82 Atmadharma 100
* rAg–dveShanun mUL prerak koN? *
(rAg dveShanun mUL kAraN mithyAtva chhe)
koU siShya kahai svAmI rAg doSh parinAm,
tAkau mUl prerak kahahu tum kaun hai;
puggal karam jog kindhaun Indrinikau bhog,
kindhaun dhan kindhaun parijan kindhaun bhaun hai.
guru kahai chhahaun darva apane apane rUp,
sabaniko sadA asahAI parinaun hain;
koU darav kAhUkau na prerak kadAchi tAtain,
rAg doSh moh mRuShA madirA achaun hain. 61.
artha–shiShya prashna kare chhe ke he svAmI! rAg–dveSh pariNAmonun mukhya kAraN (–mUL prerak) koN chhe?–
paudgalik karma chhe? ke Indriyono bhog chhe? athavA dhan chhe? gharanA lok chhe? ke ghar chhe? te Ap kaho.
tyAn shrI guru samAdhAn kare chhe ke–chhae dravyo potapotAnA svarUpamAn sadA nijAshrit
pariNaman kare chhe, koI dravya koI dravyanI pariNatine mATe kadI paN prerak thatun nathI; mATe rAg–
dveShanun mUL kAraN moh–mithyAtvarUpI madirApAn chhe.
(upar ApelA savaiyA–kAvya pt.. banArasIdAsajIe samayasAranA kaLash 219 uparathI banAvel chhe.)
–juo, samayasAr–nATak pRu 3pa1–2
***
mUrakh jIvane shrIguruno upadesh
(agnAnIonA vichAramAn rAg–dveShanun kAraN)
kou mUrakh yon kahain, ‘rAg–doSh parinAm,
puggalakI jorAvarI, varatai AtamarAm. 62
jyon jyon puggal bal karai, kari kari karma ja bheSh;
rAgadoShako parinaman, tyon tyon hoI visheSh.’ 63
(agnAnIone satyamArgano upadesh)
Ihividhi jo viparIt pakh, gahai sadhai koI;
so nar rAg virodh saun, kabahun bhinna na hoI; 64.
suguru kahai jagamen rahai, puggal sang sadIv;
sahaj suddha parinamaniko, ausar lahai na jIv. 6p.
tAtai chidabhAvani viShai, samarath chetan rAu;
rAg virodh mithyAtamain, samakitamain siv bhAu. 66
artha–koI koI mUrkha evun kahe chhe ke AtmAmAn rAg–dveSh bhAv pudgalanI jabarajastIthI thAy chhe; vaLI
teo kahe chhe ke karmarUp pariNamananA udayamAn pudgal jem jem jor kare chhe tem tem bAhulyatAthI (–visheShapaNe)
rAg–dveSh pariNAm thAy chhe.
shrI guru kahe chhe ke je koI A prakAre UndhI haTh grahaN karIne shraddhA kare chhe te kadI paN rAg–dveSh–mohathI
chhUTI shakato nathI; kem ke jagatamAn pudgalano sang to sadAy rahe chhe tethI (jo pudgal jorAvarIthI rAg–dveSh
karAvatun hoy to) sahaj shuddha pariNamavAno avasar jIv kadI pAme nahIn. mATe chaitanyabhAvane upajAvavAmAn
chetanarAjA ja samartha chhe; te mithyAtvanI dashAmAn to rAg–dveSh bhAv upajAve chhe ane samyaktvadashAmAn shivabhAv
arthAt gnAn–darshan–sukh vagere upajAve chhe.
(ahIn ApelA pAnch dohA pt.. banArasIdAsajIe samayasAranA kaLash 220–221 uparathI banAvel chhe.)
–juo samayasAr–nATak pRu 3pa2–4