ઃ ૨ઃ આત્મધર્મઃ ૧૭૯
આત્માર્થી જીવનો ઉત્સાહ
અને આત્મલગની
(લેખાંક પહેલો)
(શ્રી પંચાસ્તિકાય ગાથા ૧૦૩ ઉપરના પ્રવચનોમાંથી;
‘કહાનરશ્મિ’ મકાનના વાસ્તુપ્રસંગે થયેલું પ્રવચન પણ
આમાં ભેળવી દેવામાં આવ્યું છે.)
આત્માર્થી જીવની ધગશ કેવી હોય, તેની આત્મલગની
કેવી હોય, પોતાનું સમ્યક્ત્વકાર્ય સાધવા માટે તેનો ઉત્સાહ
અને ઉદ્યમ કેવો હોય, તેનું ઘણું સુંદર અને પ્રેરણાદાયી
વિવેચન પૂ. ગુરુદેવે આ પ્રવચનોમાં કર્યું છે.
“સંસારથી તરવાના કામી આત્માર્થી જીવને જ્ઞાની
સંતો ભેદજ્ઞાનરૂપી વહાણમાં બેસવાનું કહે છે, ત્યાં તે
આત્માર્થી જીવ ભેદજ્ઞાનમાં પ્રમાદ કરતો નથી; અને
ભેદજ્ઞાનનો ઉપાય દર્શાવનારા સંતો પ્રત્યે તેને મહાન
ઉપકારબુદ્ધિ થાય છે કે હે નાથ! અનંત જન્મ–મરણના
સમુદ્રમાંથી આપે અમને બહાર કાઢયા, ભવસમુદ્રમાં ડુબતા
અમને આપે બચાવ્યા; સંસારનો જેનો કોઈ બદલો નથી
એવો પરમ ઉપકાર આપે અમારા ઉપર કર્યો.”
જીવાદિ છ દ્રવ્યો અને પાંચ અસ્તિકાયોનું વર્ણન કરીને, ઉપસંહારમાં તેના જ્ઞાનનું ફળ દર્શાવતાં આચાર્યદેવ કહે
છે કે–
એ રીત પ્રવચનસારરૂપ
‘પંચાસ્તિસંગ્રહ’ જાણીને
જે જીવ છોડે રાગદ્વેષ,
લહે સકળ દુઃખમોક્ષને. ૧૦૩
–એ પ્રમાણે પ્રવચનના સારભૂત ‘પંચાસ્તિકાયસંગ્રહ’ ને જાણીને જે રાગદ્વેષને છોડે છે, તે દુઃખથી પરિમુક્ત
થાય છે.
પ્રવચન એટલે ભગવાન સર્વજ્ઞદેવનો ઉપદેશ; તેમાં કાળ સહિત પાંચ અસ્તિકાય, એટલે કે જીવ, પુદ્ગલ, ધર્મ,
અધર્મ આકાશ અને કાળ એ છ દ્રવ્યો કહેવામાં આવ્યા છે; ભગવાન સર્વજ્ઞદેવના પ્રવચનમાં છ દ્રવ્યોનો જ બધો
વિસ્તાર છે, તેનાથી અન્ય કાંઈ કહેવામાં નથી