: kāratak : 2481 ‘ātmadharma’ : 57 :
pravāh kramamān doḍayun ja jāy chhe, āyat sāmānya eṭale ke doḍato pravāh temān tadrūpapaṇe dravya ūpaje chhe. dravyanā
pradesho badhā ek sāthe (vistār sāmānya samudāyarūpe) rahelā chhe, ne paryāyo ek pachhī ek kramabaddha pravāhapaṇe
varte chhe. dravyanā kramabaddha pariṇamananī dhārāne rokavā, toḍavā ke pheravavā koī samartha nathī. hun gnāyak, jagatanā
dravya–guṇ–paryāy jem sat chhe tem teno jāṇanār chhun–ām potānā gnāyakasvabhāvano nirṇay karavānī ā vāt
chhe. gnāyakano nirṇay kare te ja gneyone yathārthapaṇe jāṇe chhe.
[191] ā chhe, gnāyakasvabhāvanun akartāpaṇun.
dravya–kṣhetra ne bhāv, pahelā samaye te paryāyamān tadrūp chhe, te paryāy palaṭīne bījī paryāy thaī, tyāre bījā
samaye te paryāyamān tadrūp chhe. e rīte vastunā dravya–kṣhetra–kāḷ ne bhāv chārey samaye samaye palaṭīne navī navī
avasthāpaṇe ūpaje chhe, tethī tenī sāthe ja tene kāraṇ–kāryapaṇun chhe, paṇ bījānī sāthe kāraṇ–kāryapaṇun nathī.
juo, ā gnāyakasvabhāvanun akartāpaṇun!
(1) gnāyakasvabhāv parathī to bhinna, (2) rāgādinā bhāvothī paṇ bhinna,
(3) ek paryāy, āgaḷ–pāchhaḷanī bījī anant paryāyothī bhinna,
(4) ek guṇ bījā anant guṇothī bhinna, ane
(pa) dravya–guṇane pahelā samaye je paryāy sāthe tadrūpapaṇun hatun te tadrūpapaṇun bījā samaye nathī rahyun, paṇ
bījā samaye bījī paryāy sāthe tadrūpapaṇun thayun chhe.
–juo ā satyanun shraddhān thavānī rīt! ā vāt lakṣhamān letān ākhun gnāyakadravya najar sāme āvī
jāy chhe.
[192] ‘jīvant vastuvyavasthā ane gnāyakanun jīvan’–tene je nathī jāṇato te mūḍh māne chhe–
‘marelā jīvatun, ne jīvatāne marelun!’
jem koī agnānī prāṇī maḍadāne jīvatun mānīne tene jīvāḍavā māṅge–khavarāvavā pīvarāvavā māṅge, to
kāī maḍadun jīvatun thāy nahi ne ānun duḥkh maṭe nahi. (ahīn rāmachandrajīno dākhalo nathī āpatā, kem ke
rāmachandrajī to gnānī samakīti hatā.) paṇ maḍadāne maḍadā tarīke jāṇe to tenī bhramaṇānun duḥkh ṭaḷe. tem par vastu
sāthe kartākarmapaṇāno atyant abhāv ja chhe (maḍadānī māphak) chhatān paranun hun karun em je māne chhe te abhāvane
abhāv tarīke na mānatān, parano potāmān sadbhāv māne chhe, te ūndhī mānyatāthī te duḥkhī ja chhe.
athavā, jem koī jīvatāne marelun māne to te mūḍh chhe, tem ātmā gnāyakasvabhāve jīvato chhe, gnāyakapaṇun
ja tenun jīvan chhe, tene badale tene parano kartā māne chhe te gnāyakajīvanane haṇī nāṅkhe chhe, eṭale te moṭo hinsak chhe.
vaḷī paravastu paṇ jīvatī (–svayam pariṇamatī) chhe, tene badale hun tene pariṇamāvun em jeṇe mānyun teṇe par
vastune jīvatī na mānī paṇ marelī eṭale ke pariṇaman vagaranī mānī. svatantra pariṇamatī vastune par sāthe
kartā–karmapaṇun je māne chhe te jīvant vastuvyavasthāne jāṇato nathī. samayasār (pr̥u. 423) mān paṇ kahyun chhe ke
“jenun je hoy te te ja hoy, jem ke–ātmānun gnān hovāthī gnān te ātmā ja chhe’–āvo tāttvik sambandh jīvant
chhe.” juo, ā jīvant sambandh!! ātmāne potānā gnānādi sāthe ekatāno sambandh jīvant chhe, paṇ par sāthe
kartākarmapaṇāno sambandh jarā paṇ jīvant nathī. jo paradravya ātmānun kārya hoy arthāt ātmā paranun kārya kare, to
te paradravya ātmā ja thaī jāy; kem ke je jenun kārya hoy te tenāthī judun na hoy. parantu gnāyakaātmāne par sāthe
evo to koī sambandh nathī. chhatān je par sāthe kartākarmano sambandh māne chhe te gnāyakajīvanane haṇī nāṅkhe chhe ne
maḍadānne jīvatun karavā māṅge chhe, te mūḍh–mithyādraṣhṭi chhe. darek dravya svayam pariṇamīne potapotānī kramasar paryāyamān
tadrūpapaṇe varte chhe, –āvī jīvant vastuvyavasthā chhe, tene badale bījā vaḍe temān kāī pheraphār thavānun māne, to tethī
kāī vastuvyavasthā to pharashe nahi paṇ tem mānanāro mithyādraṣhṭi thashe.
chāre korathī ek ja dhārānī vāt chhe, paṇ pātra thaīne samajavā māṅge tene ja samajāy tevun chhe. dravyanā
kramabaddha pravāhane koī bījo vachche āvīne pheravī nāṅkhe evun jīvant vastumān nathī, eṭale svabhāvasanmukh thaīne
gnāyakabhāvapaṇe pariṇamyo, tene gnāyakabhāvanī pariṇaman dhārāmān vachche rāganun kartāpaṇun āvī jāy evun
gnāyakanā jīvanamān nathī,