Atmadharma magazine - Ank 069 (Original language). Page: 7.

: ૧૬૦ : આત્મધર્મ : અષાડ : ૨૪૭૫ :

ત્રિકાળ આનંદરસમય છે. તેની એકાગ્રતા વડે નિર્વિકાર જ્ઞાનમય નિજરસનો અનુભવ તે સમ્યક્ચારિત્ર છે.

[૭૫] સ્વભવ ઝટ સમજાય તવ છ. : – “પરદ્રવ્યની વાત કે વકિારની વાત મને ઝટ સમજાય પણ

આત્મસ્વભાવની વાત મને ઝટ સમજાય નહિ” એમ જે માને છે તેને સ્વભાવની રુચિ નથી. પરને જાણનાર તો
પોતે જ છે, તો જાણનાર પોતે પોતાના સ્વભાવને કેમ ન જાણી શકે? સ્વભાવની રુચિ ને મહિમાથી અવશ્ય ઝટ
જાણી શકે છે.

[૭૬] ચાિરત્રદશા કેવી હોય! : – ગણધરદેવ પણ વિકલ્પ ઊઠે ત્યારે કહે છે કે ‘नमो लोए सव्व साहूणं’ –સર્વ

સાધુઓના ચરણમાં નમસ્કાર થાઓ! તો એ સાધુપદ કેવું હશે કે જેને ગણધરદેવ પણ નમસ્કાર કરે છે! શું
લૂગડાં છોડયાં તે ચારિત્રદશા હશે? કે આલીદુવાલિ મનાવે છે તેવું ચારિત્ર હશે? ચારિત્રદશા લૂગડામાં, લૂગડાના
ત્યાગમાં, શરીરમાં કે દયાદિની વૃત્તિમાં નથી. પરમ સ્વભાવના નિજાનંદરસનો અનુભવ તે ચારિત્રદશા છે. એ
ચારિત્રદશાને દુઃખરૂપ માને તે અજ્ઞાની છે. સ્વભાવના વેદનમાંથી આનંદના ઝરણાંનો અનુભવ થાય તેનું નામ
ચારિત્રદશા છે; એવા ચારિત્ર આચારના પાળ–નાર સંતો તે આચાર્ય–ઉપાધ્યાય–મુનિ છે, તેમને અહીં નમસ્કાર
છે. અહીં દર્શન–જ્ઞાન–ચારિત્ર તપ અને વીર્ય એવા પાંચ ભેદથી સમજાવ્યું છે પણ ખરેખર પાંચ જુદા નથી,
શુદ્ધસ્વરૂપના સંવેદનમાં જ નિશ્ચય પંચાચાર સમાઈ જાય છે.

[૭] સમ્યક તપન સ્વરૂપ : – ર્દશન, જ્ઞાન ને ચારત્રિ આચાર ર્વણવ્યા; હવે ચોથા–તપાચારનું ર્વણન કરે છે.

સમ્યગ્દર્શન વડે જે પરમ આત્મસ્વભાવની દ્રઢ પ્રતીતિ થઈ છે તથા સમ્યગ્જ્ઞાનવડે જેનું સ્વસંવેદન પ્રગટયું છે તે
સ્વભાવામાં જ સહજ આનંદરૂપ તપશ્ચરણસ્વરૂપ (ચૈતન્યના પ્રતપનરૂપ) પરિણમન તે તપ છે, ત્યાં ઈચ્છાનો
નિરોધ છે. આનું નામ સમ્યક્ તપ છે. પણ બે દિવસ આહાર છોડ્યો ને ઘી–દૂધ ન લીધા તેથી તપ માની લીધો
તે મિથ્યાદ્રષ્ટિ છે.

