મિથ્યાત્વ જ છે.
ઉત્તર:– બાહ્યમાં પરદ્રવ્યનો ત્યાગ થયો તેનું ફળ આત્માને નથી. પરંતુ ‘હું આ પરદ્રવ્યને છોડું’ એમ
કોઈ જીવ બહારમાં ત્યાગી ન દેખાય પરંતુ જો તેણે સાચી સમજણ દ્વારા અંતરમાં પરદ્રવ્યની કર્તા બુદ્ધિનું
અનંત પાપ ત્યાગ્યું હોય તો તે ધર્મી છે અને તેના તે ત્યાગનું ફળ મોક્ષ છે. પ્રથમના નામધારી સાધુ કરતાં
બીજો–મિથ્યાત્વનો ત્યાગી અનંતગુણો ઉત્તમ છે. પહેલાને મિથ્યાત્વનો અત્યાગ હોવાથી તે સંસારમાં
રખડશે અને બીજાને મિથ્યાત્વનો ત્યાગ હોવાથી તે અલ્પકાળમાં જરૂર મોક્ષ પામવાનો છે.
ઉત્તર:– એ પ્રશ્નનો ઉત્તર ઉપરમાં જ આવી જાય છે. ‘ત્યાગ ન કરવો’ એમ ઉપરમાં ક્યાંય પણ કહ્યું
મિથ્યાત્વનો કે પરવસ્તુનો? મિથ્યાત્વના જ ત્યાગનું ફળ મોક્ષ છે. પર વસ્તુનું ગૃહણ ત્યાગ કોઈ જીવ કરી
શકતો જ નથી પછી પર વસ્તુના ત્યાગનો પ્રશ્ન ઊઠે જ ક્યાંથી? બાહ્યમાં પર દ્રવ્યનો ત્યાગ થયો તેનું ફળ
આત્માને નથી. પ્રથમ સાચી સમજણ દ્વારા પર દ્રવ્યમાં કર્તાપણાની બુદ્ધિ છોડવી તે સમજણમાં જ અનંત
પર દ્રવ્યના સ્વામીત્વનો ત્યાગ થયો છે. પરમાં કર્તાપણાની માન્યતાનો ત્યાગ. કર્યા પછી જે જે પ્રકારનાં
રાગભાવનો ત્યાગ કરે તે તે પ્રકારના બાહ્ય નિમિત્તો તેની મેળે ટળી જ જાય છે; બહારના નિમિત્તો ખસ્યાં
તેનું ફળ આત્માને નથી, પણ અંદર જે રાગભાવનો ત્યાગ કર્યો તે ત્યાગનું ફળ આત્માને છે.
થાય છે. જ્યાં સુધી આવી દ્રષ્ટિ ન થાય અને મિથ્યાત્વનો ત્યાગ ન થાય ત્યાંસુધી સાચો ત્યાગ જરાપણ
હોઈ શકે નહિ. અને સાચી દ્રષ્ટિપુર્વક મિથ્યાત્વનો ત્યાગ કર્યા પછી, ક્રમેક્રમે જેમ જેમ સ્વરૂપની
સ્થિરતાવડે રાગનો ત્યાગ કરે તેમ તેમ તે અનુસાર બાહ્ય સંયોગો સ્વયં છૂટતાં જાય છે. પર દ્રવ્ય ઉપર
આત્માનો પુરુષાર્થ ચાલતો નથી તેથી પરદ્રવ્યનું ગ્રહણ–ત્યાગ આત્માને નથી, પણ પોતાના ભાવ ઉપર
પોતાનો પુરુષાર્થ ચાલી શકે છે અને પોતાના ભાવનું જ ફળ આત્માને છે.