
paryAy kayAre UghaDashe.’ evo vikalpa paN vastu draShTimAn raheto nathI, paN vastudraShTinA joramAn nirmaL paryAy
alpakALe sahej UghaDI jAy chhe. dravya draShTie vastu svabhAv apariNAmI chhe. paryAy draShTie paranA lakShe je
shubhA–shubh bhAv thAy chhe paN tethI svabhAv te rUp thaI jato nathI.
vastuno pariNAmik svabhAv chhe, tene gnAyakapaNe bhagavAn shrI kundakundAchArye varNavyo chhe. Avun vastunun
svarUp je jANe chhe te gnAnI rAgAdine potAnA svabhAvamAn khatavato nathI, ane tethI tene bandhan thatun nathI. tenI
alpa kALamAn mukti ja chhe.
shrI kundakund bhagavAne mahAvideh kShetre jaIne sAkShAt tIrthankar prabhunI divya dhvanI sAmbhaLI ne te vANI
shAstra dvArA bharat kShetrane ApIne te kShetranA anek bhavya jIvo upar mahAn upakAr karyo chhe evA param upakArI
shAsan uddhArak shrI kundakund bhagavAnane namaskAr ho! • • • •
bhaiktanaun svarUpa

samyaktva pUrvak je dev, guru, shAstranI bhakti kare chhe tene mukhya to puNya ja thAy chhe, sAkShAt mokSha thato
nathI. ane paramparAe eTale ke krame krame shubh bhAv TALatAn mokSha thAy chhe. je samyaktva rahit mithyAdraShTi chhe. tene
bhAv bhakti to nathI, laukik bAhya bhakti hoy chhe. (jevo shubh bhAv hoy tevo) tene puNyano ja bandh chhe,
karmano
kShay nathI. (paramAtma prakAsh adhyAy 2 gAthA 61 pAnun 203)
shAstramAn evun vachan chhe ke,
भवि भवि जिण पुज्जिउ वंदिउ
arthAt bhavabhavamAn A jIve jinavarane pUjyA, gurune vandayA chhatAn tem kem kaho chho ke A jIv bhav
vanamAn bhamatAn jinarAj svAmIne pAmyo nahIn? evo shiShye prashna karyo, tyAre sadguru tenun samAdhAn kare chhe ke:–
bhAv bhakti tene kadI thaI nathI. bhAv bhakti to samyagdraShTine ja hoy chhe, ane bAhya (laukik) bhaktinun phaL
to sansAr chhe, tethI te gaNatrImAn nathI, te nisAr chhe. bhAv ja kAraN thAy ane bhAv bhakti mithyAdraShTine hotI
nathI. gnAnI jIv ja jinarAjanA dAs chhe, tethI samyaktva vinA bhAv bhaktinA abhAvathI jin svAmI jIv
pAmyo nathI. e nisandeh chhe. A sansArI jIv anAdi kALathI AtmagnAnanI bhAvanAthI rahit chhe, A jIv
svarga, narak, rAjyAdik badhun pAmyo, paN be vastuo tene na maLI. ek samyagdarshan na pAmyo, bIjA jinarAj
svAmI na pAmyo. mithyAdraShTipaNun rahe tyAn sudhI jinarAj svAmI maL‌yA kahevAy ja nahIn.
(pA. 288 paramAtma prakAsh.)
samyaktvane bhakti paN kahevAmAn Ave chhe. samyagdraShTi jyAre potAnA shudhdha Atma tattvabhAvanA rUp hoy
chhe, tyAre tene ‘nishchay bhakti’ kahevAy chhe. ane samyagdraShTi nirvikalpa na rahI shake tyAre panch parameShTinI
ArAdhanAmAn hoy tene ‘vyavahAr bhakti’ kahevAmAn Ave chhe. (hindI samayasAr pAnun 250 jayasenAchAryaTIkA)
koI jIv bhaktine mokShanun kAraN jANI temAn ati anurAgI thaI pravarte paN te to jem anyamati
bhaktithI mukti mAne chhe tevun Anun paN shraddhAn thayun; bhakti to rAgarUp chhe, ane rAgathI bandh chhe mATe te mokShanun
kAraN nathI. rAganun uday AvatAn jo bhakti na kare to pApAnurAg thAy, eTalA mATe–ashubharAg chhoDavA mATe
gnAnI bhaktimAn pravarte chhe; vA mokShamArgamAn bAhya nimitta mAtrapaNun jANe chhe, parantu tyAn ja upAdey paNun mAnI
santuShTa thato nathI, paN shudhdha upayogano udyamI rahe chhe.