એક વખત ‘સાધુ’ નામધારી એક વ્યક્તિ બે–બે દિવસ આહાર છોડે અને પારણાને દિવસે ઘી વગેરે ન

ખાય. ત્યારે તેના કોઈ ભક્તે તેને કહ્યું– ‘અહો તમે તો ચોથા આરાની વાનગી છો, ગૌતમગણધર જેવી છઠ્ઠ–
છઠ્ઠની તપસ્યા તમે કરો છો!’ ત્યારે તે સાંભળીને તપની તીવ્ર અભિમાની તે વ્યક્તિએ કહ્યું કે– ‘ભાઈ,
ગૌતમસ્વામી તો છઠ્ઠના પારણા વખતે ઘી–ગોળ (વિગય) વાપરતા અને હું તો તે નથી વાપરતો.’ તેનો આશય
એવો હતો કે ગૌતમ–ભગવાન કરતાં પણ મારો તપ ઊંચો છે. જ્ઞાની કહે છે કે–અરે પામર! ઘી–ગોળ (વિગય)
છોડયાં તેમાં જ તારો તપ આવી ગયો? ગણધરદેવની તું મહાન વિરાધના કરી રહ્યો છે. અહો, ક્યાં ભગવાન
ગૌતમગણધર, અને ક્યાં તું! હજી સમ્યક્શ્રદ્ધાનું પણ તને ઠેકાણું નથી! બહારના પદાર્થો છૂટવાથી તપ થઈ જતો
નથી પણ સહજ આનંદસ્વરૂપમાં પરિણમન કરતાં ઈચ્છા તૂટી જાય છે તે જ તપ છે.

[૭૮] વીયાર્ચારનું સ્વરૂપ : – પાંચમો વીર્ય આચાર છે તેનું વર્ણન કરે છે–સમ્યગ્દર્શને જે પરમાનંદ સ્વરૂપ

ભૂતાર્થ સ્વભાવને સ્વીકાર્યો છે તે સ્વરૂપમાં જ પોતાની શક્તિને પ્રગટ કરીને પરિણમવું તે વીર્યાચાર છે. આ
પાંચ આચાર મુનિઓને હોય છે. સમ્યગ્દ્રષ્ટિ ધર્માત્માને દર્શન તથા જ્ઞાન આચાર હોય છે પણ પાંચે આચાર
હોતા નથી.

[૭૯] િનશ્ચય પંચાચાર અને વ્યવહાર પંચાચાર : – હવે જે સંત–મુનિઓને ઉપર્યુક્ત નિશ્ચય પંચાચાર હોય છે

તે સંતોને વિકલ્પરૂપ વ્યવહાર પંચાચાર કેવા હોય છે તેનું જ્ઞાન કરાવે છે. નિશ્ચય પંચાચાર હોય ત્યાં જ આ
વ્યવહાર આચાર હોય છે. વ્યવહાર આચાર તે રાગરૂપ છે, પણ નિશ્ચય પંચાચાર પ્રગટ્યા વગર તો શુભરાગને
વ્યવહારઆચાર પણ કહેવાય નહિ.

આ નિશ્ચય વ્યવહાર સંબંધી એ ખાસ સમજવા જેવું છે કે–નિશ્ચયપંચાચારના સદ્ભાવમાં વ્યવહાર

પંચાચારમાં કાંઈક દોષ આવી જાય તો તેથી નિશ્ચયપંચાચારનો નાશ થઈ જતો નથી; અને નિશ્ચયપંચાચાર
વગર જે એકલા શુભરાગરૂપ વ્યવહાર પંચાચાર હોય તેનાથી નિશ્ચયપંચાચાર પ્રગટતા નથી. અહીં ટીકામાં

વ્યવહારપંચાચારને “બાહ્ય આચાર” કહ્યા છે. શુભરાગ થાય તે આત્માના સ્વભાવથી બાહ્ય છે. એ વ્યવહાર–
પંચાચાર મુનિને કેવા હોય છે તેનું સ્વરૂપ હવે કહે છે.

[૮૦] વ્યવહાર પંચાચાર : નિઃશંક્તિ વગેરે આઠ અંગ તે સમ્યગ્દર્શનના બાહ્ય આચાર છે; શાસ્ત્રના શબ્દોનો

શુદ્ધ ઉચ્ચાર તથા તેના શુદ્ધ અર્થ વગેરે આઠ પ્રકારના સમ્યગ્જ્ઞાનના બાહ્ય આચાર

(અનુસંધાન પાન ૧૬૮)

< Previous Page Next Page >