: પોષ–માહ : ૨૪૭૫ : આત્મધર્મ : ૬૭ :
મહાન પરમાગમ શ્રી પ્રવચનસારનું
ભાદરવા સુદ બીજને દિવસે શ્રી પ્રવચનસાર પરમાગમનું ગુજરાતી ભાષામાં પ્રકાશન થયું,
તે પ્રસંગે પૂ. ગુરુદેવશ્રીના પ્રવચનમાંથી
પ્રવચનસારનો ગુજરાતી અનુવાદ અને તેના અનુવાદક
આજે આ પ્રવચનસાર બે હજાર વર્ષે ગુજરાતી ભાષામાં બહાર પડે છે. આજથી લગભગ બે હજાર વર્ષ
પહેલાં ભગવાન શ્રી કુંદકુંદાચાર્યદેવે સમયસાર–પ્રવચનસાર–નિયમસાર વગેરે મહાન શાસ્ત્રો રચીને આ
ભરતક્ષેત્રમાં શ્રુતની અપૂર્વ પ્રતિષ્ઠા કરી, ત્યારબાદ લગભગ એક હજાર વર્ષે શ્રી અમૃતચંદ્ર આચાર્યદેવ થયા;
તેઓ શ્રીએ સમયસાર, પ્રવચનસારાદિ શાસ્ત્રોની સંસ્કૃત ટીકા રચીને તેના ગંભીર ભાવો ખોલ્યાં; ત્યારબાદ,
આજથી લગભગ ૧૫૦ વર્ષ પહેલાં જૈપુરનિવાસી પં. જયચંદ્રજીએ સમયસારનું હિંદી ભાષાંતર કર્યું હતું. અને
આઠેક વર્ષ પહેલાં સમયસારનો ગુજરાતી અનુવાદ બહાર પડ્યો છે તે અનુવાદ ભાઈશ્રી હિંમતલાલ જેઠાલાલ
શાહ (B. Sc.) એ કર્યો છે. શ્રી પ્રવચનસાર પરમાગમના કેટલાક સાધારણ ભાવો લઈને શ્રી પાંડે
હેમરાજજીએ હિંદીમાં બાલાવબોધભાષાટીકા કરી હતી, પરંતુ તેમાં મૂળ ટીકાના પૂરા ભાવો ન હતા. અત્યારે આ
પ્રવચનસાર અક્ષરશ: ગુજરાતી ભાષામાં અનુવાદ સહિત આ હિંદમાં બે હજાર વર્ષે બહાર પડે છે, તે મહા
પ્રભાવનાનું કારણ છે. આ અક્ષરશ: અનુવાદ ભાઈશ્રી હિંમતલાલ જેઠાલાલ (B. Sc.) એ કર્યો છે, તેથી
તેમનો આ સંસ્થા ઉપર અને જિજ્ઞાસુ જીવો ઉપર મહાન ઉપકાર છે.
પ્રવચનોના શ્રવણમનથી તેમજ તેમના પોતાના શ્રદ્ધા–વૈરાગ્ય–ઉત્સાહ અને હોંશથી ભાઈશ્રી
હિંમતભાઈએ આ પ્રવચનસારના અક્ષરશ: અનુવાદનું જે કામ કર્યું છે તેની કોઈ કિંમત ન થઈ શકે; તેમણે તો
પોતાના આત્મા ખાતર આ કાર્ય કર્યું છે.
સમજનાર જીવોના મહાભાગ્ય
આજે બીજ અને રવિવાર છે. બીજ એટલે ચંદ્ર, ને રવિ એટલે સૂર્ય. આ સંસ્થા સાથે સંબંધ ધરાવતા
ઘણા પ્રસંગોમાં રવિવાર અને બીજ આવે છે. આજે આ મહા માંગળિક પ્રસંગનો દિવસ છે. ભગવાન શ્રી
કુંદકુંદાચાર્યદેવનું આ પ્રવચનસાર આજે હિંદુસ્તાનમાં મહા અપૂર્વ શ્રુત્ર પ્રભાવના માટે બહાર પડે છે; અને તે,
સમજનાર જીવોના મહાભાગ્ય અને પાત્રતા સૂચવે છે. આવા પ્રવચનસારનો યોગ મળ્યો તે મહાભાગ્ય છે, તે
પૂર્વના પુણ્ય છે અને તેના ભાવો અંતરમાં સમજવા તે મહા પાત્રતા છે, તેમાં પોતાનો વર્તમાન પુરુષાર્થ છે. એ
રીતે પુણ્ય અને પુરુષાર્થની સંધિ છે.
પ્રવચનસાર એટલે દિવ્યધ્વનિો સાર
શ્રી સર્વજ્ઞદેવના દિવ્યધ્વનિને ‘પ્રવચન’ કહેવાય છે, તેનો ‘સાર’ આ પરમાગમમાં ભરેલો છે તેથી આનું
નામ ‘પ્રવચનસાર’ છે. સર્વજ્ઞ ભગવાનના દિવ્યધ્વનિમાંથી આ શાસ્ત્ર આવેલું છે. મહાવિદેહક્ષેત્રમાં બિરાજમાન
તીર્થંકરદેવ શ્રી સીમંધરભગવાનના સમવસરણમાં કુંદકુંદપ્રભુ ગયા હતા અને ત્યાં એક અઠવાડિયું રહીને
ભગવાનનો દિવ્યધ્વનિ સાંભળ્યો હતો; તેના સાર રૂપે તેમજ શ્રી મહાવીરભગવાનની પરંપરાથી મળેલા જ્ઞાન
વડે કુંદકુંદાચાર્યદેવે આ શાસ્ત્ર રચ્યું છે. આ શાસ્ત્રના કથનો અક્ષરે અક્ષર સત્ય છે; પરમ સત્ય છે, જો સર્વજ્ઞ
ભગવાનનું જ્ઞાન ફરે તો આ શાસ્ત્રના અક્ષર ફરે, અને કુંદકુંદઆચાર્યભગવાન સીમંધરભગવાન પાસે ગયા હતા
એ વાત નિઃસંદેહ એમ જ છે;
શ્રુતની મહા પ્રતિષ્ઠા કરનાર વિભુ કુંદકુંદ
મહા વિદેહમાંથી આઠ દિવસ સુધી દિવ્યધ્વનિનું શ્રવણ કરીને કુંદકુંદઆચાર્યદેવ પોતાના આત્મામાં અપૂર્વ
જ્ઞાન લઈ આવ્યા. પહેલાં પોતે મુનિદશામાં તો હતા જ અને મહાવીર ભગવાનની પરંપરાથી મળેલું જ્ઞાન તો
તેમને હતું, પણ સીમંધર ભગવાન પાસે જવાથી તેમના જ્ઞાનની નિર્મળતા ઘણી વધી ગઈ. અને શ્રી સમયસાર,
પ્રવચનસાર, નિયમસાર, વગેરે શાસ્ત્રોની રચના કરીને તેઓ શ્રીએ આ ભરતક્ષેત્રમાં શ્રુતજ્ઞાનની મહાપ્રતિષ્ઠા
કરી. તે શ્રુત અત્યારે ઘણું બહાર આવતું જાય છે, ને વર્તમાનમાં જીવોને પણ તેના ભાગ્યનો યોગ છે. ચંદ્રગિરિ
પર્વત ઉપરના એક શિલાલેખમાં લખ્યું છે કે ‘જે પવિત્ર આત્માએ ભરતક્ષેત્રમાં શ્રુતની પ્રતિષ્ઠા કરી છે, તે વિભુ
કુંદકુંદ આ પૃથ્વી પર કોનાથી વંદ્ય નથી?’