(anusandhAn pA. 13 kolam trIjI)

PDF/HTML Page 14 of 17
single page version

background image
: poSh : 2000 Atmadharma : 25 :
shudhdha, shubh ane ashubhano viek

prashna–shAstramAn shubh–ashubhane samAn kahyA chhe, mATe amAre to visheSh jANavun yogya nathI.
uttar–je jIv shubhopayogane mokShanun kAraN mAnI upAdey mAne chhe. tathA shudhdhopayogane ALakhato nathI,
tene ashudhdhatAnI apekShA vA bandhakAraNanI apekShA shubh–ashubh bannene samAn batAvIe chhIe. paN shubh–
ashubhano paraspar vichAr karIe to shubhabhAvomAn kaShAy mand thAy chhe, tethI bandh paN hIn thAy chhe, tathA ashubh
bhAvomAn kaShAy tIvra thAy chhe ane tethI bandh paN ghaNo thAy chhe. e pramANe vichAr karatAn siddhAntamAn ashubhanI
apekShAe shubhane bhalo paN kahe chhe.
jem–rog to thoDo vA ghaNo bUroj chhe, parantu ghaNA roganI apekShAe thoDA rogane bhalo paN kahIe
chhIe, mATe shudhdhopayog na hoy tyAre ashubhane chhoDI shubhamAn pravartavun yogya chhe, paN shubhane chhoDI ashubhamAn
pravartavun to yogya nathI.
prashna––kAmAdik vA kShudhAdik maTADatAn ashubharUp pravRutti to thayA vinA rahetI nathI, tathA shubh pravRutti
IchchhA karI karavI paDe chhe, have gnAnIne IchchhA karavI nathI, mATe shubhano udyam na karavo?
uttar–shubh pravRuttimAn upayog lAgavAthI vA tenA nimittathI virAgatA vadhavAthI kAmAdik hIn thAy chhe,
kShudhAdikamAn paN sankalesh thoDo thAy chhe, mATe shubhopayogano abhyAs karavo yogya chhe. udyam karavA chhatAn paN
kAmAdik vA kShudhAdik rahe, to tenA arthe jethI thoDun pAp lAge te karavun paN shubhopayogane chhoDI nishank pAparUp
pravartavun to yogya nathI. vaLI tun kahe chhe ke–– ‘gnAnIne IchchhA nathI, ane shubhopayog IchchhA karavAthI thAy chhe.’
paN jem koI puruSh kinchitmAtra paN potAnun dhan ApavA Ichchhato nathI, parantu jyAn ghaNun dravya jatun jANe, tyAn
IchchhApUrvak alpadravya ApavAno upAy kare chhe; tem gnAnI kinchitmAtra paN kaShAy rUp kArya karavA Ichchhato nathI.
parantu jyAn ghaNA kaShAy rUp ashubh kArya thatun jANe, tyAn IchchhA karIne paN alpakaShAyarUp shubh kArya karavAno
udyam kare chhe. e pramANe A vAt siddha thaI ke jyAn shudhdhopayog thato jANe tyAn to shubh kAryano niShedh ja chhe,
paN jyAn ashubhopayog thato jANe, tyAn to shubh kArya upAy vaDe angIkAr karavA yogya chhe.
shrI panchAstikAyanI gAthA
136 nI vyAkhyAmAn paN kahyun chhe ke:– अयं हि स्थूल लक्षतया केवल भकितप्राधान्यस्य ज्ञानीनो
भवति। उपरित न भूमिकायामलव्धा सादस्यास्थानराग निषेधार्थं तीव्ररागज्वरविनोदार्थं वा
कदाचिज्झानिनोऽपि भवतीति
.
artha:– A bhakti, ‘kevaL bhakti ja chhe pradhAn jene’ evA agnAnI jIvone ja hoy chhe; tathA tIvra rAg
jvar maTADavA arthe vA asthAnano rAg niShedhavA arthe kadAchit gnAnIne paN hoy chhe.
