વર્ષ અગિયારમું, અંક નવમો, અષાઢ, સં. ૨૦૧૦ (વાર્ષિક લવાજમ ૩–૦–૦)
૧૨૯
સ્વતંત્ર... પરિણમન
જગતના દરેક દ્રવ્યમાં દ્રવ્યત્વગુણ હોવાથી તેનું પરિણમન સ્વતંત્રપણે
થઈ જ રહ્યું છે, કોઈ બીજું દ્રવ્ય તેને પરિણમાવતું નથી, એટલે કે એક વસ્તુ
બીજી વસ્તુનું કિંચિત્ પણ કરી શકતી નથી. એક દ્રવ્ય બીજા દ્રવ્યનું કાંઈ કરે
એમ જે માને છે તેણે વસ્તુના દ્રવ્યત્વગુણને જાણ્યો નથી એટલે કે વસ્તુસ્વરૂપ
જાણ્યું નથી. જડ કે ચેતન દરેક પદાર્થમાં સમયે સમયે પોતાના સ્વરૂપથી જ
સ્વતંત્ર પરિણમન થઈ રહ્યું છે. જ્ઞાન હોય તો જ વસ્તુનું પરિણમન થાય એમ
નથી. જડ વસ્તુમાં જ્ઞાન ન હોવા છતાં દ્રવ્યત્વશક્તિને લીધે તે જડ વસ્તુમાં
પણ સમયે સમયે પોતાના કારણે સ્વતંત્ર પરિણમન થઈ જ રહ્યું છે, તેનો
કર્તા કોઈ બીજો નથી.