
upayog eTale chaitanyane anusarIne thanArA pariNAm. tenA kul chaud prakAr–
1 kAraNasvabhAvagnAnaupayog (trikAL)
2 kAryasvabhAvagnAnaupayog (kevaLagnAn)
4 gnAnaupayog (samyakmatignAn vagere)
3 agnAnaupayog (kumatignAn vagere)
–A pramANe gnAn upayoganA nav prakAro chhe,
temAnthI pahelA be svabhAvagnAn chhe, ne bAkInA sAt vibhAvagnAn chhe. tathA
1 kAraNasvabhAvadarshanaupayog
1 kAryasvabhAvadarshanaupayog
3 vibhAvadarshanaupayog
–A pramANe darshan–upayoganA pAnch prakAr chhe. A rIte upayoganA kul chaud prakAr chhe. A badhAy
dhuravachaitanyasvabhAvane anusarIne vartatA upayog pariNAm chhe, te banne trikAL ekarUp nirupAdhi chhe, temanun pariNaman
sadA sadrasharUp chhe. A sivAyanA bAr prakAranA upayog chhe te badhAy utpAd–vyayarUp chhe. karmanA kShayopasham–kShay
vagerenI apekShAvALA chhe. upayoganA chaud prakAr kahyA te badhAy, AtmAnA chaitanyane anusarIne vartanArA chhe.
kevaLagnAnaupayog paN AtmAnA chaitanya svabhAvane ja anusarIne thAy chhe, pUrvanA chAragnAnane anusarIne kevaLagnAn
nathI thatun. e ja rIte matignAnano upayog paN koI parane–Indriyone ke rAgane avalambIne nathI thato paN
AtmAnA chaitanyane anusarIne ja thAy chhe.
jIv dharmI chhe ne A upayog teno dharma chhe. ahIn ‘dharma’ eTale svabhAv; atyAre ‘dharma’ eTale samyagdarshan–
jIvano dharma chhe ne jIv dharmI chhe–em samajavun. jem dIpak potAnA prakAsh–dharmane dhArI rAkhe chhe tem AtmA potAnA
upayog–dharmane dhArI rAkhe chhe. AtmA upayog vinAno hoy nahi. upayoganA je chaud prakAro kahyA te badhA prakAro
ek sAthe ek jIvane na hoy. temAnthI je kAraNasvabhAvagnAn upayog ane kAraNasvabhAvadarshanaupayog chhe te to
badhA jIvone sadAy chhe. bAkInA bAr prakAramAnthI kAryasvabhAvagnAnaupayog ane kAryasvabhAvadarshanaupayog to
kevaLagnAnI bhagavantone ja hoy chhe; ane bAkInA das prakAr chhadmasthone ja hoy chhe.
oLakhavA joIe.
* chaitanyane anusarIne thatA pariNAm te upayog chhe.
* te upayoganA be prakAr chhe–gnAn ane darshan.
* temAnthI gnAnaupayoganA be prakAr chhe–svabhAv ane vibhAv.
* svabhAvagnAn be prakAranun chhe– kAraN ane kArya.
A kAraNasvabhAvagnAnaupayog te gnAnanA sahajapariNAm chhe. ahIn gnAnanA upayoganun varNan chhe, ane
kAryaparamAtmA chhe, temane kevaLagnAnarUpI kArya kayAnthI pragaTayun? ke kAraNarUp dhuravagnAnasvabhAvamAnthI. A rIte arihant
paramAtmAnA shuddha kAraN–kAryane oLakhe to, potAmAn paN shuddha kAraNanA avalambane shuddhakArya (samyagdarshanAdi) thayA
vinA rahe nahIn; kemake bhagavAn jevun ja ‘kAraN’ potAmAn chhe. aho! kAraN–kAryane sAthe ne sAthe ja rAkhIne
munivaroe adbhut amRut reDayAn chhe. AvA vItarAgI munirAj upar koI prakAranun doShAropaN karavun e to mahAn
apAtratA chhe.
pratham bhAdaravo 2481