prashna:–jo em chhe, to gnAnI karatA agnAnIne bhaktinI visheShatA thatI hashe?
uttar:–yathArthapaNAnI apekShAe to gnAnIne ja sAchI bhakti chhe, agnAnIne nahIn; tathA rAg bhAvanI
apekShAe bhaktine muktinun kAraN jANavAthI, agnAnInI shraddhAmAn ati anurAg chhe; paN gnAnInI shraddhAmAn tene
shubh bandhanun kAraN jANavAthI tevo anurAg nathI. have bAhyathI kadAch gnAnIne ghaNo anurAg thAy chhe to
kadAchit agnAnIne paN thAy chhe. em jANavun.
(mokSha mArga prakAshak pA. 216–217)
jainadharma
jainadharma koI vyakitanA kathan pustak, chamatkAr ke visheSh vyakit par nirbhar nathI. te to satyano
akhanD bhanDAr, vishvano dharma chhe. anubhav teno AdhAr chhe. yukitavAd teno AtmA chhe. e dharmane
kALanI maryAdAmAn ked karI shakAy nahIn pedArthonA svarUpano te pradarshak chhe. trikAL abAdhit satyarUp
chhe. vastuo anAdi anant chhe, tethI tenun svarUp prakAshak tattvagnAn paN anAdi anant chhe.

PDF/HTML Page 15 of 17
single page version

background image
: 26 : Atmadharma : poSh : 2000
mokShanI kriyA
lekhak:– doshI rAmajIbhAI mANekachand
prakaraN – chhaThThun
karoti kriyA bhAg 1
1:–‘karoti kriyA’nun thoDun svarUp AgaL prakaraN 2–3 mAn kahevAmAn Avyun chhe, A kriyA vaDe AtmA
sansArane vadhAre chhe. tethI tenun svarUp ahIn ApavAmAn Ave chhe.
2:–jIvanA agnAn pUrvak thatA shubhAshubh bhAvane ‘karoti kriyA’ kahevAmAn Ave chhe, tene chhedavAmAn Ave
to mokSha thAy ane tene angIkAr karavAmAn Ave to jIv sansArI rahe A bAbatamAn shrImad rAjachandra shrI
Atmasiddhi shAstramAn nIche pramANe kahe chhe:–
‘vityo kAL anant te, karma shubhAshubh bhAv;
teh shubhAshubh chhedatAn, upaje mokSha svabhAv.’।। 90।।
artha:–jIve shubhAshubh bhAvarUp ‘bhAvakarma’ karyA; tethI anantakAL nakAmo gayo; te shubhAshubh bhAvane jo
jIv chhede to ja mokSha svabhAv (pavitratA) pragaT thAy. 90 vaLI teo kahe chhe ke:– ‘shubhAshubh ane shudhdhAshudhdha
pariNAm upar badho AdhAr chhe;’
[juo vyAkhyAnasAr–shrImadrAjachandra moTun pustak pAnun–6835A2A152)
eTale jIvanA shubhAshubhabhAv te ashudhdha pariNAm chhe, ane te ja ‘karoti kriyA’ chhe.
3:–A sambandhamAn be khoTI mAnyatAo prachalit chhe; te e chhe ke:–
(1) jIvane samyakdarshan thayun chhe ke kem te jIvane potAne khabar paDe nahIn, kevaLagnAnIne ja khabar paDe;
mATe rUDhigat jem kriyAo ApaNe karIe chhIe tem karyA karavI ane tethI koI vakhate bhaviShyamAn AtmA
shudhdhapaNe pragaTashe.
(2) sAmAnya mANaso to AtmA samaje nahi, kemake te samajavo A kALe durdhaT chhe; mATe je rUDhigat
(nAmanikShepe) sAmAyak, pratikramaN, upavAs vagere ApaNe karIe chhIe te karyA javun ane tethI AtmAne
bhaviShyamAn mokShano lAbh thashe, kemake te ‘sAmAyak vagere kriyAo’ samvar nirjarArUp chhe.
