PDF/HTML Page 21 of 21
single page version
‘ધારી રાખે તે ધર્મ’ એટલે કે આત્માને પોતાના શુદ્ધ
અથવા ‘દુર્ગતિમાં પડતાં બચાવે તે ધર્મ છે.’ ત્યાં ‘દુર્ગતિ’ કહેતાં નરક
ને મોક્ષગતિ તે જ ખરેખર સુગતિ છે. જે ભાવથી આત્માને સંસારની ચાર
ગતિમાં રખડવું પડે તે ભાવ દુર્ગતિ છે. દુર્ગતિનો અર્થ આ પ્રમાણે થાય છેઃ
મિથ્યાચારિત્રરૂપ પરિણમનથી જીવને ચાર ગતિમાં પરિભ્રમણ થાય છે તેથી
ખરેખર તે મિથ્યાદર્શન–જ્ઞાન–ચારિત્રરૂપ જે ભૂંડું–વિકારી પરિણમન તે જ
કરે તેનું નામ ધર્મ છે. શુદ્ધ આત્મસ્વભાવના આશ્રયથી સમ્યગ્દર્શન–જ્ઞાન–
ચારિત્રરૂપ નિર્મળ પરિણમન થતાં મિથ્યાદર્શનાદિરૂપ ભૂંડું પરિણમન થતું
સુગતિ એટલે કે મોક્ષનું કારણ છે. આ રીતે ખરેખર બહારમાં આત્માની
સુગતિ કે દુર્ગતિ નથી; પણ આત્માના જે પરિણમનથી ભવભ્રમણ થાય તે
જ આત્માની સુગતિ છે.
દુર્ગતિ છે. પણ જ્ઞાની તો જાણે છે કે મોક્ષદશા એ જ સુગતિ છે, ને નરક કે
સ્વર્ગ વગેરે ચારેય ગતિ દુર્ગતિ છે. જે ભાવે સ્વર્ગનો ભવ કરવો પડે તે
જેટલું શુદ્ધ પરિણમન થયું તે જ સુગતિ છે. ખરેખરી સુગતિ તે જ કહેવાય કે
જે પામ્યા પછી ફરીને કદી સંસારમાં અવતરવું ન પડે. એટલે મોક્ષદશાની
મુદ્રકઃ–રવાણી એન્ડ કંપની વતી જમનાદાસ માણેકચંદ રવાણી, અનેકાન્ત મુદ્રણાલયઃ મોટા આંકડિયા, તા. ૨૪–પ–પ૨