4:–A sambandhamAn pahelI mAnyatA khoTI chhe e batAvavAmAn Ave chhe:– shrImad rAjachandra kahe chhe ke:– ‘loko
kahe chhe ke samakit chhe ke nahIn te kevaLagnAnI jANe; paN pote AtmA chhe te kem na jANe? kAI AtmA gAm gayo
nathI; arthAt samakit thayun chhe ke nahi te AtmA pote jANe; jem koI padArtha khAvAmAn Avye tenun phaL Ape chhe,
temaj samakit Avye bhrAnti TaL‌ye tenun phaL pote jANe; gnAnanun phaL gnAn Ave ja. padArthanun phaL padArtha lakShaN
pramANe Ave ja. AtmAmAnthI karma javun–javun thayAn hoy tenI potAne khabar kem na paDe? arthAt khabar paDe ja.
samakitInI dashA chhAnI rahe nahIn. kalpit samakit mAne te pittaLanI hIrA–kanThIne sonAnI hIrAkanThI mAne tenI
peThe.’ (juo, shrImad rAjachandra moTun pustak–upadesh chhAyA–pA.–548.)
pa:– shrI samayasAr (gujarAtI) nI gAthA 75–198 ane 200 mAn gnAnInA chihna batAvyAn chhe, have jo
jIv potAne samyakdarshan thavAnun jANI shakato na hoy to tenun gnAn ja samyak nathI. kemake tenun gnAn potAnA
gnAnanI paryAyane yathArthapaNe jANato nathI. A sambandhamAn gAthA 75 mAn nIche pramANe kahyun chhe:–‘have pUchhe chhe ke
AtmA gnAnasvarUp arthAt gnAnI thayo em kaI rIte oLakhAy? tenun chihna kaho. tenA Uttararup gAthA kahe chhe:–
‘pariNAm karmataNun ane nokarmanun pariNAm je,
te navakare je mAtra jANe tej AtmA gnAnI chhe.।। 75।।
gAthA 189 thI 200 mAn nIche pramANe kahyun chhe.–
‘have pratham samyagdraShTi sAmAnyapaNe svane ane parane A pramANe jANe chhe. em gAthAmAn kahe chhe:–
‘karmo taNo vividh uday vipAk jinavar varNavyo,
te muj svabhAvo chhe nahi, hun ek gnAyakarup chhun.’।। 198।।

PDF/HTML Page 16 of 17
single page version

background image
: poSh : 2000 Atmadharma : 27 :
have samyagdraShTi visheShapaNe svane ane parane A pramANe jANe chhe:–
‘pudgal karamarUp rAgano je vipAkarUp chhe uday A,
A chhe nahi muj bhAv, nishchay ek gnAyak bhAv chhun.’
A rIte samyagdraShTi potAne jANato ane rAgane chhoDato thako niyamathI gnAn–vairAgya sampanna hoy chhe
em havethI gAthAmAn kahe chhe:–
‘sudraShTi e rIt Atmane gnAyak svabhAv ja jANato.
ne uday karma vipAkarUp te tattvagnAyak chhoDato’।। 200।।
A bAbatamAn vadhAre AdhAro have pachhInA prakaraNamAn ApavAmAn Avashe.
prakaraN – 7 mun
karoti kriyA bhAg – 2
1:‘karoti kriyA’ nA AgalA prakaraNamAn be khoTI mAnyatAo chAlI rahI chhe; temAn samyagdarshan potAnun
thayun chhe e chhadmastha jIv pote jANI shake nahi, paN kevaLI bhagavAn ja jANI shake evI ek mAnyatA chhe, te
khoTI chhe; em keTalAk shAstrothI batAvyun chhe, te ahIn visheSh batAvavAmAn Ave chhe.
2:–‘nay’ chhe te shrutagnAn pramANano ansh chhe, shrutagnAn vastune parokSha jaNAve chhe, tethI A nay paN
parokSha ja jaNAve chhe. shudhdha dravyArthikanayano viShayabhUt badhdhaspRuShTAdi pAnch bhAvothI rahit AtmA chaitanyashakti
mAtra chhe. te shakti to AtmAmAn parokSha chhe ja; vaLI tenI vyakti karmasanyogathI mati shrutAdi gnAnarUp chhe, te
kathanchit anubhavagochar hovAthI pratyakSha paN kahevAy chhe, (gujarAtI samayasAr pAnun–35.) e rIte to pote
potAnun samyaggnAn parokShapaNe jANe, tem anubhav gocharapaNAthI pratyakShapaNe jANe chhe; ane samyaggnAn ane
darshan avinAbhAvI hovAthI samyagdarshanane paN chhadmastha jANe chhe. shudhdha nayanA viShayarUp AtmAno anubhav
karo, em upadesh chhe. A upadesh paN chhadmasthane jo samyaggnAnanI khabar na paDatI hoy to vRuthA jAy.
(gujarAtI samayasAr pAnun–3p)
3:–samayasAranI gAthA pa mAn AchArya bhagavAn kahe chhe ke, te ekatva–vibhakta AtmAne hun AtmAnA
nijavaibhav vaDe dekhADun chhun, jo hun dekhADun to pramAN karavun tenI TIkA karatAn AchArya bhagavAn amRutachandrasurI kahe chhe
ke, em je prakAre mArA gnAnano nijavibhav chhe, te samasta vibhavathI darshAvun chhun. jo darshAvun to svayamev (pote
ja) potAnA anubhav pratyakShathI parIkShA karI pramAN karavun AgaL jatAn jaNAve chhe ke, AchArya Agamanun sevan,
yuktinun avalamban, parApar guruno upadesh ane svasamvedan e chAr prakAre utpanna thayel potAnA
gnAnavibhavathI ekatva–vibhakta shudhdhaAtmAnun svarUp dekhADe chhe, tene sAmbhaLanArA he shrotAo! potAnA
svasamvedan pratyakShathI pramAN karo. A uparathI siddha thAy chhe ke, potAne samyakatva thayun chhe, te svasamvedan pratyakShathI
pramAN
[sAchA gnAn] vaDe khabar paDe chhe. (gujarAtI samayasAr pAnun–13)
4:–samayasAranA kalash 9 mAn AchArya amRutachandradev jaNAve chhe:– उदयति न नय श्रीरस्तुमेति प्रमाणम्
कवचिदपि च न विह्मो याति निक्षेपचक्रम् किम परमभिदध्मो धाम्नि सर्व कषेऽस्मिन्ननु भवमुपयाते भाति
न द्वैतमेव।। ९।।
artha:–AchArya shudhdha nayano anubhav karI kahe chhe ke:– A sarva bhedone gauN karanAr je shudhdhanayano
viShayabhUtachaitanya chamatkAr mAtra tejapunj AtmA teno anubhav thatAn nayonI lakShmI uday pAmatI nathI, pramAN
astane prApta thAy chhe, ane nikShepono samUh kayAn jato rahe chhe te ame jANatA nathI. AthI adhik shun kahIe?
dvait ja pratibhAsatun nathI.
bhAvArtha:– × × × shudhdha anubhav thatAn dvait ja bhAsatun nathI, ekAkAr chinmAtra ja dekhAy chhe.
A uparathI paN siddha thAy chhe. chothe guNasthAne paN AtmAne potAne potAnA samyaggnAnano shudhdha anubhav
thAy chhe. samayasAramAn lagabhag darek gAthAmAn A anubhav thAy chhe; mATe anubhav karavAno upadesh karyo chhe.
pa:–shrImadrAjachandra shrI Atmasiddhi shAstramAn paN kahe chhe ke:–
‘varte nij svabhAvano anubhav lakSha pratIt,
vRutti rahe nijabhAvamAn; paramArthe samakit.।। 111।।

PDF/HTML Page 17 of 17
single page version

background image
[pUjya sadgurudevanA tA. 14 –
12 – 43 nA vyAkhyAn uparathI]
A gAthA paN kahe chhe ke chhadmasthane potAnA nij svabhAvano anubhav thAy chhe, ane te paramArthe samakit chhe.
noT:–kevaLagnAnI ane chhadmastha vachche pher mAtra eTalo ja chhe ke kevaLI pratyakSha jANe chhe, chhadmastha
bhAvashrutagnAn vaDe parokShapaNe jANe chhe, ane anubhavathI pratyakSha jANe chhe. parokSha gnAn te sAchun gnAn chhe kemake
samyaggnAn pratyakSha ane parokSha em be prakAranA hoy chhe; eTale samyaggnAn je pragaT kare tene ‘karoti kriyA’
hoy ja nahIn.
dharma – sAdhan
dharma mATe mukhyatve be vastunI jarUr chhe.
[1] kShetravishudhdhi [2] yathArtha bIj
kShetra vishudhdhi:–sansAranA ashubh nimitto pratyenI AsaktimAn mandatA brahmacharyano rang, kaShAyanI mandatA,
dev guru pratyenI bhakti, satnI ruchi Adinun hovun te kShetra vishuddhi chhe. te pratham hoy ja.
paN mAtra kShetra vishuddhithI ja dharma thaI jato nathI. kShetra vishuddhi to darek jIve anek vAr karI; kShetra
vishuddhi te (bhAn sahit hoy to) bAhya sAdhan chhe. vyavahAr sAdhan chhe.
pratham kShetra vishuddhi vagar kadI dharma thAy nahIn, paN kShetra vishuddhi hoy ane yathArtha bIj na hoy to paN
dharma thaI shakato nathI.
yathArtha bIj:–‘mAro svabhAv nirapekSha bandh mokShanA bhed rahit, svatantra, paranimittanA Ashrayarahit chhe,
svAshray svabhAvanA jore ja mArI shudhdhatA pragaTe chhe,’ em akhanD nirapekSha svabhAvanI nishchay shraddhA thavI te
yathArtha bIj chhe. te ja antar sAdhan arthAt nishchay sAdhan chhe.
jIv anAdi kALamAn kadI nathI, svabhAvanI nishchay shraddhA karI nathI, te shraddhA vinA bAhya sAdhan
anekavAr karyAn chhatAn dharma thayo nathI.
tethI dharmamAn mukhya sAdhan te yathArtha shraddhA chhe, ane yathArtha shraddhA hoy tyAn bAhya sAdhan sahaj hoy chhe.
yathArtha shraddhA vagaranA bAhya sAdhanathI kadI dharma nathI...
tethI darek jIvanun pratham kartavya AtmAnA svarUpanI yathArtha shraddhA karavI te ja chhe. anantakALe durlabh manuShya
deh temAn uttam jainadharma ane sat samAgamano jog, ATalun maL‌yA chhatAn jo svabhAvanA jore satnI shraddhA na karI
to chorAshInA janmamaraNamAn pharI Avo uttam manuShya deh maLavo durlabh chhe.
AchArya mahArAj kahe chhe ke, ekavAr svAshrayanI shraddhA lAvI hA pAD ke, ‘parano Ashray nahIn’
svAshrayanI shraddhA karI ke, tArI mukti ja chhe. badhA AtmA prabhu chhe. jeNe potAnI prabhutA mAnI te prabhu thaI gayA.
A rIte darek jIvanun prathamamAn pratham kartavya satsamAgame svabhAvanI yathArtha shraddhA [samyagdarshan] karavAnun
ja chhe. dharmanun [muktinun] nishchayathI pratham sAdhan te ja chhe...
ATMADHARMA Regd No. B. 4787
khushakhabar :– ‘bhAI lAbhashankar chhaganalAl u. varSha 33. tathA tenA dharmapatnI kamaLAbene u. varSha 30 Aje param
pUjya sadguru dev kAnajI svAmI pAse brahmacharyavRut dhAraN karyun chhe. te ejansI sekreTarIyaTamAn TAIpIsTanI nokarI
upar chhe. temanA pitA bhAI chhaganalAl jashavIr–ejansInA penshanar chhe. bhAI lAbhashankar tathA temanA patnI
pUjya mahArAj sAheb ahIn padhAryA tyArathI hameshAn temanA upadeshano lAbh le chhe.’
tA. 26–12–43
bhalAmaN :– ‘Atmadharma’ no pahelo ank khUb utAvaLe taiyAr karelo ethI emAn darek jignAsune santoSh thAy
evun lakhAN nahotun ApI shakAyun.
parantu A ane have pachhInA anko vAnchakone satdev, sadguru, ne saddharma, pratye ruchi utpanna karavAmAn
uttam nimitta bane evI rIte kALajIpUrvak taiyAr karavAmAn Avashe.
ethI :– ‘Atmadharma’ nA pratyek grAhakane savinay bhalAmaN karavAnI chhe ke teo potAnA snehI svajano, mitro
ane oLakhItAomAnthI phakta pAnch ja navA grAhak banAvI temanA nAm ane lavAjam mokalI Ape.